Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας, τα οποία χαρακτηρίστηκαν ως η σπουδαιότερη αρχαιολογική ανακάλυψη του προηγούμενου αιώνα, είναι ένα σύνολο περίπου 900 ιουδαϊκών κειμένων, γραμμένα σε περγαμηνές και παπύρους, στην εβραϊκή, αραμαϊκή και ελληνική γλώσσα, που βρέθηκαν το 1947 κρυμμένα
σε έντεκα σπήλαια της ευρύτερης περιοχής του Κιρμπέτ Κουμράν κοντά στη Νεκρά Θάλασσα.
Η ονομασία αυτή δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα, αφού χειρόγραφα δεν ανακαλύφθηκαν μόνο στο Κουμράν, ούτε αποκλειστικά σε παράκτιες περιοχές της Νεκράς Θάλασσας, αλλά και σε άλλες, που καλύπτουν ολόκληρη σχεδόν την έκταση της ερήμου της Ιουδαίας ή ερήμου του Ιούδα, όπως είναι γνωστή από την Παλαιά Διαθήκη.
Η επικρατούσα θεωρία θέλει τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας να έχουν συντεθεί από τους Εσσαίους, μια εβραϊκή θρησκευτική ομάδα που έζησε κοινοβιακά σε εγκατάσταση κοντά στις σπηλιές του Κουμράν λίγο πριν ή γύρω στην εποχή του Χριστού.
Η θεωρία ανήκει στον αρχαιολόγο και ιερέα Ρολάν Ντεβό, ο οποίος ηγήθηκε διεθνούς ομάδας μελετητών στα 1953 και εντόπισε αντιστοιχίες μεταξύ αρχιτεκτονικών λεπτομερειών της κοινοβιακής εγκατάστασης του Κουμράν και οδηγιών που αναφέρονταν στα χειρόγραφα για διάφορες τελετουργίες.
Έτσι, οι εκτενείς δεξαμενές του κοινοβίου θα χρησίμευαν στα τελετουργικά λουτρά που περιγράφονταν στα κείμενα των χειρογράφων.
Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας μιλούν για έναν δίκαιο δάσκαλο και διακεκριμένο μεσσία, για καθαρμό μέσω του νερού και για μια μάχης του φωτός ενάντια στο σκοτάδι.
Αλλά όποιος μελετήσει τους παπύρους με σκοπό την αναζήτηση αποδείξεων, για παράδειγμα, ότι ο Ιησούς από την Ναζαρέτ ήταν ο μεσσίας που ανέφεραν οι προφήτες, ή ότι Ιωάννης ο Βαπτιστής έζησε ανάμεσα στους συντάκτες των χειρόγραφων, θα απογοητευθεί...
Ορισμένες ιδέες που υπάρχουν στους παπύρους εμφανίζονται επίσης στην Καινή Διαθήκη, κάτι που σημαίνει ότι ο ισχυρισμός πως η εμφάνιση του Χριστιανισμού ήταν «θεία αποκάλυψη», δημιουργημένη ολόκληρη θαυματουργικά από τα χέρια του Θεού, είναι σαφώς λανθασμένος...
Οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν πως οι πάπυροι προηγούνται χρονικώς αυτής της εποχής και κανένας τους δεν παρουσιάζει οποιαδήποτε γνώση του Ιησού Χριστού ή του Χριστιανισμού... Ο Χριστιανισμός, κατά ένα μεγάλο μέρος, στερείται πρωτοτυπίας και δεν αντιπροσωπεύει κάποια νέα «θεϊκή αποκάλυψη». Αξίζει να σημειωθεί, πως οι Εσσαίοι αποσιωπούνται εντελώς στα κείμενα, τόσο της Παλαιάς, όσο και της Καινής Διαθήκης.
Για να καταλάβουμε πώς οι πάπυροι επηρέασαν τους πρώτους χριστιανούς, αρκεί να διαβάσουμε την Καινή Διαθήκη. Παραδείγματος χάριν, ο μεγάλος πάπυρος του Ησαΐα, ένα αντίγραφο του οποίου βρίσκεται στην έκθεση των χειρόγραφων της Νεκράς Θάλασσας στο μουσείο του Μιλγουόκι.
Γράφτηκε περίπου το 125 π.Χ. και ήταν ο μόνος πάπυρος που βρέθηκε ουσιαστικά άθικτος στις σπηλιές του Κουμράν. Το μεσσιανικό μήνυμά του αναφέρεται στα Ευαγγέλια του Ματθαίου, του Μάρκου, του Ιωάννη και του Λουκά, το αρχαιότερο από τα οποία γράφτηκε γύρω στο 65 μ.Χ.
Οι πάπυροι που καλούνται «Υιός Θεού», περιέχουν ένα κείμενο ίδιο με την ιστορία του Ευαγγελισμού στο ευαγγέλιο του Λουκά, ενώ οι πάπυροι με την «Ευλογία των Σοφών», αντηχούν τις μακαριότητες του Ματθαίου στην «Επί του όρους ομιλία».
Είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί η Καθολική Εκκλησία χλώμιασε με την ανακάλυψη αυτών των παπύρων, δεδομένου ότι ήταν και είναι πιθανόν αυτά τα κείμενα να διαβρώσουν τις ίδιες τις βάσεις του Χριστιανισμού. Φαίνεται ότι αυτές οι ειδήσεις όταν γίνονται γνωστές αργά έχουν ελάχιστη επιρροή στο πρόγραμμα αποχαύνωσης του εγκεφάλου που συνοδεύει τη χριστιανική πίστη.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η ύπαρξη της Παλαιάς Διαθήκης και άλλων κειμένων βιβλικής λογοτεχνίας όπως τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας αποδεικνύουν πώς ο Χριστιανισμός είναι μια εργασία αντιγραφής-επικόλλησης.
Αυτά τα κείμενα περιέλαβαν προφανώς κάποιους από τους αρχικούς παπύρους της Νεκράς Θάλασσας, που χρησίμευαν όχι ως «προφητείες», «προεικονίσεις», ή «προαναγγελίες», αλλά ως σχεδιαγράμματα των ήδη υπαρχόντων, παλαιότερων αντιλήψεων που ενώθηκαν και μεταφέρθηκαν στην Καινή Διαθήκη..
Την άνοιξη του 1947 ο νεαρός βεδουίνος Εντ Ντχιμπ, «το τσακάλι», σκαρφαλωμένος στις απόκρημνες όχθες της Νεκράς Θαλάσσης, σε ένα τοπίο καμένο από τον ήλιο και την αρμύρα, ανακάλυψε τυχαία μέσα σε μια σπηλιά ένα δερμάτινο κύλινδρο.
Τον πούλησε σε έναν παπουτσή της Βηθλεέμ και αυτός με το έμπειρο μάτι του δεύτερου επαγγέλματός του, του κλεπταποδόχου, διαπίστωσε πάνω στο παμπάλαιο δέρμα κάποια αρχαία γραφή, υλικό δηλαδή απρόσφορο για σόλες, αλλά ιδανικό για γρήγορο κέρδος.
Ετσι ξεκίνησε η ιστορία μιας από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του αιώνα μας. Στις σπηλιές γύρω από τα ερείπια του αρχαίου οικισμού Κουμράν εντοπίστηκε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με κείμενα γραμμένα από τον 2ο π.Χ. ως τον 1ο μ.Χ. αιώνα, μια εποχή που γνωρίζαμε μόνο από τις μαρτυρίες του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, του Φλάβιου Ιώσηπου και του Φίλωνος Αλεξανδρείας.
Τα κείμενα αυτά ήρθαν σιγά σιγά στο φως με εναλλασσόμενες αποστολές πάμπτωχων βεδουίνων, φιλάργυρων μοναχών και φιλοπερίεργων λογίων σε μια δύσκολη περίοδο που επιβράδυνε τις έρευνες. Οι Βρετανοί αποχώρησαν από την Παλαιστίνη, ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ, έγινε η επίθεση της Αραβικής Λεγεώνας.
Συνολικά ως το τέλος της δεκαετίας του '50 βρέθηκαν 15.000 αποσπάσματα 800 κυλίνδρων, το θεολογικό καταπίστευμα της κοινότητας του Κουμράν, μιας ομάδας των Εσσαίων που έζησαν απομονωμένοι στον γκρεμό πάνω από τη Νεκρά Θάλασσα ως το 68 μ.Χ., οπότε και διαλύθηκαν από τους Ρωμαίους.
Ήταν μία από τις ποικίλες αλυτρωτικές αιρέσεις της εβραϊκής θρησκείας που είχαν δημιουργηθεί ως αντίδραση στην ελληνιστική πρώτα και στη ρωμαϊκή στη συνέχεια καταπίεση.
Η βιβλιοθήκη τους περιελάμβανε βιβλικά κείμενα, απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης και κανόνες της κοινότητας. Για πρώτη φορά στο Κουμράν βρέθηκαν βιβλικά κείμενα από την εποχή της γένεσης του χριστιανισμού. Τα πρώτα εβραϊκά κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης που διαθέταμε ως το 1947 ανάγονται στο 1000 μ.Χ., τα πρώτα ελληνικά κείμενα της μετάφρασης των Εβδομήκοντα στον 4ο αιώνα μ.Χ.
Για πρώτη φορά στο Κουμράν βρέθηκαν κείμενα από την περίοδο της μετάβασης της εβραϊκής θρησκείας από το βιβλικό στο ραβινικό στάδιο, κείμενα που φαίνονταν εκ πρώτης τουλάχιστον όψεως συγγενικά με τη χριστιανική διδασκαλία.
Ήταν μήπως ο Ιησούς Εσσαίος, ήταν ο Ιωάννης ο Βαπτιστής από το Κουμράν... κλονίζονταν τα θεμέλια του χριστιανισμού;
Επί δεκαετίες τα χειρόγραφα του Κουμράν δεν ήταν πλήρως προσιτά στην επιστήμη και έτσι οι πρώτες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δόθηκαν συχνά ερήμην των δεδομένων. Στο καλειδοσκόπιο των ευφάνταστων ιστοριοδιφών τα στρυφνά τεκμήρια του Κουμράν έδωσαν τις πιο απίθανες φαντασμαγορίες. Απολογισμός: η σχετική βιβλιογραφία έφθασε τα τελευταία 50 χρόνια στους 20.000 τίτλους.
Τα ίδια τα κείμενα παραδόθηκαν χωρίς κανέναν πια περιορισμό στην έρευνα από το 1991 και βρίσκονται μοιρασμένα ανάμεσα στο Μουσείο του Ισραήλ στη Δυτική Ιερουσαλήμ και στο Μουσείο Ροκφέλερ στην Ανατολική.
Μια ενδεικτική επιλογή των ευρημάτων του Κουμράν φιλοξενεί αυτό τον καιρό το Μουσείο Ρωμαϊκών και Γερμανικών Αρχαιοτήτων στην Κολονία.
Η προσεκτική παρατήρησή τους τιθασεύει τη φαντασία και μας επιτρέπει την κατάδυση στη ζωή και στις δοξασίες μιας θρησκόληπτης ομάδας εβραίων αναχωρητών.
Υπήρξαν μανιώδεις γραφείς. Στην Κολονία εκτίθεται ένα μικροσκοπικό μελανοδοχείο που βρέθηκε στα ερείπια του οικισμού μέσα σε ένα δωμάτιο με ένα μακρόστενο τραπέζι. Κατά πάσαν πιθανότητα ήταν το αντιγραφικό εργαστήριο της κοινότητας, από το οποίο προέρχονται τα χειρόγραφα στις γύρω σπηλιές.
Τα έκρυψαν εκεί μέσα σε πήλινα πιθάρια για να τα διασώσουν από τους ρωμαίους επιδρομείς. Οι ευλαβείς Εσσαίοι όμως είχαν και άλλες έγνοιες.
Εξελίχθηκαν σε δεινούς αγγειοπλάστες και μάλιστα εφευρέτες των πιάτων μιας χρήσεως, επειδή τους απαγορευόταν να ξαναχρησιμοποιήσουν δεύτερη φορά τη μολυσμένη από κρέας ή γάλα πήλινη γαβάθα τους.
Αλλά και το θαυμάσιο ηλιακό τους ρολόι εξαιρετικής ακριβείας διασώθηκε ως σήμερα. Βάσει των κανόνων, αλίμονο στους ευσεβείς που δεν αφιέρωναν αυστηρά τουλάχιστον το ένα τρίτο της ημέρας και το ένα τρίτο της νύχτας στον στοχασμό επί των κειμένων της τορά.
Το πιο εντυπωσιακό έκθεμα της Κολονίας είναι αναμφίβολα ένα απόσπασμα σε μέγεθος εικοσάρικου από τον λεγόμενο Πολεμικό Κύλινδρο.
Ο «Κύριος της Δικαιοσύνης» οδηγεί τους «Υιούς του Φωτός» στην αποφασιστική μάχη εναντίον των «Υιών του Σκότους». Η εβραϊκή διαθέτει ως γνωστόν ψηφία μόνο για τα σύμφωνα, τα δε φωνήεντα δηλώνονται με στίγματα πάνω ή κάτω από τα σύμφωνα.
Το πολεμικό απόσπασμα του Κουμράν όμως στερείται στιγμάτων και εδώ αρχίζει η δουλειά του ερμηνευτικού καλειδοσκοπίου.
Το κείμενο ενδέχεται να εννοεί ότι ο αρχηγός της κοινότητας φονεύει τους εχθρούς, ενδέχεται όμως να σημαίνει και το ακριβώς αντίθετο, ότι φονεύεται δηλαδή από τους εχθρούς, με τη συντριπτική συνέπεια η χριστιανική ιδέα του πάσχοντος μεσσία να εμφανίζεται ήδη στη φιλολογία των Εσσαίων του Κουμράν.
Έμμεση βοήθεια υπέρ της πρώτης εκδοχής βρίσκουμε στα υπόλοιπα κείμενα της κοινότητας, όπου δεν υπάρχει η παραμικρή νύξη για ένα μεσσία που να αφίσταται από την κλασική εβραϊκή παράδοση του τιμωρού.
Δύο ακόμη λαμπρά δείγματα από τη βιβλιοθήκη του Κουμράν: το χειρόγραφο του Λευιτικού με πολλές ορθότερες γραφές από το ως σήμερα γνωστό κείμενο και το χειρόγραφο των Ψαλμών, μήκους ενάμισι μέτρου, που μας αποκάλυψε για πρώτη φορά το εβραϊκό πρωτότυπο τριών ψαλμών. Ως σήμερα ήταν γνωστοί μόνο στην ελληνική και στη συριακή τους μετάφραση.
Έστω και αν δεν εκτίθενται στην Κολονία, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι στην έβδομη σπηλιά του Κουμράν βρέθηκαν αποκλειστικά και μόνο ελληνικά χειρόγραφα, δεδομένο που κάνει πολλούς ερευνητές να πιστεύουν ότι εκεί κατοικούσε ο καθηγητής ελληνικών της κοινότητας.
Ένα μάλιστα μικροσκοπικό απόσπασμα προκάλεσε σάλο, επειδή ταυτίστηκε με το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, με συνέπεια η συγγραφή του να χρονολογηθεί πριν από το 68 μ.Χ. και να θεωρηθεί έτσι η πιο αυθεντική μαρτυρία για τον βίο και την πολιτεία του Ιησού.
Τελικά έγκυροι κλασικοί φιλόλογοι με τη βοήθεια κομπιούτερ απέδειξαν ότι το λιλιπούτειο χωρίο θα μπορούσε κάλλιστα να είναι κείμενο του Θουκυδίδη ή ακόμη και του Ομήρου.
Του χρόνου ολοκληρώνεται η έκδοση όλων των χειρογράφων και αποσπασμάτων του Κουμράν, οπότε η έρευνα θα περάσει στο δεύτερο στάδιο, στη γλωσσική και θεολογική επεξεργασία των πολύτιμων αυτών κειμένων από τους πιο φειδωλούς σε γραπτές μαρτυρίες αιώνες.
Ανατρεπτικά συμπεράσματα για την ιστορία της εβραϊκής και της χριστιανικής θρησκείας δεν αναμένονται πλέον. Αλλά και χωρίς αυτά, τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης διατηρούν τη γοητεία τους γιατί μας μεταφέρουν σε μια ιστορική εποχή, σε ένα πνευματικό κλίμα, μέσα από το οποίο αναπήδησε τελικά και ο χριστιανισμός.
_____________________________________________
Ο κ. Σπύρος Μοσκόβου είναι δημοσιογράφος της Deutsche Welle. βημα
σε έντεκα σπήλαια της ευρύτερης περιοχής του Κιρμπέτ Κουμράν κοντά στη Νεκρά Θάλασσα.
Η ονομασία αυτή δεν ανταποκρίνεται πλήρως στην πραγματικότητα, αφού χειρόγραφα δεν ανακαλύφθηκαν μόνο στο Κουμράν, ούτε αποκλειστικά σε παράκτιες περιοχές της Νεκράς Θάλασσας, αλλά και σε άλλες, που καλύπτουν ολόκληρη σχεδόν την έκταση της ερήμου της Ιουδαίας ή ερήμου του Ιούδα, όπως είναι γνωστή από την Παλαιά Διαθήκη.
Η επικρατούσα θεωρία θέλει τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας να έχουν συντεθεί από τους Εσσαίους, μια εβραϊκή θρησκευτική ομάδα που έζησε κοινοβιακά σε εγκατάσταση κοντά στις σπηλιές του Κουμράν λίγο πριν ή γύρω στην εποχή του Χριστού.
Η θεωρία ανήκει στον αρχαιολόγο και ιερέα Ρολάν Ντεβό, ο οποίος ηγήθηκε διεθνούς ομάδας μελετητών στα 1953 και εντόπισε αντιστοιχίες μεταξύ αρχιτεκτονικών λεπτομερειών της κοινοβιακής εγκατάστασης του Κουμράν και οδηγιών που αναφέρονταν στα χειρόγραφα για διάφορες τελετουργίες.
Έτσι, οι εκτενείς δεξαμενές του κοινοβίου θα χρησίμευαν στα τελετουργικά λουτρά που περιγράφονταν στα κείμενα των χειρογράφων.
Τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας μιλούν για έναν δίκαιο δάσκαλο και διακεκριμένο μεσσία, για καθαρμό μέσω του νερού και για μια μάχης του φωτός ενάντια στο σκοτάδι.
Αλλά όποιος μελετήσει τους παπύρους με σκοπό την αναζήτηση αποδείξεων, για παράδειγμα, ότι ο Ιησούς από την Ναζαρέτ ήταν ο μεσσίας που ανέφεραν οι προφήτες, ή ότι Ιωάννης ο Βαπτιστής έζησε ανάμεσα στους συντάκτες των χειρόγραφων, θα απογοητευθεί...
Ορισμένες ιδέες που υπάρχουν στους παπύρους εμφανίζονται επίσης στην Καινή Διαθήκη, κάτι που σημαίνει ότι ο ισχυρισμός πως η εμφάνιση του Χριστιανισμού ήταν «θεία αποκάλυψη», δημιουργημένη ολόκληρη θαυματουργικά από τα χέρια του Θεού, είναι σαφώς λανθασμένος...
Οι περισσότεροι επιστήμονες συμφωνούν πως οι πάπυροι προηγούνται χρονικώς αυτής της εποχής και κανένας τους δεν παρουσιάζει οποιαδήποτε γνώση του Ιησού Χριστού ή του Χριστιανισμού... Ο Χριστιανισμός, κατά ένα μεγάλο μέρος, στερείται πρωτοτυπίας και δεν αντιπροσωπεύει κάποια νέα «θεϊκή αποκάλυψη». Αξίζει να σημειωθεί, πως οι Εσσαίοι αποσιωπούνται εντελώς στα κείμενα, τόσο της Παλαιάς, όσο και της Καινής Διαθήκης.
Για να καταλάβουμε πώς οι πάπυροι επηρέασαν τους πρώτους χριστιανούς, αρκεί να διαβάσουμε την Καινή Διαθήκη. Παραδείγματος χάριν, ο μεγάλος πάπυρος του Ησαΐα, ένα αντίγραφο του οποίου βρίσκεται στην έκθεση των χειρόγραφων της Νεκράς Θάλασσας στο μουσείο του Μιλγουόκι.
Γράφτηκε περίπου το 125 π.Χ. και ήταν ο μόνος πάπυρος που βρέθηκε ουσιαστικά άθικτος στις σπηλιές του Κουμράν. Το μεσσιανικό μήνυμά του αναφέρεται στα Ευαγγέλια του Ματθαίου, του Μάρκου, του Ιωάννη και του Λουκά, το αρχαιότερο από τα οποία γράφτηκε γύρω στο 65 μ.Χ.
Οι πάπυροι που καλούνται «Υιός Θεού», περιέχουν ένα κείμενο ίδιο με την ιστορία του Ευαγγελισμού στο ευαγγέλιο του Λουκά, ενώ οι πάπυροι με την «Ευλογία των Σοφών», αντηχούν τις μακαριότητες του Ματθαίου στην «Επί του όρους ομιλία».
Είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί η Καθολική Εκκλησία χλώμιασε με την ανακάλυψη αυτών των παπύρων, δεδομένου ότι ήταν και είναι πιθανόν αυτά τα κείμενα να διαβρώσουν τις ίδιες τις βάσεις του Χριστιανισμού. Φαίνεται ότι αυτές οι ειδήσεις όταν γίνονται γνωστές αργά έχουν ελάχιστη επιρροή στο πρόγραμμα αποχαύνωσης του εγκεφάλου που συνοδεύει τη χριστιανική πίστη.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η ύπαρξη της Παλαιάς Διαθήκης και άλλων κειμένων βιβλικής λογοτεχνίας όπως τα χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας αποδεικνύουν πώς ο Χριστιανισμός είναι μια εργασία αντιγραφής-επικόλλησης.
Αυτά τα κείμενα περιέλαβαν προφανώς κάποιους από τους αρχικούς παπύρους της Νεκράς Θάλασσας, που χρησίμευαν όχι ως «προφητείες», «προεικονίσεις», ή «προαναγγελίες», αλλά ως σχεδιαγράμματα των ήδη υπαρχόντων, παλαιότερων αντιλήψεων που ενώθηκαν και μεταφέρθηκαν στην Καινή Διαθήκη..
Το Χρονικό
Την άνοιξη του 1947 ο νεαρός βεδουίνος Εντ Ντχιμπ, «το τσακάλι», σκαρφαλωμένος στις απόκρημνες όχθες της Νεκράς Θαλάσσης, σε ένα τοπίο καμένο από τον ήλιο και την αρμύρα, ανακάλυψε τυχαία μέσα σε μια σπηλιά ένα δερμάτινο κύλινδρο.
Τον πούλησε σε έναν παπουτσή της Βηθλεέμ και αυτός με το έμπειρο μάτι του δεύτερου επαγγέλματός του, του κλεπταποδόχου, διαπίστωσε πάνω στο παμπάλαιο δέρμα κάποια αρχαία γραφή, υλικό δηλαδή απρόσφορο για σόλες, αλλά ιδανικό για γρήγορο κέρδος. Ετσι ξεκίνησε η ιστορία μιας από τις μεγαλύτερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του αιώνα μας. Στις σπηλιές γύρω από τα ερείπια του αρχαίου οικισμού Κουμράν εντοπίστηκε μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με κείμενα γραμμένα από τον 2ο π.Χ. ως τον 1ο μ.Χ. αιώνα, μια εποχή που γνωρίζαμε μόνο από τις μαρτυρίες του Πλίνιου του Πρεσβύτερου, του Φλάβιου Ιώσηπου και του Φίλωνος Αλεξανδρείας.
Τα κείμενα αυτά ήρθαν σιγά σιγά στο φως με εναλλασσόμενες αποστολές πάμπτωχων βεδουίνων, φιλάργυρων μοναχών και φιλοπερίεργων λογίων σε μια δύσκολη περίοδο που επιβράδυνε τις έρευνες. Οι Βρετανοί αποχώρησαν από την Παλαιστίνη, ιδρύθηκε το κράτος του Ισραήλ, έγινε η επίθεση της Αραβικής Λεγεώνας.
Συνολικά ως το τέλος της δεκαετίας του '50 βρέθηκαν 15.000 αποσπάσματα 800 κυλίνδρων, το θεολογικό καταπίστευμα της κοινότητας του Κουμράν, μιας ομάδας των Εσσαίων που έζησαν απομονωμένοι στον γκρεμό πάνω από τη Νεκρά Θάλασσα ως το 68 μ.Χ., οπότε και διαλύθηκαν από τους Ρωμαίους.
Ήταν μία από τις ποικίλες αλυτρωτικές αιρέσεις της εβραϊκής θρησκείας που είχαν δημιουργηθεί ως αντίδραση στην ελληνιστική πρώτα και στη ρωμαϊκή στη συνέχεια καταπίεση.
Η βιβλιοθήκη τους περιελάμβανε βιβλικά κείμενα, απόκρυφα της Παλαιάς Διαθήκης και κανόνες της κοινότητας. Για πρώτη φορά στο Κουμράν βρέθηκαν βιβλικά κείμενα από την εποχή της γένεσης του χριστιανισμού. Τα πρώτα εβραϊκά κείμενα της Παλαιάς Διαθήκης που διαθέταμε ως το 1947 ανάγονται στο 1000 μ.Χ., τα πρώτα ελληνικά κείμενα της μετάφρασης των Εβδομήκοντα στον 4ο αιώνα μ.Χ.
Έπρεπε λοιπόν να αναθεωρηθεί
η παραδεδομένη μορφή της Παλαιάς Διαθήκης;
Ήταν μήπως ο Ιησούς Εσσαίος, ήταν ο Ιωάννης ο Βαπτιστής από το Κουμράν... κλονίζονταν τα θεμέλια του χριστιανισμού;
Επί δεκαετίες τα χειρόγραφα του Κουμράν δεν ήταν πλήρως προσιτά στην επιστήμη και έτσι οι πρώτες απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δόθηκαν συχνά ερήμην των δεδομένων. Στο καλειδοσκόπιο των ευφάνταστων ιστοριοδιφών τα στρυφνά τεκμήρια του Κουμράν έδωσαν τις πιο απίθανες φαντασμαγορίες. Απολογισμός: η σχετική βιβλιογραφία έφθασε τα τελευταία 50 χρόνια στους 20.000 τίτλους.
Τα ίδια τα κείμενα παραδόθηκαν χωρίς κανέναν πια περιορισμό στην έρευνα από το 1991 και βρίσκονται μοιρασμένα ανάμεσα στο Μουσείο του Ισραήλ στη Δυτική Ιερουσαλήμ και στο Μουσείο Ροκφέλερ στην Ανατολική.
Μια ενδεικτική επιλογή των ευρημάτων του Κουμράν φιλοξενεί αυτό τον καιρό το Μουσείο Ρωμαϊκών και Γερμανικών Αρχαιοτήτων στην Κολονία.
Η προσεκτική παρατήρησή τους τιθασεύει τη φαντασία και μας επιτρέπει την κατάδυση στη ζωή και στις δοξασίες μιας θρησκόληπτης ομάδας εβραίων αναχωρητών.
Υπήρξαν μανιώδεις γραφείς. Στην Κολονία εκτίθεται ένα μικροσκοπικό μελανοδοχείο που βρέθηκε στα ερείπια του οικισμού μέσα σε ένα δωμάτιο με ένα μακρόστενο τραπέζι. Κατά πάσαν πιθανότητα ήταν το αντιγραφικό εργαστήριο της κοινότητας, από το οποίο προέρχονται τα χειρόγραφα στις γύρω σπηλιές.
Τα έκρυψαν εκεί μέσα σε πήλινα πιθάρια για να τα διασώσουν από τους ρωμαίους επιδρομείς. Οι ευλαβείς Εσσαίοι όμως είχαν και άλλες έγνοιες.
Εξελίχθηκαν σε δεινούς αγγειοπλάστες και μάλιστα εφευρέτες των πιάτων μιας χρήσεως, επειδή τους απαγορευόταν να ξαναχρησιμοποιήσουν δεύτερη φορά τη μολυσμένη από κρέας ή γάλα πήλινη γαβάθα τους.
Αλλά και το θαυμάσιο ηλιακό τους ρολόι εξαιρετικής ακριβείας διασώθηκε ως σήμερα. Βάσει των κανόνων, αλίμονο στους ευσεβείς που δεν αφιέρωναν αυστηρά τουλάχιστον το ένα τρίτο της ημέρας και το ένα τρίτο της νύχτας στον στοχασμό επί των κειμένων της τορά.
Το πιο εντυπωσιακό έκθεμα της Κολονίας είναι αναμφίβολα ένα απόσπασμα σε μέγεθος εικοσάρικου από τον λεγόμενο Πολεμικό Κύλινδρο.
Ο «Κύριος της Δικαιοσύνης» οδηγεί τους «Υιούς του Φωτός» στην αποφασιστική μάχη εναντίον των «Υιών του Σκότους». Η εβραϊκή διαθέτει ως γνωστόν ψηφία μόνο για τα σύμφωνα, τα δε φωνήεντα δηλώνονται με στίγματα πάνω ή κάτω από τα σύμφωνα.
Το πολεμικό απόσπασμα του Κουμράν όμως στερείται στιγμάτων και εδώ αρχίζει η δουλειά του ερμηνευτικού καλειδοσκοπίου.
Το κείμενο ενδέχεται να εννοεί ότι ο αρχηγός της κοινότητας φονεύει τους εχθρούς, ενδέχεται όμως να σημαίνει και το ακριβώς αντίθετο, ότι φονεύεται δηλαδή από τους εχθρούς, με τη συντριπτική συνέπεια η χριστιανική ιδέα του πάσχοντος μεσσία να εμφανίζεται ήδη στη φιλολογία των Εσσαίων του Κουμράν.
Έμμεση βοήθεια υπέρ της πρώτης εκδοχής βρίσκουμε στα υπόλοιπα κείμενα της κοινότητας, όπου δεν υπάρχει η παραμικρή νύξη για ένα μεσσία που να αφίσταται από την κλασική εβραϊκή παράδοση του τιμωρού.
Δύο ακόμη λαμπρά δείγματα από τη βιβλιοθήκη του Κουμράν: το χειρόγραφο του Λευιτικού με πολλές ορθότερες γραφές από το ως σήμερα γνωστό κείμενο και το χειρόγραφο των Ψαλμών, μήκους ενάμισι μέτρου, που μας αποκάλυψε για πρώτη φορά το εβραϊκό πρωτότυπο τριών ψαλμών. Ως σήμερα ήταν γνωστοί μόνο στην ελληνική και στη συριακή τους μετάφραση.
Έστω και αν δεν εκτίθενται στην Κολονία, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι στην έβδομη σπηλιά του Κουμράν βρέθηκαν αποκλειστικά και μόνο ελληνικά χειρόγραφα, δεδομένο που κάνει πολλούς ερευνητές να πιστεύουν ότι εκεί κατοικούσε ο καθηγητής ελληνικών της κοινότητας.
Ένα μάλιστα μικροσκοπικό απόσπασμα προκάλεσε σάλο, επειδή ταυτίστηκε με το Κατά Μάρκον Ευαγγέλιο, με συνέπεια η συγγραφή του να χρονολογηθεί πριν από το 68 μ.Χ. και να θεωρηθεί έτσι η πιο αυθεντική μαρτυρία για τον βίο και την πολιτεία του Ιησού.
Τελικά έγκυροι κλασικοί φιλόλογοι με τη βοήθεια κομπιούτερ απέδειξαν ότι το λιλιπούτειο χωρίο θα μπορούσε κάλλιστα να είναι κείμενο του Θουκυδίδη ή ακόμη και του Ομήρου.
Του χρόνου ολοκληρώνεται η έκδοση όλων των χειρογράφων και αποσπασμάτων του Κουμράν, οπότε η έρευνα θα περάσει στο δεύτερο στάδιο, στη γλωσσική και θεολογική επεξεργασία των πολύτιμων αυτών κειμένων από τους πιο φειδωλούς σε γραπτές μαρτυρίες αιώνες.
Ανατρεπτικά συμπεράσματα για την ιστορία της εβραϊκής και της χριστιανικής θρησκείας δεν αναμένονται πλέον. Αλλά και χωρίς αυτά, τα χειρόγραφα της Νεκράς Θαλάσσης διατηρούν τη γοητεία τους γιατί μας μεταφέρουν σε μια ιστορική εποχή, σε ένα πνευματικό κλίμα, μέσα από το οποίο αναπήδησε τελικά και ο χριστιανισμός.
_____________________________________________
Ο κ. Σπύρος Μοσκόβου είναι δημοσιογράφος της Deutsche Welle. βημα
Στο Διαδίκτυο βρίσκεται πλέον μέρος των χειρογράφων της Νεκρής Θάλασσας, τα οποία ψηφιοποίησε το Google. Περίπου 1.200 τμήματα είναι ήδη διαθέσιμα για τους ειδικούς και τον απλό κόσμο.
Για το σκανάρισμα χρησιμοποιήθηκε ειδική μέθοδος που εκθέτει τα έγγραφα σε φως για μόνο 1/4.000στο του δευτερολέπτου, ώστε να προκληθεί η μικρότερη δυνατή φθορά, σύμφωνα με το BBC.
Τα Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας είναι μια συλλογή περίπου 900 παπύρων και περγαμηνών, που συγκαταλέγονται ανάμεσα στα παλαιότερα και πιο σπάνια θρησκευτικά κείμενα στον κόσμο και αποτελούν τμήμα της βιβλιοθήκης της εβραϊκής θρησκευτικής κοινότητας των Εσσαίων. Μεταξύ άλλων κειμένων, τα Χειρόγραφα περιέχουν όλα τα βιβλία της εβραϊκής Βίβλου, εκτός από το βιβλίο Εσθήρ. Πολλοί επιστήμονες θεωρούν ότι επιβεβαιώνουν την αξιοπιστία της Βίβλου που διαβάζουμε σήμερα.
Τα Χειρόγραφα αποτελούν τα αρχαιότερα αντίγραφα της εβραϊκής Βίβλου και περιλαμβάνουν κείμενα από τον 3ο αιώνα π. Χ. μέχρι τον 1ο μ. Χ. Σήμερα φυλάσσονται στο Μουσείο του Ισραήλ, στην Ιερουσαλήμ, σε σκοτεινά δωμάτια με ελεγχόμενη θερμοκρασία.
Η πρόσβαση σε αυτά επιτρέπεται μόνο σε τέσσερις ειδικά εκπαιδευμένους υπαλλήλους το πολύ δύο κάθε φορά.
Σύμφωνα με την Αρχαιολογική Υπηρεσία, η διαδικασία θα ολοκληρωθεί χάρη σε ένα νέο σύστημα που αναπτύχθηκε από την αμερικανική εταιρεία MegaVision, το οποίο θα επιτρέψει απεικόνιση με την υψηλότερη δυνατή ανάλυση και θα εξασφαλίσει τη διατήρηση των κειμένων για πολλές γενιές ακόμα.
Περιλαμβάνουν τα αρχαιότερα σωζόμενα αποσπάσματα από πολλά κείμενα της Βίβλου και πολλά άλλα κείμενα που έχουν να κάνουν με την ζωή στον πρώτο και δεύτερο αιώνα μ.Χ.
Διαθέσιμα online αυτή τη στιγμή είναι, μεταξύ άλλων:
Ο πάπυρος του Ναού, Περιέχει σχέδια για ανέγερση εβραϊκού ναού, με τη μορφή "οδηγιών" από τον Θεό στον Μωυσή - οδηγιών που ο Σολομών φέρεται να μην ακολούθησε.
Ο πάπυρος του Πολέμου, Ένας από τους πρώτους που βρέθηκαν. Είναι μία τελεολογική περιγραφή του πολέμου των "Υιών του Φωτός" κατά των "Υιών του Σκότους", με τους πρώτους να οδηγεί ο Αρχάγγελος Μιχαήλ.
Ο πάπυρος της κοινοτικής νομοθεσίας, Πρόκειται για κώδικα κανόνων μίας κοινότητας, η οποία θεωρείται από τους αρχαιολόγους ότι είναι μία εβραϊκή σέκτα.
Ο πάπυρος του Ησαΐα, Είναι το καλύτερα διατηρημένο χειρόγραφο και περιλαμβάνει την εβραϊκή εκδοχή του βιβλίου του προφήτη.
* Τα ανευρεθέντα χειρόγραφα ονομάστηκαν Χειρόγραφα της Νεκράς Θάλασσας ή Χειρόγραφα του Khirbet Qumran (Κιρμπέτ Κουμράν) ή απλώς Qumran. Η πρώτη ονομασία, που είναι και περιεκτικότερη, σχετίζεται με το γεγονός ότι όλες σχεδόν οι περιοχές ανεύρεσης των χειρογράφων εντοπίζονται κοντά στα παράλια της Νεκράς Θάλασσας, ενώ η δεύτερη, με την κύρια και σπουδαιότερη περιοχή ανεύρεσης τους, το Κουμράν.
Οι ονομασίες αυτές δεν ανταποκρίνονται πλήρως στην πραγματικότητα, αφού χειρόγραφα δεν ανακαλύφθηκαν μόνο στο Κουμράν, ούτε αποκλειστικά σε παράκτιες περιοχές της
Ν. Θάλασσας, αλλά και σε άλλες, που καλύπτουν ολόκληρη σχεδόν την έκταση της ερήμου της Ιουδαίας ή ερήμου του Ιούδα, όπως είναι γνωστή από την Π. Διαθήκη.
Επομένως ορθότερη ίσως θα ήταν η προσωνυμία Χειρόγραφα της ερήμου της Ιουδαίας αλλά οι επικρατούσες σήμερα ονομασίες καθιερώθηκαν εξαρχής ως αντιπροσωπευτικές των πρώτων ανακαλύψεων και παρέμειναν έκτοτε σε ισχύ.
Από το επίσημο site των χειρογράφων της Νεκράς Θάλασσας
Αναλυτικότερη ενημέρωση στα Ελληνικά: http://norfid.wordpress
και στα Αγγλικά: http://www.deadseascrolls.org.il/
Scholeio.com
