 |
| Τμήμα από την επιγραφή της Γόρτυνας, η οποία είναι γραμμένη βουστροφηδόν |
Η λαίδη γράφει στη μητέρα της κυρία Νίσμπετ λεπτομερώς
τα μάρμαρα και τα γλυπτά που είχαν μεταθερθεί από τον άντρα της.
τα μάρμαρα και τα γλυπτά που είχαν μεταθερθεί από τον άντρα της.
".....το πρώτο αρχαίο μνημείο που εξασφάλισε ο άντρας μου, ο λόρδος Έλγιν, ήταν η περίφημη βουστροφηδόν επιγραφή* από το ακρωτήριο του Σιγείου στην Τρωάδα, την οποία είχαν προσπαθήσει ανεπιτυχώς να αποκτήσουν όλοι σχεδόν οι χριστιανοί πρέσβεις στην Πύλη, ακόμα και αυτός ο Λουδοβίκος ΙΔ' στο ζενίθ της δύναμής του.
 |
| Η λαίδη Έλγιν, πορταίτο του Τζον Χόπνερ. Βρετανικό μουσείο. |
Αυτό και μόνο το μάρμαρο, που το επιθυμεί από παλιά ολόκληρη η Ευρώπη, είναι αρκετό για να τοποθετήσει το όνομα του 'Ελγιν σε θέση ανάλογη με κείνη των 'Αραντελ, των Σάντουϊτς και των Γουέρτλι*, στους οποίους η ελληνική λογοτεχνία οφείλει τόσα πολλά.
Από τα ερείπια του ναού της Αθηνάς στο Σίγειο, ο 'Ελγιν αφαίρεσε επίσης μερικά
θαυμάσια ανάγλυφα από παριανό μάρμαρο, μεταξύ των οποίων μια πομπή γυναικών
της Τροίας που παρουσιάζουν και αφιερώνουν ένα βρέφος στην Αθηνά με τις σχετικές προσφορές.
| Γραφή σε βουστροφηδόν (μεταγραφή στο κλασικό ελληνικό αλφάβητο) | Κείμενο με κανονικό τρόπο γραφής | |
|---|---|---|
 | ΦΑΝΟΔΙΚΟΕΜΙΤΟΡΜΟΚ ΡΑΤΕΟΣΤΟ ΠΡΟΚΟΝΝΗ ΣΙΟΚΡΗΤΗΡ ΑΔΕ:ΚΑΙΥΠΟΚ ΡΗΤΗΡΙΟΝ:Κ ΑΙΗΘΜΟΝ:ΕΣΠ ΡΥΤΑΝΗΙΟΝ ΕΔΩΚΕΝ:ΣΥΚΕ ΕΥΣΙΝ | Φανοδίκοἐμὶ τὀρμοκ- ράτεος το͂ Προκοννη- σίο κρητῆρ- α δὲ καὶ ὐποκ- ρητήριον κ- αὶ ἠθμὸν ἐς π- ρυτανήιον ἔδωκεν Συκε- εῦσιν. |
Προέρχεται από την επιγραφή του Σιγείου (γνωστή ως στήλη του Φανοδίκου), 6ος αιώνας π.Χ. (Βρετανικό μουσείο). Η επιγραφή λέει: "Είμαι [η στήλη] του Φανοδίκου [υιού] του Ερμοκράτους από την Προκόννησο [ο οποίος] δώρισε έναν κρατήρα και μια βάση κρατήρα και ένα στραγγιστήρι στο Πρυτανείο των Σιγειέων".
Ο στρατηγός Κέλερ απέκτησε επίσης για λογαριασμό του 'Ελγιν ένα άγαλμα και ένα ανάγλυφο από τα ερείπια του ναού του Θύμβριου Απόλλωνος στην Τρωάδα, το οποίο δεν έχω δει.
Αν, πάντως, μοιάζουν με τα έργα του Σίγειου, τότε είναι πραγματικά πολύτιμα.
Σε μια επίσκεψη που κάναμε αργότερα στην Τρωάδα, ο κύριος Καρλάιλ απέκτησε μερικές ενδιαφέρουσες επιγραφές, ενώ στη συνέχεια είχα την καλή τύχη να ανακαλύψω και να πάρω ένα άγαλμα της Ιλιάδος Αθηνάς κοντά στη Θυμβρία, της οποίας το φόρεμα είναι εξαιρετικό.
Το πρώτο μας απόκτημα στην Αθήνα ήταν η τελειότερη μετόπη από τα ερείπια του Παρθενώνα, την οποία -όπως θυμάμαι- τόσο εσύ όσο και ο πατέρας μου κοιτάζετε με θαυμασμό. Ήταν η πρώτη που μπορέσαμε να κατεβάσουμε με επιτυχία.
Η προσπάθεια του Σουαζέλ Γκουφιέ να κάνει το ίδιο είχε αποτύχει πλήρως, από έλλειψη χρόνου, κατάλληλων σκοινιών και βαρούλκων, έπεσε από αρκετό ύψος και έγινε κομμάτια.
Δεν θυμάμαι ποτέ να είχε χτυπήσει η καρδιά μου πιο δυνατά από τη στιγμή που είδα αυτό τον θησαυρό να κρέμεται από τον θριγκό* του Παρθενώνα και να εξαρτάται μόνο από την αντοχή ενός σκοινιού.
Η ανησυχία μου δεν σταμάτησε παρά όταν τη φορτώσαμε σε μια αγγλική φρεγάτα στην Αλεξάνδρεια, για να μεταφερθεί από κει στην Αγγλία.
Το θέμα του έργου φαίνεται ότι είναι ο Θησέας ή ο φίλος του, ο Πειρίθοος, που καταβάλει έναν Κένταυρο.
Η πρώτη μετόπη που αποκτήσαμε από τον ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη ακολουθήθηκε από άλλες οκτώ ή δέκα που απεικόνιζαν τη συνέχεια της μάχης ανάμεσα στους Κενταύρους και στους Λαπίθες στον γάμο του Πειρίθοου.
Το πρώτο μας απόκτημα στην Αθήνα ήταν η τελειότερη μετόπη από τα ερείπια του Παρθενώνα, την οποία -όπως θυμάμαι- τόσο εσύ όσο και ο πατέρας μου κοιτάζετε με θαυμασμό. Ήταν η πρώτη που μπορέσαμε να κατεβάσουμε με επιτυχία.
Η προσπάθεια του Σουαζέλ Γκουφιέ να κάνει το ίδιο είχε αποτύχει πλήρως, από έλλειψη χρόνου, κατάλληλων σκοινιών και βαρούλκων, έπεσε από αρκετό ύψος και έγινε κομμάτια.
Δεν θυμάμαι ποτέ να είχε χτυπήσει η καρδιά μου πιο δυνατά από τη στιγμή που είδα αυτό τον θησαυρό να κρέμεται από τον θριγκό* του Παρθενώνα και να εξαρτάται μόνο από την αντοχή ενός σκοινιού.
Η ανησυχία μου δεν σταμάτησε παρά όταν τη φορτώσαμε σε μια αγγλική φρεγάτα στην Αλεξάνδρεια, για να μεταφερθεί από κει στην Αγγλία.
Το θέμα του έργου φαίνεται ότι είναι ο Θησέας ή ο φίλος του, ο Πειρίθοος, που καταβάλει έναν Κένταυρο.
 |
| Η μάχη των Κενταύρων με τους Λαπίθες. Δωρική ζωοφόρος, Παρθενών. Βρετανικό μουσείο. |
Η πρώτη μετόπη που αποκτήσαμε από τον ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη ακολουθήθηκε από άλλες οκτώ ή δέκα που απεικόνιζαν τη συνέχεια της μάχης ανάμεσα στους Κενταύρους και στους Λαπίθες στον γάμο του Πειρίθοου.
Κάθε μετόπη περιέχει δύο μορφές σε διάφορες στάσεις: άλλες φορές είναι νικητής ο Λαπίθης και άλλες ο Κένταυρος.
Οι χαλαροί μύες ενός Λαπίθη που έχει πέσει νεκρός και τον πατάει ένας Κένταυρος θεωρείται ένα από τα ωραιότερα δείγματα τέχνης. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για την ομάδα που βρίσκεται κοντά στην Ιπποδάμεια, τη νύμφη, που έχει αρπάξει ο Κένταυρος Ευρυθίων και η οποία αγωνίζεται να ξεφύγει από την πλάτη του τέρατος που την κρατάει με κτηνώδη βία έχοντας περασμένο το ένα χέρι του μέσα στα ανακατεμένα μαλλιά της.
Το γρήγορο τρέξιμο και το σκύψιμο του καθώς προσπαθεί να αποφύγει το ακόντιο που έχει εκτιναχθεί εναντίον του έχουν αποδοθεί με τρομερή ζωντάνια. Τι μεγάλη ατυχία που πολλά από αυτά τα έργα έχουν ακρωτηριαστεί!
Ακόμα όμως και σε αυτή την κατάσταση είναι πολύ ανώτερα από οποιοδήποτε άλλο έργο σύγχρονης τέχνης, έστω και αν η προσπάθεια έχει γίνει από το χέρι του Κανόβα.*
Είναι τα ωραιότερα συμπλέγματα ανάγλυφων, επεξεργασμένα με τόσο μεγάλη προσοχή σε όλες τις επιφάνειες τους, ώστε να κάνουν μεγάλη εντύπωση στα μάτια των θεατών, ανεξάρτητα από ποιο μέρος της πεδιάδας της Αθήνας πλησιάζουν στην Ακρόπολη.
Αρχικά κάλυπταν ολόκληρο τον θριγκό του Παρθενώνα και σχημάτιζαν ενεντήντα δύο ομάδες. Ο φανατισμός των πρώτων χριστιανών, οι βαρβαρότητες των Τούρκων και οι εκρήξεις, την εποχή που ο ναός χρησιμποποιήθηκε σαν πυριδαποθήκη, κατέστρεψαν ένα μεγάλο μέρος τους με αποτέλεσμα, εκτός από αυτά που πήρε ο 'Ελγιν από τα σωζόμενα ερείπια εξασφαλίζοντας τα για την τέχνη, να είναι πολύ δύσκολο να αντιληφθεί κανείς έστω και το περίγραμμα του αρχικού έργου.
Η ζωοφόρος* που περιβάλλει την κορυφή των τοίχων του βωμού είναι γεμάτη με ανάγλυφα και καλλιτεχνήματα, σχεδιασμένα για να τραβούν την προσοχή εκείνων που περίμεναν στον προθάλαμο και τον περίβολο του ναού μέχρι να αρχίσουν οι ιερές τελετές.
Αυτή η ζωοφόρος, που δεν διακόπτεται από τρίγλυφα, παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερη ενότητα θέματος από τις αποσπασματικές και απομονωμένες ομάδες στις μετόπες του περιστυλίου.
Οι ιερείς, οι άρχοντες και οι πολεμιστές σχηματίζουν μια σειρά από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές, με κάθε είδους ενδυμασίες, πανοπλίες και στάσεις. Μερικοί αρχαιοσυλλέκτες, που έχουν εξετάσει αυτή τη ζωοφόρο με ιδιαίτερη προσοχή λένε ότι περιέχει προσωπογραφίες των σημαντικότερων ανθρώπων της Αθήνας στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου - και κυρίως του Περικλή, του Φειδία, του Σωκράτη και του νεαρού Αλκιβιάδη.
Αυτή η ζωοφόρος είχε αρχικά μήκος διακοσίων μέτρων και προστατευόταν από τις συνέπειες της κακοκαιρίας και από άλλες ζημιές χάρη στην κάλυψη που της παρείχε η προέκταση της κιονοστοιχίας.
Τα τμήματα της που γλύτωσαν από τις εκρήξεις διατηρούνται ακόμα σε πολύ καλή κατάσταση χωρίς ουσιαστικά να τους λείπει τίποτα εκτός από τις επίχρυσες μπρούτζινες διακοσμήσεις οι οποίες εξακολουθούν να φαίνονται ότι βρίσκονταν πάνω τους, όπως ήταν τα χαλινάρια και οι ρυτήρες των αλόγων ή άλλα μικροσκοπικά αντικείμενα που κατασκευάζονταν ευκολότερα από χαλκό.
Ολόκληρη η ζωοφόρος είναι φτιαγμένη από πεντελικό μάρμαρο, το οποίο είναι
ανώτερο του παριανού για την κατασκευή αναγλύφων. Πολλά μεγάλα τμήματά της, που βρίσκονται στην κατοχή του 'Ελγιν, έχουν αφαιρεθεί από τους τοίχους ή έχουν ανακαλυφθεί στις ανασκαφές που έγιναν κάτω από τα ερείπια.
Τα τύμπανα* των δυο προμετωπίδων του Παρθενώνος ήταν επίσης στολισμένα με ανάγλυφα συμπλέγματα τα οποία, πάνω από την είσοδο του ναού, περιλάμβαναν τη μυθολογική ιστορία της γέννησης της Αθήνας από το κεφάλι του Διός.
Στο κέντρο του συμπλέγματος ήταν καθισμένος ο Ζευς, με όλη τη μεγαλοπρέπεια που μπορούσε να δώσει ο γλύπτης στον πατέρα των θεών και των ανθρώπων.
Στα αριστερά του βρίσκονταν οι σημαντικότεροι θεοί του Ολύμπου και μεταξύ τους ξεχώριζε ο 'Ηφαιστος που κρατούσε στο χέρι το τσεκούρι με το οποίο είχε ανοίξει το κεφάλι του Διός για να βγει η Αθηνά. Δεξιά υπήρχε η Νίκη με φαρδύ χιτώνα, η οποία κρατούσε τα άλογα του άρματος που έφερε τη νέα θεά στον 'Ολυμπο.
Αντίθετα με όλα τα άλλα αγάλματα της Αθηνάς, εδώ απεικονιζόταν με τη σαγηνευτική χάρη της Αφροδίτης, ενώ οι πολεμοχαρείς Σπαρτιάτες προσέφεραν στη θεά της αγάπης μια περικεφαλαία και ένα δόρυ.
Οι φιλικοί και ευπροσήγοροι κάτοικοι της Αθήνας χάρηκαν που είδαν τη φιλοπόλεμη Παλλάδα με τη ζώνη της Αφροδίτης. 'Οταν, όμως, έχασαν την ελευθερία τους, προσπάθησαν να κολακέψουν τη δύναμη της Ρώμης προσθέτωντας σε αυτό το σύμπλεγμα τα αγάλματα του Αδριανού και της Σαβίνας.
Μια από τις βόμβες που έριξε ο Μοροζίνι (ο δόγης της Βενετίας που κατέλαβε την Αθήνα το 1687) από τον απέναντι λόφο του Μουσείου κατέστρεψε την οροφή και πολλά γλυπτά, ενώ η προσπάθεια του στρατηγού Κένιχσμαρκ να κατεβάσει το άγαλμα της Αθήνας ολοκλήρωσε την καταστροφή.
Αγοράζοντας το σπίτι ενός Τούρκου γενίτσαρου που είχε κτιστεί ακριβώς από κάτω και μετά κατεδαφίζοντας το για να κάνει ανασκαφές, ο 'Ελγιν είχε την ικανοποίηση να ανακαλύψει το μεγαλύτερο μέρος του αγάλματος της Νίκης ντυμένο με τρόπο ώστε αποκαλύπτεται το θαυμάσιο σώμα της με τέχνη και καλαισθησία εφάμιλλα της Φλώρας Φαρνέζε*.
Επιπλέον, βρήκαμε εκεί τον κορμό του Διός, ένα τμήμα από το σώμα του Ηφαίστου και διάφορα άλλα θραύσματα. Μαζί με αυτά, ο 'Ελγιν πήρε επίσης τα αγάλματα του Αδριανού και της Σαβίνας, τα οποία έστειλε στην Αγγλία.
Στη άλλη προμετωπίδα φαινόταν ο αγώνας της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα σχετικά με το όνομα που θα δινόταν στην πόλη. Η θεά της σοφίας πήρε τη νίκη δείχνοντας πόσο σημαντικότερο θα ήταν το όφελος από την ειρηνική και παραγωγική ελιά σε σχέση με το πολεμικό άλογο που προσέφερε ο θεός του ωκεανού.
Σκάβοντας κάτω το αέτωμα, ο 'Ελγιν βρήκε υπέροχα δείγματα γλυπτικής, ενώ κατέβασε επίσης από τον ναό το κεφάλι ενός αλόγου το οποίο ξεπερνάει κατά πολύ οποιοδήποτε άλλο παρόμοιο έργο σε σοβαρότητα και έμπνευση.
____________________________________________________Τέλος του 6ου μέρους
Διαβάστε όλο το αφιέρωμα που ολοκληρώνεται σε 10 μέρη:
Παρθενώνας 1ο, Ο βιασμός της Αθηνάς
Παρθενώνας 2ο, Η Άφιξη
Παρθενώνας 3ο, Τα Φιρμάνια
Παρθενώνας 4ο, Η Θεά έχει επισκέψεις
Παρθενώνας 5ο, Το Χρονικό της καταστροφής !
Παρθενώνας 7ο, Η Mαρτυρία II
Παρθενώνας 8ο, Η Κατάρα της Θεάς
Παρθενώνας 9ο, Η τιμωρία
Παρθενώνας 10ο, Η Θεά Αιχμάλωτη
Οι χαλαροί μύες ενός Λαπίθη που έχει πέσει νεκρός και τον πατάει ένας Κένταυρος θεωρείται ένα από τα ωραιότερα δείγματα τέχνης. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για την ομάδα που βρίσκεται κοντά στην Ιπποδάμεια, τη νύμφη, που έχει αρπάξει ο Κένταυρος Ευρυθίων και η οποία αγωνίζεται να ξεφύγει από την πλάτη του τέρατος που την κρατάει με κτηνώδη βία έχοντας περασμένο το ένα χέρι του μέσα στα ανακατεμένα μαλλιά της.
Το γρήγορο τρέξιμο και το σκύψιμο του καθώς προσπαθεί να αποφύγει το ακόντιο που έχει εκτιναχθεί εναντίον του έχουν αποδοθεί με τρομερή ζωντάνια. Τι μεγάλη ατυχία που πολλά από αυτά τα έργα έχουν ακρωτηριαστεί!
Ακόμα όμως και σε αυτή την κατάσταση είναι πολύ ανώτερα από οποιοδήποτε άλλο έργο σύγχρονης τέχνης, έστω και αν η προσπάθεια έχει γίνει από το χέρι του Κανόβα.*
Είναι τα ωραιότερα συμπλέγματα ανάγλυφων, επεξεργασμένα με τόσο μεγάλη προσοχή σε όλες τις επιφάνειες τους, ώστε να κάνουν μεγάλη εντύπωση στα μάτια των θεατών, ανεξάρτητα από ποιο μέρος της πεδιάδας της Αθήνας πλησιάζουν στην Ακρόπολη.
Αρχικά κάλυπταν ολόκληρο τον θριγκό του Παρθενώνα και σχημάτιζαν ενεντήντα δύο ομάδες. Ο φανατισμός των πρώτων χριστιανών, οι βαρβαρότητες των Τούρκων και οι εκρήξεις, την εποχή που ο ναός χρησιμποποιήθηκε σαν πυριδαποθήκη, κατέστρεψαν ένα μεγάλο μέρος τους με αποτέλεσμα, εκτός από αυτά που πήρε ο 'Ελγιν από τα σωζόμενα ερείπια εξασφαλίζοντας τα για την τέχνη, να είναι πολύ δύσκολο να αντιληφθεί κανείς έστω και το περίγραμμα του αρχικού έργου.
Η ζωοφόρος* που περιβάλλει την κορυφή των τοίχων του βωμού είναι γεμάτη με ανάγλυφα και καλλιτεχνήματα, σχεδιασμένα για να τραβούν την προσοχή εκείνων που περίμεναν στον προθάλαμο και τον περίβολο του ναού μέχρι να αρχίσουν οι ιερές τελετές.
Αυτή η ζωοφόρος, που δεν διακόπτεται από τρίγλυφα, παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερη ενότητα θέματος από τις αποσπασματικές και απομονωμένες ομάδες στις μετόπες του περιστυλίου.
 |
| Ομάδα ιππέων από την πομπή των Παναθηναίων. Ιωνική ζωοφόρος του Παρθενώνα. Βρετανικό μουσείο. |
Δείχνει μια ολόκληρη επίσημη πομπή στη διάρκεια της εορτής
των Παναθηναίων:
Πολλά άτομα είναι έφιππα.
Πολλά άτομα είναι έφιππα.
Μερικά ετοιμάζονται να ιππεύσουν, ορισμένα βρίσκονται σε άρματα, άλλα προχωρούν πεζή, οδηγώντας τα βόδια και τα υπόλοιπα σφάγια στον τόπο της θυσίας.
Οι νύμφες, που ονομάζονται Καννοφόρες, Σκιαφόρες, κ.λ.π., μεταφέρουν τις ιερές προσφορές σε καλάθια και αγγεία.
Οι ιερείς, οι άρχοντες και οι πολεμιστές σχηματίζουν μια σειρά από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές, με κάθε είδους ενδυμασίες, πανοπλίες και στάσεις. Μερικοί αρχαιοσυλλέκτες, που έχουν εξετάσει αυτή τη ζωοφόρο με ιδιαίτερη προσοχή λένε ότι περιέχει προσωπογραφίες των σημαντικότερων ανθρώπων της Αθήνας στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου - και κυρίως του Περικλή, του Φειδία, του Σωκράτη και του νεαρού Αλκιβιάδη.
Αυτή η ζωοφόρος είχε αρχικά μήκος διακοσίων μέτρων και προστατευόταν από τις συνέπειες της κακοκαιρίας και από άλλες ζημιές χάρη στην κάλυψη που της παρείχε η προέκταση της κιονοστοιχίας.
Τα τμήματα της που γλύτωσαν από τις εκρήξεις διατηρούνται ακόμα σε πολύ καλή κατάσταση χωρίς ουσιαστικά να τους λείπει τίποτα εκτός από τις επίχρυσες μπρούτζινες διακοσμήσεις οι οποίες εξακολουθούν να φαίνονται ότι βρίσκονταν πάνω τους, όπως ήταν τα χαλινάρια και οι ρυτήρες των αλόγων ή άλλα μικροσκοπικά αντικείμενα που κατασκευάζονταν ευκολότερα από χαλκό.
Ολόκληρη η ζωοφόρος είναι φτιαγμένη από πεντελικό μάρμαρο, το οποίο είναι
ανώτερο του παριανού για την κατασκευή αναγλύφων. Πολλά μεγάλα τμήματά της, που βρίσκονται στην κατοχή του 'Ελγιν, έχουν αφαιρεθεί από τους τοίχους ή έχουν ανακαλυφθεί στις ανασκαφές που έγιναν κάτω από τα ερείπια.
Τα τύμπανα* των δυο προμετωπίδων του Παρθενώνος ήταν επίσης στολισμένα με ανάγλυφα συμπλέγματα τα οποία, πάνω από την είσοδο του ναού, περιλάμβαναν τη μυθολογική ιστορία της γέννησης της Αθήνας από το κεφάλι του Διός.
Στο κέντρο του συμπλέγματος ήταν καθισμένος ο Ζευς, με όλη τη μεγαλοπρέπεια που μπορούσε να δώσει ο γλύπτης στον πατέρα των θεών και των ανθρώπων.
Στα αριστερά του βρίσκονταν οι σημαντικότεροι θεοί του Ολύμπου και μεταξύ τους ξεχώριζε ο 'Ηφαιστος που κρατούσε στο χέρι το τσεκούρι με το οποίο είχε ανοίξει το κεφάλι του Διός για να βγει η Αθηνά. Δεξιά υπήρχε η Νίκη με φαρδύ χιτώνα, η οποία κρατούσε τα άλογα του άρματος που έφερε τη νέα θεά στον 'Ολυμπο.
Αντίθετα με όλα τα άλλα αγάλματα της Αθηνάς, εδώ απεικονιζόταν με τη σαγηνευτική χάρη της Αφροδίτης, ενώ οι πολεμοχαρείς Σπαρτιάτες προσέφεραν στη θεά της αγάπης μια περικεφαλαία και ένα δόρυ.
Μια από τις βόμβες που έριξε ο Μοροζίνι (ο δόγης της Βενετίας που κατέλαβε την Αθήνα το 1687) από τον απέναντι λόφο του Μουσείου κατέστρεψε την οροφή και πολλά γλυπτά, ενώ η προσπάθεια του στρατηγού Κένιχσμαρκ να κατεβάσει το άγαλμα της Αθήνας ολοκλήρωσε την καταστροφή.
Αγοράζοντας το σπίτι ενός Τούρκου γενίτσαρου που είχε κτιστεί ακριβώς από κάτω και μετά κατεδαφίζοντας το για να κάνει ανασκαφές, ο 'Ελγιν είχε την ικανοποίηση να ανακαλύψει το μεγαλύτερο μέρος του αγάλματος της Νίκης ντυμένο με τρόπο ώστε αποκαλύπτεται το θαυμάσιο σώμα της με τέχνη και καλαισθησία εφάμιλλα της Φλώρας Φαρνέζε*.
Επιπλέον, βρήκαμε εκεί τον κορμό του Διός, ένα τμήμα από το σώμα του Ηφαίστου και διάφορα άλλα θραύσματα. Μαζί με αυτά, ο 'Ελγιν πήρε επίσης τα αγάλματα του Αδριανού και της Σαβίνας, τα οποία έστειλε στην Αγγλία.
Στη άλλη προμετωπίδα φαινόταν ο αγώνας της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα σχετικά με το όνομα που θα δινόταν στην πόλη. Η θεά της σοφίας πήρε τη νίκη δείχνοντας πόσο σημαντικότερο θα ήταν το όφελος από την ειρηνική και παραγωγική ελιά σε σχέση με το πολεμικό άλογο που προσέφερε ο θεός του ωκεανού.
Σκάβοντας κάτω το αέτωμα, ο 'Ελγιν βρήκε υπέροχα δείγματα γλυπτικής, ενώ κατέβασε επίσης από τον ναό το κεφάλι ενός αλόγου το οποίο ξεπερνάει κατά πολύ οποιοδήποτε άλλο παρόμοιο έργο σε σοβαρότητα και έμπνευση.
Τα ρουθούνια του είναι διεσταλμένα, τα αφτιά όρθια, οι φλέβες φουσκωμένες (θα έλεγα ότι σφύζουν από ζωή), το στόμα ανοιχτό, και δείχνει να χλιμιντρίζει με τη συνειδητή υπερηφάνεια ότι ανήκει στον κύριο των κυμάτων.
Εκτός από αυτό το αμίμητο κεφάλι, ο 'Ελγιν πήρε από το ίδιο αέτωμα ορισμένα κολοσσιαία συμπλέγματα που το καθένα έχει δυο γυναικείες μορφές, πιθανόν θεότητες της θάλασσας. Είναι φτιαγμένα από συμπαγή πεντελικά μάρμαρα και έχουν ιδιαιτέρως χαριτωμένες στάσεις.
Από το ίδιο μέρος αφαίρεσε επίσης το άγαλμα ενός ποτάμιου ή θαλάσσιου θεού συνοδού του Ποσειδώνα (Ιλισσός), το οποίο είναι διατηρημένο σε πολύ κατάσταση.
Είναι σε καθιστή στάση, με το ένα πόδι απλωμένο και το άλλο λυγισμένο. Το μέγεθος και το βάρος των αγαλμάτων αυτών ήταν τόσο μεγάλο ώστε μας ανάγκασε να φτιάξουμε ένα κάρο για να μπορέσουμε να τα μεταφέρουμε όλα στο πειραιά.
Εκεί, ο πλοίρχος Κλάρκ του πολεμικού πλοίου Μπράακελ (αδελφός του Δρ. Κλαρκ από την Ελευσίνα), είχε την καλοσύνη να φτιάξει μια τεράστια σχεδία ικανή να μεταφέρει στο πλοίο ένα τόσο βαρύ φορτίο.
Από τον οπισθόδομο του Παρθενώνα πήρα μερικές ανεκτίμητες επιγραφές γραμμένες κιονηδόν, ένα είδος γραφής κάπως νεότερης της βουστροφηδόν. Τα γράμματα σε κάθε σειρά έναι ίδια σε αριθμό, ανεξάρτητα από την έννοια του κειμένου. Ακόμα και οι μονοσύλλαβες λέξεις χωρίζονται στα δύο αν έχει συμπληρωθεί η γραμμή, ενώ η επόμενη σειρά αρχίζει από το μοναδικό γράμμα της χωρισμένης λέξης.
Ο αριθμός των γραμμάτων είναι ακριβώς ίδιος οριζόντια και κάθετα, έτσι ώστε να είναι αδυνατόν να γίνει οποιαδήποτε προσθήκη ή διαγραφή στο αρχικό κείμενο.
Θέμα τους είναι τα δημόσια ψηφίσματα της πόλης- περιγραφές του πλούτου που υπήρχε στο αθηναϊκό θησαυροφυλάκειο, ο οποίος είχε παραδοθεί από τους διαχειριστές στους αντικαταστάτες τους.
Περιλαμβάνουν την απαρίθμηση των αγαλμάτων, του ασημιού του χρυσού και των πολύτιμων λίθων που χρησιμοποιήθηκαν στους ναούς, την αποτίμηση των δημόσιων έργων, κ.λ.π.
Εκτός από αυτό το αμίμητο κεφάλι, ο 'Ελγιν πήρε από το ίδιο αέτωμα ορισμένα κολοσσιαία συμπλέγματα που το καθένα έχει δυο γυναικείες μορφές, πιθανόν θεότητες της θάλασσας. Είναι φτιαγμένα από συμπαγή πεντελικά μάρμαρα και έχουν ιδιαιτέρως χαριτωμένες στάσεις.
Από το ίδιο μέρος αφαίρεσε επίσης το άγαλμα ενός ποτάμιου ή θαλάσσιου θεού συνοδού του Ποσειδώνα (Ιλισσός), το οποίο είναι διατηρημένο σε πολύ κατάσταση.
Είναι σε καθιστή στάση, με το ένα πόδι απλωμένο και το άλλο λυγισμένο. Το μέγεθος και το βάρος των αγαλμάτων αυτών ήταν τόσο μεγάλο ώστε μας ανάγκασε να φτιάξουμε ένα κάρο για να μπορέσουμε να τα μεταφέρουμε όλα στο πειραιά.
Εκεί, ο πλοίρχος Κλάρκ του πολεμικού πλοίου Μπράακελ (αδελφός του Δρ. Κλαρκ από την Ελευσίνα), είχε την καλοσύνη να φτιάξει μια τεράστια σχεδία ικανή να μεταφέρει στο πλοίο ένα τόσο βαρύ φορτίο.
Από τον οπισθόδομο του Παρθενώνα πήρα μερικές ανεκτίμητες επιγραφές γραμμένες κιονηδόν, ένα είδος γραφής κάπως νεότερης της βουστροφηδόν. Τα γράμματα σε κάθε σειρά έναι ίδια σε αριθμό, ανεξάρτητα από την έννοια του κειμένου. Ακόμα και οι μονοσύλλαβες λέξεις χωρίζονται στα δύο αν έχει συμπληρωθεί η γραμμή, ενώ η επόμενη σειρά αρχίζει από το μοναδικό γράμμα της χωρισμένης λέξης.
Ο αριθμός των γραμμάτων είναι ακριβώς ίδιος οριζόντια και κάθετα, έτσι ώστε να είναι αδυνατόν να γίνει οποιαδήποτε προσθήκη ή διαγραφή στο αρχικό κείμενο.
Θέμα τους είναι τα δημόσια ψηφίσματα της πόλης- περιγραφές του πλούτου που υπήρχε στο αθηναϊκό θησαυροφυλάκειο, ο οποίος είχε παραδοθεί από τους διαχειριστές στους αντικαταστάτες τους.
Περιλαμβάνουν την απαρίθμηση των αγαλμάτων, του ασημιού του χρυσού και των πολύτιμων λίθων που χρησιμοποιήθηκαν στους ναούς, την αποτίμηση των δημόσιων έργων, κ.λ.π.
Ο Παρθενώνας, ανεξάρτητα από τα διακοσμητικά γλυπτά του, είναι τόσο εξαιρετικό δείγμα της δωρικής αρχιτεκτονικής, ώστε ο 'Ελγιν έχει προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στις τέχνες της Αγγλίας εξασφαλίζοντας πρωτότυπα δείγματα από κάθε σημείο του κτιρίου ένα κιονόκρανο και μια παραστάδα από ένα κίονα για να δείξει την ακριβή μορφή της καμπύλης των αυλακώσεων, ένα τρίγλυφο, ένα μικρό κομμάτι του γείσου και μερικά μαρμάρινα πλακάκια με τα οποία ήταν σκεπασμένο το περιστύλιο.
Ετσι, όχι μόνο ένας γλύπτης μπορεί να ικανοποιηθεί μελετώντας όλα τα είδη της τέχνης του, από τα κολοσσιαία αγάλματα μέχρι τα μικρά ανάγλυφα που κατασκευάστηκαν τον χρυσό αιώνα του Περικλέους υπό την εποπτεία του Φειδία, αλλά και οποιοδήποτε τεχνίτης μπορεί να εξετάσει όλες τις λεπτομέρειες του κτιρίου, ακόμα και τον τρόπο της συνένωσης των τμημάτων των κιόνων χωρίς τη χρήση ασβεστοκονιάματος, έτσι ώστε να φαίνονται μονοκόμματα ακόμα και στο πιο παρατηρητικό μάτι.
Επιπλέον, έγιναν καλούπια από όλες τις λεπτομέρειες του ναού με τον τρόπο που οι Ιταλοί ονομάζουν Μάντρε Φόρμε, χάρη σε ένα σκληρό μείγμα κεριού και γύψου που έδωσε τη δυνατότητα στον 'Ελγιν να πάρει εκμαγεία των γλυπτικών και αρχιτεκτονικών στολιδιών στο ακριβές μέγεθος των πρωτοτύπων.
Σχεδιάστηκε επίσης ο ναός από τον σινιόρ Μπαλέστρα, έναν από τους καλλιτέχνες που έχει προσλάβει ο 'Ελγιν, ο οποίος υπολόγισε το ύψος, τις βαθμίδες και τις επισκευές που έχουν γίνει. Είχες την ευκαιρία να εκτιμήσεις την αξία του στη διάρκεια της παραμονής σου στην Αθήνα.
Η επιλογή, όμως, του 'Ελγιν δέχτηκε την πιο κολακευτική επιδοκιμασία όταν στη συνέχεια ο Πάπας διάλεξε τον ίδιο καλλιτέχνη για να επιβλέψει μια παρόμοια εργασία που έγινε στην 'Οστια και στο Φόρουμ της Ρώμης.
Το μαγικό πινέλο του Λουζιέρι θα έχει πλέον, όπως πιστεύω, αποτελειώσει την ειδυλλιακή απεικόνιση του Παρθενώνα, την οποία είδαμε να αρχίζει με μια τόσο θαυμάσια επιλογή των καταλλήλων απόψεων.
Ακόμα, ο Καλμούκος Θεόδωρος, που ολοκλήρωσε τα σχέδια των γλυπτών στις μετόπες, τη ζωοφόρο και τα αετώματα, έφτιαξε στη συνέχεια ένα ολοκληρωμένο αντίγραφο του συμπλέγματος του δυτικού αετώματος και του θριγκού.
Οι ίδιες εργασίες έγιναν και στον ναό του Θησέα*, αλλά από εκεί δεν αφαιρέθηκε ούτε ένα έργο γλυπτικής ή το παραμικρό τεμάχιο του κτιρίου.
Υπάρχει άραγε άνθρωπος με τόσο λίγη καλαισθησία που θα σκεπτόταν να καταστρέψει αυτό το υπέροχο κτίριο το οποίο, μετά από ένα διάλειμμα 2.200 ετών, εξακολουθεί να διατηρεί ακόμα την ομορφιά και τη λαμπρότητα των πρώτων του ημερών;
Οι μετόπες του μεσαίου ανάγλυφου, που απεικονίζουν τους άθλους του Ηρακλή και του Θησέα, αντιγράφηκαν με προσοχή.
Το ίδιο έγινε και με τη ζωοφόρο που δείχνει τη μάχη των Κενταύρων με τους Λαπίθες, ορισμένες λεπτομέρειες από τη μάχη του Μαραθώνα και μερικά μυθολογικά θέματα..."
Ετσι, όχι μόνο ένας γλύπτης μπορεί να ικανοποιηθεί μελετώντας όλα τα είδη της τέχνης του, από τα κολοσσιαία αγάλματα μέχρι τα μικρά ανάγλυφα που κατασκευάστηκαν τον χρυσό αιώνα του Περικλέους υπό την εποπτεία του Φειδία, αλλά και οποιοδήποτε τεχνίτης μπορεί να εξετάσει όλες τις λεπτομέρειες του κτιρίου, ακόμα και τον τρόπο της συνένωσης των τμημάτων των κιόνων χωρίς τη χρήση ασβεστοκονιάματος, έτσι ώστε να φαίνονται μονοκόμματα ακόμα και στο πιο παρατηρητικό μάτι.
Επιπλέον, έγιναν καλούπια από όλες τις λεπτομέρειες του ναού με τον τρόπο που οι Ιταλοί ονομάζουν Μάντρε Φόρμε, χάρη σε ένα σκληρό μείγμα κεριού και γύψου που έδωσε τη δυνατότητα στον 'Ελγιν να πάρει εκμαγεία των γλυπτικών και αρχιτεκτονικών στολιδιών στο ακριβές μέγεθος των πρωτοτύπων.
Σχεδιάστηκε επίσης ο ναός από τον σινιόρ Μπαλέστρα, έναν από τους καλλιτέχνες που έχει προσλάβει ο 'Ελγιν, ο οποίος υπολόγισε το ύψος, τις βαθμίδες και τις επισκευές που έχουν γίνει. Είχες την ευκαιρία να εκτιμήσεις την αξία του στη διάρκεια της παραμονής σου στην Αθήνα.
Η επιλογή, όμως, του 'Ελγιν δέχτηκε την πιο κολακευτική επιδοκιμασία όταν στη συνέχεια ο Πάπας διάλεξε τον ίδιο καλλιτέχνη για να επιβλέψει μια παρόμοια εργασία που έγινε στην 'Οστια και στο Φόρουμ της Ρώμης.
Το μαγικό πινέλο του Λουζιέρι θα έχει πλέον, όπως πιστεύω, αποτελειώσει την ειδυλλιακή απεικόνιση του Παρθενώνα, την οποία είδαμε να αρχίζει με μια τόσο θαυμάσια επιλογή των καταλλήλων απόψεων.
Ακόμα, ο Καλμούκος Θεόδωρος, που ολοκλήρωσε τα σχέδια των γλυπτών στις μετόπες, τη ζωοφόρο και τα αετώματα, έφτιαξε στη συνέχεια ένα ολοκληρωμένο αντίγραφο του συμπλέγματος του δυτικού αετώματος και του θριγκού.
Οι ίδιες εργασίες έγιναν και στον ναό του Θησέα*, αλλά από εκεί δεν αφαιρέθηκε ούτε ένα έργο γλυπτικής ή το παραμικρό τεμάχιο του κτιρίου.
Υπάρχει άραγε άνθρωπος με τόσο λίγη καλαισθησία που θα σκεπτόταν να καταστρέψει αυτό το υπέροχο κτίριο το οποίο, μετά από ένα διάλειμμα 2.200 ετών, εξακολουθεί να διατηρεί ακόμα την ομορφιά και τη λαμπρότητα των πρώτων του ημερών;
Οι μετόπες του μεσαίου ανάγλυφου, που απεικονίζουν τους άθλους του Ηρακλή και του Θησέα, αντιγράφηκαν με προσοχή.
Το ίδιο έγινε και με τη ζωοφόρο που δείχνει τη μάχη των Κενταύρων με τους Λαπίθες, ορισμένες λεπτομέρειες από τη μάχη του Μαραθώνα και μερικά μυθολογικά θέματα..."
_________________
Σημειώσεις
* Βουστροφηδόν: τρόπος γραφής σε αρχαίες ελληνικές επιγραφές. Από τα αριστερά προς τα δεξιά στην πρώτη σειρά του κειμένου, από τα δεξιά προς τα αριστερά στη δεύτερη κ.ο.κ. Οι νόμοι του Σόλωνα ήταν γραμμένοι με αυτόν το τρόπο.* 'Αραντελ, Σάντουϊτς, Γουέρτλι: Αρχαίες αγγλικές οικογένειες από ιστορικές περιοχές, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Βρετανίας.
* Αντόνιο Κανόβα (1757-1822), ο πιο γνωστός γλύπτης της Ευρώπης, απόστολος του νεοκλασικισμού.
* Φλώρα Φαρνέζε: Συλλογή έργων τέχνης που βρισκόταν στο μέγαρο Φαρνέζε της Ρώμης και σήμερα έχει μεταφερθεί στο μουσείο της Νάπολης.
* Θριγκός: Το τμήμα κτιρίου που στηρίζετα στους κίονες και αποτελείται από το επιστύλιο, τη ζωφόρο και το γείσο.
* Ζω(ο)φόρος: Συνεχής εικονιστική παράσταση σε επιμήκη ζώνη. όπως στη ζωφόρο του Παρθενώνα η παράσταση της πομπής των Παναθηναίων.
* Τύμπανα: Η τριγωνική επιφάνεια αετώματος.
* ναός του Θησέα: Προφανώς εννοεί τον ναό του Ηφαίστου που είναι ευρύτερα γνωστός με την ονομασία Θησείο.
____________________________________________________Τέλος του 6ου μέρους
Διαβάστε όλο το αφιέρωμα που ολοκληρώνεται σε 10 μέρη:
Παρθενώνας 1ο, Ο βιασμός της Αθηνάς
Παρθενώνας 2ο, Η Άφιξη
Παρθενώνας 3ο, Τα Φιρμάνια
Παρθενώνας 4ο, Η Θεά έχει επισκέψεις
Παρθενώνας 5ο, Το Χρονικό της καταστροφής !
Παρθενώνας 7ο, Η Mαρτυρία II
Παρθενώνας 8ο, Η Κατάρα της Θεάς
Παρθενώνας 9ο, Η τιμωρία
Scholeio.com
