Η αυτογνωσία δεν είναι κάτι στατικό και μόνιμο, δηλαδή το προσπαθώ... το καταφέρνω και... Ωπ, θαύμα, τα κατάφερα. Τώρα που τη πέτυχα, τη κρατώ, είναι κτήμα μου...
Θα σας στενοχωρήσω αλλά δυστυχώς δεν είναι έτσι. Η αυτογνωσία είναι μια αέναη διαδικασία που, κάθε φορά θα σας ξεγελά, μόλις θα νομίζετε ότι φτάσατε κάπου... μέχρι να το πείτε μέσα σας, μέχρι να χαρείτε... εκείνη είναι ήδη μακριά.
Αυτή την περιγραφή την έχουν καταγράψει πολλοί άνθρωποι που έχουν μοιραστεί τις εσωτερικές τους διεργασίες σε ομάδες.
Η αυτογνωσία είναι σκοπός ζωής, η καλύτερα πρέπει να είναι ο σκοπός της ζωής μας και στην αφετηρία του δρόμου που πρέπει να πάρουμε γι αυτόν ακριβώς τον σκοπό, υπάρχει ένα μεγάλο πανό που λέει Αυτοπαρατήρηση ή για άλλους Ενδοσκόπηση, το ίδιο είναι.
Αυτοπαρατήρηση, θα λέγαμε, τη μη ταύτιση με τα εξωτερικά πράγματα, τα άτομα κι ακόμα, δημιουργούμε... γεννάμε καλύτερα, μια προσοχή, μια νέα προσοχή μέσα μας, σε ότι που συμβαίνει μέσα στην ανθρώπινη μηχανή.
Συνειδητή Προσοχή
Αυτό είναι μια Συνειδητή Προσοχή. Είναι μια κατάσταση συγκέντρωσης σ’ αυτό που συμβαίνει στο εσωτερικό μας, μέσα μας. Παίρνοντας αποστάσεις... πολλές φορές έως και πλήρη αδιαφορία γι αυτά που συμβαίνουν έξω από μας.
Αυτή θα είναι η εκκίνηση μας. Εύκολο δεν φαίνεται ?
Ας το προσπαθήσουμε τώρα... Ας κάνουμε χειροπιαστά αυτά που είπαμε μέχρι τώρα. Βήμα - βήμα θα δούμε ότι είναι λίγο δυσκολότερο απ' ότι το νομίζαμε... άντε, να μην κρυβόμαστε, είναι δύσκολο ! Με διαφορετικό βαθμό δυσκολίας για τον καθένα.
Όχι ακατόρθωτο όμως. Βήμα- βήμα θα αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε την μηχανικότητα που ζούμε.
Είμαστε μηχανικά όντα και αυτό δεν είναι κακό. Είναι όμως ένα εμπόδιο, ένα απλό εμπόδιο που πρέπει να ξεπεράσουμε. Τίποτα δεν κάνουμε συνειδητά. Έχουμε όμως την ψευδαίσθηση, ότι είμαστε συνειδητοί.
Το μυαλό μας είναι, σχεδόν πάντα, απασχολημένο σε κάτι άλλο από την δράση της στιγμής. Δηλαδή, το πρωί τρώμε βιαστικά το πρωινό μας και συγχρόνως σκεφτόμαστε τα προβλήματα της δουλειάς, τα ραντεβού που έχουμε, τις προτάσεις που έχουμε να κάνουμε, τους λογαριασμούς που έχουμε να πληρώσουμε κλπ.
Θα συνεχίσουμε με τον ίδιο τρόπο και στο δρόμο για τη δουλειά.... και όταν είμαστε στη δουλειά, σκεφτόμαστε πως έχουμε να πάμε Σούπερ Μάρκετ, να βγάλουμε τον σκύλο βόλτα, να πάμε με κάποιους φίλους για φαγητό. Κι αν μας ρωτήσει κανείς τι φάγαμε το πρωί, δεν θα μπορέσουμε να του απαντήσουμε, γιατί δεν θυμόμαστε, γιατί όταν τρώγαμε, δεν ήμασταν εκεί... λείπαμε από τη ζωή μας !
Η συνείδησή μας δεν ήταν ενεργή. Είμαστε πολύ απασχολημένοι και ξεχάσαμε να την ενεργοποιήσουμε !
Πώς θα παρατηρούσαμε τον εαυτό μας, όταν εμείς απουσιάζαμε από αυτόν;
Μία απλή αποτελεσματική μέθοδος, μάλλον παιχνίδι θα το λέγαμε, είναι να χωρίσουμε τον εαυτό μας, στη μέση. Τώρα θα έχουμε δύο κομμάτια. Δύο ενδιαφέροντα, γοητευτικά κομμάτια εαυτού έτοιμα να ανταλλάξουν εμπειρίες μεταξύ τους.
Σ' αυτή τη πίστα όπως λένε και στα video games φτάνουμε μόνο με ένα όχημα με τη συνείδηση, όλη την ημέρα, σε ό,τι κάνουμε. Σε ελεύθερη μετάφραση θα το λέγαμε κατάσταση αυτοεπαγρύπνησης.
Τρώγοντας πρωινό μας η συνείδησή μας θα νιώθει ότι τρώμε, ότι πίνουμε τον χυμό μας. Κι αν το διαβολάκι (το μυαλό) ο νους μας πάει να πάρει τη συγκέντρωσή μας ταξίδι.... εμείς, δεν θα τον αφήσουμε να μας ξεγελάσει, όντες συνειδητοί, θα παραμείνουμε σ’ αυτό που κάνουμε εκείνη τη στιγμή.
Υιοθετώντας την άσκηση του Παρατηρητή, που είναι η συνείδηση, και του Παρατηρούμενου, που είναι οι δραστηριότητές μας, εξωτερικές και εσωτερικές...
Δηλαδή όλα όσα κάνουμε: οι συμπεριφορές μας, οι ψυχολογικές μας καταστάσεις. Θα μπορέσουμε την ώρα που κάνουμε κάτι, να αντιλαμβανόμαστε αυτό που κάνουμε αν είναι σωστό, αν αυτό είναι ένα ελάττωμα και κάθε φορά που θα μας βγαίνει να το παρατηρούμε και σιγά σιγά να το εξαφανίζουμε.
Όταν είμαστε χωρισμένοι σε Παρατηρητή και Παρατηρούμενο και μας βγει ένα ελάττωμα, τεμπελιά, θυμός, υπερηφάνεια, ο Παρατηρητής-Συνείδηση θα το αντιληφθεί. Το διευκρινίζουμε, δεν ταυτιζόμαστε με αυτό. Θα δουλέψουμε πάνω σ’ αυτό και κάθε φορά που θα παρουσιάζεται, θα φροντίζουμε σιγά-σιγά να το εξοβελίζουμε, να το βγάζουμε από το δρόμο μας. Δεν θα σας λέω ότι είναι εύκολο... είναι όμως, σίγουρο ότι μπορείτε να το φτάσετε... βρίσκεται σε απόσταση αναπνοής από το χέρι σας, δεν είναι ουτοπικό, δεν είναι ακατόρθωτο.
Η αυτοπαρατήρηση είναι μια διαδικασία, μια αίσθηση που έχει ατροφήσει, γιατί δεν έχει χρησιμοποιηθεί. Και με τον τρόπο που τη βάζουμε σε λειτουργία, αρχίζει να εξελίσσεται. Είναι κάτι σαν να έχουμε κάποιο άκρο του σώματός μας στο γύψο, επειδή δεν δουλεύει για αρκετό καιρό, όταν βγάλουμε τον γύψο, δεν θα λειτουργεί καλά. Θα χρειαστεί ένα χρονικό διάστημα με ασκήσεις, για να λειτουργήσει φυσιολογικά.
Με τον τρόπο που αυτοπαρατηρούμαστε αναπτύσσεται αυτή η αίσθηση και φαίνεται κάτι συνηθισμένο για μας να αυτοπαρατηρούμαστε. Όταν δεν αυτοπαρατηρούμαστε δεν βλέπουμε την αντίδραση, δεν βλέπουμε τίποτα. Μόνο ταυτιζόμαστε με τα εξωτερικά πράγματα, χάνουμε ενέργεια και ξεφεύγουμε από τον στόχο μας, την αυτογνωσία.
Αν μας βρίζουν, μας βγαίνει θυμός, θυμώνουμε. Όταν κάποιος έχει μια ιδέα αντίθετη με τη δική μας θέλουμε να συγκρουσθούμε, αντί να αυτοπαρατηρηθούμε και να σεβαστούμε ότι, ο καθένας μπορεί να σκέφτεται διαφορετικά.
Το να αυτοπαρατηρείται κανείς, δεν είναι το να γνωρίζει, το να σκέφτεται, γιατί το να γνωρίζει, το να σκέφτεται, είναι κάτι παθητικό. Γνωρίζω ότι κάθομαι στην καρέκλα, αλλά δεν βρίσκομαι σε αυτοπαρατήρηση. Γνωρίζω ότι βρίσκομαι σε κατάσταση θυμού, αλλά δεν βρίσκομαι σε αυτοπαρατήρηση και είμαι ταυτισμένος, αντιδρώ.
Κάποιος μπορεί να έχει διάφορες ιδέες για τον εαυτό του, να σκέφτεται πολλά πράγματα για τον κείνον, μπορεί να πιστεύει, να νομίζει, ότι είναι πολύ καλός, ότι είναι πολύ κακός....
Αυτό όμως δεν σημαίνει και ότι ασκεί αυτοπαρατήρηση. Ούτε όταν σκεπτόμαστε σημαίνει ότι αυτοπαρατηρούμαστε.
Εμπόδια
Η υπερβολική προβολή του εαυτού μας, η αίσθηση ότι είμαστε πάνω από τους άλλους, ότι είμαστε μοναδικοί, η πίστη ότι όλα γυρίζουν γύρω μας, η μεγάλη αυτοπεποίθηση για τις ιδέες μας, η άρνηση της διαφορετικότητας, η δυσκαμψία στην άλλη (ξένη) άποψη. Η απληστία, ας φοβόμαστε τις λέξεις... ναι, η απληστία να τα θέλω όλα.
Μα, αυτή είναι η μεγαλύτερη ουτοπία. Απλά για να προσθέσουμε κάτι στη ζωή μας, ότι κι αν είναι αυτό πρέπει να θυσιάσουμε κάτι άλλο. Η διεργασία της επιλογής, σαν νοητικός μηχανισμός γι αυτό υπάρχει... Αυτό το γράφω για να προλάβω το μυαλό σας που θα σας βάλει ένα σωρό δικαιολογίες... γιατί δεν μπορεί να αυτοπαρατηρηθεί.
Η αυτοπαρατήρηση δεν γίνεται στην απομόνωση, αλλά μέσα στην ζωή, που στην προκειμένη περίπτωση είναι το "σχολείο" μας, μέσα στην αλληλεπίδραση με τις συνθήκες και τους ανθρώπους. Βλέπουμε τις διάφορες πτυχές του εαυτού μας, έτσι όπως παρουσιάζονται στην πραγματική ζωή και όχι μόνο μέσα στην φαντασία μας.
Αν νομίσουμε ότι καταφέραμε κάποια πρόοδο σε έναν τομέα, θα έλθει η ζωή η ίδια για να δώσουμε τις «εξετάσεις» μας και να αποδείξουμε την αλήθεια των ισχυρισμών μας. Νομίζουμε ότι αυξήσαμε την ηρεμία μας; Θα μας συμβούν «τυχαία» περιστατικά, όπου θα κληθούμε να παραμείνουμε ήρεμοι και η αντοχή μας θα δοκιμαστεί. Μετά από αυτές τις εξετάσεις, θα γνωρίζουμε την πραγματική μας πρόοδο, όχι την φανταστική.
Δεν χρειάζεται νομίζω να προσθέσουμε ότι "η αυτοπαρατήρηση πρέπει να τύχει προτεραιότητας στη ζωή μας για να λειτουργήσει ?
Όλη η διαδικασία γίνεται σταδιακά. Αρχίζουμε να αυτοπαρατηρούμαστε.
Προσέχουμε τις λεπτομέρειες, κοιτάμε τον εαυτό μας από ασυνήθιστες «οπτικές γωνίες», παρακολουθούμε τα αισθήματά μας και τις σκέψεις μας ενώ κάνουμε οτιδήποτε άλλο. Βλέπουμε διάφορα επίπεδα μέσα μας.
Παρατηρούμε π.χ. τις σκέψεις μας, αλλά ταυτόχρονα και τα αισθήματα που ενδεχομένως τις καθοδηγούν.
Μπαίνουμε έτσι στο υποσυνείδητό μας. Σιγά σιγά αυξάνουμε τον χρόνο αυτής της ενδοσκόπησης, ώστε κάποτε να γεμίσουμε ολόκληρη την ημέρα μας με αυτήν. Είναι ένα είδος συνεχόμενης αυτοσυγκέντρωσης.
Αν υπάρχουν σχέδια ότι θα την στριμώξουμε ανάμεσα στις υπόλοιπες επιδιώξεις μας... στις υπόλοιπες σκέψεις μας, απλά κάνουμε λάθος. Το καλύτερο για μας θα είναι να την ξεχάσουμε. Άλλωστε η ζωή μας θα συνεχιστεί και χωρίς την αυτοπαρατήρηση, απλά με αυτήν θα γίνει ποιοτικότερη. Με αίσθημα πληρότητας και εσωτερικής ειρήνης.
Όταν δημιουργούμε σκέψεις... είναι απόδειξη ότι κάνουμε μηχανικά αυτοπαρατήρηση. Στο περιβάλλον της σκέψης φτιάχνουμε ένα τοπίο, μια σκηνή θεάτρου, δεν είμαστε "σε ανάμνηση του εαυτού μας", δεν είμαστε συνειδητοί.
Ποιός είναι ο Αντικειμενικός Παρατηρητής
Για να μπορέσει να λειτουργήσει αυτή αυτοπαρατήρηση, πρέπει να αναπτύξουμε, να κατασκευάσουμε (;), μέσα μας έναν αντικειμενικό παρατηρητή.
Πολλοί ακούγοντας κάτι τέτοιο, θα νομίσουν ότι εννοούμε «ένας αντικειμενικός κριτής». Μια φωνή μέσα μας που θα λέει: «αυτό είναι σωστό… αυτό είναι λάθος».
Δεν πρόκειται όμως για κάτι τέτοιο σε πρώτη φάση. Ο αντικειμενικός παρατηρητής είναι η αυτοσυνειδητή προσοχή μας. Είναι το να παρακολουθούμε το τι γίνεται μέσα μας, με τον ίδιο τρόπο που αντιλαμβανόμαστε αυτό που γίνεται στο περιβάλλον μας.
Δεν φανταζόμαστε τον εαυτό μας κάπου μακριά να μας κοιτάζει (αν και κάτι τέτοιο ίσως να βοηθήσει τελικά), αλλά αναπαράγουμε μέσα μας την αίσθηση της «απόστασης» από την παρατηρούμενη λειτουργία.
Μικρό παράδειγμα:
Ας βάλουμε το χέρι μας μπροστά μας και ας το κοιτάξουμε με πολύ προσοχή. Αυτό είναι σε κάποια απόσταση από μας. Δεν πρόκειται για κάποιο παιχνίδι της σκέψης, αλλά για μια πραγματική αίσθηση. Το χέρι μας είναι μισό μέτρο από τα μάτια μας, από το σημείο που αισθανόμαστε ότι «βρισκόμαστε» εμείς, η αίσθηση του «εγώ υπάρχω» και μπορεί προς στιγμήν να το νοιώσουμε σαν ξένο. Αυτό είναι το κλειδί.
Το χέρι μας λοιπόν σε αυτή την άσκηση είναι κάτι δικό μας που το παρακολουθούμε «από έξω», αντικειμενικά. Μπορούμε να κάνουμε το ίδιο και με τις σκέψεις μας. Ας σκεφτούμε κάτι, έστω αριθμούς από το ένα έως το δέκα, παρατηρώντας τους από κάποια «άλλη θέση», παρόμοια με αυτό που κάναμε με το χέρι μας.
Φυσικά κάτι ανάλογο γίνεται και με τα αισθήματα, με τις αναμνήσεις μας, με τις σωματικές μας ανάγκες, με τα πάντα. Είναι ασφαλώς ζήτημα εξάσκησης και συνειδητών προσπαθειών, έως ότου κατορθώσουμε να αναπαράγουμε κατά βούληση την αίσθηση της απόστασης από την παρατηρούμενη εσωτερική λειτουργία, προκειμένου να την διακρίνουμε καλύτερα χωρίς να επηρεαζόμαστε από αυτήν.
Η αίσθηση αυτή μας βοηθάει να αποταυτιζόμαστε από τον εαυτό μας και το περιβάλλον μας και να έχουμε περισσότερη αυτοκυριαρχία και ελευθερία. Παρατηρώντας έτσι τον εαυτό μας η ενδοσκόπησή μας αποκτάει αντικειμενικότητα και περισσότερη ακρίβεια.
Όταν αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε σιγά-σιγά τα παιχνίδια του μυαλού, όταν η αυτοπαρατήρηση είναι καθαρή, αληθινή, αντιλαμβανόμαστε, ότι έχουμε μια συνειδητή κατάσταση.
Δηλαδή επιτέλους έχουμε ότι έχουμε συνδεθεί με την πηγή. Μια πηγή δική μας, μία πηγή δεδομένων, μια πηγή σημαντικών πληροφοριών που μας δίδονται, και παράλληλα έχουμε την πεποίθηση, πως, αυτό που λαμβάνουμε είναι αυθεντικό. Είναι μια καινούργια κατάσταση προσοχής. Είναι η συνειδητή προσοχή, που θα μας ενώσει με μας !
Η αυτοπαρατήρηση είναι θεραπεία… μια φυσική έκβαση της αποκόλλησης που δημιουργείται μεταξύ παρατηρητή και παρατηρούμενου.
Η αυτοπαρατήρηση επιτρέπει σε έναν άνθρωπο να δει όλα αυτά που τον κρατούν κολλημένο στον κυλιόμενο διάδρομο του κόσμου: ξεπερασμένες σκέψεις, αισθήματα ενοχής, προκαταλήψεις, αρνητικά συναισθήματα, καταστροφικές προφητείες… Είναι μια πράξη αποκόλλησης, αντι-υπνωτισμού, αφύπνισης…
Η παραμικρή διακοπή της "υπνωτικής δράσης του κόσμου", θα κομμάτιαζε όλα εκείνα στα οποία πίστεψε, θα χάνονταν οι φαινομενικές ισορροπίες και οι απατηλές βεβαιότητες που συσσωρεύονται στη διάρκεια μιας ζωής. Η αποκόλληση από την περιγραφή του κόσμου, έστω και για μια στιγμή… είναι ένα κατόρθωμα πέρα από τα όρια της καθημερινότητας.
Η αυτοπαρατήρηση είναι ο θάνατος της πληθώρας των αρνητικών σκέψεων και συναισθημάτων που ανέκαθεν κυριαρχούν στη ζωή σου.
Εάν παρατηρήσεις τον εαυτό σου, το σωστό θα αρχίσει να πραγματοποιείται ενώ ό,τι δεν είναι σωστό θα αρχίσει να διαλύεται.
________________________________________ Cathy R. M.
Για να κάνουμε αυτή η μικρή εισαγωγή στην αυτοπαρατήρηση μας βοήθησαν:
βιβλιογραφία:
ο Daniel Goleman με την "Συναισθηματική νοημοσύνη" εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα
ο Ιωάννης Γ. Τσάτσαρης με το "Αισθησιογονίες, η Αποκάλυψη" εκδόσεις epistos
το βιβλίο “Η Σχολή των Θεών” – Εκδόσεις Ελφίλ
τα blogs:
http://Self Knowledge",
http://www.innerwork.gr/
Scholeio.com
