εικόνα δέκατη τέταρτη:
Μάχαι διάφοροι της Ανατολικής Ελλάδος και κέντρον η Θήβα
2. Οι οικοκυραίοι.
3. Οι αρχηγοί και αξιωματικοί με τα σώματά των.
4. Η χώρα των Θηβών, την κρατούσαν οι Τούρκοι, τακτικόν και άτακτον στράτευμα έως 6.000.
5. Επήγεν ο Στρατάρχης Υψηλάντης με τας χιλιαρχίας, αίτινες ήτον οργανισμέναι, (αι χιλιαρχίαι είναι από τους ιδίους οπού εσημεώσαμεν εις τον αρ. 3 και άλλοι) και επολέμησαν ανδρείως αρκετον καιρόν και εσκοτώθηκαν και από το έν και από το άλλο μέρος.
Όντες δε στενοχωρημένοι οι Τούρκοι από τους Έλληνας, τους έβγαλαν με συνθήκας έξω από τα σύνορα. Τα ίδια αυτά σώματα επολέμησαν και εις άλλα μέρη και εδίωξαν τους Τούρκους.
Ομοίως και οι εσχάτως ενθυμηθέντες Γαζής, Κωνσταντάς, Φαρμακίδης, Τασίκας, Αξιώτης, Γεννάδιος, Μανσόλας, Οικονομίδης, Σταγειρίτης, Λασπάς, Ζορμπαίοι, Καλογερόπουλοι.
Μάχαι διάφοροι της Ανατολικής Ελλάδος, κέντρον η θέσις Θήβαι, σημειούντες το Ιερατείον, τους οικοκυραίους και οπλαρχηγούς και επιλοίπους θυσιαστάς και αγωνιστάς Καρύστου, Αθηνών, Θηβών, Ταλαντίου, Σαλώνων, Λιδορικίου και οι καλόγηροι αυτού του μέρους,
Λογοθεταίοι, Ζαχαριτζαίοι, Βλαχαίοι, Αλεξανδραίοι, Μπατζιακατζαίοι, Σαρραίοι, Μπενιζέλησες, Καρωραίοι, Σκουζέδες, Βουζίκηδες, Μεταξάδες, Παλαιολογαίοι, Γέροντες, Πατούσας, Τζικάκης, Βιτάλης, Μετρούδ, Αβραμιώτης, Γρόπιος, Ορηγών, Λιανοσταφιδαίοι. βρυζάκησες, καλλεφουρναίοι, Μουδιάστρηδες, Ψύλλας, Κλαδαίοι, Νταβαραίοι, Λεκκαίοι, Τζουρκατιαίοι, Μελε΄της, Μαρκαίοι, Λογοθεταίοι, Φίλων, Γιωργανταίοι, Πασπαλαίοι, Τριχαίοι, Αλεξανδραίοι, Νερουτζαίοι, Λαζαραίοι, Χατζαίοι, Κουτρουμπαίοι, Γκέγκηδες, Μαλαντριαναίοι, Παππασταθαίοι, Μαντζόρηδες, Παππαλουκαίοι, Μαρκαίοι, Οικονομαίοι,
Νικολαΐδηδες, Ντερμαναίοι, Γιωργουλαίοι, Κραναίοι, Κερασαλαίοι, Παππαηλιοπουλαίοι, Κεχαγιάς, Κολοβάτος, Χατζάρας, Νικολακαίοι, Πανουραίοι μαργιολαίοι, Κοκλαίοι, Γουβελαίοι, Χατζαίοι, Δημάκηδες, Αινιάτες, Παππαπολιταίοι, Χλωραίοι, Κατζικαπαίοι, Νταντούσηδες, Λογοθεταίοι, Αλίκουρης, Πρίμας και άλλοι πολλοί οικοκυραίοι, οπού δεν είναι εις την ενθύμησιν μας. Αρχηγοί Οδυσσεύς, Διάκος, Πανουργιάδες, Δυοβουνιώται, Κοντογιάννηδες, Γιολτάσηδες, Σαφακαίοι, Καλτζοδημαίοι, Γκριτζιώτης, Γκούρας, Ρούκης,
Βάσιος, Καρατασσαίοι, Κότζιος, Αγγελής, Διαμανταίοι, Βελέντζας, Κλίμακας, Τζούρας, Παππακώστας, Μαμούρης, Κομνάς, Μπιρμπίλης, Κοντοσόπουλος, Μπούσγος, Δ. Τριανταφύλλου, Λάππας, Χα΄μούκης, Θανασούλας, Κόντος, Καλυβάς, Τριαντάφυλλος, Μπίτης, Μαστραπάς, Πράπας, Παππαθανασαίοι, Παππά Ανρέας, Λιακόπουλος, Μπίνος, Ντουμπιώτης, Σκουρταναίοι, Κριεμάδες Χ΄΄
Μελετηδες, Λογοθετόπουλος και άλλοι πολλοί, οπού δεν ενθυμούμεθα, εθυσιάστηκαν και αγωνίσθησαν γενναίως.
* Οι σημειώσεις είναι του Μακρυγιάννη. Κάθε πίνακας έχει τις δικές του σημειώσεις-περιγραφές, καθώς και "κατάλογο" ονομάτων των αγωνιστών κάθε μάχης, όπως τα κατέγραφε στο μυαλό του και σε σημειώσεις, όταν "ειρήνευε" στο ξαπόσταμά του. Είναι αυθεντικές και το perasma δεν έχει κάνει καμία διόρθωση ορθογραφική, γραμματικής, ή συντακτικού.
* Μελέτημα Σπ. Βασιλείου, δημοσιευμένο στα "Ελεύθερα γράμματα" στις 22/3/1946.
Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης, ο ατόφιος αυτό Ρουμελιώτης αγωνιστής του 21, που έμαθε την αλφαβήτα για να προσθέσει ένα ακόμα όπλο στο σελάχι του, θέλοντας ν' αποστωμώσει του "χαμερπείς" που στρεβλώσανε την ιστορική αλήθεια "εστοχάσθη" να μιλήσει με τη γλώσσα της ζωγραφικής στους αγράμματους συμπολεμιστές του, ακριβώς όπως οι παλιοί εκείνοι τεχνίτες που ιστορούσανε τα Ευαγγέλια και πλάι στο κείμενο ζωγραφίζανε σε μικρογραφίες τα επεισόδια της Γραφής για τον αναλφάβητο αναγνώστη.
* Σύνολο παραστάσεων: 26
* Σύνολο πινάκων 129 σε 5 σειρές και 4 ανεξάρτητα αντίγραφα
* χρόνος κατασκευής: 1836 - 1839
Κατηγορίες θεμάτων: 3
Κατηγορία Α': Πολεμικά γεγονότα. Πίνακες 21. Αναφέρονται: 9 στην Α. Στερεά, 3 στην Δ. Στερεά, 2 στην Ήπειρο, 4 στην Πελοπόννησο, 1 στην ναυμαχία του Ναυαρίνου και 2 στην δράση του στόλου.
Κατηγορία Β': Συμβολισμοί. Πίνακες 4. Διασώθηκαν 3. Αναφέρονται: Ο πρώτος στη άλωση της Πόλης και την υποδούλωση, στους κλέφτες, στον Ρήγα. Ο δεύτερος, στη Θεία απόφαση για την απελευθέρωση της Ελλάδας, κάτω από την προστασία των μεγάλων Δυνάμεων υπό το σκήπτρο του Όθωνα. Ο τρίτος, παριστάνει κατάλογο φιλελλήνων και την Ελλάδα στην κορυφή με ένα φτερό γραφίδα στο ένα χέρι και ένα στεφάνι στο άλλο. Ο τέταρτος, παρίστανε την Ελλάδα ξαπλωμένη με ξέπλεκα μαλλιά και τον Αρμανσμπέργκ να της βγάζει την καρδιά. (Σημείωση: Ο πίνακας αυτός καταστράφηκε από τον ίδιο το ζωγράφο, ίσως από φόβο, και έτσι δεν συμπεριελήφθηκε ποτέ σε κάποια από τις 5 σειρές).
Κατηγορία Γ': Προσωπογραφία του Μακρυγιάννη η οποία μέχρι σήμερα δεν βρέθηκε.
Από τους πίνακες του Π. Ζωγράφου και των παιδιών του, υπάρχουν 60 κομμάτια. Ήτοι: 2 πλήρεις σειρές από 24 πίνακες, μία λειψή από 8 κομμάτια και 4 εικόνες εκτός σειράς. Γνήσιοι πίνακες του Π. Ζωγράφου θεωρούνται 8, ζωγραφισμένοι με τέμπερα πάνω σε ξύλο, ανυπόγραφοι και χρησίμευαν μαζί με τους υπόλοιπους της σειράς, ως πρότυπα για την κατασκευή των επομένων 4 σειρών. Οι πίνακες των επομένων 4 σειρών είναι υδατογραφίες πάνω σε χοντρό χαρτόνι και φέρουν υπογραφή Δημ. Ζωγράφος.
Στο Ιστορικό Μουσείο σώζονται 8 εικονογραφίες.
* Σύνολο πινάκων 129 σε 5 σειρές και 4 ανεξάρτητα αντίγραφα
* χρόνος κατασκευής: 1836 - 1839
Κατηγορίες θεμάτων: 3
Κατηγορία Α': Πολεμικά γεγονότα. Πίνακες 21. Αναφέρονται: 9 στην Α. Στερεά, 3 στην Δ. Στερεά, 2 στην Ήπειρο, 4 στην Πελοπόννησο, 1 στην ναυμαχία του Ναυαρίνου και 2 στην δράση του στόλου.
Κατηγορία Β': Συμβολισμοί. Πίνακες 4. Διασώθηκαν 3. Αναφέρονται: Ο πρώτος στη άλωση της Πόλης και την υποδούλωση, στους κλέφτες, στον Ρήγα. Ο δεύτερος, στη Θεία απόφαση για την απελευθέρωση της Ελλάδας, κάτω από την προστασία των μεγάλων Δυνάμεων υπό το σκήπτρο του Όθωνα. Ο τρίτος, παριστάνει κατάλογο φιλελλήνων και την Ελλάδα στην κορυφή με ένα φτερό γραφίδα στο ένα χέρι και ένα στεφάνι στο άλλο. Ο τέταρτος, παρίστανε την Ελλάδα ξαπλωμένη με ξέπλεκα μαλλιά και τον Αρμανσμπέργκ να της βγάζει την καρδιά. (Σημείωση: Ο πίνακας αυτός καταστράφηκε από τον ίδιο το ζωγράφο, ίσως από φόβο, και έτσι δεν συμπεριελήφθηκε ποτέ σε κάποια από τις 5 σειρές).
Κατηγορία Γ': Προσωπογραφία του Μακρυγιάννη η οποία μέχρι σήμερα δεν βρέθηκε.
Από τους πίνακες του Π. Ζωγράφου και των παιδιών του, υπάρχουν 60 κομμάτια. Ήτοι: 2 πλήρεις σειρές από 24 πίνακες, μία λειψή από 8 κομμάτια και 4 εικόνες εκτός σειράς. Γνήσιοι πίνακες του Π. Ζωγράφου θεωρούνται 8, ζωγραφισμένοι με τέμπερα πάνω σε ξύλο, ανυπόγραφοι και χρησίμευαν μαζί με τους υπόλοιπους της σειράς, ως πρότυπα για την κατασκευή των επομένων 4 σειρών. Οι πίνακες των επομένων 4 σειρών είναι υδατογραφίες πάνω σε χοντρό χαρτόνι και φέρουν υπογραφή Δημ. Ζωγράφος.
Στο Ιστορικό Μουσείο σώζονται 8 εικονογραφίες.
Scholeio.com