Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο; Μέρος Τρίτο, Πώς μια Μικρούλα Χώρα Διέφερε τόσο ριζικά;

 

Πώς μια μικρούλα, φτωχή χώρα στα νότια Βαλκάνια διέφερε τόσο ριζικά από 

το γενικό πολιτισμό που μοιράζονταν οι πλουσιότεροι γείτονες της από την άλλη πλευρά της θάλασσας, πώς 

και γιατί οι "αρχές" της εξακολουθούν να ασκούν 

τόσο βαθιά επίδραση ακόμη και τώρα που μιλάμε;

Αποσπάσματα από το βιβλίο 

"Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο", των 

Victor Davis Hanson και Hohn Heath, 

από τις εκδόσεις του Κάκτου.

  Μέρος Τρίτο

[...]
   Για πρώτη φορά, μέσα στον από αιώνων αγώνα, για τη διαφύλαξη της ελληνικής σοφίας, οι παραδοσιακοί υπερασπιστές του Ομήρου πρόδωσαν το σκοπό τους και, συνειδητά ή όχι, εγκατέλειψαν τη σοφία των Ελλήνων προς χάρη του καριερισμού. 
   Ότι έχουν πει και γράψει οι κλασικιστές για τον Όμηρο, τις πρόσφατες δεκαετίες, έχει σκοτώσει, το ενδιαφέρον του κοινού, για τους "Έλληνες". 
   Η αρχή του τέλους για την επίσημη μελέτη των Ελλήνων έρχεται τη δεκαετία του '60. Το όλο πακέτο θεωρήθηκε αναχρονιστικό και μέρος ενός αντιδραστικού κατεστημένου. 
   Τα μελοδραματικά κηρύγματα του Δημοσθένη περί θάρρους και θυσίας, οι συμβουλές του Λίβιου για τον καλό αγώνα, το μοναχικό amo, amas, amat στους μικρούς θαλάμους των βιβλιοθηκών, έγιναν κάτι περισσότερο από αναχρονισμός. 

   Έπρεπε να πεταχτεί στη θάλασσα. Μέσα σε ένα κύμα ολικής αναθεώρησης και απλοποίησης των πάντων, οι Κλασικές σπουδές πια θεωρούνταν απαρχαιωμένες, είναι χρονοβόρες και δύσκολες.
   Οι παραδοσιακές αξίες, τα κριτήρια, η απομνημόνευση, οι απολυτότητες, δεν είχαν θέση σε ένα πανεπιστήμιο όπου ο μοντερνισμός, η σχετικότητα και η ιδεολογία ήταν τα νέα "μάντρα".*  Κι όταν τα υπερασπιζόσουν αυτά δημοσίως, επιβεβαιωνόσουν και αποκτούσες μια αίσθηση επαναστατικής  αυτοδέσμευσης.
   Οι διοικήσεις των πανεπιστημίων προσαρμόστηκαν. Ακολούθησε αναμόρφωση του προγράμματος μαθημάτων, δηλαδή εγκαταλείφθηκαν κάποια κεντρικά μαθήματα. 
    Σημαντικά, βασικά μαθήματα, αυτά που "υποχρέωναν" τους σπουδαστές να αποκτήσουν κάποια τουλάχιστον εξοικείωση με την λογοτεχνία, τη γραμματική, τη φιλοσοφία, την ιστορία και τη γλώσσα της κλασικής αρχαιότητας. 
   Ενέδωσε ακόμα και το Βατικανό, απορρίπτοντας τα Λατινικά  ως παγκόσμια γλώσσα της Εκκλησίας.
   Οι φοιτητές αυτής της νέας εποχής, δεν είναι πια αναγκασμένοι να απομνημονεύουν ανώμαλα συγκριτικά επίθετα, ούτε πρόθυμοι να βυθιστούν στην παλιομοδίτικη σοφία της Σοφόκλειας τραγωδίας.

   Έτσι δημιουργείται ένα νέο, υπερευαίσθητο πρόγραμμα σπουδών και τα προσαρτήματα του, -εκπαίδευση στην ανομοιότητα, συγγραφή ημερολογίου, ευαισθητοποίηση φύλου και φυλής, πολυπολιτισμικότητα, περιστασιακή ηθική, προσωπική ανάπτυξη, άφεση αμαρτιών και πολιτική της αυτοδέσμευσης- έρχεται σε πλήρη αντίθεση προς την ελληνική σοφία.
 [...] 
   Αλλά... Ακόμα και τα ζητήματα που υποτίθεται ότι αποτελούσαν το φιλοσοφικό "πυρήνα"της κίνησης για έναν εναλλακτικό πολιτισμό κατά τη δεκαετία του '60 -η ισονομία, η σχέση του ατόμου με την κοινωνία, οι δυσκολίες της δημοκρατίας, η αυτοκαταστροφικότητα του ιμπεριαλισμού, η τραγωδία του πολέμου, το δικαίωμα και η ανάγκη να διαφωνείς και να ενίστασαι, η αναγνώριση του παραλογισμού- ανήκαν, προέρχονταν, πρώτα, από τον Όμηρο, τον Σοφοκλή και τον Ευριπίδη !
   Αν αυτή η θαυμαστή νέα γενιά, κατά τους ισχυρισμούς τους,  τών προοδευτικών φοιτητών είχε γνωρίσει την Ιλιάδα, τις Τρωάδες ή τον Γοργία του Πλάτωνα, θα είχε ίσως αναγνωρίσει συγγενή πνεύματα και θα είχε αποκτήσει μια ιδέα ταπεινοφροσύνης  αλλά και ιστορίας. 
   Μήπως γνωρίζουν οι εικοσάχρονοι ότι πριν από πάρα πολύ καιρό ο Θουκυδίδης στην Ιστορία του μίλησε για τους ιμπεριαλιστές Αθηναίους που ισχυρίστηκαν με σκληρότητα ότι 

"...και οι δυο μας ξέρουμε ότι στις ανθρώπινες σχέσεις το δίκιο λογαριάζεται όταν υπάρχει ίση δύναμη για την επιβολή του, και πως, όταν αυτό δεν συμβαίνει, οι δυνατοί κάνουν όσα τους επιτρέπει η δύναμή τους κι οι αδύναμοι αποδέχονται όσα είναι υποχρεωμένοι να αποδεχτούν" [Ε', 89]. 

   Υπήρχαν πολλά εδώ που θα μπορούσαν να γίνουν γνωστά για τον πόλεμο και τη δικαιοσύνη στις δεκαετίες του '60 και του '70, οι Κλασικές Σπουδές θα μπορούσαν να έχουν δώσει προοπτική, βάθος, μετριοπάθεια, προειδοποίηση.
   Ο Τζορτζ Γκουλντ του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ, λέει πολύ καθαρά, στην εθνική συνάντηση της Αμερικανικής Φιλολογικής Ένωσης το 1971:

[...] Ο πραγματικός λόγος που μελετάμε τους κλασικούς είναι η αξία τους και η αξία αυτή είναι απλούστατα η απόλαυση που μας δίνουν . Είναι μια αγνή, μη υλική απόλαυση, συγγενική με την απόλαυση που αντλούμε κοιτώντας πίνακες ή ακούγοντας μουσική. Είναι ώς επί το πλείστον, μια παθητική, διανοητική απόλαυση, στην οποία το πνεύμα μας -δεν θα πω εξυψώνεται, μολονότι αυτό συμβαίνει συχνά- διευρύνεται και εμπλουτίζεται με την εμπειρία κάποιου πράγματος έξω από ό,τι σχετίζεται στενά με τα προσωπικά μας προβλήματα.  Classical World 65, 1972, s. 258

[...]                       
   Οι εγγραφές μειώνονταν όλο και περισσότερο. Οι περισσότεροι κάτοχοι διδακτορικού πτυχίου στις Κλασσικές σπουδές συνωστίζονταν γύρω από τον πίνακα με τα "Ζητείται" στο ετήσιο συνέδριο εργασίας. 
   Η αυτοαποκαλούμενη Παλαιά Φρουρά των Κλασικών Σπουδών, έπαιζε την άρπα της, ενώ η Ρώμη και η Ελλάδα καίγονταν στις τάξεις τους. 

   Κάπου εδώ, κάποιοι μυαλωμένοι είδαν τον κίνδυνο. Εμπνευσμένες νέες εκδόσεις του Ομήρου, των λυρικών ποιητών, των τραγικών, των ιστορικών, του Αριστοφάνη και των συγγραφέων του Χρυσού Αιώνα της λατινικής λογοτεχνίας, από προικισμένους μεταφραστές.
   Άλλωστε οι Έλληνες δεν είναι ανιαροί. Ποτέ δεν ήταν και δεν θα είναι και τώρα. Δεν είχαν ποτέ αποτύχει να βρουν ακροατήριο. 
   Έλληνες και Λατίνοι συγγραφείς είναι διαθέσιμοι τώρα σε προσιτές οικονομικά και ευχάριστες στην ανάγνωση αγγλικές, μεταφράσεις.
   Ο Αισχύλος και ο Θουκυδίδης, που κάποτε ήταν διαθέσιμοι μόνο στους γλωσσολογικούς ανατόμους και τους μαθητευομένους τους, διαβάζονταν τώρα από πρωτοετείς που δεν γνώριζαν Ελληνικά και σπούδαζαν να γίνουν χημικοί, μηχανικοί. 
    Οι Κλασικές Σπουδές μπορεί να σώζονταν έστω και στο παρά πέντε.
 [...] 
   Αναιμικός και μπανταρισμένος, αλλά ακόμη ζωντανός, ο Όμηρος μπήκε κούτσα κούτσα στη δεκαετία του '80, με τα δεκανίκια της καλής θέλησης αφοσιωμένων δασκάλων, μεταφραστών και εκλαϊκευτών που αγωνίζονταν να σώσουν τα προγράμματα τους. 
   Όμως οι υψηλά ιστάμενοι κλασικιστές, αυτήν την κρίσιμη στιγμή δεν μπήκαν στον κόπο να καθοδηγήσουν τις προσπάθειες για κατάκτηση νέων σπουδαστών. 
   Οι  προσπάθειες τους εξαντλούνται στο να επανδρώσουν τα γραφεία της Αμερικανικής Φιλολογικής Ένωσης, την εθνική ένωση των κλασικιστών. 
   Ωστόσο η ζημιά που είχε γίνει ήταν μεγάλη. 
   Ο Όμηρος απαιτούσε περισσότερο νέο αίμα και περισσότερη δουλειά για να αξιοποιηθούν τα επιτυχημένα μαθήματα από τις μεταφράσεις στο προπτυχιακό επίπεδο κατά τη δεκαετία του '70.
   Σ' αυτό το κρίσιμο σημείο η πορεία δείχνει να γυρίζει προς τα πίσω. Στις επόμενες δεκαετίες δεν υπάρχει καμία πρόοδος, απλά εξαντλείται ακόμη περισσότερο ο "ετοιμοθάνατος ασθενής".

Όλοι οι Πολιτισμοί πρέπει να ίσοι

   Στις δεκαετίες '80 και '90 εμφανίζεται μια νέα πρόκληση. Μερικοί πιστεύουν ότι όλοι οι πολιτισμοί είναι ίσοι, ότι πρέπει να είναι ίσοι. Ο δυτικός δεν είναι ούτε καλύτερος ούτε χειρότερος από οποιονδήποτε άλλο. 
   Οι Έλληνες "χάνουν"... Αν είναι το ίδιο με τους Θράκες ή τους Καρχηδονίους γιατί να μελετάμε Ελληνικά αντί για Φοινικικά, Χιτιτικά ή Αιγυπτιακά; 
   Αν είναι χειρότεροι, γιατί να τους μελετάμε, γενικώς;
   Κατά ένα εκπληκτικό τρόπο, απίστευτα πολλοί κλασικιστές φάνηκαν να μη διδάχτηκαν τίποτα από την καταστροφή της δεκαετίας του '60 και κατά συνέπεια δεν έκαναν και πολλά πράγματα για να πολεμήσουν ενάντια σ' αυτήν τη νέα, πιο θανατηφόρα παραλλαγή της παλιάς κατηγορίας εναντίον των Ελληνικών και των Λατινικών, ότι δηλαδή είναι "απρόσφορα" και "παρηκμασμένα".

   Έτσι δημιουργείται μια νέα φουρνιά "κοινωνικών ερμηνευτών" που κτίζει μια νέα θεώρηση.

Είτε θα πετάξει στα σκουπίδια τον Κλασικό Κόσμο επειδή δεν ήταν πολυπολιτισμικός, πράγμα που είναι ανέντιμο, διότι κανένας πολιτισμός δεν υπήρξε ούτε θα υπάρξει ποτέ στ' αλήθεια πολυπολιτισμικός.  Είτε θα ξαναεπινοήσει τους Έλληνες και τους Ρωμαίους ως πολυπολιτισμικούς πλέον, πράγμα που είναι ψέμα.

Η ελληνική σοφία δεν πρέπει απλώς και μόνο να ξεχαστεί, 

αλλά πρέπει να απορριφθεί ενεργά. 

   Η τελευταία γενιά κλασικιστών επιθυμεί να επιβιώσει και να είναι αρεστή -στους συναδέλφους ακαδημαϊκούς δασκάλους- εγγυώμενη στους ανθέλληνες συναδέλφους της ότι οι κλασικιστές που θα ακολουθήσουν θα είναι ελάχιστοι.

   Πάνω στη απελπισία τους και πασχίζοντας να αναζωπυρώσουν τις τελευταίες έστω σπίθες του στρατοπέδου των Κλασικών Σπουδών συντάσσονται με την τελευταία "μόδα". 
Η "νέα" θεωρία... αναθεωρεί... αποπροσανατολιστικά επανεπινοημένα προγράμματα και ερωτά:

Ο τομέας μας είναι ώριμος πλέον όχι μόνο για θεωρητική αλλά για πρακτική αναδόμηση. Γιατί Ελληνικά και Λατινικά, αποκλείοντας όλα τα άλλα; Ένα τμήμα Ελληνικών, Εβραϊκών και Συριακών θα ήταν ένας πραγματικά συναρπαστικός χώρος... James O' Donnel, Lingua Franca, Σεπτ./Οκτ. 1995, σ. 62

   Το ίδιο θα ήταν και ένα πολύγλωσσο "Τμήμα Ελληνικών, Εβραϊκών, Συριακών, Φοινικικών, Ασσυριακών, Βαβυλωνιακών, Χιτιτικών, Αιγυπτιακών" κ.ο.κ. με σκοπό τον κατευνασμό κάποιων στο πανεπιστήμιο... έστω και σκοτώνοντας τον τομέα;
   Στην ερώτηση: Γιατί  Ελληνικά και Λατινικά, αποκλείοντας όλα τα άλλα; Η απάντηση είναι:

 Ίσως επειδή υπάρχει λογοτεχνία Ελληνικών και Λατινικών, και ίσως επειδή, αυτή και μόνο στη Μεσόγειο, είναι εντελώς ξεχωριστή από τη θρησκεία, αυτή και μόνο  εγκαινιάζει τη δυτική εμπειρία.
 Ίσως επειδή σ' αυτές τις γλώσσες υπάρχουν λέξεις όπως πολίτης και ελευθερία και λεξιλόγιο όπου εκφράζεται η κοινωνική διαφωνία.

   Πολλοί ανακαλύπτουν τώρα ότι κερδίζεις πόντους αρνούμενος ότι οι Έλληνες ήταν μοναδικοί στην αρχαία Μεσόγειο ή ότι ο δυτικός πολιτισμός, αρχαίος ή σύγχρονος, έχει κάποιο ιδιαίτερο δυναμισμό και φαντασία. 
   Μια τέτοια παραδοσιακή άποψη, μας λένε, είναι τώρα απελπιστικά "αφελής" και "παρωχημένη":

"Υποστηρίζω ότι η παρούσα έννοια της "κρίσης" έχει παρερμηνευτεί ως μια σύγκρουση μεταξύ θεωρητικής και παραδοσιακής αρχαιολογίας, ή ακόμη και μεταξύ νέου και παλαιού. Στην πραγματικότητα είναι απλώς ένα μέρος της γενικής κατάρρευσης της προσπάθειας των διανοουμένων να ορίσουν τι είναι "Δύση" και τι θα έπρεπε να είναι.
Οι αρχαιολόγοι της Ελλάδας έχουν ουδετεροποιήσει το υλικό τους για να προστατέψουν το σύνολο των πεποιθήσεων που προσέδιδε γόητρο στις Κλασικές Σπουδές. Τώρα που αυτές οι πεποιθήσεις καταρρέουν, δεν τους έχει μείνει τίποτα να υπερασπιστούν". Ian Morris [επ.], Classical Greece: Ancient Histories and Modern Archaeologies, Κέμπριτζ, 1994, σ.3

   Μήπως πρέπει να πιστέψουμε ότι αυτός ο αρχαιολόγος και οι πολλοί συνάδελφοί του βρίσκουν στη ζωή τους πράγματι τον ορισμό της Δύσης -ελευθερία του λόγου, ατομική ιδιοκτησία, διαχωρισμός θρησκείας και κράτους και συνταγματική διακυβέρνηση- να είναι απλώς "καταρρέουσες πεποιθήσεις" που ισοδυναμούν με "τίποτα"; 
   Τι ειρωνεία να επιδιώκουν γόητρο οι σύγχρονοι μας οι στις Κλασικές Σπουδές διαβεβαιώνοντας τους εχθρούς της Δύσης ότι δεν υπάρχει "γόητρο" στους Έλληνες. 
   Τι ειρωνεία που σχεδόν κάθε άλλος πολιτισμός στον κόσμο σήμερα καταρρέει εκτός από το δυτικό.

[...]
   Όμως δυστυχώς όλοι οι πολιτισμοί δεν είναι ίσοι, είτε πρέπει είτε όχι. Και οι κλασικιστές δεν πρέπει να προσποιούνται ότι "όλοι οι πολιτισμοί είναι ίσοι".  
   Ξέρουν πολύ καλά ότι δεν υπάρχει ένας Φαίδων στην Αίγυπτο, μια Ορέστεια στην Περσία ή μια Ιλιάς στην Ασσυρία, πόσο μάλλον δημοκρατία μεταξύ των Γερμανών της αντίστοιχης εποχής ή πανεπιστήμια στη Γαλατία του τέταρτου π.Χ. αιώνα. 
   Οι Φαραώ δεν είχαν σχέδια για αεροπλάνα και ο Σωκράτης, όπως έχει καταδείξει η καθηγήτρια Μαίρη Λέφκοβιτς  ξανά και ξανά, ούτε μαύρος υπήρξε ούτε προϊόν κλεμμένου αφρικανικού φιλοσοφικού συστήματος. (Βλ. Mary Lefkowitz Μαύρη Αθηνά: Μύθοι και Πραγματικότητα, Κάκτος, 1997).
   Οι Ρωμαίοι έμαθαν πολλά από την πραγματεία του Μάγωνα του Καρχηδονίου περί γεωργίας, όμως στον πολιτισμό της Καρχηδόνας δεν υπήρξε τίποτα που να μοιάζει έστω με την παράδοση του Θεόφραστου σχετικά με τη δυτική αγρονομία.

   Ρωτάμε τον Γκάρι Γουίλς που υποστηρίζει ότι: 
  "Ο ευρωκεντρισμός όταν ενσωματώθηκε στη μελέτη των κλασικών, δημιούργησε μια λανθασμένη εικόνα των ίδιων των κλασικών. Η πολυτισμικότητα διαλύει τώρα αυτή την πλάνη. Μαθαίνουμε ότι η ''Δύση'' είναι ένα, ομολογουμένως λαμπρό, παράγωγο της Ανατολής" (New York Times Magazine, 16 Φεβρουαρίου 1997, σ. 42) 

    Μήπως θα μπορούσε να μας υποδείξει ο Γκάρι Γουίλς από πιο ακριβώς μέρος της Ανατολής προήλθε η δημοκρατία, η ελεύθερη έρευνα, η ύπαρξη μεσαίας τάξης, ο στρατός των πολιτών, η πολιτική ελευθερία, η λογοτεχνία χωριστά από τη θρησκεία η λέξεις όπως "παρωδία", "κυνισμός", "σκεπτικισμός" και μια γλώσσα αφαίρεσης και ορθολογισμού;

   Μήπως η καθηγήτρια Πάσμαν μπορεί να μας εξηγήσει που ακριβώς υπήρξε ένας "πρώιμος πολιτισμός ισονομίας" έξω από τον κλασικό κόσμο; Στην Αίγυπτο; Στην Καρχηδόνα; Στην Περσία;
 [...]
   Ποικίλοι και εντυπωσιακοί πολιτισμοί κατοίκησαν την αρχαία Μεσόγειο, πολιτισμοί που συνεχώς συναλλάσσονταν, δανείζονταν, μοιράζονταν, υιοθετούσαν και απέρριπταν πράγματα ο ένας από τον άλλον κατά την κρίση τους, και όλοι τους αξίζουν επιστημονικής διερεύνησης. 
   Οι Αιγύπτιοι και οι Πέρσες επηρέασαν τον κλασικό κόσμο, ενώ οι ίδιοι οι Έλληνες εντυπωσιάστηκαν κατά καιρούς από τους Σκύθες, τους Κέλτες και τους Καρχηδονίους. 
   Ωστόσο, οι πολιτισμοί ποτέ δεν ήταν και δεν είναι ίδιοι. Αν οι ονομασίες πρέπει ν' αλλαχτούν για να ταιριάξουν στους καιρούς, πολύ πιο έντιμο θα ήταν να αποκαλέσουμε το πραγματικό τμήμα Κλασικών Σπουδών "τμήμα αντιμεσογειακών Σπουδών". 

   Αν η αλήθεια εξακολουθούσε να είναι σκοπός για τα αμερικάνικα πανεπιστήμια, τότε θα έπρεπε να διερευνήσουμε το γιατί και το πως μια μικρούλα, φτωχή χώρα στα νότια Βαλκάνια διέφερε τόσο ριζικά από το γενικό πολιτισμό που μοιράζονταν οι πλουσιότεροι γείτονες της από την άλλη πλευρά της θάλασσας, πως και γιατί οι αρχές της εξακολουθούν να ασκούν τόσο βαθιά επίδραση ακόμη και τώρα που μιλάμε.
   Όταν οι Φαραώ συνέχιζαν να καταναγκάζουν μαζικά τα εργατικά χέρια για την κατασκευή των δικών τους πολυτελών τάφων, όταν ο Μεγάλος Βασιλιάς της Περσίας έχτιζε ανάκτορα για τον εαυτό του και ναούς για τους θεούς, όπου δεν μπορούσαν να πατήσουν οι κοινοί άνθρωποι, οι Έλληνες κατασκεύαζαν γυμναστήρια, θέατρα, δικαστήρια, δημόσια ναυπηγεία, αγορές και χώρους συνάθροισης για τους ταπεινούς πολίτες τους. 
   Αυτή είναι μια διαφορετική πραγματικότητα και μπορεί να αξιολογηθεί με απόλυτα κριτήρια. 
   Δεν υπήρξε Πυραμίδα του Περικλή, Μεγάλο Ανάκτορο του Επαμεινώνδα ή μούμια του Αριστείδη. 
   Η Γκίζα και η Περσέπολη εξακολουθούν να είναι ωραίες και να αποτελούν μνημεία του ευφυούς συνδυασμού ανθρώπινου και υλικού κεφαλαίου, αλλά αποτελούν επίσης μαρτυρίες του πως και γιατί χρησιμοποιήθηκαν αυτά τα εργατικά χέρια και οι θησαυροί -και για ποιους. 
   Για μια ακόμα φορά, τίνος οι αρχές "καταρρέουν";

   Την ίδια χονδρικά εποχή που ο Κλεισθένης και οι διάδοχοι του οργάνωναν ξανά την Αθήνα σε έννομη δημοκρατία οικοδομημένη σε εκκλησίες του δήμου συνελεύσεις και αξιωματούχους εκλεγόμενους από πολίτες και κλήρους, κληρονομικοί πρίγκιπες και ιερείς κυβερνούσαν τους Κέλτες, τους Πέρσες (των οποίων ο "Μέγας" βασιλιάς μπορούσε να κάνει ότι ήθελε"), τους Σκύθες, τους Εβραίους και τους Αιγυπτίους. 
   Ενώ οι Έλληνες αγρότες τελειοποιούσαν ένα σύστημα μαζικής μάχης στις τάξεις των οπλιτών για να σώσουν τη γη και τη συναινετική πόλιν τους, οι Καρχηδόνιοι εξακολουθούσαν να προτιμούν μισθοφόρους, ενώ μια τάξη επαγγελματιών στρατιωτικών κυριαρχούσε από καιρό στην Περσία και στην Αίγυπτο. 
   Ο Μιλτιάδης, εκλεγμένος από το αθηναϊκό λαό για να τον διοικήσει στον Μαραθώνα εξαιτίας της αποδεδειγμένης ικανότητας του στην ηγεσία, νίκησε ένα περσικό στρατό που είχε επικεφαλής τους γιους, τους γαμπρούς και τους ανεψιούς του Δαρείου -ως επί το πλείστον ανίκανους και φοβισμένους εμπίστους του Μεγάλου Βασιλιά, διορισμένους σε διοικητικές θέσεις, προγόνους των παρατρεχάμενων του Σαντάμ και της θεοκρατικής φρουράς του Ιράν. 
   Ο Λεωνίδας πεθαίνει με τους άντρες του στην πρώτη γραμμή στις Θερμοπύλες, ενώ από ψηλά τον παρακολουθούσε ο βασιλιάς Ξέρξης που είχε θρονιαστεί στο βουνό.
   Στη Σαλαμίνα, ενώ ο Θεμιστοκλής κινάει για τη θάλασσα, ο Ξέρξης άλλη μια φορά τραβάει για το βουνό και μετά πίσω στο χαρέμι του. 
   Ναι, είναι "απλώς διαφορετικά έθιμα", αλλά όλοι οι στρατιώτες, σε όλες τις εποχές, σε όλους τους τόπους, εκτιμούν ένα στρατηγό που μοιάζει, πολεμάει και σκέφτεται σαν κι αυτούς -που πολεμάει μπροστά από τους άντρες του, αντί να κάθεται θρονιασμένος στα μετόπισθεν. 
   Ενώ οι Πέρσες προσκυνούσαν το βασιλιά πέφτοντας κατά γης στα πόδια του, ο Αριστοφάνης έκανε Αθηναίους πολιτικούς ηγέτες όπως ο Κλέων να μοιάζουν με απλούς εμπόρους χρησμών που διαλαλούν τα ψεύτικα εμπορεύματα τους. 
   Ενώ ο Αισχύλος μπορούσε να υμνεί την εμφάνιση μιας δημοκρατικής μορφής δίκης με κριτές πολίτες ισότιμους του κατηγορούμενου στην Αθήνα, η δικαιοσύνη στην Αίγυπτο καθοριζόταν πάντα ως "ό,τι αγαπάει ο φαραώ".  
   Η μελέτη της αρχαίας Μεσογείου μας θυμίζει ότι, ενώ οι Ελληνες συναγωνίζονταν για τιμές στην πόλη μέσω δημοσίων αξιωμάτων, "λειτουργιών" και ομαδικών θυσιών στη μάχη, οι Κέλτες και οι Σκύθες έκαναν συλλογή από κρανία των εχθρών τους για να τα χρησιμοποιήσουν ως κύπελλα. 
   Ο Ευριπίδης αμφισβήτησε την ίδια την ιδέα ενός θεϊκού και λογικού κόσμου κατά τη διάρκεια θρησκευτικών εορτών που χρηματοδοτούσε το δημόσιο. 
   Οι Καρχηδόνιοι ιερείς εμπλέκονταν σε βίαιους θεολογικούς καβγάδες και ο φαραώ αναγορευόταν θεός από την παιδική ηλικία. 
   Ο Ξενοφάνης και ο Πλάτων έφτασαν στο σημείο να απορρίψουν την παράδοση περί ανθρωπόμορφων θεών. 
   Οι Αιγύπτιοι συνέχιζαν να λατρεύουν θεούς με τη μορφή λιονταριών, βοδιών, κριαριών, λύκων, σκύλων, γάτων, κροκοδείλων, φιδιών, βατράχων και ακρίδων, για να μην αναφέρουμε διάφορες ιβι-, φιδο-, γατο- και λιονταρο-κέφαλες θεότητες με ανθρώπινα σώματα. 
   Σύμφωνοι, οι Έλληνες εξακολουθούσαν να σφάζουν "βάρβαρα" τα κατοικίδια ζώα τους κατά τις λατρείες τους... Όμως οι δεντρολάτρεις δρυϊδες έπαιρναν οιωνούς από τους σπασμούς ανθρώπινων θυμάτων που το αίμα τους τιναζόταν προς όλες τις κατευθύνσεις ενώ μαχαιρώνονταν δεμένα σε πασσάλους, και οι Καρχηδόνιοι έκαιγαν παιδιά ζωντανά σε τελετουργικά ολοκαυτώματα. 
   Δεν επαινούμε τους Έλληνες αποικοδομώντας άλλους πολιτισμούς, ωστόσο είναι πια καιρός να αντιληφθούν οι κλασικιστές και τα αμερικανικά πανεπιστήμια ότι υπάρχουν  πραγματικές διαφορές μεταξύ Δύσης και μη Δύσης, ότι θεωρούμε δεδομένες αυτές τις διαφορές κάθε μέρα της ζωής μας -και ότι διαφορές σαν κι αυτές γεννήθηκαν με τους Έλληνες. 
   Εμείς, ως κλασικιστές, είτε μας αρέσει είτε όχι, πρέπει πάντα να λέμε την ενοχλητική αλήθεια και να αποφεύγουμε το εύκολο ψέμα πρέπει να πληροφορούμε τους μαθητές μας για την αλήθεια και να ξεχνάμε τις συνέπειες στην καριέρα μας.  
   Ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης έγραψαν ιστορία -ελεύθερη έρευνα των γεγονότων κάτι που οι εγγράμματοι της Εγγύς Ανατολής και της Παλαιάς Διαθήκης δεν έκαναν. 
   Οι κυβερνητικές χρονολογήσεις, τα θρησκευτικά χρονικά, τα στοιχεία των εκστρατειών, τα ιερατεία, τα θρησκευτικά αποφθέγματα και η απαρίθμηση των δυναστειών εξακολουθούν να μην είναι ιστορία.  
   Οι ανατολικές εξουσίες έβαζαν τους καλλιτέχνες τους να επεξεργάζονται μικρά πολύτιμα αντικείμενα και ανάγλυφα που να απεικονίζουν τις κατακτήσεις των ηγεμόνων ή να στολίζουν τους ανακτορικούς τάφους. 
   Οι Έλληνες παρήγαν φτηνά χρηστικά αγγεία αξεπέραστης ωραιότητας και δημόσιες τοιχογραφίες που εξυμνούσαν τη γενναιότητα της κοινότητας.
________________________________________________  Τέλος του Τρίτου μέρους

 *  Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο; Μέρος Πρώτο 
"Οι Ελληνες είναι Ζωντανοί τη δεκαετία του '60"

 *  Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο; Μέρος Δεύτερο 
-Η Ελληνική Σοφία Προσφέρει ένα Όραμα 

* μάντρα - mαntras, Είναι σύντομα στιχάκια ή και μεμονωμένες λέξεις. 
Πολύ αποτελεσματικό βοήθημα για να συγκεντρωθείς καλλίτερα και ευκολότερα στον σκοπό σου, συνήθως στον διαλογισμό.

  Scholeio.com  

Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο; Μέρος Δεύτερο -Η Ελληνική Σοφία Προσφέρει ένα Όραμα

Ποιοι είναι οι Έλληνες και 
τι ακριβώς είναι "ελληνικό";

Αποσπάσματα από το βιβλίο
"Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο",
των Victor Davis Hanson
και Hohn Heath,
από τις εκδόσεις του Κάκτου.

   Μέρος Δεύτερο

[...]

     Οι  κλασικιστές,  από τους οποίους περιμένουμε απαντήσεις, τώρα ασχολούνται ελάχιστα ή και καθόλου με την εξήγηση των ελληνικών αξιών στο ευρύ κοινό. 
   Για τον τρέχοντα, άτολμο τρόπο σκέψης των κλασικιστών, η "Ελλάδα" είναι μια χυδαία υπεραπλούστευση. 
   Υπήρχαν, στο κάτω κάτω, ίσως και 1.500 ελληνικές πόλεις κράτη, μια γραπτή λογοτεχνία τουλάχιστον δεκαπέντε αιώνων, μια ποικιλία διαλέκτων, εθνικών θυλάκων και καλλιτεχνικής έκφρασης, με μικρή συμφωνία ως προς τη φιλοσοφική αντίληψη και πολύ λιγότερο προς μια ιδέα εθνότητας. 
   Το να τα στοιβάζουμε όλα αυτά μαζί μήπως σημαίνει ότι αγνοούμε τις λεπτές διαφορές και τη διαβάθμιση; 
   Γιατί να βλέπουμε ολόκληρη την Ελλάδα, όταν τα μέρη -και τα μέρη των μερών- είναι η αληθινή ιστορία;

   Για πολλούς σύγχρονους κλασικιστές η ιδέα μιας κοινής ελληνικής κληρονομιάς είναι πότε επονείδιστη και παρωχημένη, πότε ανάρμοστη και καταπιεστική, πότε μη ακριβής, απλοϊκή και αντιεπιστημονική, και πότε ξεκάθαρα επικίνδυνη για την καριέρα κάποιου -ή όλα τα παραπάνω μαζί κι ακόμα περισσότερα.  Αλλά, αλλά... 

 Ο ελληνικός τρόπος θεώρησης του κόσμου -αυτό που ονομάζουμε "ελληνική σοφία"- προσφέρει ένα όραμα της ανθρώπινης φύσης και της θέσης του ανθρώπου στον κόσμο που ανήκει αποκλειστικά στην προβιομηχανική Μεσόγειο και κατέχει κεντρική θέση σε όλη τη συνακόλουθη δυτική σκέψη.  

   
   [...] 
          Οι ίδιοι οι Έλληνες ιδιαίτερα ο Ηρόδοτος και ο Αριστοτέλης που είχαν συνείδηση της ανθρωπολογίας και του ρόλου του πολιτισμού -προσδιόριζαν το "ελληνικόν" ως κάτι που περιλάμβανε τα πάντα. Έβλεπαν τις πόλεις-κράτη ως: 
....μια συνολική κοινωνία Ελλήνων που μοιράζονταν μια παρόμοια γλώσσα και χονδρικά τις ίδιες θρησκευτικές  πεποιθήσεις, που βίωναν ένα χαρακτηριστικό κλίμα και γεωγραφικές συνθήκες, που καλλιεργούσαν τη γη και πολεμούσαν με σχεδόν όμοιο τρόπο και αποτελούσαν μέρος ενός μοναδικού και άγνωστου αλλαχού πολιτικού θεσμού, της πόλεως. 

   Ο Ηρόδοτος, ο "πατέρας της ιστορίας", λέει ότι υπάρχει μια "ελληνική ομοιότητα σε αίμα και γλώσσα, κοινά θρησκευτικά ιερά και θυσίες και μια γενική ομοιομορφία στον τρόπο ζωής."
   Ο Αριστοτέλης αρχίζει τα Πολιτικά του με το δεδομένο ότι η όλη πραγμάτευσή του σχετίζεται με "τους Έλληνες", μια συνολική ιδέα που αντιπαρατίθεται "στους βαρβάρους" οι οποίοι μιλούν άλλη γλώσσα και ασπάζονται κοινωνική οργάνωση εντελώς διαφορετική (και κατώτερη) από την πόλη-κράτος. 
   Όλος ο εθνικός σωβινισμός του Ισοκράτη, Αθηναίου ρήτορα του τέταρτου π.Χ. αιώνα, βασίζεται στην υπόθεσή του ότι οι πόλεις-κράτη κατείχαν έναν ενιαίο πολιτισμό, και το μόνο που έλειπε στις περισσότερες περιοχές ήταν μια συνολική αντίληψη πολιτικής ομοσπονδίας ή εθνότητας. 
   Ενώ ο Αριστοτέλης και ο Πλάτων συνήθως διέφεραν, ενώ η τραγική άποψη του Αισχύλου απέχει πολύ από εκείνη του Ευριπίδη, ενώ τα λυρικά ποιήματα της Σαπφούς δεν είναι τα εξάμετρα του Ομήρου, ενώ η Θήβα δεν είναι Άργος, όλοι έκριναν την κοινωνία από μια κοινή προϋπόθεση ελληνικότητας -το κοινό βασικό στοιχείο της γλώσσας, την πόλη-κράτος και την οικονομική, θρησκευτική και στρατιωτική πρακτική.  Είναι και ανιστόρητο και παράλογο να μη μιλάει κάποιος για "Έλληνες". 

   Μεγάλο μέρος της καθημερινής ζωής σε αυτή την αρχαία Ελλάδα θα μας φαινόταν τώρα αλλόκοτο, όπως άλλωστε και το μεγαλύτερο μέρος του πολιτισμού πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια. Ωστόσο οι Έλληνες γνώριζαν τουλάχιστον όσο κι εμείς την ιδιομορφία πολλών εθίμων τους. Τόσο τα λαϊκά κινήματα όσο και η επίσημη πνευματική αναζήτηση, αμφισβητούσαν τον πολυθεϊσμό, κοροϊδεύοντας συχνά το κλασικό πάνθεον, τον ανθρωπομορφισμό και τις ανόητες "ιστορίες" των Ολύμπιων θεών. 
   Τον πέμπτο αιώνα οι ορθολογιστές στοχαστές καθρέφτιζαν μια κοινή δυσαρέσκεια απέναντι στην όλη ιδέα των μαντείων και της προφητείας, και οι διαφωνίες σχετικά με τη σεξουαλική  κοσμιότητα μαίνονταν, ποικίλλοντας από κανόνες καλής συμπεριφοράς μέχρι την ίδια τη σεξουαλική πράξη, και όλα αυτά ως μέρος μιας συστηματικής λογικής διερεύνησης των πιο φυσικών μας παρορμήσεων. 

   Εμείς οι δυτικοί δεν κατασκευάσαμε την "ελληνικότητα" για να επικυρώσουμε τις δικές μας πολιτιστικές υποθέσεις. Μάλλον, κατά την έρευνά μας να ανακαλύψουμε γιατί είμαστε ό,τι είμαστε, συνεχώς "σκοντάφτουμε" -στο χώμα, στην πέτρα, στα κείμενα, στα νομίσματα- πάνω σε αυτούς, τους παράξενους κάποιους, αυτό το μοναδικό λαό που ονομάζεται  "Έλληνες". 

   Για τους Έλληνες, η ελεύθερη ανταλλαγή ιδεών, η αφηρημένη και λογική έρευνα για το φυσικό και υλικό κόσμο και η επιδίωξη της γνώσης χάρη της γνώσης, δημιουργούν ένα δυναμικό που είναι ταυτόχρονα μεγαλοφυές και τρομακτικό και δεν μοιάζει με κανενός άλλου πολιτισμού. 

 1.  Η επιστήμη, η έρευνα και η απόκτηση της γνώσης καθαυτής πρέπει να παραμένουν χωριστά τόσο από τη θρησκευτική όσο και από την πολιτική εξουσία.

     Για τον Σοφοκλή, που βίωσε τη δόξα και την κατακόρυφη παρακμή της Αθήνας του πέμπτου αιώνα και που αναγνώριζε το ρόλο τόσο της θεϊκής μοίρας όσο και της θανάσιμης ύβρεως στην πτώση της, υπήρχε πάντα ένα αντίτιμο που έπρεπε να πληρωθεί για την ανηλεή ανθρώπινη πρόοδο, η οποία σύμφωνα με τα λόγια του Ευριπίδη, μας κάνει "αυθάδεις, ισχυριζόμενους ότι είμαστε καλύτεροι από τους θεούς". 

2. Η στρατιωτική εξουσία λειτουργεί υπό τον πολιτικό έλεγχο και εποπτεύεται από αυτόν. 

     Από την αρχή μέχρι το τέλος της Αντιγόνης, ο επίδοξος σφετεριστής Πολυνείκης κατηγορείται για το ότι συγκρότησε ένα στρατό εκτός νόμου για να αποκτήσει τον έλεγχο των Θηβών. Και επί πλέον, οι φύλακες του Κρέοντα υπηρετούν όχι ως κατασταλτικά όργανα -που μπορεί να το βάλουν στα πόδια και ν' αλλάξουν στρατόπεδο όταν τα πράγματα για το βασιλιά τους δεν πάνε καλά- αλλά μάλλον ως απρόθυμοι στρατιωτικοί που επιβάλουν νόμους οι οποίοι δεν είναι απαραίτητα της αρεσκείας τους. 
   Ο Σοφοκλής έγραφε μέσα σε μια κοινωνία: 
   Όπου σχεδόν κάθε εκλεγμένος Έλληνας στρατηγός κάποια στιγμή ή θα πλήρωνε πρόστιμο ή θα εξοριζόταν, θα εξοστρακιζόταν ή θα εκτελούνταν. 
   Όπου σχεδόν κάθε αρχηγός πολεμούσε πλάι στους άντρες του και σχεδόν ποτέ δεν επιβίωνε όταν δεν επιβίωνε ο στρατός του.

   Ο ίδιος ο συγγραφέας του δράματος είχε οδηγήσει άντρες στη μάχη και είχε υπηρετήσει ως ελεγκτής άλλων που είχαν αποτύχει κι ο Αριστοτέλης μας θυμίζει, "σε όλα τα αξιώματα που συνδέονται με το στρατό εκλέγονται με φανερή ψήφο".

3. Η συνταγματική και συναινετική διακυβέρνηση είναι δυτική ιδέα. 

   Ο Κρέων, ένα ολότελα δυτικό λογικό πλάσμα αφιερώνεται στο νόμο πάνω από κάθε άλλο ανθρώπινο και θεϊκό μέλημα. Πηγαίνει ενάντια στην ηθική ομοφωνία των πολιτών του και στην επιθυμία των θεών, αλλά το κάνει με την ειλικρινή πεποίθηση ότι ως κεφαλή του κράτους εμμένει σε μια απαραίτητη ελληνική έννοια συναινετικής διακυβέρνησης. Κάτι που υπάρχει μόνο "όταν οι πολίτες κυβερνούν και στη συνέχεια κυβερνώνται με τη σειρά τους", σύμφωνα με τον Αριστοτέλη.     

4. Η θρησκεία είναι χωριστή από την πολιτική εξουσία και υποκείμενη σ' αυτήν.

Στην ελληνική πόλη-κράτος κανένας αρχιερέας δεν διαθέτει απόλυτη πολιτική εξουσία. Αυτός διαχωρισμός των ρόλων θα διαρκέσει και κατά την ελληνιστική εποχή (τα μισά του 4ου π.Χ. μέχρι τον 1ο) και θα καθιερώσει ένα ιδεώδες που θα εξυπηρετήσει τους αναμορφωτές για τους επόμενους είκοσι πέντε αιώνες.
   Η βουλή και η εκκλησία του δήμου διοικούν τις πολιτικές και στρατιωτικές υποθέσεις -οργανώνουν εκλογές, ψηφίζουν τη νομοθεσία, διορίζουν στρατηγούς, καλούν τους στρατιωτικούς, περιμένουν από τους πολίτες, όχι από το κράτος, να προμηθεύσουν όπλα. 
   Την εποχή της πόλης-κράτους κανένας ελεύθερος πολίτης δεν υποκλίνεται ούτε προσκυνάει μια ζωντανή θεότητα πεσμένος καταγής. 
   Προφήτες, μάντεις και ιερείς τελούν εορτές, θυσίες, δίνουν συμβουλές και ερμηνεύουν το υπερφυσικό. Δεν κατευθύνουν την κρατική πολιτική per se  ούτε παραβιάζουν τη θέληση της εκκλησίας του δήμου.  Ο ιερέας μπορεί να απειλήσει ή να υπνωτίσει στην προσπάθεια του να μεταπείσει την εκκλησία του δήμου, αλλά "πρέπει" να τη μεταπείσει. 
   Στην Αντιγόνη, ο μάντης Τειρεσίας, που μέσω της υπερφυσικής του τέχνης κατέχει μεγαλύτερη σοφία απ' όση ο Κρέων, λοιδορείται... "το συνάφι των μάντεων λατρεύει τον παρά [στ. 1042] και διώχνεται από το βασιλιά.

5. Μη εμπιστευόμενοι ούτε τον πλούσιο ούτε τον φτωχό, οι Έλληνες της πόλεως έχουν μεγάλη πίστη στο μέσο πολίτη  (ο πνευματικός πρόδρομος της δικής μας εμπιστοσύνης στη μεσαία τάξη).

   Από την αρχή του δυτικού πολιτισμού, η Ελλάδα δημιούργησε ένα αντιαριστοκρατικό ήθος, συχνά εχθρικό προς τη συσσώρευση του πλούτου και στην όλη ιδέα του πλούσιου με επιρροή, και είναι μια από τις ελάχιστες κοινωνίες στην ιστορία του πολιτισμού που το έκαναν.   

   Ο μικροκτηματίας αγρότης, ο βοσκός, οι τεχνίτες, η τροφός, ο πολίτης-στρατιώτης, ιδού οι ανύμνητοι ήρωες του ελληνικού τραγικού και κωμικού θεάτρου. Αυτοί οι δευτερεύοντες αλλά ουσιαστικοί χαρακτήρες και τα μέλη του χορού παρέχουν το σταθερό φόντο για το φόνο, την αιμομειξία και την τρέλα μιας βασιλικής και θεϊκής μυθικής ελίτ που ζει σε διαφορετικό κόσμο από εμάς τους υπόλοιπους. 
Οι Έλληνες από τη φύση τους είχαν μάλλον καχυποψία παρά θαυμασμό για την πλουτοκρατική ιεραρχία και για ότι απειλούσε την αποκεντρωτική φύση της πόλης, που είναι η φυσική έκφραση μιας κοινωνίας ισοτίμων.
   Ο Σοφοκλής βάζει τον Κρέοντα να λέει "Θα δεις τους πιο πολλούς ότι τα κέρδη της ντροπής τούς χαντακώνουν και δεν τους σώζει τίποτα" [στ. 314-315] και λίγο πιο πριν μονολογούσε ""Δε φύτρωσε χειρότερη καμιά εφεύρεση στον κόσμο σαν το χρήμα" [στ. 296-297] 

   Ο Θουκιδίδης, σύγχρονος του Σοφοκλή, βάζει τον Αθηναγόρα να λέει για την ικανότητα των ανθρώπων να διοικούν ότι "οι πλούσιοι είναι βέβαια οι καλύτεροι διαχειριστές του χρήματος, αλλά οι συνετοί είναι οι καλύτεροι σύμβουλοι κι ο πολύς λαός ο καλύτερος κριτής, όταν διαφωτιστεί [στ. 39].

6. Η ιδιωτική περιουσία και η ελεύθερη οικονομική δραστηριότητα είναι άτρωτες στον κυβερνητικό εξαναγκασμό και παρέμβαση.

Ο πολίτης έχει δικαίωμα επί της περιουσίας του, στον κόσμο της ελληνικής πόλης-κράτους,  το δικαίωμα να κληρονομεί και να κληροδοτεί αυτό που είναι δικαιωματικά δικό του.
   Αυτό το αποκεντρωτικό σύστημα εξηγεί το γιατί οι Έλληνες αποίκιζαν (και συχνά εκμεταλλεύονταν) την αντολική και νότια Μεσόγειο αντί το αντίστροφο.

Δε φύτρωσε χειρότερη καμιάεφεύρεση στον κόσμο σαν το χρήμα.Αυτό γκρεμίζει πόλεις, ανθρώπους ξεσπιτώνει,δασκαλεύει και πλανεύει το φρόνιμομυαλό να κυνηγάει της ντροπής τα έργα.                        *Σοφοκλής, Αντιγόνη, στ. 296-302

   Με δυό λόγια η ελεύθερη αγορά -έστω και λιγότερο εξελιγμένη, πρωτοκαπιταλιστική ελεύθερη αγορά των Ελλήνων- διαβρώνει τα κληρονομικά προνόμια, κάνοντας να επικρατήσει ένα διαφορετικό και μεταβλητό κριτήριο αξίας, βασισμένο στα επιτεύγματα.

7. Η αντίληψη της διαφωνίας και της κριτικής στη διακυβέρνηση, στη θρησκεία και στους στρατιωτικούς είναι εγγενής μεταξύ των Ελλήνων της πόλεως.

   Οπουδήποτε αλλού στη Μεσόγειο, ο ταραχοποιός που φωνάζει δυνατά και χαλάει τον κόσμο απομονώνεται, αποκεφαλίζεται ή μεταμορφώνεται ριζικά σε αυλοκόλακα. 
   Στον ελληνικό κόσμο ο διαφωνών -Αίας, Φιλοκτήτης, Λυσιστράτη, Ηλέκτρα, Προμηθεύς- γίνεται συχνά ο επώνυμος ήρωας του θεατρικού έργου.
   Η Αντιγόνη επιτίθεται στον ελληνικό πολιτισμό σε πολλά μέτωπα, στην τυραννία του κράτους επί του ατόμου, στον αλόγιστο σοβινισμό ενός οπαδού της αρσενικής ανωτερότητας, στη μακαριότητα και παθητικότητα ενός άτολμου σώματος πολιτών, στη σχετικότητα ενός πιο σύγχρονου κόσμου που αναπτύσσεται ύπουλα μέσα του.

   Και αργότερα σε μια κατά μέτωπο αντιπαράθεση με τον Κρέοντα τον εξωθεί στο "Όσο εγώ θα ζω, γυναίκα δεν θα διαφεντεύει" [στ. 523] και στην Ισμήνη, την αδελφή της, όταν εκείνη αποφασίζει τελικά να λάβει μέρος στην ταφή, της αρνείται ψυχρά... "Εγώ δεν αγαπώ εκείνη π' αγαπά με λόγια" [στ. 541]

   Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο ίδιος ο Σοφοκλής θέλει να υπονομεύσει την ίδια την πόλη του, αυτή που του επιτρέπει να ανεβάζει τα έργα του, ότι χρησιμοποιεί την κρατική επιχορήγηση για να πείσει τους Αθηναίους προστάτες του ότι το πρόβλημα τους, η αιτία της παρακμής τους, βρίσκεται στους ίδιους, όχι στους θεούς, στις γυναίκες, στους ξένους, στους δούλους ή σε άλλους Έλληνες.
   Ο Περικλής λέει, "δεν αποτελεί εμπόδιο αλλά μάλλον ένα σημαντικό προάγγελο οποιασδήποτε δράσης".

Επτά τυχαία παραδείγματα ελληνικών πολιτισμικών αρχών από την Αντιγόνη, μια τυχαία επιλογή. Θα μπορούσαμε να βρούμε τα ίδια ήθη και αξίες στην Απολογία του Σωκράτους, του Πλάτωνα, σε ένα κεφάλαιο της ιστορίας του Θουκυδίδη, στις Βάκχες του Ευριπίδη ή σ' ένα λόγο του Δημοσθένη.

   Και αντίθετα με γραπτά της ίδιας εποχής αλλού, η ελληνική λογοτεχνία, ακόμη και όταν ασχολείται με το κράτος ή τη θρησκεία, σπάνια ελεγχόταν από αυτά τα κατεστημένα. 

   Εξαιτίας αυτής της στενής σχέσης μεταξύ κειμένου και πολίτη, μπορούμε να διακρίνουμε τι θεωρεί ως δεδομένο η πόλις σχετικά με την κοινωνία, σε αντίθεση με τα συμφέροντα του κράτους ή τη γραμμή της χορείας των ιεροφαντών. 

   Κάτω από αυτές τις αποκλειστικά ελληνικές υποθέσεις σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να είναι οργανωμένο το κράτος, βρίσκονται πιο θεμελιώδεις πεποιθήσεις σχετικά με την ίδια την ανθρωπότητα.  

Ελληνική σοφία

Οι Έλληνες θεωρούν ότι ο πολιτισμός μάς χωρίζει από το φυσικό, πρωτόγονο εαυτό μας και ότι κανένας πολιτισμός δεν το κάνει αυτό καλύτερα απ' ότι ο κόσμος της δικής τους πόλης-κράτους. 

[...]

   Το δυτικό πρότυπο δεν είναι αυτόματο και δεν εμφανίστηκε στους Έλληνες εκ του μηδενός -ούτε επιβίωσε μέχρι σήμερα χωρίς αιώνες παρεκβάσεων, διακοπών και επιθέσεων. 

   Οι "ελληνικές αρχές" δεν ήταν απλώς τυχαία φαινόμενα της δύσκολης γεωγραφίας της νότιας Βαλκανικής, της ιδιαίτερης θέσης μέσα στο πηγαιν' έλα της ανατολικής Μεσογείου, των δραστηριοτήτων στο ύπαιθρο που οφείλονται στο ζεστό καιρό, ή των κόπων λίγων ιδιοφυών ανθρώπων σε κείνη την ταραγμένη εποχή.
   Οι "ελληνικοί θεσμοί" δεν ήταν τυχαία συμβάντα. Ήταν, μάλλον, προϊόντα της εξαιρετικά ιδιαίτερης κοσμοθεωρίας του πληθυσμού. Στη γένεση της η ελληνική θεώρηση του κόσμου είναι, ως επί το πλείστον, ανεξάρτητη και αγροτική, απομονωμένη και αυτοδύναμη.

   Η συνταγματική διακυβέρνηση, ο σοβινισμός μιας μεσαίας τάξης, ο ατομικισμός, η διχόνοια, η αυτοκριτική, η ελευθερία της έκφρασης, η ανοιχτή οικονομία και οι πόλεμοι των στρατιωτικών ήταν μόνο οι απτές εκδηλώσεις πιο θεμελιωδών αξιών, μιας ξεροκέφαλης λογικής γεννημένης από το αυτοδύναμο τρόπο ζωής του αγροτικού δήμου που βασιζόταν:
   1. στη θεώρηση του κόσμου με πιο απόλυτους όρους
   2. στην κατανόηση της θλιβερής, τραγικής φύσης της ανθρώπινης ύπαρξης
   3. στην επιδίωξη αρμονίας μεταξύ λόγων και έργων και
   4. στην ανυπαρξία ψευδαισθήσεων σχετικά με το ρόλο του πολιτισμού στην ανθρώπινη ιστορία.
   
   Για να υπάρξει "πόλις", δεν μπορεί να αλλάζει μόνο και μόνο για να ανταποκριθεί στην περίσταση. Ο θάνατός της το τέταρτο π.Χ. αιώνα δεν ήταν στην πραγματικότητα αποτέλεσμα του διεφθαρμένου και εξαντλημένου σώματος των πολιτών ή της εισβολής των Μακεδόνων, αλλά μάλλον της ανικανότητας ή της απροθυμίας να αφυπνίσει τους βασικούς θεσμούς και ήθη -κυβερνητικά, πολιτικά, στρατιωτικά- ώστε να ανταποκριθούν στις οικονομικές και κοινωνικές αναταραχές στην ανατολική Μεσόγειο. 
   Το μήνυμα των Ελλήνων μπορεί να είναι τρομακτικά και συχνά οδυνηρά απόλυτο. Ο καταδικασμένος φιλόσοφος Σωκράτης εξηγεί γιατί πρέπει να αποφύγει την απόδραση και να προτιμήσει το κώνειο.  
   Το μήνυμα των Ελλήνων διαφέρει από το θρησκευτικό μονότονο άσμα που λένε οι δρυΐδες, από τις πέτρινες πλάκες του Μωυσή και από τη φριχτή σφαγή στην πυραμίδα των Αζτέκων. 
   Οι κανόνες τους όποια κι αν είναι η υποτιθέμενοι προέλευσή τους, στην πραγματικότητα δεν είναι προϊόν θεών ή έστω και απλώς του χρόνου, των εθίμων ή της πρακτικής. 

Είναι "οδηγοί" σφυρηλατημένοι μέσω δοκιμής και λάθους, υπέρ και κατά, συμφωνίας και διαφωνίας. 

Οι Έλληνες αποδίδουν την προέλευσή τους στον Δράκοντα και τον Σόλωνα στην Αθήνα, στον Λυκούργο στη Σπάρτη, στον Πιττακό στη Μυτιλήνη, -τους λεγόμενους επτά σοφούς- έχουν δοκιμαστεί στο χρόνο και δεν είναι προϊόν θεών και προφητών.  
   Παραμένοντας αμετάβλητοι, προσφέρουν μια μόνιμη, έστω και δυσάρεστη ενίοτε, λύση τόσο για τη σύγκρουση όσο και για το έγκλημα.   
   Είναι το κοινωνικό συμβόλαιο ενός σώματος ελεύθερων πολιτών.

   Στον πυρήνα του ελληνικού συστήματος πεποιθήσεων βρίσκεται η πίστη ότι υπάρχουν απόλυτες σταθερές στον κόσμο, άχρονες και απρόσβλητες από ακταστάσεις και ερμηνείες, ένα μικρό αλλά ζωτικό σώμα γνώσης που, ως επί το πλείστον, είναι αδιαπραγμάτευτο και έχει προέλθει από κοινή συμφωνία.
   Είναι αυτό το ηθικό σύμπαν που η Αντιγόνη αποκαλούσε "άγραπτα νόμιμα", οι άγραφοι νόμοι που υπήρχαν πάντα. 

[...]

   Ο Ελληνικός πολιτισμός πρώτος μας έδωσε τη λογική, επιστημονική έρευνα ως επί το πλείστον άτρωτη από πολιτικό και θρησκευτικό καταναγκασμό. 

   Θεωρούν ότι ο πολιτισμός μας χωρίζει από το φυσικό, πρωτόγονο εαυτό μας και ότι κανένας πολιτισμός δεν το κάνει αυτό καλύτερα απ' ότι ο κόσμος της δικής τους πόλης-κράτους. 
   Η περηφάνια δε γι αυτόν δεν είναι σοβινισμός. Είναι απλώς μια λογική και απαραίτητη εκτίμηση για ένα σύστημα που απαιτούσε θυσίες και υπευθυνότητα από τον πολίτη και, ως αντάλλαγμα, του παρείχε υλική αφθονία  και προσωπική ελευθερία που άλλοι δεν μπορούσαν ούτε να φανταστούν.  

   Η ελληνική κληρονομιά, χρησιμοποιημένη σωστά ή λάθος, προσδίδει στους οπαδούς της την τρομερή δύναμη να αλλάξουν -ή να καταστρέψουν- ριζικά το υπάρχον διανοητικό και υλικό περιβάλλον σχεδόν άμεσα. 

[...]

   Η Δύση πράγματι απειλεί να καταπιεί τα ήθη, τις παραδόσεις  και τις θρησκείες όλων με τους οποίους έρχεται σε επαφή. Το internet και η όλη ψηφιακή επανάσταση απορρέουν εύλογα από το πολιτισμικό κληροδότημα των Ελλήνων της ανοιχτής έρευνας, της αυτοκριτικής, της αντιαριστοκρατικής σκέψης, της ελεύθερης έκφρασης και της πίστης τους στον καθαρό λόγο και  στην επιστήμη, απαγκιστρωμένα από τις επιταγές του στρατηγού, του ιερέα ή του βασιλιά. 

   Κι αν επιστρέψουμε τώρα στο κεντρικό ερώτημα, που αφήσαμε αναπάντητο στο πρώτο κεφάλαιο, ότι το να αγνοήσουμε ή να καταστρέψουμε τους Κλασικούς ισοδυναμεί με πολιτιστική αυτοκτονία και απαιτεί απολογία από αυτούς που τη διαπράττουν... Εύλογα θα σας ρωτήσω.
   Γιατί οι Κλασικές Σπουδές είναι νεκρές ; Και ποιος πράγματι σκότωσε τον Όμηρο;
_________________________________

Τέλος του Δεύτερου μέρους

Εδώ μπορείτε να διαβάσετε το πρώτο -1ο- Μέρος του ''Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο''; 

 * Επίσης ήδη έχει αναρτηθεί  και το  το τρίτο -3- μέρος εδώ  αποσπασμάτων  του βιβλίου ("Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο;"  των Β.Ντ. Χάνσον και Τζ. Χέιθ από τις εκδόσεις του Κάκτου), αναφέρεται, στη νέα τάση, που φαίνεται να επηρεάζει τις Κλασικές Σπουδές που συντάσσονται με αυτήν.την τελευταία "μόδα". 
Η "νέα" Επιστημονική Σκέψη είναι "αναθεωρητική"  και ερωτούν: Γιατί Ελληνικά και Λατινικά, αποκλείοντας όλα τα άλλα; 

  Scholeio.com  

Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο; Μέρος Πρώτο "Οι Ελληνες είναι Ζωντανοί τη δεκαετία του '60"

Ο Θάνατος της κλασικής παιδείας και η αποκατάσταση της ελληνικής σοφίας

Αποσπάσματα από το βιβλίο
"Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο",
των Victor Davis Hanson
και Hohn Heath,
από τις εκδόσεις του Κάκτου.

[...]

Μπορούμε να ελπίζουμε ότι, όταν η επίσημη μελέτη των Ελληνικών και των Λατινικών θα έχει τελικά πεθάνει και θαφτεί μέσα στις προσεχείς λίγες δεκαετίες, θα αναδυθεί ξανά με κάποια μορφή που δεν μπορούμε να φανταστούμε -κάποια νέα, μη ακαδημαϊκή μορφή- που θα βλέπει τους Έλληνες όπως είναι. 

Αν αυτή η κυκλική, ολότελα ελληνική άποψη της ιστορίας αποδειχτεί αληθινή, τότε το 
Ποιος σκότωσε τον Όμηρο; μπορεί να χρησιμεύσει σαν ένα είδος ιστορικού οδηγού, γι αυτούς που δεν έχουν ακόμη γεννηθεί, σχετικά με το τι δεν πρέπει να κάνουν και γιατί δεν πρέπει να το κάνουν. 

[...]   Τρεις θέσεις είναι ξεκάθαρες και υποστηρίζονται από τους συγγραφείς του βιβλίου.

   Πρώτη θέση, η Ελληνική σοφία δεν είναι Μεσογειακή αλλά αντί-Μεσογειακή. Ο Ελληνικός πολιτισμός -ιδεώδες που δεν στηρίζεται σε φυλή- δεν είναι απλώς διαφορετικός, αλλά εντελώς αντιθετικός προς οποιονδήποτε πολιτισμό της εποχής ή του χώρου του.
   Η "πόλις" δεν είναι αφρικανικής ούτε ασιατικής εμπνεύσεως αλλά θεσμός σε σκόπιμη αντίθεση με τις ανατολικές προσεγγίσεις στη διακυβέρνηση, τη λογοτεχνία, τη θρησκεία, τον πόλεμο, τα ατομικά δικαιώματα, την ιδιότητα του πολίτη και την επιστήμη. 
   Ό,τι κι αν υπήρξε Ελλάδα, δεν ήταν Τύρος, Σιδώνα, Γκίζα η Περσέπολη, ούτε Γερμανία, Βρετανία ή Γαλατία. 
   Ο ι κεντρικές αξίες της κλασικής Ελλάδας είναι μοναδικές, αμετάβλητες και μη πολυτισμικές, ως εκ τούτου ερμηνεύουν τόσο τη διάρκεια όσο και το δυναμισμό του ίδιου του δυτικού πολιτισμού.

   Δεύτερη θέση, ο θάνατος της κλασσικής μάθησης είναι και αληθινός και μετρήσιμος. Ελάχιστοι αυτή τη στιγμή στην Αμερική γνωρίζουν κάποια πράγματα σχετικά με την καταγωγή της Δύσης από την αρχαία Ελλάδα. Οι πολίτες μας απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τις φιλοσοφική και ηθική θεώρηση που είναι τόσο απαραίτητη αν θέλουμε να καταλάβουμε και να χειριστούμε τον ελεύθερο χρόνο, την ευμάρεια και την ελευθερία στη δύση. 
Οι απόλυτες αξίες, η ηθική αιδώς και η ελληνική τραγική προσέγγιση στην ανθρώπινη ύπαρξη, είτε απορρίπτονται ως αντιδραστικές είτε θεωρούνται ως ιδιοκτησία της θρησκευτικής ηθικής.
   Οι κατάλληλοι διαχειριστές αυτής της ελληνικής κληρονομιάς -κλασικιστές και Κλασική παιδεία- έχουν σχεδόν χαθεί.

   Τρίτη θέση, η τωρινή γενιά των κλασικιστών βοήθησε στην καταστροφή της κλασικής παιδείας. Η υποκρισία τους, εκφράζεται με τη διαφορά του τρόπου ζωής τους από αυτόν που κηρύσσουν, την ασάφεια στη γλώσσα και στην έκφρασή τους, τη νέα θρησκεία τους του μεταμοντερνισμού, τη θεωρία, της κοινωνικής δομής και της σχετικότητας. 
   Η δική μας γενιά κλασικιστών, αντιμέτωπη με τη διεύρυνση του δυτικού πολιτισμού πέρα από τα σύνορα της Δύσης, αντιμετώπισε επίσης την πρόκληση να εξηγήσει τη σπουδαιότητα της ελληνικής σκέψης και των αξιών στην κρίσιμη εποχή της ηλεκτρονικής σκέψης και ψυχαγωγίας. 
Αλλά απέτυχε παταγωδώς, σε τέτοιο, μάλιστα βαθμό ώστε τώρα πια οι Έλληνες δεν παίζουν σχεδόν κανένα ρόλο στις συζητήσεις σχετικά με το πως θα εξελιχθεί η Δύση στην επόμενη χιλιετία. 
   Ακόμα χειρότερα, η παράλειψη καθήκοντος των ακαδημαϊκών δασκάλων δεν ήταν απλώς η συνηθισμένη τους οκνηρία, αυταρέσκεια και υπεροψία, αλλά συχνότερα μια σκόπιμη επιθυμία να νοθεύσουν, ακόμη και να καταστρέψουν, τους Έλληνες, να διαβεβαιώσουν το κοινό ότι ως κλασικιστές γνωρίζουν καλύτερα πόσο "σεξιστές", ρατσιστές και εκμεταλλευτές ήταν στην πραγματικότητα οι Έλληνες.
   Αυτό υπήρξε το ψέμα και η προδοσία που έφερε βραχυπρόθεσμα οφέλη στην καριέρα τους, ωστόσο κατά την πορεία βοήθησε στην καταστροφή ενός ευγενούς επαγγέλματος. 

   [...]

   Η βαθιά γνώση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας αποτέλεσε τη βάση του εκπολιτισμού για τους ίδιους του έλληνες -ο Όμηρος ήταν η Ελλάδος παίδευσις, η ποίησή του "το Βιβλίο". 
   Στην αρχαία Ελλάδα όμως δεν υπήρξαν ποτέ ιερές αγελάδες ή ιερά κείμενα. Η πρώτη ισχυρή πρόκληση στο ομηρικό πρωτείο ήρθε τέσσερις αιώνες αργότερα από τον φιλόσοφο Πλάτωνα που εξέβαλε τη μελέτη του Ομήρου και των τραγωδών από την ιδανική πολιτεία του, επισημαίνοντας ότι πλέον κάποιων άλλων μεταφυσικών αντιρρήσεων) αυτές οι ιστορίες παρουσίαζαν ψευδείς και μη υγιείς εικόνες των θεών και των ηρώων.
   Ο Πλάτωνας, δεν κατάφερε βέβαια, να εξορίσει τελείως τον Ομηρο, αφού συχνά ο δικός χαρακτηρισμός για τον Σωκράτη βασίζεται σε ομηρικά και τραγικά πρότυπα για να εξετάσει τον ενάρετο βίο.
   Μια γενιά αργότερα, ο πιο συστηματικός φιλόσοφος Αριστοτέλης διέλυσε τις κατηγορίες του Πλάτωνα, τόσο σε ηθική όσο και σε μεταφυσική βάση. 

   [...]

   Καμία σχεδόν πλευρά της πολιτιστικής ζωής των Ρωμαίων δεν είχε μείνει ανέγγιχτη από την ελληνική επίδραση. Η λατινική λογοτεχνική ιστορία αρχίζει με μια διασκευή της Οδύσσειας. Τον δεύτερο αιώνα πια, οι περισσότεροι μορφωμένοι Ρωμαίοι γνώριζαν Ελληνικά κι έτσι μελετούσαν τον Ομηρο. Αναπόφευκτα, η Ρώμη αμφισβήτησε την εξάρτησή της από έναν ανώτερο άλλα ξένο πολιτισμό, αποκαλώντας τους έλληνες αναξιόπιστους, ανέντιμους, συκοφάντες, ψεύτες, εξυπνάκηδες, πολυλογάδες, ακόμη και κάπως εκθηλυμένους. 

   Ο Μάρκος Κάτων, ο πιο ισχυρός της ρωμαϊκής αριστοκρατίας, αποκάλεσε τον Σωκράτη "φλύαρο" και ανατρεπτικό" και χαρακτήρισε τον ρήτορα Ισοκράτη -και τη σχολή του- "μη πρακτικό". 
   Εξαπολύοντας κεραυνούς εναντίον των ξενικών ελληνικών επιρροών που διείσδυσαν στον ντόπιο πολιτισμό, έβαλε να πετάξουν τους Ελληνες φιλοσόφους από τη Ρώμη. 
   Ο Πλούταρχος, ένας Έλληνας από την άσημη Χαιρώνεια, σαν βιογράφος του Κάτωνα, μας βάζει στο κλίμα:  
  "Αυτός ο σεβαστός και ισχυρός συγκλητικός, προφήτευε και προμάντευε ότι οι Ρωμαίοι θα χάσουν την κυριαρχία τους, αν γεμίσουν και μολυνθούν από τη γνώση των ελληνικών γραμμάτων" ... και πιο κάτω παρατηρεί πικρόχολα: "αυτή όμως την κακή του προφητεία ο χρόνος τη διέψευσε, γιατί στην πραγματικότητα η πόλη ανυψώθηκε σε μέγιστο βαθμό, μολονότι δέχτηκε και τα ελληνικά μαθήματα και την ελληνική παιδεία ολόκληρη."

   [...]
      
   Η πρόκληση που αντιμετώπιζαν οι πρώτοι χριστιανοί Πατέρες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ήταν: 
   πως να εκμεταλλευτούν ένα επιτυχημένο ειδωλολατρικό εκπαιδευτικό σύστημα χωρίς να διδάσκουν την ειδωλολατρία, 
   πως να εμβολιάσουν την αρχαιότερη και πιο σύνθετη ελληνική ιδέα ενός χρήσιμου δυϊσμού σώματος-ψυχής πάνω στη χριστιανική ιδέα της αιωνιότητας, 
   πως να χρησιμοποιήσουν παλαιότερες εθνικές τελετουργίες στην υπηρεσία ενός νέου θεού. Τι έπρεπε να κάνουν οι καλοί, μορφωμένοι χριστιανοί με τη δική τους κλασική κληρονομιά -τι να κάνουν με αυτούς τους άσεμνους, λάγνους θεούς;
   Τους δαόμονες που έπρεπε να έχουν εκδιωχθεί με την εμφάνιση του Χριστού κυκλοφορούσν ανεξέλεγκτα σε όλα τα κείμενα, εμποδίζοντας ακόμη και το δανεισμό από την κατά τα άλλα λογική μεταφυσική αρχιτεκτονική του Πλάτωνα. 

   [...]

   Κάνοντας ένα άλμα στο χρόνο, θα συναντήσουμε  τους Αμερικάνους Πατέρες του Έθνους  που, βοηθούν να εδραιωθεί μία αμερικανική "λατρεία της αρχαιότητας" στο τελευταίο μισό του δέκατου όγδοου αιώνα. Περπατώντας κανείς στους δρόμους της Ουάσινγκτον, βιώνει από πρώτο χέρι τους ελληνορωμαϊκούς θεσμούς, την αρχιτεκτονική και την πολεοδομία. 
   Οι Αμερικάνοι περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον στη Δύση, πίστεψαν ότι οι Έλληνες ανήκαν σε όλους, ότι η εργατική τάξη των μη αριστοκρατών μπορούσε να διαμορφωθεί και να καθοδηγηθεί από τα κλασικά ιδεώδη διακυβέρνησης, έκφρασης και κάλλους.
   Ο Τζέφερσον -κι όχι κάποιος ελιτιστής- υπερασπίστηκε τους Κλασικούς: 

"...καθώς προχωρούμε στη ζωή... τα πράγματα αρχίζουν ένα ένα να γκρεμίζοντααι, και υποψιάζομαι ότι τελικά μένουμε μόνο με τον Όμηρο και τον Βιργίλιο, ίσως μόνο με τον Όμήρο". 

[...]

   Σε μια εποχή που οι περισσότεροι μελετητές απέρριπταν την ιστορικότητα της Τροίας, όταν ελάχιστοι ακαδημαϊκοί δάσκαλοι που υποπτεύονταν την αλήθεια απέφευγαν σωφρόνως να την πουν ευθέως, στέκονταν διστακτικοί και τσαλαβουτούταγαν στην άκρη του νερού, ο Σλίμαν βούτηξε στα βαθιά με το κεφάλι...

Πήγε στην Τουρκία και αποκάλυψε την Τροία στον κόσμο... Έκανε ανασκαφές στις Μυκήνες και στην Τύρινθα και αποκάλυψε έναν ολόκληρο ελληνικό πολιτισμό της Εποχής του Χαλκού. Σ' οποιοδήποτε βιβλίο για την ελληνική ιστορία θα συναντήσετε τον "νταή" Σλίμαν στην Τροία και σύμφωνα με την αρχαιολογική μέθοδο, "απερίσκεπτο" Σλίμαν, θα κυριαρχεί σε ολόκληρη την παρουσίαση. Επισκεφθείτε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα, το χρυσάφι των Μυκηνών του "άπληστου" Σλίμαν θα σας ανταποδίδει τη ματιά μέσα από τη νεκρική μάσκα του Αγαμέμνονα.

  Πώς θα μπορούσε ποτέ να πεθάνει πραγματικά ο Όμηρος, όταν υπήρχαν ευκαιρίες για θεοπάλαβους όπως ο Ερρίκος Σλίμαν με την Ιλιάδα στο χέρι μπροστά στα τείχη της Τροίας να ξαναφέρουν τους Έλληνες στη ζωή. 

   Ο Μίλμαν Πάρι, εκπαιδευμένος στα δημόσια σχολεία της βόρειας Καλιφόρνιας, δεν έλαβε υποτροφία για μεταπτυχιακές σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αντίθετα, πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει στη Σορβόνη το 1924. Οι δύο διατριβές του έφεραν επανάσταση στην κατανόησή μας γύρω από την ομηρική γραφή. 
   Ο Πάρι πρόσφερε τα χειροπιαστά στοιχεία για να αποδείξει ότι τα ποιήματα αποτελούσαν μέρος μιας μακράς προφορικής παράδοσης και ότι αυτός ο τρόπος της σύνθεσης εξηγούσε σε μεγάλο βαθμό πολλές από τις ιδιαιτερότητες του ομηρικού ύφους. 
   Κάτι ακόμη πιο σημαντικό, τα ερωτήματα σχετικά με την ενότητα και την αρτιότητα των επικών ποιημάτων, που κυριαρχούσαν εν πολλοίς κατά τη μελέτη του Ομήρου τον περασμένο αιώνα:
   - Υπήρχε ένας Όμηρος ή πολλοί;
   - Ποια μέρη των επικών ποιημάτων ήταν τίνος ποιητή; Μπορούσαν πια να παραμεριστούν, αφού οι λόγιοι μπορούσαν τώρα να επιστρέψουν στο νόημα των κειμένων με νέα ερωτηματικά:  
    - Ποιοί άκουγαν την Ιλιάδα, Πότε, Πού και Γιατί:
   Ο Πάρι πέθανε τραγικά στα τριάντα τρία του, εφτά μόλις χρόνια μετά τη συγγραφή (στα Γαλλικά) της πιο σπουδαίας εργασίας του, χωρίς ποτέ να μάθει για πόσα χρόνια αυτή θα συνέχιζε να είναι σπουδαία.

   Μια πολύ διαφορετική ιδιοσυγκρασία από τον Σλίμαν, που όμως μοιραζόταν πολλές κοινές ιδιότητες -και υπέστη πολλές από τις ίδιες ταπεινώσεις- με τον άνθρωπο που ανακάλυψε την Τροία, ήταν ο Βέντρις. 
   Ο Βέντρις δεν είχε επαγγελματική ακαδημαϊκή εκπαίδευση στις Κλασικές Σπουδές, αφού είχε φοιτήσει σε αρχιτεκτονική σχολή στο Λονδίνο. Μιλούσε άπταιστα Αγγλικά, Γαλλικά Γερμανικά -είχε διαβάσει για τα αιγυπτιακά ιερογλυφικά σε γερμανικό βιβλίο όταν ήταν μόλις επτά ετών),   Πολωνικά (τα έμαθε μόνος του στα έξη) και Σουηδικά (τα έμαθε κατά τη διάρκεια επίσκεψης του που κράτησε λίγες εβδομάδες).. 
   Γοητευμένος από την πρόκληση της μινωικής γραφής (που βρέθηκε επίσης σε πινακίδες στα ερείπια ελληνικών ανακτόρων της Εποχής του χαλκού),  ο Βέντρις αφιέρωσε τον ελεύθερο χρόνο του στην αποκωδικοποίηση της, δημοσιεύοντας το πρώτο άρθρο πάνω στο θέμα όταν ήταν δεκαοκτώ ετών. 
   Στη συνέχεια, το 1952, σε ηλικία τριάντα ετών, αυτό το ανερχόμενο αστέρι του αρχιτεκτονικού κόσμου ανακοίνωσε στην κοινότητα των κλασικιστών ότι είχε ανακαλύψει ένα κλειδί για την αποκωδικοποίση των πινακίδων και ότι τελικώς, ήταν Ελληνικά! 
    
   Σε συνεργασία με έναν κλασικό φιλόλογο, ο Βέντρις άρχισε να μεταφράζει Ελληνικά γραμμένα σε συλλαβογράμματη γραφή επτακόσια χρόνια πριν τον Όμηρο. Για πρώτη φορά μπορούσαμε να διαβάσουμε "σύγχρονα" έγγραφα σχετικά με τη ζωή των Ελλήνων στο μυκηναϊκό κόσμο (οι πινακίδες καλύπτουν χονδρικά μια περίοδο από το 1400 έως το 1200 π.Χ.)

   Το φθινόπωρο του 1956, λίγες μόλις εβδομάδες πριν από την έκδοση του βιβλίου που είχε γράψει με τον φιλόλογο, σχετικά με την αποκωδικοποίηση της Γραμμικής Β, σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Όπως και ο Μίλμαν Πάρι, ο Βέντρις δεν είχε την ικανοποίηση να δει τις εικονοκλαστικές θεωρίες του να αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο κατανοούμε όλοι τη μεσογειακή αρχαιότητα.

   Ο Όμηρος, τα τελευταία εκατό χρόνια, είχε σωθεί από τρεις "απροσάρμοστους" -τον Σλίμαν, τον Πάρι και τον Βέντρις- που εργάστηκαν όχι για να κερδίσουν προαγωγή, μόνιμη θέση ή την επιδοκιμασία των λογίων, αλλά κυρίως από μια έμφυτη επιθυμία να μάθουν και να κάνουν και άλλους να μάθουν για την Ελλάδα.

   Μεγάλα μυαλά του εικοστού αιώνα, όπως ο Τ.Σ. Έλιοτ, ο Έζρα Πάουντ, ο Πικάσο και ο Ουίνστον Τσώρτσιλ, αποδείκνυαν την αξία των Κλασικών Σπουδών στην γνώση, έκφραση και ευφράδεια, τόσο για προοδευτικούς όσο και για αντιδραστικούς. 

   Ωστόσο η αληθινή αιτία που οι Έλληνες διατηρούνταν ακόμη ζωντανοί ήταν επειδή οι ένθερμοι μαθητές του Ομήρου -μερικοί από αυτούς επαγγελματίες κλασικιστές- δεν εννοούσαν να τον αφήσουν να πεθάνει. Στην τάξη και στις βουνοκορφές της Μεσογείου, στην Σορβόνη και στη βιβλιοθήκη του σπιτιού τους αργά τη νύχτα μετά από μια μέρα στο γραφείο, υπήρχαν άντρες και γυναίκες που σκέφτονταν -και ενεργούσαν- σαν Έλληνες. 
   Εμείς, οι πιο ταπεινοί άντρες και γυναίκες, μπορούμε τουλάχιστον να μάθουμε από τις πράξεις τους ότι μπορούμε μόνο να σώσουμε τους Έλληνες και τον τρόπο τους να βλέπουν τον κόσμο   -και επομένως να σώσουμε τον εαυτό μας- μόνο με το να σκεφτόμαστε και να ενεργούμε όπως εκείνοι στους οποίους έχουμε αφιερώσει τη ζωή μας.
   Οι Έλληνες, λοιπόν, ήταν τουλάχιστον ζωντανοί  καθώς άρχιζε η δεκαετία η δεκαετία του '60.  

   Από 'δω ακριβώς θα ξεκινήσει ο "θάνατος του Όμηρου". Οι ισχυρισμοί των σύγχρονων καθηγητών ότι "δεν έχουν σχέση με την εποχή μας" και ότι "δεν είναι πρακτικοί" είναι ανεπαρκείς απολογίες για τον πρόσφατο θάνατο των Κλασικών Σπουδών -διαφορετικά, ο Όμηρος θα έπρεπε να είχε χαθεί υπό δυσκολότερες συνθήκες προ αιώνων. 
________________________________________________

Τέλος του Πρώτου μέρους

   Το δεύτερο μέρος αποσπασμάτων  του βιβλίου ("Ποιος Σκότωσε τον Όμηρο;" 
των Β.Ντ. Χάνσον και Τζ. Χέιθ από τις εκδόσεις του Κάκτου), αναφέρεται, στην ανάλυση και περιγραφή των συγγραφέων, για το τι εννοούμε με την περίεργη φράση "σκέπτομαι και ενεργώ σαν Έλληνας", όπως πολύ γλαφυρά αποτυπώνουν.

Ακόμα έχει αναρτηθεί στο Scholeio.com και το τρίτο μέρος εδώ

  Scholeio.com