Ελεύθερη Βούληση, Η μεγάλη ψευδαίσθηση

Από πού προέρχονται οι σκέψεις;
Είμαστε στ’ αλήθεια οι συγγραφείς τους ή μόνο
οι παραλήπτες προηχογραφημένων μηνυμάτων;

Η ελεύθερη βούληση είναι αυταπάτη. Σκέψεις και προθέσεις προκύπτουν από παρασκηνιακές αιτίες τις οποίες δεν γνωρίζουμε και δεν ελέγχουμε. Οι σκέψεις μας είτε είναι καθορισμένες από προϋπάρχουσες φυσικές αιτίες για τις οποίες δεν είμαστε υπεύθυνοι είτε αποτέλεσμα τυχαίων μεταβλητών τις οποίες δεν επιλέξαμε. Νευρώνες και εγκεφαλικά κύτταρα συνωμοτούν και κινούν τα νήματα της ύπαρξής μας κάθε στιγμή.
Ξεκινάω κάθε μου μέρα με καφέ ή τσάι. Σήμερα διάλεξα τσάι. 

«Free Will», μικρό αλλά
‘ενοχλητικό’, αμετάφραστο
στα ελληνικά

Γιατί όχι καφέ...;  Δεν είμαι σε θέση να ξέρω. 
Απλά σήμερα ήθελα τσάι περισσότερο από καφέ και είχα την ελευθερία να επιλέξω μεταξύ των δύο. Συνειδητά διάλεξα τσάι; 
Όχι. Η επιλογή έγινε για μένα από τον εγκέφαλό μου, και εγώ, ως συνειδητός μάρτυρας των σκέψεων και ενεργειών μου δεν μπορούσα να τις επιβλέψω ή να τις επηρεάσω.
Το να ξέρω ότι προτιμώ την μπύρα από το κρασί είναι ό,τι χρειάζομαι για να λειτουργήσω σε ένα μπαρ. Για οποιονδήποτε λόγο προτιμώ τη γεύση του ενός έναντι του άλλου. Υπάρχει ελευθερία σ’ αυτό; Καμία. Θα αποκαθιστούσα την ελευθερία μου αν επέλεγα με το ζόρι κρασί αντί για μπύρα; Όχι, γιατί η πηγή αυτής της επιλογής θα ήταν εξίσου μυστηριώδης με την αρχική μου πρόθεση.

Απόδειξη έρχεται από τα εργαστήρια νευροεπιστημόνων, όπου βρέθηκε ότι μπορεί να προβλεφθεί δραστηριότητα στον κινητικό φλοιό (motor cortex) του εγκεφάλου έως 10 δευτερόλεπτα πριν κάποιος αισθανθεί ότι αποφάσισε να κινηθεί. 

Φανταστείτε κάποιον να παρακολουθεί την δραστηριότητα στον εγκέφαλό σας σε πραγματικό χρόνο και να έχει τη δυνατότητα να προβλέψει τις κινήσεις σας 10 δευτερόλεπτα πριν εσείς οι ίδιοι πάρετε τη σχετική απόφαση. 

Πόση ελεύθερη βούληση χωράει σ’ αυτήν τη διαδικασία; Αυτό που γίνεται εμφανές είναι ότι το σώμα μας, ο εγκέφαλός μας, ενεργεί και εμείς είμαστε απλοί θεατές των αποφάσεων που παίρνει. Το αν απολαμβάνουμε τις αποφάσεις αυτές δε μας βοηθάει να περισώσουμε την ψευδαίσθησή μας. Αν ο καφές που συνήθως πίνω είναι στιγμιαίος και κάποια στιγμή παρατηρήσω ότι αρχίζω να προτιμώ τον ελληνικό, μπορεί να μου αρέσει η ιδέα ότι π.χ. ο ελληνικός είναι πιο παραδοσιακό ρόφημα, ότι δεν είμαι ο «Ελληνάρας» της καφετέριας κλπ. Αλλά αυτό θα ήταν σα να λέω ότι δεν είμαι φυλακισμένος αν μου αρέσει το κελί μου.

Και η αλήθεια είναι ότι ούτε υποκειμενικά αν ενδοσκοπήσουμε δεν μπορούμε να επιμείνουμε στην ιδέα της ελεύθερης βούλησης. Αρκεί να παρατηρήσουμε προσεκτικά. Ποια θα είναι η επόμενη σκέψη σας; Μπορεί να διαβάζετε αυτό το κείμενο και ειλικρινά να προσπαθείτε να το παρακολουθήσετε, αλλά υπάρχει μια φωνή μέσα στο κεφάλι σας, που λέει πράγματα όπως «Και οι εγκληματίες; Δεν είναι υπεύθυνοι των πράξεών τους;», «Και η ψυχή; Δεν παίζει ρόλο;».

Ας κάνουμε λοιπόν ένα δικό μας πείραμα. Θα σας δώσω μια επιλογή. Διαλέξτε μια πόλη. Είστε ελεύθεροι να επιλέξετε όποια πόλη θέλετε εκτός από αυτή που βρίσκεστε. Μπορείτε να το επαναλάβετε όσες φορές θέλετε. Παρεμπιπτόντως, αυτή ίσως να είναι η πιο ελεύθερη επιλογή που θα κάνετε ποτέ στη ζωή σας. Αν υπάρχει ελεύθερη βούληση καλά θα κάνουμε να τη βρούμε εδώ.

Οι σκέψεις μας είτε είναι καθορισμένες από προϋπάρχουσες φυσικές αιτίες για τις οποίες δεν είμαστε υπεύθυνοι είτε αποτέλεσμα τυχαίων μεταβλητών τις οποίες δεν επιλέξαμε. Νευρώνες και εγκεφαλικά κύτταρα συνωμοτούν και κινούν τα νήματα της ύπαρξής μας κάθε στιγμή.

Παρατηρήστε τι συμβαίνει στο μυαλό σας ενώ επιλέγετε. 

Έστω ότι ήσασταν μεταξύ Παρισιού, Λονδίνου και Άμστερνταμ και για οποιοδήποτε λόγο διαλέξατε το Παρίσι. Υπάρχει ένα μεγάλο πλήθος πόλεων που γνωρίζετε, όπως το Ελσίνκι ή η Αδελαϊδα, αλλά για κάποιο λόγο δεν μπήκαν καν στην εξίσωση, δεν προέκυψαν καν σαν μια πιθανή επιλογή προκειμένου να τις διαλέξετε. Ποιες όμως είναι όλες αυτές οι πόλεις που δεν αξίζουν την προσοχή σας; Ποιος τις αφαίρεσε από την εξίσωση; Ήσασταν ελεύθεροι να επιλέξετε αυτό που δεν προέκυψε καν σαν επιλογή; Νομίζω η προφανής απάντηση είναι η αρνητική.

Και γιατί Παρίσι και όχι Λονδίνο; Όταν ερωτηθέντες έρχονται αντιμέτωποι με αυτό το ερώτημα, φτιάχνουν μια ιστορία. Π.χ. είδα μια γαλλική ταινία πρόσφατα και συνειρμικά μου ήρθε και διάλεξα το Παρίσι. Γιατί όμως έτσι και όχι αλλιώς; Θα μπορούσα κάλλιστα επειδή είδα μια γαλλική ταινία πρόσφατα να διαλέξω κάτι εντελώς διαφορετικό, όπως το Κάιρο ή κάτι παρεμφερές όπως το Αλγέρι.

Δε χρειάζεται να είναι κανείς υλιστής για να αποδεχτεί αυτό το γεγονός. Ακόμα και να συμπληρώσουμε το κενό των 10 δευτερολέπτων με την ψυχή, αυτή παραμένει τόσο μυστηριώδης και απρόβλεπτη όσο και οι προκαθορισμένες από τη φύση αιτίες ή οι κβαντικές τυχαιότητες. Δεν διαλέξαμε την ψυχή μας. Η εισαγωγή της ψυχής στον αντίλογο απλά προσθέτει άλλο ένα γρανάζι στο σύστημα.

Αν λοιπόν έχουμε την ψυχή ενός δολοφόνου είμαστε άτυχοι, όχι ‘κακοί’. Αν άλλαζα θέση με έναν εγκληματία μόριο προς μόριο, με όλες τις εμπειρίες και την ανατροφή (και την ψυχή) που έχει, τότε θα ήμουν αυτός. Δεν υπάρχει κάτι επιπλέον που θα με έκανε διαφορετικό, κάτι που θα με έβγαζε από την αναγκαιότητα του πώς με καθοδηγεί η γενετική μου προδιάθεση και το περιβάλλον. Τότε όμως πώς μπορούμε να κρατήσουμε υπόλογο έναν εγκληματία για τις πράξεις του; Μπορούμε να πούμε ότι έναν φονιάς φταίει για το έγκλημα που διέπραξε αν δεν το επέλεξε ο ίδιος;
Σίγουρα η έννοια της τιμωρίας χάνει κάθε νόημα αν την εξετάσουμε κάτω από αυτό το πρίσμα. Είναι όμως ωφέλιμο, σωστό, να φυλακίζεις κάποιον; Σαφώς και είναι. Όταν φυλακίζουμε κάποιον, βασικά και πρωτίστως το κάνουμε για να προστατεύσουμε τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας από αυτόν. Αυτή η ανάγκη δεν χάνεται υπό αυτήν τη σκοπιά. Για οποιονδήποτε λόγo και να σκοτώνει κάποιος, είτε επειδή είναι ‘κακός’ είτε επειδή έτσι είναι ‘κουρδισμένος’ να κάνει, το μέρος όπου ανήκει είναι η φυλακή. Ο άλλος λόγος που δικαιολογεί την φυλάκιση είναι η αποκατάσταση. Προσφέροντας δηλαδή το κατάλληλο περιβάλλον στον δράστη (αφού αποτύχαμε να παρέμβουμε στην ανατροφή του), μπορούμε να ελπίζουμε ότι δεν θα συνεχίσει την ίδια συμπεριφορά. Μην ξεχνάμε ότι απουσία ελεύθερης βούλησης δε σημαίνει μοιρολατρία. Το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο, σαν μια σειρά ερεθίσματα για τον εγκέφαλο. Ούτε ο φαταλισμός έχει νόημα. Ο φαταλισμός θα μας οδηγούσε ενδεχομένως στο να πέσουμε στο κρεβάτι μας και να παραιτηθούμε από οποιαδήποτε δραστηριότητα. Κι αυτό όμως θα ήταν μια επιλογή εξίσου προκαθορισμένη με οποιαδήποτε άλλη (επιπλέον θα ανακαλύπταμε πολύ γρήγορα ότι το να μην κάνεις τίποτα είναι κάτι εξαιρετικά δύσκολο).

Τι μένει μετά από όλα αυτά; Τι αλλάζει με αυτή τη θέαση;
Τι έχει σημασία στην καθημερινότητά μας και στον τρόπο
που βλέπουμε τα πιο σημαντικά θέματα της ζωής μας;

Το σίγουρο είναι ότι χάνουμε κάτι. Χάνουμε την περηφάνια που νιώθουμε για κάποιο επίτευγμά μας και χάνουμε το μίσος για τον εγκληματία αφού δεν μπορούμε να τον κατηγορήσουμε περισσότερο από ένα σκυλί που μας δαγκώνει όταν μπαίνουμε στο σπίτι που φυλάει. Όπως χάνουμε και την ντροπή για κάποιο ελάττωμά μας. Αλλά η περηφάνια, το μίσος και η ντροπή δεν είναι και τόσο αξιόλογα αισθήματα έτσι κι αλλιώς. Για την ακρίβεια είναι εγωκεντρικά και απομονωτικά αισθήματα. Και η ευσπλαχνία; Η αγάπη; Η συμπόνια; Θεωρώ ότι αυτά όχι μόνο δεν τα χάνουμε, αλλά είναι τα μόνα συναισθήματα, το μόνο είδος συμπεριφοράς, που έχει νόημα!
Ας πάρουμε ένα ακραίο παράδειγμα ‘κακού’ ανθρώπου. 

Ο Ουντέι Χουσσέιν, γιος του Σαντάμ, όταν γυρνώντας στην Βαγδάτη έβλεπε να λαμβάνει χώρα ένας γάμος, επενέβαινε με τους φουσκωτούς του και βίαζε τη νύφη, πολλές φορές τη βασάνιζε και τη σκότωνε. Το έκανε αυτό πολλές φορές. Νομίζω ήδη έχουμε στο μυαλό μας την εικόνα ενός τέρατος. Ας τον φανταστούμε όμως 4 χρονών. Ήταν το τετράχρονο που με την ανατροφή και το περιβάλλον του θα γινόταν ο βασανιστής που περιέγραψα. Ήταν το τετράχρονο που θα γινόταν το τέρας Ουντέι Χουσσέιν. Κανένας δεν είναι υπεύθυνος για τα γονίδια και την αγωγή του. Αν είχαμε πρόσβαση στην ανατροφή του και γνώση των συνθηκών του, σε ποια φάση της ζωής του δεν θα ήταν το σωστό να παρέμβουμε στη ζωή του; Πότε θα ήταν πολύ αργά για να βοηθήσουμε τον Ουντέι να ξεφύγει από την ανατροφή του; Στα 5 του; Στα 8 του χρόνια; Η απάντηση είναι: ποτέ. Παρεμβαίνοντας στη ζωή του με ευσπλαχνία και οίκτο, προσφέροντάς του μια σωστή διαπαιδαγώγηση, θα ήταν η σωστή αντίδραση από μας για το καλό όχι μόνο του ίδιου του Ουντέι αλλά και του περίγυρού του.

Είμαι σίγουρος ότι αυτή η θέαση δεν είναι μικρό κατόρθωμα για κάποιον που έχει πέσει θύμα του ή για συγγενείς θυμάτων, αλλά νομίζω ότι στις πιο ψύχραιμες στιγμές μας, η συγχώρεση και η συμπόνια είναι αυτά που πρέπει να μας καθοδηγούν, και αυτές είναι οι στιγμές που καλούμαστε να οργανώσουμε την κοινωνία, να γράψουμε νόμους, να αναθέσουμε στην πολιτεία να αντιμετωπίσει τους εχθρούς της.
Η ελευθερία μετράει. Και οι πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες σίγουρα μετράνε. Αν κάποιος κρατάει ένα όπλο στον κρόταφό μου, λίγο θα με ενδιαφέρει αν το κάνει με την ελεύθερη βούλησή του ή αν τον καθοδηγούν οι νευρώνες του. Είναι σημαντικό να έχεις την ελευθερία να κάνεις αυτό που θέλεις να κάνεις. Αλλά δεν μπορείς να επιλέξεις αυτό που θέλεις.

Δεν μπορείς να είσαι περήφανος για το ταλέντο σου, αλλά έχει σημασία να το χρησιμοποιείς. Δεν χρειάζεται να κατηγορείς τον εαυτό σου για τις αδυναμίες σου, αλλά έχει σημασία να τις διορθώνεις.

Αυτά είναι τα ερωτήματα που μας θέτει ο Sam Harris και που 
μας τα μεταφέρει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης από το βιβλίο του

  Scholeio.com 

Εσωστρέφεια, Πώς να ''διαβάσουμε'' τον εαυτό μας

Η εσωστρέφεια αναφέρεται στην τάση των ατόμων να στρέφουν την προσοχή, τις σκέψεις και το ενδιαφέρον τους προς τον ίδιο τους τον εαυτό. Η εξωστρέφεια αντίθετα περιγράφει τον βαθμό επιδίωξης και επίτευξης επικοινωνίας και επαφής με τον κόσμο γύρω μας. Η εσωστρέφεια και εξωστρέφεια είναι τα άκρα ενός συνεχούς πάνω στο οποίο ο καθένας από μας τοποθετείται σε διαφορετικό σημείο.

Μπορεί να επιδεικνύουμε εσωστρεφή συμπεριφορά με ορισμένες συνθήκες (πχ όταν βρισκόμαστε ανάμεσα σε αγνώστους) και εξωστρεφή συμπεριφορά σε κάποιες άλλες (πχ όταν είμαστε με τους φίλους μας). Ορισμένοι άνθρωποι ωστόσο τείνουν να χαρακτηρίζονται από εσωστρέφεια στους περισσότερους τομείς της ζωής τους. Αν ανήκετε σε αυτούς τότε το πιο πιθανό είναι να υιοθετείτε τις ακόλουθες συμπεριφορές:

1. Απολαμβάνετε χρόνο με τον εαυτό σας. Όταν έχετε την ευκαιρία να κάνετε ένα διάλειμμα, προτιμάτε να διαβάσετε ένα βιβλίο, να παίξετε ένα παιχνίδι στον υπολογιστή ή απλώς να ακούσετε μουσική. Αυτός ο χρόνος είναι πολύτιμος για την προσωπική σας ισορροπία, ακόμα και αν, σε πολλές περιπτώσεις, απολαμβάνετε τη συντροφιά των φίλων σας.
2. Οι καλύτερες ιδέες σας έρχονται όταν είστε μόνος. Δεν είστε ενάντια στις ομαδικές συζητήσεις και συναντήσεις, αλλά αν θέλετε να βρείτε μια καινοτόμα ιδέα χρειάζεστε χρόνο να τη δουλέψετε μόνος σας.
3. Ηγείστε καλύτερα όταν οι άλλοι είναι αυτοδημιούργητοι. Παρά την άποψη που θέλει τους εσωστρεφείς να μην παίρνουν πρωτοβουλίες και να διαχειρίζονται πράγματα, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες μπορεί να γίνουν οι καλύτεροι ηγέτες. Αν η ομάδα είναι έτοιμη να καθοδηγηθεί τότε ο εσωστρεφής ηγέτης θα βγάλει το καλύτερο δυνατό από την ομάδα. Μόνο όταν η ομάδα χρειάζεται να παράγει μια σπίθα η ίδια, οι εσωστρεφείς ηγέτες αδυνατούν να παρέχουν την κατάλληλη καθοδήγηση. Τότε χρειάζεται ένας εξωστρεφής να βοηθήσει.
4. Είστε ο τελευταίος που σηκώνει το χέρι του για να απαντήσει. Αν δεν ήσασταν από αυτούς που σήκωναν πρώτοι το χέρι πριν ο δάσκαλος προλάβει να τελειώσει την ερώτηση, τότε μάλλον ανήκετε στους εσωστρεφείς. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν ξέρατε την απάντηση, αλλά προτιμούσατε να αποφεύγετε τα φώτα της δημοσιότητας.
5. Οι άλλοι ρωτούν συχνά τη γνώμη σας. Όπως λοιπόν δεν θα σηκώσετε το χέρι σας να πείτε την απάντηση έτσι και δεν θα προθυμοποιηθείτε να πείτε τη γνώμη σας. Είτε πρόκειται για παρεΐστικες κουβεντούλες, είτε για επίσημες συναντήσεις, οι εσωστρεφείς θα κρατήσουν την γνώμη τους για τον εαυτό τους και θα αφήσουν τους εξωστρεφείς να αναλάβουν τον έλεγχο. Επειδή λοιπόν η γνώμη σας δεν ακούγεται και επειδή ίσως την εκτιμούν οι γύρω σας, τείνουν να σας τη ζητούν ευθέως. 
6. Φοράτε ακουστικά όταν βρίσκεστε σε δημόσιες συναθροίσεις. Είτε περπατάτε στο δρόμο, είτε βρίσκεστε στο λεωφορείο, προτιμάτε να αποφεύγετε την πιθανότητα επαφής με τρίτους. Τα ακουστικά στα αυτιά κάνουν καλά τη δουλειά τους σε αυτήν την περίπτωση, προστατεύοντάς σας από ανεπιθύμητες συνομιλίες.
7. Προτιμάτε να αποφεύγετε ανθρώπους που φαίνονται θυμωμένοι ή αναστατωμένοι. Σύμφωνα με έρευνα της Ψυχολόγου Marta Ponari από το University College του Λονδίνου, οι εσωστρεφείς δεν ακολουθούν το φαινόμενο παρακολούθησης του βλέμματος (gaze cueing effect). Φυσιολογικά, αν δούμε έναν άνθρωπο στην οθόνη του υπολογιστή να κοιτάζει προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, ακολουθούμε το βλέμμα του και ανταποκρινόμαστε πιο γρήγορα σε ερεθίσματα από αυτήν την πλευρά της οθόνης, παρά αν το βλέμμα του ανθρώπου και το ερέθισμα βρίσκονται σε αντίθετες κατευθύνσεις. Τόσο οι εσωστρεφείς, όσο και οι εξωστρεφείς, παρουσιάζουν αυτό το φαινόμενο. Αν όμως ο άνθρωπος στην οθόνη φαίνεται θυμωμένος, οι εσωστρεφείς δεν ακολουθούν αυτό το φαινόμενο. Αυτό υποδηλώνει πως οι άνθρωποι με υψηλή εσωστρέφεια δεν θέλουν να κοιτάνε κάποιον που φαίνεται θυμωμένος. Η Ponari και η ερευνητική της ομάδα θεωρούν πως αυτό συμβαίνει επειδή οι εσωστρεφείς είναι πιο ευαίσθητοι σε πιθανή αρνητική κριτική. Αν νομίζεις πως ένας άνθρωπος είναι θυμωμένος με κάτι που σε αφορά, το βλέμμα του γίνεται απειλή.
8. Λαμβάνετε περισσότερα μηνύματα, mail και τηλεφωνήματα από όσα κάνετε, εκτός και αν δεν έχετε επιλογή. Οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα εσωστρέφειας δεν επιζητούν αυτοβούλως τις κοινωνικές συναναστροφές. Αν τους περισσεύει χρόνος δεν τον ξοδεύουν μιλώντας στο τηλέφωνο. Επίσης δεν ξεκινούν μια γραπτή αλληλογραφία, αλλά συνήθως ανταποκρίνονται σε αυτήν. Αν είστε εσωστρεφής το πιο πιθανόν είναι να αποφεύγετε εργασίες που απαιτούν να επιδιώξετε εσείς την επικοινωνία (πχ πωλητής telemarketing). Αν είστε αναγκασμένοι να ξεκινήσετε εσείς μια επικοινωνία – πχ να καλέσετε κάποιον σε ένα κοινωνικό γεγονός – θα προτιμήσετε την γραπτή επικοινωνία (μήνυμα ή mail), παρά την τηλεφωνική. Αυτό ίσως σχετίζεται με τη δυσκολία σας να διαχειριστείτε μια πιθανή απόρριψη σε προφορικό επίπεδο, διασφαλίζοντας έτσι ένα κομμάτι της αυτοεκτίμησής σας.
9. Δεν πιάνετε κουβέντα με υπαλλήλους ή άλλους ανθρώπους με τους οποίους έχετε συχνή επαφή. Σας είναι αδύνατο να φανταστείτε τον εαυτό σας να φλυαρείτε με τον ταμία στο σούπερ μάρκετ για τον καιρό. Αν έχετε προβλήματα δεν τα διαρρέετε στον περίγυρό σας, αλλά προτιμάτε να τα κρατήσετε για τον εαυτό σας.  Ίσως αισθάνεστε ότι δεν τους αφορούν ή προτιμάτε να τα λύσετε με τις δικές σας δυνάμεις. Όπως και να ’χει οι άλλοι δεν ξέρουν πως σκέφτεστε ή αισθάνεστε, εκτός αν νιώθετε αρκετά άνετα μαζί τους για να μοιραστείτε αυτές τις βαθύτερες σκέψεις σας.

___________________________________________________________________

Τίτλος πρωτότυπου: 9 sings you’re really an introvert , Susan Krauss Whitbourne, Ph.D. Επιστημονική Πηγή: Ponari, M., Trojano, L., Grossi, D., & Conson, M. (2013). “Avoiding or approaching eyes”? Introversion/extraversion affects the gaze-cueing effect. CognitiveProcessing, 14(3), 293-299. doi:10.1007/s10339-013-0559-z  flowmagazine.gr – Βάλια Παυλίδου, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια 
____________________________________________________________

           sciencearchives.wordpress.com

* Για τους ''Μύθους και την Πραγματικότητα των Εσωστρεφών'' σχετικό post εδώ

  Scholeio.com    

Ασυνείδητο, Η Ανακάλυψη

Τι είναι το ασυνείδητο

Το ασυνείδητο είναι ένας όρος που χρησιμοποιήθηκε εντατικά από τον Freud στο ψυχαναλυτικό του μοντέλο, από όπου και έγινε γνωστός. Αναφέρεται σε σκέψεις, συναισθήματα, ιδέες, αντιλήψεις, φόβους και επιθυμίες που υπάρχουν στο μυαλό ενός ατόμου, δίχως το ίδιο να γνωρίζει την ύπαρξή τους. 

Πολλές φορές αυτές οι ασυνείδητες νοητικές λειτουργίες εκδηλώνονται με πλάγιους, όπως για παράδειγμα μέσω λαθών στη γλώσσα (π.χ. λέω σε κάποιον “σε μισώ”, αντί του “σε αγαπώ”), μέσω ασυνείδητων πράξεων (“ξεχνάμε” να καλέσουμε κάποιον σε ένα πάρτι) ή άλλων μορφών εξωτερίκευσης της σκέψης.

Αργότερα, ο Jung μίλησε για δύο κατηγορίες ασυνείδητου: το ατομικό και το συλλογικό. Το ατομικό, όπως είδαμε ήδη, αναφέρεται στις καταπιεσμένες νοητικές λειτουργίες του ατόμου. 

Το συλλογικό ασυνείδητο όμως αναφέρεται στις καταπιεσμένες νοητικές λειτουργίες μιας ολόκληρης κοινωνίας οι οποίες περνάνε από γενιά σε γενιά και εκφράζονται μόνο μέσω πλαγίων οδών (όπως είναι τα παραμύθια, οι λαϊκές παραδόσεις, η τέχνη κ.α.).

Βρες την καλύτερη εκδοχή σου, είναι μέσα σου

''Να είσαι ο εαυτός σου'' ή ''είμαι ο εαυτός μου'' 

Φράσεις γνωστές. 
Χιλιοακουσμένες 
και χιλιειπωμένες.   

Δηλαδή μια προτροπή ή εντολή: ''Να είσαι ο εαυτός σου'', αλλά και δήλωση - ενημέρωση προς τους γύρω μας: ''Είμαι ο εαυτός μου'' ή ''θέλω να είμαι ο εαυτός μου''... 

Για να δούμε λοιπόν είναι δύσκολο όχι απλά να το λέμε αλλά να το εφαρμόζουμε και αν ναι,  πόσο δύσκολο; Όσοι θεωρείτε ότι είναι εύκολο μη συνεχίσετε να διαβάζετε, μάλλον δεν θα σας ενδιαφέρει η συνέχεια. 

Τον εαυτό μας τον επινοούμε, τον δημιουργούμε εμείς οι ίδιοι, δεν τον ''βρίσκουμε''...

Συνειδητοποίησε πρώτα ποιος θέλεις να είσαι.. 

κι ύστερα κάνε αυτά που πρέπει να κάνεις... δηλαδή προσάρμοσέ το σε σένα...

και στη συνέχεια διαμόρφωσε το περιβάλλον που θα λειτουργήσει αρμονικά με αυτό που είσαι. 

Απλό ; Γιατί εμείς λοιπόν το κάνουμε δύσκολο ; 

Δύο δρόμοι υπάρχουν για τη δυστυχία, να μην πάρουμε αυτό που θέλουμε και... να πάρουμε αυτό που θέλουμε !

Πόσο χρόνο αλήθεια σπαταλούμε προσπαθώντας να γίνουμε κάτι που δεν είμαστε; 

Πολύ περισσότερο από ότι μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε είναι η απάντηση. 

Στην πραγματικότητα, χωρίς αυτή την πεποίθηση, ότι υπάρχει πάντα ένας στόχος που πρέπει να επιτευχθεί, μια κατάσταση ύπαρξης που είναι ανώτερη από αυτήν στην οποία βρισκόμαστε τώρα, ένας υποθετικός χρόνος ή τόπος που θα μας προσφέρει περισσότερη ευτυχία απ’ την παρούσα στιγμή, ο εγωικός μας νους πολύ δύσκολα μπορεί να σταθεί στα πόδια του. 

Η αδιάκοπη ανάγκη να γίνουμε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε είναι αυτή που μας κρατάει συνέχεια διχασμένου και διατηρεί το εγώ μας ζωντανό.

“Όσο το «εγώ» κυριαρχεί στη ζωή σας, υπάρχουν δύο τρόποι να είστε δυστυχισμένοι, να μην πάρετε αυτό που θέλετε και να πάρετε αυτό που θέλετε” –Eckhart Tolle

Ας το παρατηρήσουμε λίγο περισσότερο. Ξυπνάμε το πρωί και το μυαλό μας επιμένει πως είμαστε ακόμα κουρασμένοι και θέλουμε να γίνουμε αυτός που θα συνεχίσει να κοιμάται στο κρεβάτι του. 

Την ώρα που πλενόμαστε, αντί να βιώσουμε τη χαρά του δροσερού νερού στο πρόσωπό μας, νιώθουμε το αίσθημα της πείνας και θέλουμε να γίνουμε αυτός που κάθεται στο τραπέζι και τρώει το πρωινό του. 

Έπειτα βρισκόμαστε στη δουλειά και το μόνο που θέλουμε είναι να γίνουμε το πρόσωπο που έχει τελειώσει το ωράριο εργασίας του και επιστρέφει στο σπίτι του. Ένας συνάδελφος μπορεί να μας εκνευρίζει και επειδή διαβάσαμε ότι δεν πρέπει να έχουμε επικριτικές σκέψεις για έναν άλλον συνάνθρωπο μας, θέλουμε να γίνουμε εκείνο το γαλήνιο πρόσωπο που δεν θα θυμώνει με κανένα. Βλέπετε τώρα τι κάνουμε συνεχώς; 

Και όλα αυτά δυστυχώς σε καθημερινή βάση χωρίς διάλειμμα. Ας προσθέσουμε τώρα και τις διαρκείς υποσυνείδητες σκέψεις να γίνουμε πλουσιότεροι, πιο αδυνατισμένοι, πιο γυμνασμένοι, πιο ευτυχισμένοι, πιο ερωτευμένοι, έπειτα να αποκτήσουμε περισσότερη ελευθερία στις σχέσεις μας κ.ο.κ. 

Ας θεωρήσουμε τώρα ότι τελικά πετυχαίνουμε τον στόχο που ζητάμε ή καλυτέρα τον στόχο που το εγώ νομίζει ότι ζητάει. Νομίζετε ότι το εγώ θα είναι πλέον ικανοποιημένο; 

Δεν μπορεί ποτέ να είναι ικανοποιημένο. 
Η αγνή, η αληθινή, η φυσική κατάσταση του βιώματος της πληρότητας και της ικανοποίησης σημαίνει θάνατος για το εγώ κι έτσι δεν μπορεί να παραμείνει εκεί και να την ανεχτεί για πολύ. Ή θα βρούμε λοιπόν γρήγορα ένα καινούργιο πρόβλημα για να ανησυχούμε ή θα αρχίσουμε, αγγίζοντας τα όρια της παράνοιας, να ανησυχούμε που δεν βρίσκουμε λόγο να ανησυχούμε (όλα μου πάνε καλά αλλά ανησυχώ ότι αυτό δε θα κρατήσει για πολύ).

Οι παραπάνω διαπιστώσεις μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι το εγώ δεν μπορεί να παραμείνει για πολύ καιρό σε ηρεμία και γαλήνη. Εγώ και ειρήνη δεν συμβαδίζουν. 

Φυσικά θα μας πλανέψει δίνοντας μας την ψευδαίσθηση ότι είναι ικανοποιημένο για μικρά διαστήματα. Χωρίς αυτά τα διαλείμματα ανακούφισης που νιώθουμε όταν κατακτούμε το αντικείμενο της επιθυμίας μας, δε θα είχαμε την ανταμοιβή για τα βάσανα και τις ταλαιπωρίες που περνάμε το μεγαλύτερο διάστημα της ζωής μας κυνηγώντας αυτές τις επιθυμίες. 

Έτσι όλη την ώρα πείθουμε τον εαυτό μας ότι έχουμε κάποιο πρόβλημα, ότι κάτι μας λείπει. Πιθανόν να μας λείπει ο ιδανικός σύντροφος και νιώθουμε μοναξιά, μας λείπει μια καλύτερη δουλειά και νιώθουμε πλήξη ή μας λείπει η ψυχική ηρεμία και νιώθουμε συνεχώς εκνευρισμένοι γι’ αυτό αναζητούμε μια πιο γαλήνια κατάσταση ζωής. 

Έτσι αφού είμαστε πεπεισμένοι ότι υπάρχει ένα πρόβλημα που πρέπει οπωσδήποτε να διορθωθεί, ξοδεύουμε το χρόνο μας προσπαθώντας να γίνουμε κάτι άλλο, να προσεγγίσουμε μια διαφορετική κατάσταση του νου (που πιστεύουμε ότι είναι καλύτερη) από αυτή στην οποία βρισκόμαστε. Το κάνουμε αυτό είτε υπεραναλύοντας συνεχώς το πρόβλημα στο μυαλό μας, είτε αποσπώντας τον εαυτό μας με κάτι άλλο έτσι ώστε να ξεχάσουμε για λίγο αυτό το πρόβλημα, μόνον όμως για να μαζέψουμε δυνάμεις να επαναλάβουμε τον φαύλο αυτό κύκλο λίγο αργότερα. 

Αυτή η αέναη προσπάθεια να γίνω κάτι άλλο από αυτό που είμαι, πηγάζει από μια εσφαλμένη βασική πεποίθηση… ότι αυτό το άλλο που θα γίνω θα είναι καλύτερο από αυτό που είμαι τώρα. 

Πως θα μπορούσαμε λοιπόν να υπερβούμε όλα αυτά τα υποτιθέμενα προβλήματα που εκλιπαρούν για την προσοχή μας σε καθημερινή βάση και να αγγίξουμε ένα σημείο ικανοποίησης μέσα στην ίδια μας την ύπαρξη;

“Ψάξε για την απάντηση μέσα στην ερώτησή σου”– Ρουμί

Οποτεδήποτε υπάρχει ένα πρόβλημα μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι αυτό απορρέει απ’ τον απατηλό κόσμο του μυαλού μας. Όταν ο αληθινός εαυτός εμφανίζεται στο προσκήνιο εξαφανίζεται ως δια μαγείας η πεποίθηση ότι υπάρχει ένα μέρος, μια κατάσταση του νου ή μια μελλοντική χρονική κατάσταση που μπορεί να είναι καλύτερη απ’ την παρούσα στιγμή. 

Ο αληθινός μας εαυτός δεν έχει ποτέ κανένα πρόβλημα με κανέναν και με τίποτα. Δεν χαρακτηρίζει τον θυμό, την απογοήτευση, τη θλίψη, τη μοναξιά, τη χαρά ή την γαλήνη ως καλό ή κακό συναίσθημα∙ απλώς τα παρατηρεί και τα αφήνει να υπάρχουν όπως είναι. 

Δεν είναι γι’ αυτόν παρά καταστάσεις της ύπαρξης που έρχονται, μένουν για λίγο και αποσύρονται. Καθώς οι συγκινήσεις και τα συναισθήματα δεν θεωρούνται ούτε καλά, ούτε κακά απ’ τον αυθεντικό εαυτό, αυτός ούτε τα αποφεύγει, ούτε τα επιδιώκει. 

Όταν βλέπουμε ότι ο νους μας αρχίζει πάλι να μας ταλαιπωρεί με ένα νέο ζήτημα μπορούμε τότε ακριβώς να αναρωτηθούμε: 

“Ποιο μέρος του εαυτού μας είναι ανικανοποίητο τώρα;”. 

Αφού ο αληθινός εαυτός είναι πάντα ικανοποιημένος δε μπορεί παρά να είναι οι διεργασίες του μυαλού μας που επιμένουν να πιστέψουμε ότι υπάρχει ένα πρόβλημα που πρέπει να λυθεί. Μόλις εξακριβώσουμε ότι είναι το εγώ μας και όχι ο αληθινός εαυτός που μας οδηγεί να πιστέψουμε ότι πρέπει να γίνουμε κάτι διαφορετικό (είτε αυτό είναι ένα διαφορετικό συναίσθημα, είτε η επίτευξη μιας διαφορετικής συνθήκης, μπορούμε να ερευνήσουμε τότε βαθύτερα τα αίτια και να αναρωτηθούμε πια περιορισμένη πεποίθηση διατηρούμε για τη ζωή που προκαλεί τέτοια δυσαρέσκεια στο εγώ μας. Το κάνουμε αυτό ρωτώντας τον εαυτό μας:

Γιατί είναι (προσθέστε όποια κατάσταση θέλετε εδώ) ένα πρόβλημα;

Σ’ αυτό το σημείο, μπορεί να αντιληφθούμε ότι η ίδια η περιορισμένη πεποίθησή μας είναι ο πραγματικός ένοχος (και όχι η κατάσταση που προσδιορίζεται ως πρόβλημα) και τότε τα προβλήματα αρχίζουν αυτόματα να επιλύονται από μόνα τους. 

Όταν αλλάζει ο τρόπος που βλέπω τα προβλήματα, τα προβλήματα απλοποιούνται ή παύουν να υπάρχουν. Για να αλλάξει ο τρόπος που βλέπω τα προβλήματα απαιτείται διεύρυνση της συνείδησης μου. Για να πραγματοποιηθεί διεύρυνση της συνείδησης απαιτείται υπέρβαση των περιοριστικών πεποιθήσεών μου. 

Τότε αρχίζω να γίνομαι κάτοχος της ύψιστης τέχνης της παρατήρησης του ίδιου μου του νου, με όλες τις αγωνίες, τις φοβίες και τις επιθυμίες του, χωρίς να πιστεύω τις ιστορίες που μου λέει. Χωρίς την πίστη μου σ’ αυτές τις ιστορίες, δεν είναι παρά απλές σκέψεις που εμφανίζονται και εξαφανίζονται γρήγορα χωρίς να αφήνουν το στίγμα τους. Επιτρέπω σε κάθε συναίσθημα που αναδύεται κατά τη διάρκεια της μέρας να κάνει τον κύκλο του και να αποσυρθεί χωρίς το μυαλό να προσκολλάται με μανία σ’ αυτό και να το ενισχύει.

Μην απομακρύνεσαι! Νιώσε άβολα. Άσε τον φόβο, τις ανασφάλειες και τις αγωνίες σου να σε οδηγήσουν ως τα βάθη της κολάσεως του νου σου, μέχρι να καταβροχθίσουν ολοκληρωτικά τον εαυτό τους. 

Οι μόνες σου επιλογές είναι η παρατήρηση, η αποδοχή και τελικά η αγάπη!

Το εγώ θα σε ικετεύσει να του δώσεις την προσοχή σου. Απεγνωσμένα θα προσπαθήσει να σε πείσει ότι υπάρχουν έκτακτες ανάγκες, ότι υπάρχουν πράγματα για τα οποία θα πρέπει να νοιώσεις υπέρμετρο άγχος και φόβο, ότι υπάρχουν άνθρωποι από τους οποίους πρέπει να προφυλαχτείς άμεσα και άλλοι, οι ανταγωνιστές σου, που οφείλεις να τους ξεπεράσεις χρησιμοποιώντας κάθε μέσο. Αδιαφόρησε τελείως… 

Νιώσε ελεύθερος από την ένταση και ήρεμος στην ύπαρξη αυτών των υποτιθέμενων προβλημάτων έτσι ώστε να μην μπορούν πλέον να θεωρηθούν ως προβλήματα. 
Όταν καταφέρεις να παρατηρήσεις, να αποδεχτείς και τελικά να αγαπήσεις ένα πρόβλημα, πως μπορεί αυτό να απειλήσει τον νου σου; 

Στην πλήρη αποδοχή και αγάπη όλων αυτών των μικρών ιστοριών που αναδύονται καθημερινά στο νου, το εγώ αρχίζει να συρρικνώνεται. Ξέρει πως όσες καινούργιες θλιβερές ιστορίες και να εφεύρει για να στρέψεις την προσοχή σου σ’ αυτό εσύ θα τις αποδεχτείς όλες και θα τις αγαπήσεις χωρίς όρους. Σ’ αυτήν την χωρίς όρους αποδοχή και αγάπη του ποιός είσαι, του που βρίσκεσαι και του τι κάνεις την συγκεκριμένη στιγμή συνειδητοποιείς ότι δεν υπήρξε ποτέ κανένα πραγματικό πρόβλημα. Δεν υπήρξε ποτέ, ούτε και πρόκειται να υπάρξει καλύτερη χρονική στιγμή απ’ το τώρα. Το «εκεί» δεν ήταν, ούτε θα γίνει ποτέ, καλύτερο απ’ το «εδώ». Είναι η ύψιστη συνειδητοποίηση.    - Συνοδοιπόροι είμαστε με τον ίδιο προορισμό…

πηγή

 Scholeio.com   

Εριχ Φρομ, Είμαστε, πράγματι Ελεύθεροι;

Εάν απαντήσετε ναι, μην συνεχίσετε 

να διαβάζετε...

Εάν απαντήσετε όχι όμως σίγουρα θα σας ενδιαφέρουν οι απόψεις του Φρομ... 

Πώς μπορούμε να γίνουμε, λοιπόν, πράγματι ελεύθεροι;

Σπάστε τα δεσμά του φόβου, της ανασφάλειας και της απομόνωσης, μας προτρέπει ο Έριχ Φρομ αποτυπώνοντας τις θέσεις του, στο θέμα της σχέσης ανθρώπου και ελευθερίας στο σύγχρονο κόσμο. 

απόσπασμα από το βιβλίο του 

Εριχ Φρομ “Ο φόβος μπροστά 

στην Ελευθερία” 

της Αμαλίας Κατσούλα.

Ο Φρομ, μας χαρίζει έναν πολύτιμο οδηγό αυτογνωσίας που μας βοηθά ν΄απαντήσουμε στο ερώτημα εάν πράγματι είμαστε ελεύθεροι και εάν όχι πώς μπορούμε να γίνουμε, σπάζοντας τα δεσμά του φόβου, της ανασφάλειας και της απομόνωσης ώστε να γίνουμε κυρίαρχοι του εαυτού μας και μέλη μιας αρμονικής και ισότιμης κοινωνίας.

Ένα βιβλίο που αξίζει όχι απλώς να διαβάσουμε, αλλά να μελετήσουμε και ν΄αφομοιώσουμε, ένα βιβλίο προφητικό για όσα συμβαίνουν σήμερα και για όσα θ΄ακολουθήσουν αν συνεχίσουμε να ζούμε σ έναν κόσμο εικονικής πραγματικότητας με ψεύτικα εγώ, ψεύτικη ηθική, ψεύτικα ιδανικά.

Θέλουν πραγματικά την ελευθερία οι σύγχρονοι άνθρωποι ή 

μήπως νοιώθουν φόβο μπροστά της; 
Η άνοδος της Δημοκρατίας, μολονότι απελευθέρωσε τον άνθρωπο, δημιούργησε παράλληλα μια κοινωνία όπου ο άνθρωπος αισθάνεται απομονωμένος από τους συνανθρώπους του, όπου οι σχέσεις έχουν χάσει τον προσωπικό τους χαρακτήρα.

Η προσπάθεια του ανθρώπου για την κατάκτηση της ελευθερίας με την απαλλαγή του από πολιτικά, οικονομικά και πνευματικά δεσμά, απετέλεσε το επίκεντρο της σύγχρονης ιστορίας με σειρά αιματηρών αγώνων, αναρίθμητες αποτυχίες αλλά και σημαντικές νίκες. 

   Ο πόθος για την ελευθερία βρήκε την έκφρασή του στον οικονομικό λιμπεραλισμό, την πολιτική δημοκρατία, τη θρησκευτική αυτονομία και την εξατομίκευση της προσωπικής ζωής. 

   Πολλοί θεώρησαν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο σαν την τελική μάχη για την οριστική νίκη της ελευθερίας.

   Ενισχύθηκαν οι δημοκρατίες που προυπήρχαν ενώ αντικαταστάθηκαν οι παλιές μοναρχίες με νέα δημοκρατικά κράτη. Λίγα χρόνια αργότερα όμως εμφανίστηκαν νέα συστήματα για να διαψεύσουν όσα πίστευε πως είχε κερδίσει η ανθρωπότητα. 

   Κι αυτό γιατί η ουσία αυτών των συστημάτων ήταν η υποταγή του κοινωνικού συνόλου σε μία εξουσία πάνω στην οποία δεν ασκούσε κανέναν έλεγχο. 

   Απαλλάχθηκε ο άνθρωπος από τους παλαιούς εχθρούς της ελευθερίας αλλά ξεπρόβαλαν μπροστά του νέοι εχθροί διαφορετικής φύσης.

   Αγνούμε το ρόλο των ανώνυμων αρχών, όπως η κοινή γνώμη και η κοινή λογική, που η παντοδυναμία τους οφείλεται στην προθυμία μας να συμμορφωνόμαστε προς τις απαιτήσεις που έχουν οι άλλοι από εμάς, καθώς και στον εξίσου μεγάλο φόβο μας μη τυχόν και φανούμε διαφορετικοί από τους άλλους. 

   Με άλλα λόγια εθελοτυφλούμε μπροστά στους εσωγενείς καταναγκασμούς και φόβους που υπονομεύουν τη σημασία των νικών που κέρδισε η ελευθερία από τους παραδοσιακούς εχθρούς.

   Ο άνθρωπος μετά την επικράτηση του καπιταλισμού, έγινε ένας τροχός του τεράστιου οικονομικού μηχανισμού για την εξυπηρέτηση σκοπών έξω από τον εαυτό του.

   Σ αυτό συνέβαλε η διάδοση του Προτεσταντισμού, που προετοίμασε το έδαφος γι΄αυτή την εξέλιξη.

   Ένα από τα βασικά σημεία της διδασκαλίας του Λούθηρου ήταν ο υπερτονισμός της κακίας της ανθρώπινης φύσης, το ανώφελο της βούλησης και της προσπάθειας. 

   Ο Καλβίνος τόνιζε επίσης την κακοήθεια του ανθρώπου και έθετε στο κέντρο του όλου συστήματός του την ιδέα της αυτοταπείνωσης στο έπακρο.

   Με τον τρόπο αυτό προετοίμασαν ψυχολογικά τον 
   άνθρωπο για το νέο ρόλο στη σύγχρονη κοινωνία.

   Να αισθάνεται τον εαυτό του ασήμαντο και να υποτάξει τη ζωή του σε σκοπούς που δεν είναι δικοί του.  Αφού ο άνθρωπος ήταν πρόθυμος να γίνει όργανο για τη δόξα του Θεού ήταν επίσης πρόθυμος να αναλάβει το ρόλο του υπηρέτη ενός οικονομικού μηχανισμού και ενδεχόμενα ενός «Φύρερ». 

   Ενός μηχανισμού που στηρίχθηκε στη συσσώρευση κεφαλαίου αντί της διάθεσης του κέρδους σε διάφορες δαπάνες, ώστε να επιτύχει τα μεγαλειώδη επιτεύγματα του βιομηχανικού μας συστήματος. Υποκειμενικά όμως μετέτρεψε τον άνθρωπο σε υπηρέτη, κάνοντάς τον να εργάζεται για εξωανθρώπινους σκοπούς ταυτιζόμενος ωστόσο ψυχολογικά με τα παντοδύναμα κοινωνικά στρώματα, υιοθετώντας τις δικές τους αξίες.

   Τίθεται λοιπόν το ερώτημα πώς είναι δυνατόν να συμβιβαστεί το γεγονός ότι ο σημερινός εργαζόμενος αν και έγινε υπηρέτης του συστήματος υποκειμενικά πιστεύει ότι ωθείται από ιδιοτέλεια ήτοι ότι εξυπηρετεί τα συμφέροντά του;

   Η απάντηση βρίσκεται στην ψυχολογία. Η ιδιοτέλεια και η εγωπάθεια έχουν τις ρίζες τους στην έλλειψη αγάπης του ατόμου για τον εαυτό του. 

   Ο σύγχρονος άνθρωπος φαίνεται πως υποκινείται από προσωπικό συμφέρον, στην πραγματικότητα όμως όλο το εγώ του έχει γίνει όργανο της μηχανής που ο ίδιος δημιούργησε. 

   Τρέφει αυταπάτη πως είναι το κέντρο του κόσμου παράλληλα όμως διαπνέεται από την έντονη αίσθηση της ασημαντότητας.

   Το αίσθημα απομόνωσης και αδυναμίας ενισχύεται από την απώλεια του άμεσου και ανθρώπινου χαρακτήρα των διαπροσωπικών μας σχέσεων και την αντικατάστασή του από το πνεύμα συμφέροντος και παζαρέματος.

   Η σχέση εργοδότη και εργαζόμενου διαπνέεται από το ίδιο πνεύμα. Ο ένας χρησιμοποιεί τον άλλο για την επίτευξη των οικονομικών τους συμφερόντων. 

   Η ίδια μορφή χρησιμότητας συναντάται στη σχέση επιχειρηματία και πελάτη.  Αλλά και οι προσωπικές σχέσεις αντί να είναι σχέσεις ανθρωπίνων όντων παίρνουν το χαρακτήρα σχέσεων μεταξύ πραγμάτων.

   Ο σύγχρονος άνθρωπος δεν πουλά μόνο εμπορεύματα, πουλά και τον εαυτό του, την προσωπικότητά του. Η αγορά αποφασίζει σχετικά με την αξία των ανθρωπίνων ικανοτήτων. Εάν τα προσόντα ενός προσώπου δεν είναι χρησιμοποιήσιμα, τότε δεν έχει κανένα προσόν, όπως το απούλητο εμπόρευμα δεν έχει αξία.

   Αν σε ζητούν είσαι κάτι. Εάν δεν είσαι δημοφιλής δεν είσαι τίποτα.

   Η ασημαντότητα του ατόμου στην εποχή μας αφορά όχι μόνο το ρόλο του σαν επιχειρηματία,υπαλλήλου ή χειρώνακτα αλλά και το ρόλο του ως πελάτη. 

   Αισθάνεται μικρός και ασήμαντος όταν εισέρχεται σε ένα απέραντο πολυκατάστημα αντί του παλαιού καταστήματος λιανικής πώλησης όπου γινόταν δεκτός σαν κάποιος που είχε σπουδαιότητα και που οι επιθυμίες του γίνονταν σεβαστές. 

   Η πράξη της αγοράς έγινε παρόμοια με τη μετάβαση στο ταχυδρομείο για αγορά γραμματοσήμων και η κατάσταση τονίστηκε περισσότερο με τις μεθόδους της σύγχρονης διαφήμισης.

   Ο παλαιού τύπου επιχειρηματίας απευθυνόταν στη λογική του πελάτη.  Ήξερε τις ανάγκες και πουλούσε με βάση αυτές. Η σύγχρονη διαφήμιση όμως απευθύνεται αντί της λογικής, στο συναίσθημα, προσπαθώντας να εντυπώσει τα αντικείμενά της συναισθηματικά και μετά να τα υποβάλει νοητικά. Του δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι θ΄αλλάξει η ζωή του αν αγοράσει ορισμένο σαπούνι.

   Οι μέθοδοι αυτές αποχαυνώνουν την κριτική σκέψη και είναι πιο επικίνδυνες για τη δημοκρατία και από τις τρομοκρατικές επιθέσεις και πιο ανήθικες και από τα άσεμνα έντυπα.

   Το αυτό ισχύει και στον πολιτικό τομέα. Ο ψηφοφόρος βρίσκεται μπροστά σε γιγάντια κόμματα που είναι το ίδιο απόμακρα όπως τα πολυκαταστήματα και τα οποία αναπτύσσουν  ανήθικη και παραπλανητική προπαγάνδα όπως οι διαφημιστές.

   Περαιτέρω η οικονομική κρίση και το ανερχόμενο κύμα ανεργίας μεγάλωσε το αίσθημα αβεβαιότητας του σύγχρονου ανθρώπου. Το αυτό και η απειλή πολέμου ενδυναμώνοντας το αίσθημα του φόβου και της αδυναμίας.

   Αυτό όμως δεν μπορεί να γίνει ανεκτό για πάντα. 

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να σηκώσει το βάρος της «ελευθερίας  από...». 

Πρέπει να ξεφύγει ολότελα από την ελευθερία, εκτός εάν προχωρήσει από την αρνητική στη θετική ήτοι «ελευθερία για να...».

   Οι κύριες κοινωνικές έξοδοι διαφυγής στην εποχή μας είναι η υποταγή στον ηγέτη, (στα απολυταρχικά καθεστώτα) και ο συμβιβασμός στην περίπτωση της δημοκρατίας. 

   Ο πρώτος μηχανισμός φυγής από την ελευθερία είναι η τάση εγκατάλειψης της ανεξαρτησία του ατομικού εγώ και η συγχώνευση του εγώ με κάποιον άλλο ή κάτι άλλο έξω από το εγώ για ν΄αποκτήσει το ατομικό εγώ τη δύναμη που του λείπει. Οι πιο ευδιάκριτες μορφές συναντιώνται στην τάση υποταγής και κυριαρχίας ή στις μαζοχιστικές και σαδιστικές τάσεις. 

   Στη μαζοχιστική τάση εκτός από την εκμηδένιση του εγώ και την προσπάθεια να υπερνικηθεί το ανυπόφορο αίσθημα της αδυναμίας, υπάρχει και η προσπάθεια του ατόμου ν΄αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου και ισχυρότερου συνόλου έξω από τον εαυτό του, να διαλυθεί και να συμμετέχει σ΄αυτό. Τη δύναμη αυτή μπορεί να αναζητήσει σ΄ένα πρόσωπο, ένα θεσμό, στο θεό, στο έθνος, στη συνείδηση ή σ' ένα φυσικό καταναγκασμό.

   Με το να γίνει μέρος μίας δύναμης που τη θεωρεί αδιατάραχτη, πανίσχυρη αιώνια και ένδοξη συμμερίζεται τη δύναμη και τη δόξα της. 

   Παραδίδει το ατομικό του εγώ, χάνει την ακεραιότητά του και εγκαταλείπει την ελευθερία. Εξασφαλίζει όμως μία νέου είδους σιγουριά μία νέα υπερηφάνεια συμμετέχοντας στη δύναμη μέσα στην οποία διαλύθηκε.

   Απαλλάσσεται από την αμφιβολία του ποιο είναι το νόημα της ζωής και ποιος είναι αυτός.   Στα ερωτήματα αυτά δίνει απαντήσεις η σχέση του προς την εξουσία στην οποία έχει προσκολληθεί.

   Στην σαδιστική τάση, η ουσία βρίσκεται στην ευχαρίστηση που νιώθει κανείς με την πλήρη κυριαρχία σ΄ένα άλλο πρόσωπο.

   To σαδιστικό πρόσωπο έχει ανάγκη από το αντικείμενό του όπως και το μαζοχιστικό.  Μόνο που αντί να αναζητήσει τη σιγουριά με το να απορροφηθεί την κερδίζει απορροφώντας κάποιον άλλο.  Και στις δύο περιπτώσεις η ακεραιότητα του ατομικού εγώ χάνεται.

   Συχνά στη λαική χρήση ο σαδομαζοχισμός μπερδεύεται με τον έρωτα. Η στάση πλήρους αυταπάρνησης για το χατίρι του άλλου και η παράδοση των δικαιωμάτων και απαιτήσεών σου εξυμνούνται σαν παραδείγματα μεγάλου Έρωτα. 

   Στην πραγματικότητα όμως η «αγάπη» είναι μαζοχιστική επιθυμία που πηγάζει από την ανάγκη συμβίωσης του ενδιαφερόμενου προσώπου.  Ο μαζοχισμός και ο έρωτας είναι αντίθετα.

   Ο έρωτας βασίζεται στην ισότητα και στην ελευθερία. 

   Αν βασίζεται στην υποταγή και την απώλεια της ακεραιότητας του ενός είναι μαζοχιστική εξάρτηση. 

   Η κυριαρχία πάλι ενός άλλου, ο ισχυρισμός πως το να εξουσιάζεις κάποιον το κάνεις για το καλό του, εμφανίζεται συχνά σαν έκφραση αγάπης, ενώ ο ουσιαστικός παράγοντας είναι η χαρά της κυριαρχίας.

   Στην ερώτηση εάν ο σαδισμός ταυτίζεται με τον πόθο της εξουσίας, η απάντηση είναι πως ο πόθος για την εξουσία είναι η πιο σπουδαία έκφραση του σαδισμού.

   Με την άνοδο του φασισμού ο πόθος εξουσίας και η πεποίθηση πως αποτελεί δικαίωμα έφτασαν σε νέα ύψη.

   Η εξουσία πάνω σ΄ένα λαό είναι έκφραση ανώτερης δύναμης από καθαρά υλική άποψη, όμως από ψυχολογική ο πόθος της εξουσίας πηγάζει από την αδυναμία. 

   Είναι η έκφραση της ανικανότητας του ατομικού εγώ να σταθεί μόνο του και να ζήσει. Είναι η απεγνωσμένη προσπάθεια για την απόκτηση δευτερογενούς δύναμης εκεί που λείπει η αυθεντική δύναμη.

   Ο ολοκληρωτικός χαρακτήρας θαυμάζει την εξουσία και τείνει να υποταχθεί σ΄αυτήν, αλλά ταυτόχρονα επιθυμεί να ασκεί ο ίδιος εξουσία και να υποτάσσονται άλλοι σ΄αυτόν. 

   Η εξουσία δεν παρουσιάζεται πάντοτε με τη μορφή ενός προσώπου ή θεσμού που λέει πρέπει να κάνεις αυτό ή δεν πρέπει να κάνεις εκείνο. 

   Το είδος αυτό εξουσίας μπορεί να ονομαστεί εξωτερική εξουσία, υπάρχει όμως και η εσωτερική εξουσία όπως το καθήκον, η συνείδηση το υπερεγώ.

   Η εξέλιξη της σύγχρονης σκέψης από τον Προτεσταντισμό στον Κάντ, μπορεί να χαρακτηριστεί σαν περίοδος αντικατάστασης της εξωτερικής εξουσίας με την εσωτερικευμένη εξουσία. 

   Η υποταγή σε εξωτερικές διαταγές φαινόταν πως δεν ήταν αντάξια του ελεύθερου ανθρώπου και φαινόταν πως ουσία της ελευθερίας ήταν η κατάκτηση των φυσικών ροπών του ανθρώπου και η κυριαρχία του ατόμου και της φύσης από τη λογική, τη βούληση και τη συνείδησή του.

   Με ανάλυση αποδεικνύεται πως η συνείδηση κυβερνά με την ίδια επιβολή, όπως και οι εξωτερικές εξουσίες και πως επιπλέον το αντικείμενο των εντολών που επιτάσσει η συνείδηση δεν διέπεται από τις ανάγκες του ατομικού εγώ αλλά από κοινωνικές επιταγές που έχουν προσλάβει τη μορφή ηθικών κανόνων.

   Η εξουσία της συνείδησης μπορεί να είναι αυστηρότερη από την κυριαρχία της εξωτερικής εξουσίας, αφού το άτομο νιώθει πως οι επιταγές της είναι δικές του.

   Πώς λοιπόν είναι δυνατόν να εξεγερθεί κατά του εαυτού του; 

   Τις τελευταίες δεκαετίες (εννοεί μέχρι το 1940) φαίνεται πως και η συνείδηση έχασε σημαντικό μέρος της σπουδαιότητάς της. 

   Ο καθένας είναι ολότελα ελεύθερος φτάνει να μην επεμβαίνει στις νόμιμες απαιτήσεις των άλλων. Αυτό όμως που συμβαίνει στην πραγματικότητα είναι πως η εξουσία , αντί να εξαφανιστεί έγινε μάλλον αόρατη. 

   Βασιλεύει η ανώνυμη εξουσία. Καμουφλάρεται με τη μορφή του δημόσιου αισθήματος, της επιστήμης, της ψυχικής υγείας, του κανονικού ρυθμού, της κοινής γνώμης. 

Δε ζητά τίποτε άλλο εκτός από το αυτονόητο.

   Η ανώνυμη εξουσία είναι πιο αποτελεσματική από τη φανερή εξουσία, γιατί κανείς δεν υποπτεύεται πως του δίνεται μία διαταγή που πρέπει να εκτελέσει. 

   Επανερχόμενοι στον ολοκληρωτικό χαρακτήρα, ο οποίος αγαπά τις συνθήκες εκείνες που περιορίζουν την ανθρώπινη ελευθερία, αγαπά να υποτάσσεται στη μοίρα. 

   Το τι σημαίνει μοίρα γι΄αυτόν εξαρτάται από την κοινωνική του θέση. π.χ για έναν μικροεπιχειρηματία μοίρα είναι οι οικονομικοί νόμοι, για το στρατιώτη η διαταγή του ανωτέρου.  

   Η κρίση και η ευημερία δεν είναι γι΄αυτόν κοινωνικά φαινόμενα που μπορούν να μεταβληθούν από την ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά η έκφραση μιας ανώτερης δύναμης, στην οποία πρέπει να υποτάσσεται κανείς.

_____________________

Επιμέλεια: Louis Rationero



   * Έριχ Φρομ,   Αμερικανός, γερμανικής καταγωγής, ψυχαναλυτής και κοινωνικός φιλόσοφος. 
  Γεννήθηκε στην Φρανκφούρτη του Μάιν το 1900 και πέθανε στο Μπουράλτο της Ελβετίας το 1980. 
   Άρχισε να ασκεί ψυχανάλυση ως μαθητής του Φρόιντ, αλλά σύντομα διαφώνησε μαζί του. 
   Εγκαταλείπει την ναζιστική Γερμανία το 1933 για τις Ηνωμένες Πολιτείες, έχοντας ήδη μεγάλη φήμη. Το 1934 γίνεται μέλος του διδακτικού προσωπικού του πανεπιστημίου Κολούμπια. Το 1941 μέλος του διδακτικού προσωπικού του Κολεγίου Μπένινγκτον στο Βερμόντ και το 1951 διορίζεται καθηγητής της Ψυχανάλυσης στο Εθνικό Αυτόνομο Πανεπιστήμιο του Μεξικού. 
   Από το 1957 ως το 1961 ήταν συγχρόνως καθηγητής και στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, για να επιστρέψει τελικά στην Νέα Υόρκη το 1962 ως καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης.
   Στα έργα του συγκαταλέγονται: “Ο φόβος μπροστά στην ελευθερία”, “Και ως θεοί έσεσθε”, “Ο άνθρωπος για τον εαυτό του”, “Η υγιής κοινωνία”, “Ψυχανάλυση και θρησκεία”, “Η τέχνη της αγάπης”(σε συνεργασία με Ντ.Τ.Σουζούκι και Ρ.Ντ.Μαρτίνο), “Πέρα από τις αλυσίδες της ψευδαίσθησης”, “Η επανάσταση της ελπίδας” και  “Η κρίση της ψυχανάλυσης”.
__________________________

"Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία" πρωτοδημοσιεύθηκε στην Αμερική το 1940.

πηγή

  Scholeio.com    

Γνωρίζοντας λιγο Καλύτερα τον Εαυτό μας, αυτόν τον Άγνωστο

O τρόπος που οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται και ερμηνεύουν 

τις καταστάσεις επηρεάζει άμεσα 

το συναίσθημα και τη συμπεριφορά 

τους και αντίστροφα. 

Αυτό οι ψυχολόγοι το αναφέρουν σαν "Γνωσιακή Θεωρία"       
"Δεν είναι οι καταστάσεις που διαταράσσουν τους ανθρώπους, αλλά οι ερμηνείες τους γι' αυτές.."

                                Επίκτητος

   Εμείς οι άνθρωποι, για να προβλέψουμε, να προσαρμοστούμε και να ελέγξουμε τον κόσμο γύρω μας,   χρησιμοποιούμε το μυαλό μας τις σκέψεις μας. Οι ειδικοί συνηθίζουν να τις αποκαλούν γνωσιακές κατασκευές  -γνωσιακοί «χάρτες»-  ή «γνωσίες» με τις οποίες ερμηνεύουμε την πραγματικότητα.   

   Για τη γνωσιακή θεωρία, οι σκέψεις αποτελούν το κλειδί της παρέμβασης. Επομένως, στόχος του γνωσιακού θεραπευτή είναι σε συνεργασία με τον θεραπευόμενο να επέμβει στο επίπεδο της δυσλειτουργικής σκέψης, προκειμένου να αμφισβητήσει την βασιμότητά της και να την τροποποιήσει. Το αποτέλεσμα θα περιλαμβάνει παράλληλες αλλαγές στο συναίσθημα και στην συμπεριφορά.

Ερμηνείες Ψυχολογικών Όρων

     Ψυχαναγκασμός,  Οι ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές αποτελούν επαναλαμβανόμενες, στερεοτυπικές και σκόπιμες ενέργειες ή νοητικές πράξεις που αποσκοπούν στη μείωση του άγχους ή/και στην πρόληψη μίας επικείμενης βλάβης. Το άτομο αναγνωρίζει τις πράξεις αυτές ως υπερβολικές ή ανόητες, όμως, βιώνει έντονο άγχος αν δεν τις εκτελέσει.  Αποτελούν την απάντηση του ατόμου στην ιδεοληψία και έχουν στόχο την εξουδετέρωσή της.

   Οι ψυχαναγκασμοί μπορεί να είναι είτε φανεροί, δηλαδή κινητικές συμπεριφορές (καθαριότητα, έλεγχος κ.λ.π.), είτε κρυφοί, δηλαδή νοητικές πράξεις (επανάληψη φράσης ή αριθμών κ.λ.π.). Η ίδια η ψυχαναγκαστική συμπεριφορά προκαλεί έντονη δυσφορία και αίσθηση απώλειας της βούλησης. Ωστόσο, ενισχύεται από τις ίδιες τις αγχολυτικές της ιδιότητες που λειτουργούν άμεσα και προσωρινά προσφέροντας στιγμιαία ανακούφιση από την απειλή της ιδεοληψίας. 

Τα πιο κοινά είδη των ψυχαναγκαστικών συμπεριφορών είναι:

   α) η καθαριότητα: για τη διατήρησή της και την αποφυγή της μόλυνσης,

   β) ο έλεγχος για την αποφυγή ενδεχόμενης καταστροφής: το άτομο επανειλημμένα ελέγχει αν ηλεκτρικές συσκευές, πόρτες ή παράθυρα είναι κλειστά,

   γ) η επανάληψη: αν και καταστροφή δεν αναμένεται, το άτομο νοιώθει την ανάγκη επανάληψης της πράξης, για παράδειγμα να αγγίξει κάτι, να χτυπήσει ξύλο, να επαναλάβει μια φράση ή να σηκωθεί και να καθίσει,

   δ) η ταξινόμηση: όπου γίνεται διευθέτηση των αντικειμένων με βάση προσωπικούς ιδιαίτερους τρόπους,

   ε) το μέτρημα, η απαρίθμηση

   στ) η συσσώρευση, συλλογή παλιών, άχρηστων αντικειμένων.

   Αυτές είναι οι δύο κύριες κατηγορίες ψυχαναγκασμών, της καθαριότητας και του ελέγχου.
   Υπάρχει και ένα τρίτο είδος συμπεριφορών που εκτελείται σαν απάντηση στις ιδεοληψίες (οξύμωρο), είναι οι συμπεριφορές εξουδετέρωσης. 
   Πρόκειται για συμπεριφορές που είναι συνήθως κρυφές και στοχεύουν στο να «βάλουν τα πράγματα σε μία τάξη», δηλαδή να ανατρέψουν την ιδεοληψία ή τις επιδράσεις της μειώνοντας την δυσφορία που νιώθει το άτομο ή την πιθανότητα να συμβεί ένα άσχημο γεγονός. Από αυτή την άποψη, οι συμπεριφορές εξουδετέρωσης μοιάζουν με τις φανερές ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές.

Οι νοητικές στρατηγικές εξουδετέρωσης συνίστανται:

   .  στην αντικατάσταση της ιδεοληψίας με άλλη σκέψη, 

   .  στη συνομιλία με άλλους, στο σταμάτημα της σκέψης, 

   .  στην απόσπαση της προσοχής με τραγούδι, 

   .  στην προσευχή, 

   .  στο μέτρημα, 

   .  στην ανάλυση της σκέψης ή στην αναζήτηση διαβεβαιώσεων για να 
       καθησυχάσει το άτομο τον αβάσιμο φόβο των υποτιθέμενων ευθυνών του.

   Όταν η αποφυγή είναι αναποτελεσματική και οι ιδεοληψίες εμφανίζονται, το άτομο καταφεύγει σε ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές για ανακούφιση από το έντονο άγχος που αισθάνεται, η οποία λειτουργεί μόνο βραχυπρόθεσμα.

Η μείωση του άγχους είναι προσωρινή και επανεμφανίζεται ο φαύλος κύκλος. Μακροπρόθεσμα, όσο το άτομο εκτελεί ψυχαναγκασμούς, τόσο περισσότερο ενισχύονται οι ιδεοληψίες του και εντείνεται το συνοδό άγχος.

   Όταν η έκταση των συμπτωμάτων είναι μεγάλη, καθώς και όταν υπάρχει μακροχρόνια και γενικευμένη χρήση των ψυχαναγκασμών, αυτοί συχνά εκτελούνται ανεξάρτητα από την ύπαρξη ιδεοληψιών και χάνουν την αρχική τους σημασία. Στην περίπτωση αυτή, το άτομο προβαίνει σε εξουδετέρωση για να προλάβει την εμφάνιση μιας πιθανής ιδεοληψίας.

• Δραματοποίηση 
  
     Η έκφραση ασυνείδητων εσωτερικών συγκρούσεων και συναισθημάτων μέσω αυθόρμητων σωματικών ενεργειών αντί λεκτικών.  
•    Αντικατάσταση του λόγου με τη γλώσσα του σώματος σαν μέσο έκφρασης, της πνευματικής (σκέψη) ή της ψυχικής (συναίσθημα)  λειτουργίας.
  
  
  Εθισμός 
  
     Το να αποκτάς μια συνήθεια. Καταναγκαστική συνήθεια, που επηρεάζει τη συμπεριφορά και τον ψυχισμό και είναι δύσκολο να διακοπεί. 
• Σωματική και ψυχολογική εξάρτηση από έναν άνθρωπο, μια κατάσταση, μία ουσία. Ένα φάρμακο ή μια ναρκωτική ουσία.

Η προοδευτική απώλεια αντιδραστικής συμπεριφοράς ως αποτέλεσμα συνεχούς επαναλαμβανόμενης διέγερσης.

Ανησυχία 

   Η φοβισμένη πρόβλεψη για μελλοντικό κίνδυνο συνοδευόμενη από αίσθηση δυσφορίας ή σωματικής έντασης.   Η ανησυχία είναι ένα συναίσθημα φόβου ή πανικού.

   Το άγχος είναι η δυσμενής αντίδραση ενός ατόμου, όταν έχει υπερβολική πίεση ή έχει να αντιμετωπίσει διάφορους τύπους απαιτήσεων και υποχρεώσεων. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι οι αιτίες που δημιουργούν σε κάποιον άγχος, μπορεί να είναι ευχάριστες σε κάποιον άλλον, π.χ. να μιλάει δημόσια ή να πετά με αεροπλάνο.

   Το άγχος και η ανησυχία αποτελούν θεμελιώδη ανθρώπινα συναισθήματα και κάποιοι ισχυρίζονται ότι γίνονται ορατά μόνο όταν ένα άτομο τα βιώνει σε έντονο βαθμό. Ωστόσο, πολλοί άνθρωποι συνηθίζουν σε καταστάσεις έντονου άγχους και ανησυχίας και δεν το θεωρούν πρόβλημα μέχρι τη στιγμή που θα γνωρίσουν ανθρώπους, οι οποίοι είναι στενοχωρημένοι ή αγχωμένοι σε μικρότερο βαθμό.

Απάθεια 

   Η έλλειψη συναισθημάτων, ενδιαφέροντος, έγνοιας για τους άλλους ή το περιβάλλον.  Ο όρος απάθεια καταρχάς σημαίνει έλλειψη πάθους, έλλειψη δράσης ή αντίδρασης.  Είναι συνώνυμο της αδιαφορίας. 

• 
     Συναισθήματα όπως ενδιαφέρον, συμπόνια, κίνητρο, πάθος, ενθουσιασμός, θυμός, χαρά και πολλά άλλα, συμπιέζονται και τη θέση τους παίρνει ένα κενό. Δεν είναι ηρεμία ή γαλήνη, ούτε και δύναμη αυτοσυγκράτησης εκεί που άλλοι θα έδειχναν ταραχή, αλλά η απουσία επαφής και επικοινωνίας με το οποιοδήποτε ερέθισμα που μπορεί να προέρχεται από έναν εξωτερικό παράγοντα.
  
     Τα άτομα που χαρακτηρίζονται από αυτήν παρουσιάζουν στο σύνολο τους μια ουσιαστική έλλειψη του σκοπού ή της έννοιας για ζωή. Σ' αυτά, απουσιάζει κάθε κοινωνικό, συναισθηματικό, πνευματικό ή σωματικό ενδιαφέρον στη ζωή, έννοιες όπως αναζήτηση, αγωνιστικότητα, συντροφικότητα, γι' αυτά είναι τελείως άγνωστες.
• 
  
  Διπολική διαταραχή

   Συναισθηματική διαταραχή όπου η κατάθλιψη εναλλάσσεται με την μανία. Είναι μια ψυχική νόσος. Αυτά τα επεισόδια μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην ικανότητα του ανθρώπου να λειτουργήσει φυσιολογικά στην καθημερινότητα του.

   Στη διπολική διαταραχή το άτομο παρουσιάζει έντονες μεταπτώσεις της διάθεσής του. Πιο συγκεκριμένα, η διάθεσή του κινείται ανάμεσα σε δύο δίπολα, το ένα της μανίας και στο άλλο της κατάθλιψης. 

   Σχεδόν το 4% των ανθρώπων παγκοσμίως έχουν διπολική διαταραχή, είναι το ίδιο συχνή σε άνδρες και γυναίκες και εμφανίζεται συνήθως σε νεαρή ηλικία. Η αιτία που προκαλεί την διαταραχή δεν είναι ξεκάθαρη αλλά οι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες θεωρείται πως παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της διαταραχής.
   Η θεραπεία περιλαμβάνει σταθεροποιητές διάθεσης όπως το λίθιο, αντιεπιλιπτικά φάρμακα καθώς και ψυχοθεραπεία.

   Υπάρχουν γενικευμένα προβλήματα με κοινωνικό στίγμα, στερεότυπα καθώς και προκατάληψη ενάντια σε άτομα με διπολική διαταραχή, ωστόσο η διπολική διαταραχή έχει συνδεθεί και με την δημιουργικότητα και ακόμη και την ιδιοφυΐα, και πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο ζωγράφος Βίνσεντ βαν Γκογκ και η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ, έπασχαν από αυτή.

Κυριότερα συμπτώματα της μανίας:

   . Διαταραγμένη συναισθηματική διάθεση (ευφορία)
   . Διογκωμένη αυτοεκτίμηση
   . Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
   . Διάσπαση της προσοχής
   . Υπερβολική δραστηριότητα/ Υπερ-κινητικότητα (αυξημένη εμπλοκή 
       σε κοινωνικές, επαγγελματικές, σεξουαλικές, θρησκευτικές κ.α. 
       δραστηριότητες)
   . Συναισθηματική αστάθεια
   . Παραληρητικές ιδέες και ψευδαισθήσεις

Κυκλοθυμική διαταραχή 

   Είναι μια ήπια μορφή διπολικής διαταραχής, η οποία χαρακτηρίζεται από εναλλαγές διαθέσεως.  Διακύμανση της διάθεσης όπου εμπεριέχονται περίοδοι από υπομανιακά συμπτώματα με περιόδους από μεσαίας κλίμακας καταθλιπτικά συμπτώματα. 

   Η κυκλοθυμία είναι μια ψυχολογική διαταραχή που συνοδεύεται από εναλλαγές της ψυχικής διάθεσης οι οποίες κατά κανόνα οφείλονται στο ίδιο το άτομο και όχι σε εξωτερικούς παράγοντες. Βέβαια εδώ πρέπει να πούμε ότι όταν κάποιος παρουσιάζει ορισμένες κυκλοθυμικές τάσεις δεν είναι κατ' ανάγκη και κυκλοθυμικός.

   Υπάρχουν περιπτώσεις που οι πάσχοντες δεν παραδέχονται το πρόβλημά τους και προσπαθούν να δικαιολογήσουν τις περιόδους κατάθλιψης με διάφορα συμβάντα. Το ίδιο μπορεί να συμβαίνει με το περιβάλλον τους τι οποίο απλά να τους χαρακτηρίζει "ιδιόρρυθμους".

Διαταραχή Πανικού

   Η λέξη πανικός προέρχεται από το θεό Πάνα που με τις μεταμφιέσεις και τις ζαβολιές του τρόμαζε τους ανυποψίαστους ταξιδιώτες. Η διαταραχή πανικού περιλαμβάνει έντονες, απροσδόκητες και ξαφνικές κρίσεις άγχους που διαρκούν συνήθως μερικά λεπτά. 

   Κατά τη διάρκεια αυτών των κρίσεων το άτομο νιώθει τρόμο και πιστεύει πως κινδυνεύει και απειλείται σωματικά («θα πάθω εγκεφαλικό ή ανακοπή και θα πεθάνω») ή/και κοινωνικά («θα χάσω τον έλεγχο της συμπεριφοράς μου και θα γίνω ρεζίλι») ή/και ψυχικά («θα τρελαθώ»).

   Μια κρίση πανικού συνοδεύεται από έντονα σωματικά συμπτώματα. Χαρακτηρίζεται πλήρης αν παρουσιάζονται τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω σωματικά και ψυχολογικά συμπτώματα:

   . Ταχυκαρδία και αίσθημα έντονων παλμών
   .  Ζάλη, αίσθημα αστάθειας ή λιποθυμίας
   .  Δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή ή αίσθημα ασφυξίας)
   .  Πόνοι στο στήθος ή δυσφορία. Αίσθημα πνιγμού
   .  Μουδιάσματα ή μυρμηγκιάσεις σε όλο το σώμα
   .  Ναυτία ή ανακάτεμα στο στομάχι
   .  Εξάψεις ή κρυάδες
   .  Εφίδρωση
   . Ταραχή ή τρεμούλες
   .  Φόβος επερχόμενου θανάτου
   . Φόβος απώλειας ελέγχου των πράξεων
   . Φόβος επερχόμενης τρέλας

   Αίσθημα ότι τα πράγματα δεν είναι αληθινά ή αίσθημα του απόμακρου σε ό,τι συμβαίνει γύρω.    Το 5% του γενικού πληθυσμού μπορεί να παρουσιάσει μια κρίση πανικού στη ζωή του. 
   Μιλάμε για διαταραχή όταν τα περιστατικά αυτά επαναλαμβάνονται αρκετά συχνά (τέσσερις κρίσεις κατά τη διάρκεια ενός μήνα) ή αν έστω και ένα μεμονωμένο επεισόδιο έχει επηρεάσει σε τέτοιο βαθμό το άτομο που να διακατέχεται από συνεχή αγωνία για την εμφάνιση άλλης κρίσης (άγχος αναμονής). 

Διαταραχή πανικού μπορεί να παρουσιάζει το 1% - 1,5% του πληθυσμού. Αρχίζει σε νεαρή ηλικία (μεταξύ 20 και 30 ετών) και είναι συχνότερη στις γυναίκες.

Εξιδανίκευση 

   Ψυχικός μηχανισμός όπου το άτομο αποδίδει εξωπραγματικές δυνατότητες στους άλλους. Στην ψυχολογία, εξιδανίκευση είναι ο όρος καθιερώνεται από τον Νίτσε. Χρησιμοποιήθηκε για να περιγράψει το πνεύμα σαν αντανάκλαση της λίμπιντο.  Έχει τις ρίζες του στη νιτσεϊκή και ψυχαναλυτική προσέγγιση, και καμιά φορά αναφέρεται και σαν ένας ξεχωριστός μηχανισμός άμυνας. 

   Σύμφωνα με τους Wade και Tavris, εξιδανίκευση υπάρχει όταν η μετατόπιση "υπηρετεί ένα ανώτερο πολιτιστικό ή κοινωνικά ωφέλιμο στόχο, όπως κατά τη στιγμή της καλλιτεχνικής δημιουργίας ή της εφεύρεσης.

Μαγική σκέψη 

   Η πίστη ότι σκεπτόμενος ή ευχόμενος κάτι μπορεί να συμβεί.  Η πρώτη φορά που εμφανίσθηκε ο όρος μαγική σκέψη, υπό αυτή την έννοια, ήταν σε ένα νεανικό βιβλίο του υπαρξιστή φιλοσόφου Ζαν-Πολ Σαρτρ,  με τίτλο Esquisse d’ une theorie des Emotions (εκδ, Herman, 1939). 

Ο όρος μαγική σκέψη, κατά την άποψή του, σημαίνει ότι επιτρέπουμε σε μια επιθυμία ή ένα συναίσθημα να μας πείσει ότι κάτι είναι αληθινό, ενώ η λογική μας υποστηρίζει ακριβώς το αντίθετο. 

Μηχανισμοί άμυνας 

   Ψυχικοί μηχανισμοί που χρησιμοποιούμε ασυνείδητα για να ανακουφίσουμε το άγχος μας και να διευθετήσουμε τις συγκρούσεις μας. 

Σύμφωνα με την Ψυχαναλυτική θεωρία του Σίγκμουντ Φρόυντ, οι αμυντικοί μηχανισμοί είναι αυτόματες πράξεις ή τεχνικές που εκτελούνται ασυνείδητα για την αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων και ερεθισμάτων που δεν μπορούμε να διαχειριστούμε ψυχολογικά.  Πιο συγκεκριμένα είναι η μέθοδος με την οποία το Εγώ διευθετεί τις συγκρούσεις που δημιουργούνται μεταξύ των ενορμήσεων του Εκείνο και των αξιών του Υπερεγώ.

Οι κυριότεροι αμυντικοί μηχανισμοί είναι:

   .  Αντιδραστικός σχηματισμός: το άτομο υιοθετεί ιδέες και συμπεριφορές που είναι αντίθετες προς τις ασυνείδητες μη αποδεκτές ενορμήσεις του.
   .  Απώθηση: απομάκρυνση από τη συνείδηση αναπαραστάσεων που συνδέονται με μια ενόρμηση, όταν η ικανοποίηση αυτής μπορεί να προκαλεί δυσαρέσκεια.
   .  Άρνηση: το άτομο αρνείται ένα δυσάρεστο ή ανεπιθύμητο κομμάτι της πραγματικότητας του.
   .  Ακύρωση: το άτομο υιοθετώντας μια συμπεριφορά ή σκέψη, προσπαθεί να διορθώσει το "κακό" που θεωρεί ότι έχει προκαλέσει μέσω των σεξουαλικών ή επιθετικών του ενορμήσεων.
   .  Εκλογίκευση: το άτομο προσπαθεί να δώσει στον εαυτό του ή και στους άλλος ερμηνείες που φαίνονται λογικές και ηθικά αποδεκτές για μη αποδεκτή συμπεριφορά ή επιθυμίες.
   .  Μόνωση: η απομάκρυνση μιας ιδέας ή πράξης από το συναίσθημα που τη συνοδεύει.
   .  Μετουσίωση: η λιβιδινική ενέργεια libido ή η επιθετική ενόρμηση χρησιμοποιούνται για την επίτευξη κοινωνικά αποδεκτών στόχων, με αποτέλεσμα ισχυρή ικανοποίηση.
   .  Παλινδρόμηση: επιστροφή σε ένα πρώιμο λιβιδινικό στάδιο καθώς και στις σχέσεις με προηγούμενα αντικείμενα.
   .  Πρόβλεψη: προετοιμασία για ένα μελλοντικό επώδυνο γεγονός με στόχο τη μείωση του άγχους.
   . Προβολή: το άτομο απομακρύνει από τον εαυτό του και αποδίδει σε κάποιο άλλο πρόσωπο επιθυμίες, ιδιότητες ή συναισθήματα τα οποία είτε αγνοεί είτε αρνείται για τον εαυτό του.
   . Χιούμορ: επιτρέπει στο άτομο να εκφράσει ιδέες και καταστάσεις που προκαλούν άγχος.

Αυτοπραγμάτωση 

      Η διαδικασία ανάπτυξης όλου του προσωπικού δυναμικού.   Ο άνθρωπος βιώνει και συλλέγει κάποιες εμπειρίες, συναναστρέφεται με άλλους ανθρώπους και μέσω της ενσυναίσθησης (ψυχική ταύτιση) καταλήγει σε κάποια συμπεράσματα και διαμορφώνει απόψεις. 
   Το κάθε άτομο έχει κάποιες αρχές, ιδέες και αντιλήψεις οι οποίες ανάλογα με το περιβάλλον και τους ανθρώπους τροποποιούνται. Αυτή η διαδικασία με τη σειρά της βοηθά στην ενεργοποίηση του ίδιου του οργανισμού, αυτοπραγμάτωση, δηλαδή την εγγενή τάση του να βελτιώνει τις ικανότητες του ώστε να ζει καλύτερα.

   Ο ψυχολόγος Carl Rogers 1902-1987 ανέπτυξε την θεωρία του πάνω στο ότι ο οργανισμός και ο εαυτός παίζουν καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση της προσωπικότητας:

Υποστηρίζει πως στόχος του ανθρώπου είναι να διώξει τα προσωπεία που νιώθει πως τον κάνουν αρεστό στους γύρω του, να βιώσει ελεύθερα οποιαδήποτε συναισθήματα που ταυτόχρονα θα τον βοηθήσουν να εξελίξει και άλλες πτυχές του εαυτού του, να αποκτήσει συνείδηση των επιλογών του, να πιστέψει σε αυτόν, και τέλος να αποκτήσει επίγνωση πως αυτός ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα τι είναι καλό για αυτόν.

Αυτοπεποίθηση 

     H γενικευμένη αξιολόγηση της συμπεριφοράς προς τον εαυτό που επηρεάζει τη διάθεση και τη συμπεριφορά.  Αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση, αυτογνωσία, αυτοεικόνα, εμπιστοσύνη στον εαυτό, αποδοχή του εαυτού, αυτοεπιβεβαίωση. 

   Όλες αυτές οι λέξεις εκφράζουν πάνω-κάτω το ίδιο: την καλή γνώση του εαυτού μας και την εκτίμηση γι’ αυτό που είμαστε. Όχι για κάποιο εξιδανικευμένο κατασκεύασμα που αξίζει μόνο υπό όρους, ούτε για μια εικόνα εαυτού που ανταποκρίνεται σε αυτό που περιμένουν οι άλλοι, αλλά γι’ αυτό τον καθημερινό εαυτό που έχει αδυναμίες και προσόντα, νευρώσεις και μεγαλοσύνη, συμπλέγματα κατωτερότητας και ιδιαίτερα χαρίσματα, στιγμές απελπισίας και στιγμές χαράς και ευφορίας.

Αυτοπεποίθηση σημαίνει ότι αποδεχόμαστε (κάπως, όσο μπορούμε την κάθε στιγμή) τα μεν και εκτιμάμε τα δε. Αυτό μας δίνει δύναμη και αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για να είμαστε ικανοποιημένοι από τη ζωή μας και να αισθανόμαστε επαρκείς, ώστε να πετυχαίνουμε τουλάχιστον κάποιους από τους στόχους μας.

   Η πορεία προς την κατάκτηση αυτογνωσίας και θετικής αυτοεικόνας δεν γίνεται με κανένα μαγικό τρόπο, ούτε ξυπνάμε μια μέρα και το έχουμε καταφέρει. Γίνεται με μικρές καθημερινές ασκήσεις ­με τον εαυτό μας και τους άλλους, όπως αυτές που προτείνουμε παρακάτω: 

Ασκήσεις αυτοπεποίθησης

   ● Μην τις αντιμετωπίζετε ως αδικίες ή αποδείξεις για το πόσο ανίκανοι είστε, αλλά ως φυσικά φαινόμενα που κανείς δεν αποφεύγει στη ζωή του. 

   ● Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ότι πρόκειται για προβλήματα που πρέπει να λύσετε, όχι για ατυχίες που πρέπει να υπομείνετε ή να λυπάστε γι’ αυτές. 

   ● Ψάξτε για λύσεις, σκεφτείτε: «Πώς μπορώ να το διευθετήσω αυτό;», αντί να μοιράζετε κατηγορίες και τιμωρίες και να ψάχνετε συνεχώς για το ποιος φταίει. 

   ● Θέστε στον εαυτό σας την ερώτηση: «Τι θα έχει απομείνει από αυτή τη στενοχώρια σε ένα, δύο ή πέντε χρόνια;». Κάνοντας αυτή την προβολή στο μέλλον, τις πιο πολλές φορές θα διαπιστώσετε πως σχεδόν τίποτα δεν αξίζει τη σύγχυση που σας προκαλεί στην αρχή. 

   Με λίγα λόγια: Δεν υπάρχει λόγος να μεγεθύνετε τα προβλήματα. Προσπα­θήστε να τα λύνετε, παρά να τα «βάφετε μαύρα» και να απελπίζεστε. 

Άγχος 

   Η προσωπική αντίδραση στην αρρώστεια και στις περιβαλλοντικές πιέσεις.  Ο όρος άγχος (ή στρες) προέρχεται από το ρήμα ἄγχω, που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. 

   Το άγχος είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση σε μια απειλή η σε μια αίτηση για την αντιμετώπιση απαιτητικών καταστάσεων. Όταν νιώθεις στρες το σώμα σου είναι σε ένταση και ο εγκέφαλος σου πυροδοτείται από πολλαπλές σκέψεις. 

   Ο καθένας μας εκτίθεται καθημερινά σε στρες καταστάσεις. Το στρες μάλιστα μπορεί να είναι και θετικό - το λεγόμενο ευ στρες - όταν καλούμαστε να το αντιμετωπίσουμε σπάνια (ή μόνο μερικές φορές) και σε περιορισμένο βαθμό. Σε αυτή την περίπτωση λειτουργεί σαν καταλύτης και μας ενεργοποιεί για να αντεπεξέλθουμε στις όποιες καταστάσεις. Όσο πιο συχνό και έντονο είναι το στρες, τόσο πιο δύσκολο μας είναι να αντιμετωπίσουμε τις καθημερινές μας υποχρεώσεις.

   Συναισθήματα, θυμού, απογοήτευσης και φόβου, όπως επίσης, οξυθυμία, κούραση και κατάθλιψη, μας κυριαρχούν και δεν μας επιτρέπουν να λειτουργήσουμε έτσι όπως θα θέλαμε. Το στρες μας κάνει ιδιαίτερα απαιτητικούς, ανυπόμονους και ευερέθιστους με ιδιαίτερα χαμηλή διάθεση για συνεργασία.

   Το άγχος μπορεί να έχει ψυχογενή προέλευση ή μπορεί να είναι συνέπεια σωματικής πάθησης. Επιπλέον, εξαρτάται από τις γνωστικές, συναισθηματικές διεργασίες, τον τρόπο ζωής του ατόμου και τον τρόπο αντίληψης του. Κάθε άτομο έχει ένα ορισμένο βαθμό άγχους, ο οποίος θεωρείται φυσιολογικός κάτω από ορισμένες περιστάσεις. 

Σε κάποιες άλλες όμως περιπτώσεις αυξημένου άγχους, προξενεί κακό και συντελεί στο να υπολειτουργεί το άτομο στις δραστηριότητες του και στο να επηρεάζεται αρνητικά η υγεία του.

Ασυνείδητο 

   Ψυχικές διεργασίες (επιθυμίες, κίνητρα, αναμνήσεις) που δεν γίνονται αντιληπτές.  Οι διανοητικές διαδικασίες είναι, πολύ κατά ένα μεγάλο μέρος, ασυνείδητες και ότι το συνειδητό, το λογικό μυαλό είναι μόνο η κορυφή ενός παγόβουνου, ένα μικρό νησί από συνείδηση στο μεγάλο ωκεανό του ασυνείδητου.   Πεποίθηση  Σ.Φρόυντ  1890

   Το ασυνείδητο είναι η μεγαλύτερη περιοχή στο ψυχισμό του ανθρώπου που περιέχει όλες τις βιωμένες εμπειρίες μας, τις απωθήσεις, τα παθολογικά συμπλέγματα, τα βαθύτερα ένστικτα.

   Η αποστολή του είναι να επιτηρεί και να διατηρεί την ευχαρίστηση. Μεταχειρίζεται όλα τα δυνατά μέσα για να διατηρεί την ισορροπία και την ευεξία στον άνθρωπο, από το απλό αντανακλαστικό (πχ όταν τραβούμε το χέρι από την αναμμένη θερμάστρα), ως την νεύρωση που είναι μια αντίδραση άμυνας του απειλούμενου οργανισμού.

Το ασυνείδητο είναι το "δίχτυ προστασίας και άμυνας του ψυχισμού σε αδιάκοπη επαγρύπνηση". 

   Προσπαθώντας όμως να αποκαταστήσει την ισορροπία του ψυχισμού, εγκαθιστώντας πχ μια νεύρωση, δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την ηθική του ατόμου, τους στόχους του, την κοινωνική του επιτυχία, τις οικογενειακές η ανθρώπινες σχέσεις του. Βλέπουμε μ αυτόν τον τρόπο σε ποιες αντιφάσεις και σε ποιες απροσαρμογές σε κοινωνικό επίπεδο, μπορεί να οδηγηθεί το υποκείμενο μέσω του ασυνειδήτου.

   Μέσα του βρίσκονται πολλές «λησμονημένες» αναμνήσεις που διατηρούν το συγκινησιακό τους φορτίο. Είναι σαν ψυχολογικοί μαγνήτες που λιμνάζουν στα βάθη του εαυτού και χρωματίζουν με συγκινήσεις διάφορα περιστατικά. Έτσι πολλές φορές, χωρίς φανερό λόγο, οι συγκινήσεις εξαπολύονται από το ασυνείδητο, αιφνιδιάζοντας το υποκείμενο για αυτό που του συμβαίνει.

   Το ασυνείδητο αποκαλύπτεται μέσα από το σύμπτωμα. Π.χ. ένα άτομο υποφέρει από άγχος. Το άγχος αυτό δεν είναι το ίδιο το πρόβλημα μα το σύμπτωμα κάποιων ασυνείδητων καταστάσεων. Το υποκείμενο όμως βλέπει μόνο το άγχος και νομίζει ότι αυτό είναι το πρόβλημα. Ο ψυχαναλυτής έτσι διαπιστώνει σχεδόν πάντοτε πως το υποκείμενο συγχέει τα συμπτώματα με το ασυνείδητο σύμπλεγμα.

   Η ψυχανάλυση παίρνει τον αντίστροφο δρόμο από ότι άλλες σύγχρονες ψυχοθεραπείες που εκλογικεύουν τα πράματα, βοηθώντας αυτόν που υποφέρει να συνειδητοποιήσει τις ασυνείδητες διεργασίες που του συμβαίνουν.

   Η εκλογίκευση σ αυτές τις περιπτώσεις δεν προσφέρει και πολλά πράγματα. Ουσιαστικά, δεν έχει καμιά σχέση με το ζήτημα του ασυνειδήτου και με τα προβλήματα του υποκειμένου. Το περιβάλλον ζητά από αυτόν που υποφέρει να λογικευθεί. 

   Μα αυτός ο ίδιος δεν εξαντλείται βασανίζοντας διαρκώς την σκέψη του στην προσπάθεια του να αντιμετωπίσει το πρόβλημα; 

Να λογικευθεί από την άλλη για ποιο πράγμα; 

 Για το σύμπτωμα της επιφάνειας; 

Όλα αυτά σημαίνουν ότι πρέπει να ψάξουμε μέσα στις σκοτεινές στοές του ασυνειδήτου, ενώ η επιφανειακή αντιμετώπιση δεν είναι δυνατόν να προσφέρει απολύτως τίποτα.

__________________________________________________

Πηγές που συμβουλευτήκαμε για να ολοκληρώσουμε το Αφιέρωμα στο 
"Να γνωρίσουμε Καλύτερα τον Εαυτό μας" αυτόν το άγνωστο,

http://www.psychognosia.gr/

http://www.vita.gr/

http://www.symptoms.gr/

  Scholeio.com