Μία έξυπνη Λίστα Βιβλίων, Τα είκοσι κορυφαία Ακαδημαϊκά Βιβλία


Ποιο βιβλίο από όσα έχετε διαβάσει επηρέασε τη ζωή σας και καθόρισε την μετέπειτα πορεία σας; Για τους περισσότερους από εμάς η απάντηση είναι δύσκολη. Το ερώτημα κλήθηκε να απαντήσει το κοινό κατά τη διάρκεια της Ακαδημαϊκής Εβδομάδας Βιβλίου που διοργανώθηκε στο διαδίκτυο από τις 9 έως και τις 16 Νοεμβρίου.
Η λίστα των 20 κορυφαίων ακαδημαϊκών βιβλίων καταρτίστηκε με τη συνεργασία εμπειρογνωμόνων, ακαδημαϊκών, βιβλιοπωλών, βιβλιοθηκονόμων και εκδοτών, ενώ οι συμμετέχοντες ψήφισαν το βιβλίο με την μεγαλύτερη επιρροή.
Τα περισσότερα από τα βιβλία που βρίσκονται στη λίστα είναι δοκιμασμένα στο χρόνο ενώ θεωρούνται ιστορικά και φιλοσοφικά αριστουργήματα.

Η καταγωγή των ειδών – 
Κάρολος Δαρβίνος
To έργο του Άγγλου επιστήμονα εκδόθηκε στις 24 Νοεμβρίου του 1859, ενώ θεωρείται πως έθεσε τις βάσεις της εξελικτικής βιολογίας παρουσιάζοντας μία σειρά από στοιχεία και αποδείξεις ως συμπέρασμα παρατηρήσεων, πειραμάτων και επιστημονικών συζητήσεων.



To Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος – Κάρλ Μάρξ, Φρίντριχ Ένγκελς
Ίσως το κλασικότερο πολιτικό κείμενο όλων των εποχών. 

Η συγγραφή του διήρκεσε από τα τέλη του 1874 μέχρι τις αρχές του 1848. 
Θεωρείται από τους ιδεολογικούς συνοδοιπόρους του ως ένα θεωρητικό κείμενο για την Καπιταλιστική και την Σοσιαλιστική κοινωνία, αλλά ταυτόχρονα και οδηγός για δράση.




-Τα Άπαντα – Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Στην τρίτη θέση βρέθηκε ο αγαπημένος δημιουργός με το σύνολο του έργου του. 
Ποιητής και θεατρικός συγγραφέας θεωρείται ευρέως ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς παγκοσμίως. 

Συχνά αποκαλείται εθνικός ποιητής της Αγγλίας ενώ τα σωζόμενα έργα του, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων συνεργασιών, αποτελούνται από περίπου 38 θεατρικά έργα, 154 σονέτες, δύο μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα και πολλά άλλα ποιήματα. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου.

platonas sokratis
-Πολιτεία – Πλάτωνας
Η Πολιτεία του Πλάτωνα βρίσκεται στην τέταρτη θέση ενώ γράφτηκε περίπου το 380 π.Χ. Το δημιούργημα έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή τόσο στη φιλοσοφία όσο και στην πολιτική θεωρητική. 

Εκεί ο Σωκράτης και άλλοι εξέχοντες Αθηναίοι και ξένοι συζητούν τη σημασία της δικαιοσύνης και εξετάζουν κατά πόσο είναι πιο ευτυχισμένος ένας δίκαιος άνθρωπος από έναν άδικο, κατασκευάζοντας μια φανταστική πολιτεία, την Καλλίπολη, μεφιλόσοφους-βασιλείς. Επίσης, συζητείται η φύση του φιλόσοφου, ή «Περί Ιδεών» θεωρία του Πλάτωνα, η διαμάχη ανάμεσα στη φιλοσοφία και την ποίηση και η αθανασία της ψυχής.

-Κριτική του Καθαρού Λόγου – Ιμμάνουελ Καντ
Στην πέμπτη θέση ξεχωρίζει το βιβλίο του Ιμμάνουελ Καντ, ο οποίος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές και φιλοσόφους όλων των εποχών. 

Το έργο του Καντ επέχει θέση συνδετικού κρίκου μεταξύ του Ορθολογισμού και του Εμπειρισμού, φιλοσοφικών ρευμάτων-παραδόσεων του 18ου αιώνα. 

Είχε, επιπροσθέτως, αποφασιστική επίδραση στο κίνημα του Ρομαντισμού και στη φιλοσοφία του Γερμανικού Ιδεαλισμού του 19ου αιώνα. 

Το έργο του αποτέλεσε επίσης σημείο εκκίνησης για πολλούς φιλοσόφους του 20ου αιώνα.




-A Vindication of the Rights of Woman – Μέρι Γουόλστονκραφτ (στα ελληνικά έχει μεταφραστεί «Η εξέγερση αρχίζει από παλιά»)
Το βιβλίο αυτό είναι μια συλλογή γυναικείων κειμένων από τη Γαλλική Επανάσταση ως το 1915. 

Μέσα από τις σελίδες τους ξεπηδάει η εξεγερμένη φωνή των γυναικών από την Αγγλία, τη Γαλλία, την Αμερική και την Κίνα. 

Φωνή των γυναικών που συνόδεψαν βήμα με βήμα την εξέλιξη των κοινωνικών αγώνων εντάσσοντας την απελευθέρωσή τους στο όραμα της απελευθέρωσης της ανθρωπότητας. 
Φωνή αγνοημένη αν όχι πνιγμένη – αν σκεφτεί κανείς ότι τα περισσότερα από τα κείμενα αυτά παραμένουν άγνωστα ή και ανέκδοτα. 
Φωνή που η επικαιρότητά της θα πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις για το πόσο λίγο έχει προχωρήσει ο προβληματισμός στον τομέα αυτό.


get attachment 1.aspx
-Ο Πλούτος των Εθνών – Άνταμ Σμιθ
Με τον Πλούτο των Εθνών του Άνταμ Σμιθ, για πρώτη φορά τίθεται ως αυτόνομη η οικονομική επιστήμη. 
Θα πρέπει να διακρίνει κανείς στο κείμενο αυτό τη λειτουργία μιας θεμελίωσης, με την οποία κατέστη δυνατός ένας καινούργιος τρόπος να αντιμετωπίζουμε τον κόσμο.
Ο Άνταμ Σμιθ γεννήθηκε το 1723 στη Σκωτία. Το 1751 εκλέχθηκε καθηγητής Ηθικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Το 1759 εξέδωσε την πραγματεία του Η θεωρία των ηθικών συναισθημάτων, η οποία του απέφερε την κατ αρχήν φήμη του. 

Όμως ήδη από το 1760 ασχολήθηκε (όπως ο φίλος του φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιουμ) με τη μελέτη των οικονομικών προβλημάτων και της πολιτικής οικονομίας. Το 1764 παραιτήθηκε από την καθηγητική έδρα του προκειμένου να καλλιεργήσει αυτό το δεύτερο αντικείμενο όπου επικεντρώθηκε τελικά το ενδιαφέρον του. Από το 1766 απομονώθηκε στη Σκωτία όπου συνέγραψε το ανά χείρας έργο του, το οποίο εκδόθηκε το 1776.


-Οριενταλισμός – Έντουαρντ Σαιντ
Το έργο εκδόθηκε το 1978. Σε ποιον βαθμό έχει διαμορφωθεί η ευρωπαϊκή γνώση για τον υπόλοιπο πλανήτη από την επιθυμία της Ευρώπης για εξουσία; 
Ποιοι είναι οι μηχανισμοί αναπαράστασης άλλων πολιτισμών; Τι σημαίνει ο «άλλος» ως εννοιολογική κατηγορία και πώς οριοθετείται στη δυτική σκέψη; 
Μπορούμε να μιλάμε με σιγουριά για διαφορετικές κουλτούρες στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο που ζούμε;
Αυτά είναι μερικά από τα βασικά ερωτήματα τα οποία ο παλαιστινιοαμερικανός κριτικός λογοτεχνίας Εντουαρντ Σαΐντ εξετάζει στο «Οριενταλισμός» («Orientalism»), το πιο σημαντικό και διάσημο βιβλίο του. Ο «Οριενταλισμός», μια κριτική μελέτη της δυτικής αντίληψης για το «εξωτικό» και πιο συγκεκριμένα για την Ανατολή, εκδόθηκε το 1978 και αποτέλεσε αφετηρία ευρύτατων συζητήσεων σε διεθνές επίπεδο. 
Η επιρροή του έργου στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες είναι τεράστια.


-1984 – Τζορτζ Όργουελ
Το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, παρακολουθώντας συνεχώς τους πάντες και τα πάντα μέσα από αμέτρητες διαδραστικές τηλεοθόνες, ασκεί τον απόλυτο έλεγχο στις πράξεις και τις συνειδήσεις. 

Όλα προσαρμόζονται στη μία και μοναδική αλήθεια, αυτή που πρεσβεύει το Κόμμα, ο μόνος αλάθητος μηχανισμός, του οποίου προσωποποίηση είναι ο Μεγάλος Αδελφός. 

Όλα, ακόμα και το παρελθόν, όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν.
Το έγκλημα της σκέψης είναι το θανάσιμο αμάρτημα. Γι αυτό πρέπει να εξαλειφθεί οτιδήποτε οδηγεί στη διάπραξή του: ελευθερία, γλώσσα, ανθρώπινα αισθήματα. Και όποιος υποπέσει σε έγκλημα σκέψης πρέπει να οδηγηθεί στον θάνατο αναμορφωμένος: θα πεθάνει αγαπώντας τον Μεγάλο Αδελφό.


-Η θεωρία της Σχετικότητας – Άλμπερτ Αϊνστάιν
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν έμελλε να ήταν ο πρώτος που θα συνειδητοποιούσε ότι ίσως υπήρχαν περισσότερα πράγματα σχετικά με τη βαρύτητα από όσα είχε φανταστεί ο Νεύτωνας.

Έπειτα από το annus mirabilis 1905, οπότε δημοσίευσε πέντε ιστορικές εργασίες, ο Αϊνστάιν επικεντρώθηκε στην επέκταση της θεωρίας της ειδικής σχετικότητας σε μια γενική θεωρία. H επέκταση περιελάμβανε μια ριζικά διαφορετική ερμηνεία της βαρύτητας βασισμένη σε μια θεμελιωδώς διαφορετική εκδοχή του τρόπου που οι πλανήτες, οι δορυφόροι και τα μήλα έλκονται μεταξύ τους.

Το Δεύτερο Φύλο – Σιμόν ντε Μποβουάρ
H περίληψη του θρυλικού βιβλίου «Δεύτερο φύλο» είναι γραμμένη από την ίδια τη συγγραφέα, Σιμόν Ντε Μπορβουάρ -μια από τις πιο ένθερμες φεμινίστριες της ιστορίας- σε μια φράση:  «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι». 

Με αυτή συμπύκνωσε την άποψή της ότι η θηλυκή ταυτότητα όπως έχει διαμορφωθεί ιστορικά είναι δημιούργημα της κοινωνίας και όχι αναπόδραστη αναγκαιότητα. 

Σύμφωνα με την ίδια, η κοινωνία κρατάει τις γυναίκες σε θέση κατωτερότητας, στη θέση του «άλλου», που περιγράφεται με όρους αρνητικούς σε σχέση με του άνδρα.


-Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου – Τόμας Πέιν
Για όλους τους υπέρμαχους των καταπιεσμένων ο Πέιν αποτέλεσε παράδειγμα θάρρους, ανθρωπιάς και προσήλωσης σε έναν στόχο. 

Όπου εμπλέκονταν δημόσια ζητήματα, ξεχνούσε την προσωπική φρόνηση. 

Ο κόσμος αποφάσισε, όπως συνήθως κάνει σε τέτοιες περιπτώσεις, να τον τιμωρήσει για την έλλειψη επικέντρωσης στο πρόσωπό του. 

Μέχρι σήμερα η φήμη του είναι μικρότερη απ’ ότι θα ήταν εάν ο χαρακτήρας του ήταν λιγότερο γενναιόδωρος. 

Κάποια παγκόσμια σοφία είναι αναγκαία ακόμα και για να εξασφαλιστεί ο έπαινος για την έλλειψή της.


hawkinh3434334343
-Η Σύντομη Ιστορία του Χρόνου – Στίβεν Χόκινγκ
Το βιβλίο του «Σύντομη Ιστορία του Χρόνου», που εκδόθηκε το 1988, πούλησε περίπου εννέα εκατομμύρια αντίτυπα. Αυτό εν μέρει οφείλεται στην ιδιαίτερη προσωπική του ιστορία. Το σώμα του κ. Χόκινγκ έχει ανεπανόρθωτα φθαρεί από τη νόσο Λου Γκέρινγκ, ενώ το μυαλό του παραμένει άθικτο, ένα λειτουργικό μαύρο κουτί μέσα σ’ ένα σωματικό ναυάγιο. Δεν ήταν τυχαίο που το αναπηρικό καροτσάκι του και το λεπτό, απόκοσμο πρόσωπό του εμφανίστηκαν στο εξώφυλλο του βιβλίου -κάτι πολύ σπάνιο για έργο επιστημονικού περιεχομένου- και όχι στο οπισθόφυλλο.

-Σιωπηλή Άνοιξη – Ρέιτσελ Κάρσον
«Είμαι απαισιόδοξος για την ανθρώπινη φυλή, γιατί είναι πάρα πολύ εφευρετική όταν πρόκειται να ωφεληθεί. 

Βλέπουμε τη φύση σαν κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να υποτάξουμε. 

Θα είχαμε μεγαλύτερες πιθανότητες να επιζήσουμε, αν μπορούσαμε να προσαρμοστούμε σ’ αυτόν τον πλανήτη και να τον δούμε μ’ ευγνωμοσύνη και όχι με αμφιβολία και με δικτατορικά αισθήματα» αναγράφεται χαρακτηριστικά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου που εκδόθηκε το Δεκέμβριο του 1981.


-Η Γυναίκα ευνούχος – Ζερμέν Γκριρ
Το βιβλίο «Η γυναίκα ευνούχος» της Ζερμέν Γκριρ θεωρείται ένα από τα θεμελιώδη κείμενα του κινήματος της απελευθέρωσης των γυναικών. 

Αλλά σύμφωνα με τον αυστραλό συγγραφέα Λουίς Νόουρα, η κυρία Γκριρ δεν κατανόησε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι γυναίκες και η σύγχρονη πραγματικότητα έχει διαψεύσει το όραμα της συγγραφέως για το πώς θα συνέχιζαν τη ζωή τους έχοντας αποτινάξει από πάνω τους τα δεσμά της καταπίεσης.
-Ο ηγεμόνας- Νικολό Μακιαβέλι
«Ο Ηγεμόνας» (Il Principe) είναι μια πολιτική πραγματεία του Φλωρεντινού αξιωματούχου και πολιτικού φιλοσόφου Νικολό Μακιαβέλι. 

Αρχικά ονομαζόταν De Principatibus (Περί Ηγεμονιών)· γράφτηκε το 1513 αλλά δεν δημοσιεύτηκε ως το 1532, πέντε χρόνια μετά το θάνατο του Μακιαβέλι. 
Η πραγματεία δεν είναι αντιπροσωπευτική του συνόλου του έργου και των θέσεων του Μακιαβέλι αλλά είναι η πλέον μνημονευόμενη και η αφορμή για την ευρύτερη χρήση του μειωτικού όρου «Μακιαβελικός».


-Η εικόνα και το βλέμμα – Τζον Μπέργκερ
«Η εικόνα και το βλέμμα» του Τζον Μπέργκερ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία σχετικά με την τέχνη και από εκείνα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτόν τον τομέα. 

Το βιβλίο αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1972, βασίστηκε στην τηλεοπτική σειρά του BBC «Ways of Seeing», για την οποία οι Sunday Times του Λονδίνου έγραψαν:

 «Ανοίγει τα μάτια με περισσότερους από έναν τρόπους: εστιάζοντας στο πώς κοιτάζουμε τους πίνακες… θα αλλάξει σχεδόν σίγουρα τον τρόπο με τον οποίο κοιτάζετε τις εικόνες εν γένει». Και πράγματι, το έχει καταφέρει.


-Η κατασκευή  της αγγλικής εργατικής τάξης – Ε.Π. Τόμσον
Αυτό το βιβλίο έχει έναν “άχαρο” τίτλο, ο οποίος, όμως, εξυπηρετεί τον σκοπό του. Κατασκευή, διότι είναι μια μελέτη σε εξέλιξη, η οποία οφείλει πολλά και στους τρόπους δράσης και στις επιρροές. 

Η εργατική τάξη δεν ανέτειλε σαν τον ήλιο σε καθορισμένο χρόνο. ‘Ηταν παρούσα στην κατασκευή της. Η τάξη, αντί των τάξεων, για λόγους οι οποίοι είναι ένας από τους στόχους αυτού του βιβλίου να εξετάσει. 

Υπάρχει, φυσικά, μια διαφορά. Οι εργατικές τάξεις είναι ένας περιγραφικός όρος, ο οποίος υπεκφεύγει τόσο όσο και καθορίζει. Δένει χαλαρά μια δέσμη διακριτικών φαινομένων. 
Υπήρχαν ράφτες εδώ, υφάντρες εκεί, και όλοι μαζί συνέθεσαν την εργατική τάξη», αναφέρει ο συγγραφέας στο σχετικό για το βιβλίο σημείωμά του. η συνέχεια εδώ

: E.P. Thompson Συγγραφ αςέ
: 1963

-Ο γυμνός πίθηκος -Ντέσμοντ Μόρις
Στο κλασικό πλέον έργο «Ο γυμνός πίθηκος» που για πρώτη φορά κυκλοφόρησε το 1967 και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, ο διακεκριμένος ζωολόγος Ντέσμοντ Μόρρις τοποθετεί τον άνθρωπο στην πραγματική του θέση. 
Μεταξύ των 192 άλλων ειδών πιθήκων και ανθρωποειδών πιθήκων όπου ο άνθρωπος ξεχωρίζει εύκολα από τη γυμνότητα του δέρματος του.

Ο Μόρρις βασίστηκε στα πορίσματα των δικών του σημαντικών ερευνών για τη συμπεριφορά των ζώων, αλλά και στις απόψεις πολλών κορυφαίων επιστημόνων ειδικών σε διάφορους τομείς. 
Όπως σημειώνει, όσο κι αν προσπαθεί να παραγνωρίσει τη γενετική κληρονομιά του, ο άνθρωπος εξακολουθεί να συμπεριφέρεται όπως οι πρόγονοί του κυνηγοί-πίθηκοι σε πολλές σημαντικές πτυχές της ζωή του: στη σεξουαλική και στην κοινωνική του ζωή, στις διατροφικές του συνήθειες, στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, κ.ά. 
Το κεντρικό ερώτημα στο οποίο απαντά είναι: Από ποια άποψη ο γυμνός πίθηκος είναι μοναδικός και ποια σχέση έχουν οι ιδιαιτερότητές του με την ειδική ιστορία της εξέλιξής του;
Μια ανατρεπτική μελέτη που φωτίζει μ' ένα διαφορετικό τρόπο τις δραστηριότητες και τα συναισθήματα του ανθρώπου, αλλά και τη θέση του απέναντι στους συνανθρώπους του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
πηγή

  Scholeio.com  

Δ. Νανόπουλος, Μια διαδρομή... Απ' του Ζωγράφου στο CERN

 



Πάθος με τον κινηματογράφο, διαβάζει Ρέιμοντ Τσάντλερ, δηλώνει οπαδός του Παναθηναϊκού, 
Αλλά και... διαπρεπής φυσικός παγκοσμίου κύρους και πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών για το 2015. Αναμφίβολα, δεν είναι ένας συνηθισμένος επιστήμονας.

γράφει ο Μάρκος Καρασαρίνης

Δημήτρης Νανόπουλος.

Όταν ήταν παιδί, έπαιζε μπάλα με τους συνομηλίκους του δίπλα στο νεκροταφείο του Ζωγράφου. Ενίοτε, αυτός και η παρέα του παρίσταναν τους τεθλιμμένους και αναμειγνύονταν με τους συγγενείς για να φάνε κόλλυβα σε μνημόσυνα.
Πέρα από το σπαρταριστό του επεισοδίου που δείχνει τη διαχρονική παιδική ευρηματικότητα στην επινόηση της σκανδαλιάς, η αποστροφή του μεγάλου έλληνα φυσικού Δημήτρη Νανόπουλου για την αθηναϊκή γειτονιά όπου μεγάλωσε αποτυπώνει και την πραγματικότητα της Ελλάδας στα τέλη της δύσκολης δεκαετίας του '50.
Αντί για αθλητικές εγκαταστάσεις, αλάνες, αντί για σνακ σε περίπτερα, κόλλυβα, αντί για την αφθονία της μεταπολεμικής Ευρώπης, τα ισχνά μέσα μιας χώρας-απογόνου δέκα ετών πολέμου, Κατοχής και Εμφυλίου.

Η ιστορία της ζωής του Νανόπουλου εφάπτεται στην ιστορία της γενιάς των γονέων αρκετών από εμάς - της γενιάς που ενηλικιώθηκε.. σε ένα κράτος που πάσχιζε να ορθοποδήσει, της γενιάς που πολιτικά βίωσε τα προδικτατορικά χρόνια και τη Χούντα των Συνταγματαρχών, την τελευταία ταραγμένη περίοδο πριν από την κρίση και το Μνημόνιο.
Δεν ήταν πολλοί όσοι έκαναν το άλμα στο εξωτερικό, όπως εκείνος: ήταν ένα διάβημα που χρειαζόταν «ενθουσιασμό, τρέλα και όρεξη για πολύ σκληρή δουλειά» θα πει - και επίσης τόλμη οικονομική, πίστη στον εαυτό του και αυτοκυριαρχία μπροστά στον ίλιγγο ενός κόσμου πολύ μεγαλύτερου από τον τόπο καταγωγής του.

Κυριολεκτικά και μεταφορικά, μια και ο Νανόπουλος θα ανοιγόταν στα μυστήρια της κοσμολογίας και της φυσικής υψηλής ενέργειας, των τομέων της φυσικής που αναζητούν τη συγγένεια του άπειρου με τις υποδιαιρέσεις του μηδενός, του διαστελλόμενου σύμπαντος με το μήκος του Πλανκ.
Η συνεισφορά του στην κατανόηση των θεμελιωδών αρχών του χώρου και του χρόνου μετριέται σε θέσεις (όπως η έδρα Μίτσελ/Χιπ που κατέχει στο Πανεπιστήμιο Τέξας A&M από το 1992), διακρίσεις (όπως το βραβείο Ενρίκο Φέρμι που του απονεμήθηκε το 2009 από την Ιταλική Εταιρεία Φυσικής), τίτλους (όπως αυτός του προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών που φέρει από την 1η Ιανουαρίου 2015).

Στο εκεί γραφείο του, όπου η λιτή και αυστηρή αντίληψη του 19ου αιώνα για τον χώρο της πνευματικής εργασίας επιβιώνει στις αρχές του 21ου, συναντιόμαστε για μια συζήτηση που είναι ταυτόχρονα αναδρομή στον βίο του, απόπειρα να μετατραπούν οι εξισώσεις σε λόγια, αναστοχασμός για το πεπρωμένο του επιστήμονα, διερώτηση για τους πολίτες και την πολιτική.

Πώς «κατασκευάζεται» ένας Δημήτρης Νανόπουλος; Πώς, δηλαδή, ένας μέσος μαθητής που κατά δήλωσή του ενδιαφερόταν εξίσου για το ποδόσφαιρο και τα μαθήματα βρίσκει την κλίση του σε μια επιστήμη και καταλήγει παγκοσμίως αναγνωρισμένος θεωρητικός φυσικός με περίπου 600 δημοσιευμένα επιστημονικά άρθρα στο ενεργητικό του, 13 βιβλία και σχεδόν 36.000 παραπομπές άλλων επιστημόνων στο σύνολο του έργου του;

Γυρίζει ένας νοητικός διακόπτης ξαφνικά ή ωριμάζει κάτι σταδιακά μέσα του; 

«Δεν ξέρω αν πρόκειται για διακόπτη, αλλά εκεί γύρω στην Α΄ Λυκείου έκανα μια στροφή - "από Παύλο σε Σαούλ"» λέει ο ίδιος. «Διάβασα ένα βιβλίο φυσικής που μου είχε πάρει ο πατέρας μου και αυτό άλλαξε την τροχιά μου. Από εκεί και πέρα, είχα βρει ένα είδος εσωτερικού δρόμου.
Έγινα λοιπόν καλός μαθητής στη φυσική και τα μαθηματικά - τα υπόλοιπα δεν τα έκανα με την καρδιά μου. Σιγά σιγά ανακάλυψα την έρευνα, πήγα στο πανεπιστήμιο, μπήκα σε μια πορεία, που τη χαρακτηρίζουν όμως ένας ενθουσιασμός και μια "τρέλα". Πιστεύω ότι οι "τρελοί" πάνε τον κόσμο μπροστά, οι άλλοι απλώς συμμετέχουν. Μου αρέσει η τρέλα η δημιουργική, που κάποιες φορές θα σε αναγκάσει να έρθεις σε αντίθεση με το περιβάλλον σου, να σπάσεις αβγά - για να φτιάξεις ομελέτα».

Τον κυνηγά στη νεότητά του η πολιτική συγκυρία. Λίγους μήνες μετά την εισαγωγή του στο πανεπιστήμιο, το 1966, έρχεται η Δικτατορία των Συνταγματαρχών.

Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του, ετοιμάζεται για το μεταπτυχιακό άλμα προς το εξωτερικό και το πραγματοποιεί το 1971 σε μια συμβολική στιγμή.

«Φεύγω από την Ελλάδα την ημέρα που κηδεύεται ο Σεφέρης, και επειδή δεν έχω λεφτά και φεύγω με το τρένο, λες και είναι ταινία του Ξανθόπουλου, δεν έχω τη δυνατότητα να αλλάξω εισιτήρια για να παραβρεθώ».

Ακολουθεί μια μεγάλη διαδρομή, πρώτα στο Πανεπιστήμιο του Σάσεξ, όπου γίνεται για δύο χρόνια ένα είδος μοναχού της επιστήμης και ανακηρύσσεται διδάκτορας σε χρόνο-ρεκόρ το 1973, έπειτα σε τροχιές ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού. 

«CERN, École Normale Supérieure, CERN ξανά και το Πανεπιστήμιο A&M του Τέξας στο τέλος. Ενθουσιασμός, τρέλα και πολλή δουλειά - ο ιδρώτας και η έμπνευση στην αναλογία που έδινε ο Αϊνστάιν, 99% προς 1%. Για τη δουλειά, ειδικά, "η απόδειξη είναι στην πουτίγκα", που λένε και οι Άγγλοι. Από το 1971 ως το 1986 είναι μια πολύ πολύ γόνιμη δεκαπενταετία. Και κάποια από αυτά τα χρόνια τα θεωρώ μέσα μου τα καλύτερα της καριέρας μου - τα δικά μου annus mirabilis, όπως ήταν το 1905 για τον Αϊνστάιν».

Η γόνιμη δεκαπενταετία παράγει ούτε λίγο ούτε πολύ μια «μεγάλη ενοποιημένη θεωρία», λυδία λίθο των φυσικών, από τον Αϊνστάιν ως τον Χόκινγκ. Στην παράδοση των διόλου πληκτικών ονομάτων της σύγχρονης φυσικής βαφτίζεται «flipped SU(5)». 

«Και το όνομα είναι "τρελό" και το ίδιο το μοντέλο είναι "τρελό", με την έννοια που σας έλεγα πριν. Έχουμε λοιπόν στη φύση τέσσερις βασικές δυνάμεις: ηλεκτρομαγνητικές, ασθενείς πυρηνικές, ισχυρές πυρηνικές και βαρυτικές. Οι ασθενείς και οι ηλεκτρομαγνητικές είναι μορφή ίδιας δύναμης, της ηλεκτρασθενούς.
Το μποζόνιο του Χιγκς είναι το κερασάκι στην τούρτα αυτής της διευθέτησης. Από τα τέλη της δεκαετίας του '70 ψάχνουμε τις μεγάλες ενοποιητικές θεωρίες, τις "Grand Unification Theories", τις GUTs, όπως τις βάφτισα. Θεωρίες που επιχειρούν να συνδυάσουν ηλεκτρομαγνητικές, ασθενείς και ισχυρές πυρηνικές αλληλεπιδράσεις. Αυτό δημιουργεί ένα είδος συμμετρίας που ονομάζεται SU(5) - χονδρικά, ας πούμε ότι είναι σαν να έχεις πέντε αντικείμενα τα οποία μπορείς να αλλάζεις μεταξύ τους χωρίς να καταλαβαίνεις διαφορά.

Μεγάλη έμπνευση. Παρουσιάζονταν όμως ορισμένα προβλήματα, οπότε αν αυτός ήταν ο κεντρικός δρόμος, εγώ και οι συνάδελφοι με τους οποίους διατυπώσαμε τη θεωρία βρήκαμε ένα δρομάκι που μας οδηγούσε σε κάτι πολύ κοντινό, το οποίο ονομάσαμε "flipped SU(5)". Αυτά στις αρχές της δεκαετίας του '80. Το 1984 εμφανίστηκε η θεωρία των υπερχορδών, της οποίας η δική μας αποδείχθηκε βασικό συστατικό».

Η γενιά του Δημήτρη Νανόπουλου αναμένει τη δικαίω
ση ή τη διάψευσή της από τον Μεγάλο Επιταχυντή Αδρονίων στο CERN. Η ανακάλυψη του σωματιδίου του Χιγκς έβαλε τις πειραματικές βάσεις για τη δικαίωσή της. Αν όμως το Χιγκς δεν εμφανιζόταν; 

«Αν δεν βρίσκαμε το μποζόνιο του Χιγκς, θα τινάζονταν στον αέρα τα πάντα - θα λέγαμε, όπως ο Σεφέρης, "πήραμε τη ζωή μας λάθος". Και θα ξαναρχίζαμε από την αρχή λοιπόν.
Σεβαστό και θεμιτό, να όμως που υπάρχει το Χιγκς. Κι εγώ, μπορείτε να δείτε παλιές μου συνεντεύξεις, παλιές δεκαετιών, όχι πρόσφατες, έλεγα ότι, αν δεν υπάρχει, θα τα παρατήσω όλα και θα γίνω ψαράς. Ήμουν βέβαιος, και η βεβαιότητα είναι κάτι βαρύ για έναν επιστήμονα».
Όσο βαριά είναι ίσως η ερμηνεία των συνεπειών της σύγχρονης φυσικής για τον μέσο άνθρωπο; «Υπάρχει μεγάλη εσωτερική ομορφιά στη σύνθεση και τις συνέπειές της» λέει ο Νανόπουλος. 
«Και στις εξισώσεις, και στους αριθμούς, αλλά και στο γεγονός ότι απαντάει σε προαιώνια ανθρώπινα ερωτήματα. Έχουμε φτάσει σήμερα στο σημείο να εξηγούμε γιατί υπάρχουν οι φυσικοί νόμοι, και η εξήγηση είναι πολύ απλή.
Οι συνέπειες της θεωρίας των υπερχορδών θέλουν το σύμπαν μας να έχει όχι τέσσερις, αλλά δέκα διαστάσεις. Οι πέραν των τεσσάρων "διπλώνουν" στον κβαντικό χώρο, υπάρχουν συγκεκριμένοι τρόποι "διπλώματος" και ο τρόπος με τον οποίο διπλώνουν οι έξτρα διαστάσεις μας καθορίζει τους φυσικούς νόμους σε ένα δεδομένο σύμπαν. Είναι ένα τρομακτικό επίτευγμα της γενιάς μας, το οποίο, πιστεύω, αν γίνει συνείδηση στο ευρύ κοινό θα έχει τεράστιες συνέπειες. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Διαφωτισμός, τον οποίο κάποιοι στην Ελλάδα και αλλού κατηγορούν ακόμη, είναι αποτέλεσμα Νεύτωνα, Κοπέρνικου, Γαλιλαίου. Ο Βολταίρος, ο Ντιντερό, προχώρησαν βασισμένοι στη νεωτερική ιδέα ότι ο κόσμος έχει μια φυσική ερμηνεία».


Καθώς ο ίδιος θέλγεται από το σινεμά («προσωπικά, έχω τρέλα με τον κινηματογράφο, αν μπορούσα θα είχα γίνει σκηνοθέτης»), θα εκτιμά την εφετινή μεταφορά στη μεγάλη οθόνη της ζωής δύο κορυφαίων επιστημονικών μορφών του 20ού αιώνα - του Αλαν Τιούρινγκ στο «Παιχνίδι της μίμησης» και του Στίβεν Χόκινγκ στη «Θεωρία των πάντων». 

«Είναι εξαιρετική ιδέα και χαίρομαι πολύ που βλέπω ότι και οι δύο ηθοποιοί που τους υποδύονται είναι υποψήφιοι για βραβεία. Η ιστορία του Χόκινγκ δείχνει πόσο σκληρός ήταν ο αγώνας του, λόγω εξωτερικών συνθηκών, αλλά επίσης δείχνει και την ανταμοιβή, πού σε πάει αυτός ο αγώνας.
Ο Τιούρινγκ, τεράστιος επιστήμονας - και να έχει τέτοιο τέλος. Πολύ καλύτερο να βλέπεις τέτοιες βιογραφίες στην οθόνη παρά να ασχολείσαι με το αν ο Ρονάλντο χώρισε με την Ιρίνα Σάικ». Ως δυνητικός σκηνοθέτης, βέβαια, ο ίδιος θα αναδείκνυε τον αμερικανό νομπελίστα Ρίτσαρντ Φάινμαν. «Ξέρετε, οι άνθρωποι των θετικών επιστημών είμαστε βαρετοί. Πιο βαρετοί πιστεύω οι μαθηματικοί, μετά οι θεωρητικοί φυσικοί, οι πειραματικοί φυσικοί και πάει λέγοντας - όσο περισσότερο το αντικείμενο κάποιου έχει να κάνει με τη ζωή, τόσο λιγότερο βαρετός είναι. Ο Φάινμαν όμως είναι εξαίρεση ανάμεσα στους φυσικούς - καταπληκτικός φυσικός και πολύ ωραίος τύπος: και εξαίρετος εκλαϊκευτής και έπαιζε μπόνγκος σε κλαμπ του Μπέβερλι Χιλς...».


Όντας μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 1997, εκλέχθηκε πρόεδρός της για το 2015, θεωρεί όμως ότι το προσωπικό του στίγμα δεν θα έχει να κάνει τόσο με την επιστήμη. 

«Η Ακαδημία διαθέτει κέντρα που κάνουν πάρα πολλή δουλειά.
Την τελευταία εικοσαετία ανοίχθηκε συνειδητά σε νεότερους ανθρώπους και διαφορετικές κατευθύνσεις, προκειμένου να καλυφθούν νέοι χώροι και νέα αντικείμενα με αξιοσύνη και αξιοκρατία.
Προσωπικά, θα προσπαθήσω ως πρόεδρος όχι τόσο να κατευθύνω τα ερευνητικά κέντρα, δεν έχουν ανάγκη τη δική μου παρουσία για να εργαστούν με επιτυχία, όσο να κάνω χάπενινγκ, να ανοίξω τους κήπους πίσω, να φέρω σχολεία, να ανοίξω την ανατολική αίθουσα σε προσωπικότητες εκτός Ακαδημίας, να δείξουμε ότι η Ακαδημία είναι ένας ανοιχτός, ζων οργανισμός». Στοίχημα ανοιχτό σε μια κοινωνία όπου «η πανεπιστημιακή κοινότητα έχει απόσταση από το κοινό, κάτι που μου κάνει εντύπωση.
Για παράδειγμα, στο εξωτερικό, όταν υπάρξει κάποια ανακάλυψη με πρακτικές εφαρμογές το σύστημα είναι έτοιμο: πατέντες, ποσοστά, πόσα δικαιούται το πανεπιστήμιο, πόσα εσύ. Στην Ελλάδα μαθαίνω ότι αν ένας ερευνητής σε ανάλογη περίπτωση επιχειρούσε παλιότερα να συνεννοηθεί με έναν φαρμακοβιομήχανο, ας πούμε, στιγματιζόταν ως εχθρός του λαού!
Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια η νοοτροπία αλλάζει. Τέτοιου είδους "απαγορευτικές αρχές" είναι εκ του πονηρού για μένα. Η αντίδραση στα ιδιωτικά πανεπιστήμια είναι ένα χαρακτηριστικό ζήτημα - προσέξτε, όμως, και το τονίζω, όταν λέμε ιδιωτικά πανεπιστήμια δεν εννοούμε τα μαγαζάκια των κεντρικών ή ημικεντρικών οδών, εννοούμε μεγάλα ιδρύματα με μεγάλα ονόματα.
Έχω ξαναπεί ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι ένα "πνευματικό Μονακό". Εδώ είναι οι θεμελιώδεις τόποι της αρχαιότητας, εδώ θα έπρεπε λοιπόν να βρίσκονται οι επιταχυντές, το CERN της αρχαιολογίας. Δείτε το τεράστιο διεθνές ενδιαφέρον για την Αμφίπολη.
Γιατί να μην το έχουμε εκμεταλλευθεί; Γιατί να μην έχουν οι μεγάλες αρχαιολογικές σχολές των ξένων πανεπιστημίων τα παραρτήματά τους, να έρχονται οι φοιτητές εδώ, να ωφελούνται οι τοπικές κοινωνίες; Για τα ιδεολογήματα ορισμένων της άκρας Αριστεράς και της άκρας Δεξιάς; Για κάποιους που φοβούνται να μη χαλάσουμε ως Ελληνες; Το να είμαστε αποκομμένοι από τον κόσμο μάς χαλάει!».


Πολιτικά, πάντως, δεν είμαστε αποκομμένοι από τον κόσμο - το αντίθετο. Τα χρόνια της κρίσης μάς ενσωμάτωσαν βίαια στις παγκόσμιες οικονομικές εξελίξεις, οι εκλογές και η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ προσέλκυσαν πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον. Ως μη ειδικός στα πολιτικά φαινόμενα, ως απλός πολίτης που δεν δαιμονοποιεί τη Μεταπολίτευση («σίγουρα η Μεταπολίτευση έπαιξε θετικό και ουσιαστικό ρόλο, σήμερα όμως χρειάζεται να κλείσει αυτός ο κύκλος»), ο Δημήτρης Νανόπουλος σκέφτεται τον εξορθολογισμό των θεσμών. 

«Η κρίση του 2007-2008, η παγκόσμια κρίση, ήρθε στην Ελλάδα από το εξωτερικό, αν και η τότε κυβέρνηση, η κυβέρνηση του 2009 πιστεύω, όπως και πολλοί άλλοι, ότι έκανε πολύ κακή διαχείριση.
Έπειτα όμως περάσαμε πέντε χρόνια προσπαθειών και εκεί που πήγαμε να ορθοποδήσουμε, ρισκάρουμε να τα φέρουμε τούμπα. Κι αυτό το λέω χωρίς πρόθεση να θεωρηθεί πως ευνοώ τον έναν ή κατηγορώ τον άλλον. Ο ΣΥΡΙΖΑ, νομίζω, θα ερχόταν στην εξουσία έτσι και αλλιώς.
Έπραξε όπως έπραξε στην προεδρική εκλογή από τη στιγμή που είχε τη δυνατότητα και πίστευε ότι η πορεία της χώρας ήταν λανθασμένη. Δεν είμαι πολιτικός ή συνταγματολόγος, δεν έχω ειδική μόρφωση, είναι προσωπική μου γνώμη ότι είναι λάθος να εξαρτάται μια δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση, που έχει την πλειοψηφία στη Βουλή, από την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας.
Ίσως πρέπει να αλλάξει αυτό, ίσως ο πρόεδρος πρέπει να εκλέγεται από τον λαό, ώστε να δοθεί και μια ασφαλιστική δικλίδα προκειμένου το πολιτικό σύστημα να μην αναπαράγεται, να μην εμπλέκεται σε διαπλοκές.
Εγώ θα ήθελα να δω πια και καινούργια πολιτικά πρόσωπα και καινούργιες πολιτικές δυνάμεις. Όχι ανθρώπους που τους έφτιαξαν οι καταστάσεις, ανθρώπους που εκφράζουν την απογοήτευση της κοινωνίας από τους προηγούμενους, αλλά νέες δυνάμεις, νέους ηγέτες, χωρίς ιδεολογήματα και ιδεοληψίες».

Μία από τις πρώτες μνείες που θα συναντήσει κανείς αναζητώντας το όνομα του Δημήτρη Νανόπουλου στο Διαδίκτυο προέρχεται από το Facebook, όπου κάποιος έχει δημιουργήσει μια σελίδα με τίτλο «Δημήτριος Νανόπουλος πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας 2015-2020».
Αν στην επερχόμενη προεδρική εκλογή τού προτεινόταν το αξίωμα στο πλαίσιο μιας μη κομματικής υποψηφιότητας, προερχόμενης από την πνευματική ηγεσία, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν σε άλλες χώρες, θα δεχόταν να εγκαταλείψει τη φυσική; 

«Δεν με προσέγγισε ποτέ κανείς, να το ξεκαθαρίσω. Ξέρω ότι γράφτηκε, ξέρω ότι συζητήθηκε, αλλά ποτέ δεν μου απευθύνθηκε κάποιος.
Εν αντιθέσει με άλλες θέσεις, θα τη σκεφτόμουν πάρα πολύ σοβαρά. Πέραν της εξαιρετικής τιμής, είναι μια θέση από την οποία μπορεί να προσφέρει κανείς, ειδικά στα πολωμένα χρόνια που ζήσαμε. Γιατί ένας πρόεδρος προερχόμενος από την πνευματική ηγεσία θα μπορούσε να δείξει στον ελληνικό λαό ότι όσοι τον επέλεξαν είναι διατεθειμένοι να σκεφτούν διαφορετικά, εκτός του δικού τους συστήματος.
Η απάντησή μου, λοιπόν, είναι ότι δεν θα έλεγα a priori "όχι" και υπάρχει και πιθανότητα να έλεγα "ναι". Έχοντας μιλήσει όμως με τους παλιούς προέδρους πρώτα και ξεκαθαρίσει εκ των προτέρων ότι δεν θα είμαι κάποιος που θα του λένε "σήκω" και θα σηκώνεται. Και θα είχα την κρυφή ελπίδα ότι θα συνέχιζα τη φυσική, είναι μια ιδιότητα που δεν θα μου πάρει ποτέ κανείς. Διαφορετικά, θα πάθαινα κατάθλιψη και δεν θα σωζόμουν ούτε με τα πιο βαριά χαπάκια».

Λίγο πρόεδρος και λίγο φυσικός, λοιπόν; 

«Ναι, ας το αφήσουμε έτσι, στο "λίγο-λίγο"».
* Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 2015


  Scholeio.com