Ελεύθερη Βούληση, Η μεγάλη ψευδαίσθηση

Από πού προέρχονται οι σκέψεις;
Είμαστε στ’ αλήθεια οι συγγραφείς τους ή μόνο
οι παραλήπτες προηχογραφημένων μηνυμάτων;

Η ελεύθερη βούληση είναι αυταπάτη. Σκέψεις και προθέσεις προκύπτουν από παρασκηνιακές αιτίες τις οποίες δεν γνωρίζουμε και δεν ελέγχουμε. Οι σκέψεις μας είτε είναι καθορισμένες από προϋπάρχουσες φυσικές αιτίες για τις οποίες δεν είμαστε υπεύθυνοι είτε αποτέλεσμα τυχαίων μεταβλητών τις οποίες δεν επιλέξαμε. Νευρώνες και εγκεφαλικά κύτταρα συνωμοτούν και κινούν τα νήματα της ύπαρξής μας κάθε στιγμή.
Ξεκινάω κάθε μου μέρα με καφέ ή τσάι. Σήμερα διάλεξα τσάι. 

«Free Will», μικρό αλλά
‘ενοχλητικό’, αμετάφραστο
στα ελληνικά

Γιατί όχι καφέ...;  Δεν είμαι σε θέση να ξέρω. 
Απλά σήμερα ήθελα τσάι περισσότερο από καφέ και είχα την ελευθερία να επιλέξω μεταξύ των δύο. Συνειδητά διάλεξα τσάι; 
Όχι. Η επιλογή έγινε για μένα από τον εγκέφαλό μου, και εγώ, ως συνειδητός μάρτυρας των σκέψεων και ενεργειών μου δεν μπορούσα να τις επιβλέψω ή να τις επηρεάσω.
Το να ξέρω ότι προτιμώ την μπύρα από το κρασί είναι ό,τι χρειάζομαι για να λειτουργήσω σε ένα μπαρ. Για οποιονδήποτε λόγο προτιμώ τη γεύση του ενός έναντι του άλλου. Υπάρχει ελευθερία σ’ αυτό; Καμία. Θα αποκαθιστούσα την ελευθερία μου αν επέλεγα με το ζόρι κρασί αντί για μπύρα; Όχι, γιατί η πηγή αυτής της επιλογής θα ήταν εξίσου μυστηριώδης με την αρχική μου πρόθεση.

Απόδειξη έρχεται από τα εργαστήρια νευροεπιστημόνων, όπου βρέθηκε ότι μπορεί να προβλεφθεί δραστηριότητα στον κινητικό φλοιό (motor cortex) του εγκεφάλου έως 10 δευτερόλεπτα πριν κάποιος αισθανθεί ότι αποφάσισε να κινηθεί. 

Φανταστείτε κάποιον να παρακολουθεί την δραστηριότητα στον εγκέφαλό σας σε πραγματικό χρόνο και να έχει τη δυνατότητα να προβλέψει τις κινήσεις σας 10 δευτερόλεπτα πριν εσείς οι ίδιοι πάρετε τη σχετική απόφαση. 

Πόση ελεύθερη βούληση χωράει σ’ αυτήν τη διαδικασία; Αυτό που γίνεται εμφανές είναι ότι το σώμα μας, ο εγκέφαλός μας, ενεργεί και εμείς είμαστε απλοί θεατές των αποφάσεων που παίρνει. Το αν απολαμβάνουμε τις αποφάσεις αυτές δε μας βοηθάει να περισώσουμε την ψευδαίσθησή μας. Αν ο καφές που συνήθως πίνω είναι στιγμιαίος και κάποια στιγμή παρατηρήσω ότι αρχίζω να προτιμώ τον ελληνικό, μπορεί να μου αρέσει η ιδέα ότι π.χ. ο ελληνικός είναι πιο παραδοσιακό ρόφημα, ότι δεν είμαι ο «Ελληνάρας» της καφετέριας κλπ. Αλλά αυτό θα ήταν σα να λέω ότι δεν είμαι φυλακισμένος αν μου αρέσει το κελί μου.

Και η αλήθεια είναι ότι ούτε υποκειμενικά αν ενδοσκοπήσουμε δεν μπορούμε να επιμείνουμε στην ιδέα της ελεύθερης βούλησης. Αρκεί να παρατηρήσουμε προσεκτικά. Ποια θα είναι η επόμενη σκέψη σας; Μπορεί να διαβάζετε αυτό το κείμενο και ειλικρινά να προσπαθείτε να το παρακολουθήσετε, αλλά υπάρχει μια φωνή μέσα στο κεφάλι σας, που λέει πράγματα όπως «Και οι εγκληματίες; Δεν είναι υπεύθυνοι των πράξεών τους;», «Και η ψυχή; Δεν παίζει ρόλο;».

Ας κάνουμε λοιπόν ένα δικό μας πείραμα. Θα σας δώσω μια επιλογή. Διαλέξτε μια πόλη. Είστε ελεύθεροι να επιλέξετε όποια πόλη θέλετε εκτός από αυτή που βρίσκεστε. Μπορείτε να το επαναλάβετε όσες φορές θέλετε. Παρεμπιπτόντως, αυτή ίσως να είναι η πιο ελεύθερη επιλογή που θα κάνετε ποτέ στη ζωή σας. Αν υπάρχει ελεύθερη βούληση καλά θα κάνουμε να τη βρούμε εδώ.

Οι σκέψεις μας είτε είναι καθορισμένες από προϋπάρχουσες φυσικές αιτίες για τις οποίες δεν είμαστε υπεύθυνοι είτε αποτέλεσμα τυχαίων μεταβλητών τις οποίες δεν επιλέξαμε. Νευρώνες και εγκεφαλικά κύτταρα συνωμοτούν και κινούν τα νήματα της ύπαρξής μας κάθε στιγμή.

Παρατηρήστε τι συμβαίνει στο μυαλό σας ενώ επιλέγετε. 

Έστω ότι ήσασταν μεταξύ Παρισιού, Λονδίνου και Άμστερνταμ και για οποιοδήποτε λόγο διαλέξατε το Παρίσι. Υπάρχει ένα μεγάλο πλήθος πόλεων που γνωρίζετε, όπως το Ελσίνκι ή η Αδελαϊδα, αλλά για κάποιο λόγο δεν μπήκαν καν στην εξίσωση, δεν προέκυψαν καν σαν μια πιθανή επιλογή προκειμένου να τις διαλέξετε. Ποιες όμως είναι όλες αυτές οι πόλεις που δεν αξίζουν την προσοχή σας; Ποιος τις αφαίρεσε από την εξίσωση; Ήσασταν ελεύθεροι να επιλέξετε αυτό που δεν προέκυψε καν σαν επιλογή; Νομίζω η προφανής απάντηση είναι η αρνητική.

Και γιατί Παρίσι και όχι Λονδίνο; Όταν ερωτηθέντες έρχονται αντιμέτωποι με αυτό το ερώτημα, φτιάχνουν μια ιστορία. Π.χ. είδα μια γαλλική ταινία πρόσφατα και συνειρμικά μου ήρθε και διάλεξα το Παρίσι. Γιατί όμως έτσι και όχι αλλιώς; Θα μπορούσα κάλλιστα επειδή είδα μια γαλλική ταινία πρόσφατα να διαλέξω κάτι εντελώς διαφορετικό, όπως το Κάιρο ή κάτι παρεμφερές όπως το Αλγέρι.

Δε χρειάζεται να είναι κανείς υλιστής για να αποδεχτεί αυτό το γεγονός. Ακόμα και να συμπληρώσουμε το κενό των 10 δευτερολέπτων με την ψυχή, αυτή παραμένει τόσο μυστηριώδης και απρόβλεπτη όσο και οι προκαθορισμένες από τη φύση αιτίες ή οι κβαντικές τυχαιότητες. Δεν διαλέξαμε την ψυχή μας. Η εισαγωγή της ψυχής στον αντίλογο απλά προσθέτει άλλο ένα γρανάζι στο σύστημα.

Αν λοιπόν έχουμε την ψυχή ενός δολοφόνου είμαστε άτυχοι, όχι ‘κακοί’. Αν άλλαζα θέση με έναν εγκληματία μόριο προς μόριο, με όλες τις εμπειρίες και την ανατροφή (και την ψυχή) που έχει, τότε θα ήμουν αυτός. Δεν υπάρχει κάτι επιπλέον που θα με έκανε διαφορετικό, κάτι που θα με έβγαζε από την αναγκαιότητα του πώς με καθοδηγεί η γενετική μου προδιάθεση και το περιβάλλον. Τότε όμως πώς μπορούμε να κρατήσουμε υπόλογο έναν εγκληματία για τις πράξεις του; Μπορούμε να πούμε ότι έναν φονιάς φταίει για το έγκλημα που διέπραξε αν δεν το επέλεξε ο ίδιος;
Σίγουρα η έννοια της τιμωρίας χάνει κάθε νόημα αν την εξετάσουμε κάτω από αυτό το πρίσμα. Είναι όμως ωφέλιμο, σωστό, να φυλακίζεις κάποιον; Σαφώς και είναι. Όταν φυλακίζουμε κάποιον, βασικά και πρωτίστως το κάνουμε για να προστατεύσουμε τα υπόλοιπα μέλη της κοινωνίας από αυτόν. Αυτή η ανάγκη δεν χάνεται υπό αυτήν τη σκοπιά. Για οποιονδήποτε λόγo και να σκοτώνει κάποιος, είτε επειδή είναι ‘κακός’ είτε επειδή έτσι είναι ‘κουρδισμένος’ να κάνει, το μέρος όπου ανήκει είναι η φυλακή. Ο άλλος λόγος που δικαιολογεί την φυλάκιση είναι η αποκατάσταση. Προσφέροντας δηλαδή το κατάλληλο περιβάλλον στον δράστη (αφού αποτύχαμε να παρέμβουμε στην ανατροφή του), μπορούμε να ελπίζουμε ότι δεν θα συνεχίσει την ίδια συμπεριφορά. Μην ξεχνάμε ότι απουσία ελεύθερης βούλησης δε σημαίνει μοιρολατρία. Το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο, σαν μια σειρά ερεθίσματα για τον εγκέφαλο. Ούτε ο φαταλισμός έχει νόημα. Ο φαταλισμός θα μας οδηγούσε ενδεχομένως στο να πέσουμε στο κρεβάτι μας και να παραιτηθούμε από οποιαδήποτε δραστηριότητα. Κι αυτό όμως θα ήταν μια επιλογή εξίσου προκαθορισμένη με οποιαδήποτε άλλη (επιπλέον θα ανακαλύπταμε πολύ γρήγορα ότι το να μην κάνεις τίποτα είναι κάτι εξαιρετικά δύσκολο).

Τι μένει μετά από όλα αυτά; Τι αλλάζει με αυτή τη θέαση;
Τι έχει σημασία στην καθημερινότητά μας και στον τρόπο
που βλέπουμε τα πιο σημαντικά θέματα της ζωής μας;

Το σίγουρο είναι ότι χάνουμε κάτι. Χάνουμε την περηφάνια που νιώθουμε για κάποιο επίτευγμά μας και χάνουμε το μίσος για τον εγκληματία αφού δεν μπορούμε να τον κατηγορήσουμε περισσότερο από ένα σκυλί που μας δαγκώνει όταν μπαίνουμε στο σπίτι που φυλάει. Όπως χάνουμε και την ντροπή για κάποιο ελάττωμά μας. Αλλά η περηφάνια, το μίσος και η ντροπή δεν είναι και τόσο αξιόλογα αισθήματα έτσι κι αλλιώς. Για την ακρίβεια είναι εγωκεντρικά και απομονωτικά αισθήματα. Και η ευσπλαχνία; Η αγάπη; Η συμπόνια; Θεωρώ ότι αυτά όχι μόνο δεν τα χάνουμε, αλλά είναι τα μόνα συναισθήματα, το μόνο είδος συμπεριφοράς, που έχει νόημα!
Ας πάρουμε ένα ακραίο παράδειγμα ‘κακού’ ανθρώπου. 

Ο Ουντέι Χουσσέιν, γιος του Σαντάμ, όταν γυρνώντας στην Βαγδάτη έβλεπε να λαμβάνει χώρα ένας γάμος, επενέβαινε με τους φουσκωτούς του και βίαζε τη νύφη, πολλές φορές τη βασάνιζε και τη σκότωνε. Το έκανε αυτό πολλές φορές. Νομίζω ήδη έχουμε στο μυαλό μας την εικόνα ενός τέρατος. Ας τον φανταστούμε όμως 4 χρονών. Ήταν το τετράχρονο που με την ανατροφή και το περιβάλλον του θα γινόταν ο βασανιστής που περιέγραψα. Ήταν το τετράχρονο που θα γινόταν το τέρας Ουντέι Χουσσέιν. Κανένας δεν είναι υπεύθυνος για τα γονίδια και την αγωγή του. Αν είχαμε πρόσβαση στην ανατροφή του και γνώση των συνθηκών του, σε ποια φάση της ζωής του δεν θα ήταν το σωστό να παρέμβουμε στη ζωή του; Πότε θα ήταν πολύ αργά για να βοηθήσουμε τον Ουντέι να ξεφύγει από την ανατροφή του; Στα 5 του; Στα 8 του χρόνια; Η απάντηση είναι: ποτέ. Παρεμβαίνοντας στη ζωή του με ευσπλαχνία και οίκτο, προσφέροντάς του μια σωστή διαπαιδαγώγηση, θα ήταν η σωστή αντίδραση από μας για το καλό όχι μόνο του ίδιου του Ουντέι αλλά και του περίγυρού του.

Είμαι σίγουρος ότι αυτή η θέαση δεν είναι μικρό κατόρθωμα για κάποιον που έχει πέσει θύμα του ή για συγγενείς θυμάτων, αλλά νομίζω ότι στις πιο ψύχραιμες στιγμές μας, η συγχώρεση και η συμπόνια είναι αυτά που πρέπει να μας καθοδηγούν, και αυτές είναι οι στιγμές που καλούμαστε να οργανώσουμε την κοινωνία, να γράψουμε νόμους, να αναθέσουμε στην πολιτεία να αντιμετωπίσει τους εχθρούς της.
Η ελευθερία μετράει. Και οι πολιτικές και κοινωνικές ελευθερίες σίγουρα μετράνε. Αν κάποιος κρατάει ένα όπλο στον κρόταφό μου, λίγο θα με ενδιαφέρει αν το κάνει με την ελεύθερη βούλησή του ή αν τον καθοδηγούν οι νευρώνες του. Είναι σημαντικό να έχεις την ελευθερία να κάνεις αυτό που θέλεις να κάνεις. Αλλά δεν μπορείς να επιλέξεις αυτό που θέλεις.

Δεν μπορείς να είσαι περήφανος για το ταλέντο σου, αλλά έχει σημασία να το χρησιμοποιείς. Δεν χρειάζεται να κατηγορείς τον εαυτό σου για τις αδυναμίες σου, αλλά έχει σημασία να τις διορθώνεις.

Αυτά είναι τα ερωτήματα που μας θέτει ο Sam Harris και που 
μας τα μεταφέρει ο Κωνσταντίνος Σαπαρδάνης από το βιβλίο του

  Scholeio.com 

Βερανζέρος, "...κάτω από τον ουρανό σου Ελλάδα... ήρθα να πεθάνω"

         Το Φανταστικό Ταξίδι

 Χινοπωριάζει και ο βροχερός καιρός
μου φέρνει καινούργια οδύνη,
Πάντα πονώντας, πάντα δειλός,
βλέπεω το κέφι μου ν' αργοσβήνει.
Μακριά από τη Λουτέτσια* τη λασπερή,
γαλανόν ουρανό να βλέπω επάνω.
Την Ελλάδα ονειρευόμουν από παιδί,
εκεί, εκεί θα ήθελα να πεθάνω.



Ομήρου μετάφραση μου είν' περιττή,
ναι, Έλλην υπήρξα, φίλος του Πυθαγόρα.
Μάνα μου η Αθήνα τη χρυσή εποχή,
στου Σωκράτη τη φυλακή πήγα μπονόρα,
είδα του Φειδία το έργο το θαυμαστό,
τον Ιλισό στ' άνθη είδα κει χάμω
εξύπνησα τις μέλισσες στον Υμηττό,
εκεί, εκεί θα ήθελα να πεθάνω.

Θεοί! Μια μέρα να με θαμπώσει αρκεί
εκεί ο ήλιος και την καρδιά να φλογίσει !
Η Λευτεριά που χαιρετίζω πέρα εκεί
κράζει :  Τράχα, Θρασύβουλος έχει νικήσει.
Πάμε! πάμε! Στη βάρκα σήκωσαν τα πανιά.
Θάλασσα, βοήθα με καιρό να μη χάνω,
 άσε τη Μούσα μου ν' αράξει στον Πειραιά,
 εκεί, εκεί θ ήθελα να πεθάνω.

Στην Ιταλία ο ουρανός έχει ομορφιά,
μα η υποδούλωση τον σκοτεινιά ζει.
Βαρακάρη, τραβά κουπί για πιο μακριά,
πάε κει κάτω π' άλλη μέρα χαράζει.
Τι είν' αυτά τα νερά, η άγρια βραχοκορφή ;
το λαμπρός ήλιος στραφταλίζει στην άμμο ;
Η τυραννία ξεψυχά στην ακτή,
εκεί, εκεί θα ήθελα να πεθάνω.

Στέρξε έναν αλλόφυλλο να δει το γυαλό,
θεά Αθηνά, και δος μου δύναμη στη φωνή.
Για τη χώρα σου αφήνω ουρανό ελεεινό
όπου το πνεύμα από τους ρηγάδες πισωδρομεί.
Τη λύρα μου φύλαξε, έχει κατατρεχτεί,
κι αν με τα τραγούδια μου θα σε ευφράνω,
η τέφρα μου με αυτή του Τυρταίου ας ενωθεί,
κάτω από τον ουρανό σου ήρθα για να πεθάνω.

 

                Ψαρά

 Αλλάχ! Θριαμβεύουμε! Δόξασμα στον Προφήτη!
Σ' αυτό το βράχο στήνουμε την παντιέρα.
Οι φυλακές του κάνοντας την ήττα τους νίκη
τίναξαν τις ντάπιες του και πέσαν κει πέρα.
Θριαμβεύουμε και το τρομερό σπαθί
θα σιγυρίσει αυτούς που σταυρό προσκυνούν.
Θα ξολοθρέψουμε την τρανή τη φυλή:


Δεν μπόρεσες, Χιό, να σώσεις ένα λεβέντη
να 'ρθεί να ξιστορήσει τη συφορά σου;
Τα ψαρά έντρομα υπόκυψαν στον αφέντη.
Πού 'ναι οι γιοι, τ' αρχοντικά, τα χωριά σου;
Όταν στο ρέμπελο το νησί πανούκλα
έπεσε στους νεκρούς, ήταν για μας απειλή,
κι αυτοί που πέθαιναν λέγαν: Συ έλειπες, κούκλα.
Η χριστιανοί Μοναρχία δεν θα μας γδικηθεί.

Όμως στη Χιό ξαναρχίζει το ραβαΐσι,
τα Ψαρά πέφτουν και να ποιος τα βοηθάει!
Στο σεράι πόσα κεφάλια θε να μετρήσει
όποιος χριστιανός αποσταλμένος θα πάει;
Στο πλιάτσικο! χρυσάφι! γυναίκες! κρασί!
Παρθένες, προσμετρά στα κάλλη η προσβολή,
θα σας ξαγνίσει την ψυχή μετά το σπαθί:
Η χριστιανή Μοναρχία δε θα γδικηθεί.

Η σκλάβα Ευρώπη είπε συλλογισμένη:
Ας λευτερωθεί ένας λαός! Και ξαφνικά...
Ειρήνη! κραύγασαν με φωνή οργισμένη
οι αρχηγοί π' ο θεός τούς περιφρονά.
Ο Μπάιρον ήταν εν' απευκταίο κακό,
τους είδαν να γελάν όταν στον τάφο 'χε μπει.
Του Χριστού πάμε να βρομίσουμε το ναό,
η χριστιανή Μοναρχία δε θα μας γδικηθεί.

Στην οργή μας τίποτα δεν θα μας σταματάει:
Παν' τα Ψαρά, τα 'χει ο θεός αφανίσει.
Στα ερείπια ο νικητής ακουμπάει,
το αίμα σκέφτεται π' απομένει να χύσει.

Κι η Πόλη μιαν μέρα να δει με χαρά
να κρέμονται από τα κατάρτια όλοι οι Γραικοί!
Να θάψουμε την Ελλάδα αυτή τη φορά:
Η χριστιανή Μοναρχία δε θα μας γδικηθεί.

Έτσι τραγουδούσε αυτή η άγρια ορδή.
Οι Ρωμιοί! ένας βάρβαρος εβρουχήθηλε.
Η αρμάδα τους κατέφθασε στην ακτή,
και το αίμα των Ψαρών εκδικήθηκε.
Ρωμιοί, ενωθείτε! γιατί προδότες μπορεί
την πορεία του θριάμβου σας ν' ανακόψουν.
Ίσως τότε για σας να κλάψουνε οι λαοί
κι οι χριστιανοί ρηγάδες μη σας δικιώσουν.
________________________________________________
Pierre - Jean de Beranger, μετ. Ηλίας Χρόνης 
"Η Ευρωπαική Μούσα στον 19ον Αιώνα" - εκδ. Μαυρίδης



           Σημειώσεις:

* Λουτέτσια, Ρωμαϊκή ονομασία του Παρισιού

* Μπονόρα, Νωρίς, πολύ νωρίς το πρωί - από την ιταλ. φρ. a buonora = το πρωί - πρωί


* Pierre - Jean de Beranger (Βερανζέρος Πέτρος Ιωάννης, Ντιβάλ 1780 – Παρίσι 1857). Γάλλος φιλέλληνας ποιητής. Φιλελεύθερος κατά την περίοδο της Παλινόρθωσης των Βουρβόνων, ύμνησε με συγκίνηση και νοσταλγία τους στρατιώτες του Ναπολέοντα. Φυλακίστηκε μάλιστα δύο φορές για τις βοναπαρτικές του αντιλήψεις. Με την έκρηξη της Ελληνικής Επανάστασης εκδηλώθηκε ο φιλελληνισμός του Β. σε ποιήματα όπως Το φανταστικό ταξίδι, Τα Ψαρά κ.ά. Πολλά από τα ποιήματά του, τα οποία είχε προσαρμόσει σε δημοφιλείς γαλλικές μελωδίες, μεταφράστηκαν στα ελληνικά. Ο δήμος Αθηναίων τίμησε τη μνήμη του δίνοντας το όνομά του σε μια κεντρική οδό της πόλης.



* φωτό:  Ναός του Απόλλωνα
              "Μετά την καταστροφή των Ψαρών" (133Χ188 εκ.), Νικόλαος Γύζης, 1896, 
                Αθήνα, Εθνική Πινακοθήκη



Διαβάστε: Αν οι αντρειωμένες ψυχές ομονοήσουν
                  Εκεί που κατέβαινε ο Ζευς κ' έσπερνε γυιούς και κόρες
                  Η πόλη που στέκει στου Αιγαίου την ακρογιαλιά
                  Σ' ονείρατα η ζωή μου παραδέρνει
                  "Στη σκλαβιά θα μείνεις Ελλάδα... ή "Ελευθερία ή θάνατος παιδιά μου", θα πεις ?"

  Scholeio.com 

Βασίλι Καπνίστ, "Στη σκλαβιά θα μείνεις Ελλάδα... ή "Ελευθερία ή θάνατος παιδιά μου", θα πεις ?"

    Έκκληση για βοήθεια στην Έλλάδα

Τι να 'ναι τάχα τούτες οι βροντές;
Στο Νότο ακούγονται, μαζί με κραυγές.
Οι τούφες του καπνού από που βγαίνουν
Και μέχρι τα σύννεφα ανεβαίνουν;
Αυτής της φοβερής μάχης οι οιμωγές,
Των φονιάδων οι άγριες φωνές
Και των θυμάτων, του θανάτου ο ρόγχος,
Τη γη ολόκληρη ταρακουνάει.
Μεγάλες άναψαν του πολέμου οι φωτιές,
Ο ουρανός κοκκίνησε απ' τις πυρκαγιές.

Είναι η Ελλάδα που άλλο δεν αντέχει
Τον ασήκωτο ζυγό που τη βαραίνει,
Δεν ανέχεται πια τη σκληρή φυλακή,
Τις μεγάλες συμφορές της Πατρίδας,
Τον ανέντιμο τύραννο κι αρνητή της ελπίδας.
Έφτασε ως τα άκρα η αγανάκτηση
Το σπαθί ξεγύμνωσε η επανάσταση.
Ο σταυρός την ευλογεί, την προστατεύει.
Το δρόμο των ενδόξων προγόνων πιστά
Ακολουθεί, και βαδίζει μπροστά.

Κι ο εχθρός που τρεις αιώνες ρουφάει
Των δύστυχων θυμάτων του το αίμα,
Εκδίκηση για τον ξεσηκωμό ζητάει,
Δολοφονικό χέρι πάνω τους απλώνει.

Τους ιερούς ναούς βεβηλώνει,
Τα νεογέννητα ελληνόπουλα σφάζει.
Τις κόρες και τις κυρές ατιμάζει.
Γκρεμίζει τις πόλεις, καίει τα χωριά,
Τα πτώματα των ανθρώπων στοιβάζει
Το ένα πάνω στ' άλλο θεόρατα βουνά.

Αλίμονο! Το αίμα ποτάμια,
Μα ο τρομερός εχθρός δεν ξεδιψάει.
Τη χώρα ολόκληρη ποδοπατάει.
Να τη σπείρει θέλει με κεφάλια.
Η αλαζονεία του όριο δεν έχει,
Πολιτείες ολόκληρες καταστρέφει.
Με άγριο κι ανελέητο μίσος απαιτεί
Να σκορπίσει το θάνατο, να θάψει τη ζωή.
Η τρελλή του λύσσα σκοπό έχει βάλει,
Την Ελλάδα όλη μια φωτιά να κάνει.

Όπως ο Βεζούβιος μες στο θυμό του
Τα φλογισμένα χείλη του ανοίγει
Και πυρακτωμένα ποτάμια ξερνάει,
Τα χωριά και τα σπαρτά παρασύροντας,
Κι ότι άλλο στο διάβα του συναντάει,
Τη φρίκη στις πόλεις σκορπίζοντας,
Τον πληθυσμό τους καταβροχθίζοντας
Μαζί με την πρωτεύουσα την πολύβουη,
Θλιβερό πέτρινο θόλο ανεβάζει,
Την ομαδική σαρκοφάγο σκεπάζει.

Σε τέτοιες συμφορές καταδικασμένη,
Ω χώρα, κακότυχη κι εσύ!
Από βαθιές πληγές εξουθενωμένη
Με το αίμα των παιδιών σου βαμμένη,
Με τέτοια μοίρα τι μπορείς να κάνεις;
Στη βαριά σκλαβιά θα μείνεις υποταγμένη,
Ή θα μαζέψεις όλες σου τις δυνάμεις
Τις αλυσίδες από πάνω σου να πετάξεις
Κι ανάμεσα σε άλλους τάφους εχθρικούς
Έναν κι εσύ ακόμα τάφο να σκάψεις;

Αυτή τη μεγάλη απόφαση πήρες:
Το ζυγό τινάζω ή πέφτω είπες.
Και τα γενναία τέκνα σου εκάλεσες.
"Ελευθερία ή θάνατος, παιδιά μου"!
Κι αυτά με θάρρος τα σπαθιά ζωστήκαν.
Οι στρατιές φυτρώσανε από τη γη.
Νέους και γέρους το ίδιο νεύμα οδηγεί
Και οι γυναίκες στη μάχη ριχτήκαν,
Τα χέρια τους άπλωσαν κατά κει
Και τα χτυπήματα πίσω γυρίσαν.

Στα μέρη όπου οι δοξασμένοι πρόγονοί τους
Δάφνες χρυσές φυτέψανε στη γη τους,
Στις στάχτες έχουν ρίξει το σπαθί
Και το σκήπτρο του Ξέρξη,
Τις Θερμοπύλες αθάνατο έκαναν μνημείο
Μια χούφτα Έλληνες με μια ψυχή,
Τις περσικές δυνάμεις τρέψαν σε φυγή,
Εκεί που για της πατρίδας τη σωτηρία
Χωρίς να υποχωρήσουν ούτ' ένα βήμα
Περήφανα στήθηκε ο βωμός των ανδρείων.

Εκεί η γενναία καινούργια στρατιά
Στο πεδίο της ένδοξης μάχης ξαναγυρνά,
Κατά του θηριώδη άρχοντα και πάλι
Της Σπάρτης η φυλή σηκώνει το κεφάλι.
Τις αλυσίδες λιώνουν, τις κάνουν σπαθιά
Έτοιμοι για τη μάχη όπως παλιά.
Πανοπλίες, περικεφαλαίες κι ασπίδες δεν έχουν,
Με το δίκιο του αγώνα το κεφάλι στέφουν,
Τα μπράτσα και το στήθος το φαρδύ- πανοπλία,
Κι ασπίδα έχουν του Κυρίου την προστασία.

Εμπρός με τόλμη της ανδρείας παιδιά
Συσπειρωμένοι στην ορθοδοξη στρατιά,
Οι δυνάμεις του Άδη στο σταυρό μπροστά
Πως θα μπορέσουν ν' αντισταθούν τώρα πια!
Οι θάλασσες τη σημαία σας ξέρουν καλά,
Εκεί που οι γενναίοι πρόγονοί σας έπνιξαν
Αμέτρητα καράβια περσικά.
Στα μέρη αυτά τα ίδια που οι εχθροί σας
Έπεσαν, το σπαθί σας πάντα θα λαμπυρίζει.
Κι ο αέρας τα δικά σας ιερά λάβαρα θ' ανεμίζει.

Πώς εσείς, λοιπόν, φυλές παντοδύναμες
Που όρκο δώσατε στο σταύρο,
Να στερηθείτε τη δόξα σας
Στον αγώνα τον ιερό;
Να μείνετε άπραγοι και υπομονετικά
Να θωρείτε την ομόθρησκη δική σας χώρα
Ο εχθρός μ' αλαζονεία να καταπατά;
Πως μπορεί του ψευτοπροφήτη το χέρι
Στις στάχτες το Σταυρό της Ανατολής να ρίχνει
Και να λατρεύει τη θεά του σκότους τη Σελήνη!

Εμπρός λοιπόν! Ριχτείτε στον αγώνα,
Η δύναμη της πίστης σας ενώνει
Και η μοιραία του Μωάμεθ η ώρα
Με τη δική σας λαμπρή νίκη σιμώνει.
Έχουν ανοίξει για σας της δόξας οι δρόμοι,
Δείτε πώς τρέμει του Σαρακήνα η ψυχή
Από το φόβο και την προαίσθηση την κακή.
Εμπρός! Το τέρας της ασυδοσίας χτυπήστε
Με της εκδίκησης τους κεραυνούς.
Του ιερού σταυρού τους εχθρούς.
Από προσώπου γης ν' αφανίστε.

Και συ έτοιμος με τη δύναμη σου τη Θεία*
Να καταστρέψεις αυτήν την αλαζονεία
Τιμωρός όπως πάντα της φρικτής τυραννίας,
Των λαών ξέρεις να σπάζεις τα ξένα δεσμά.
Βιάσου! από το άρμα σου το τρομερό
με το δυνατό χτύπημα της γερής παλάμης
Τσάκισε του δυνάστη το σηκωμένο κεφάλι.
Γκρέμισε των κακούργων τη φωλιά
Και των Αχαιών τα βαριά δεσμά
Σαν το εύθραυστο γυαλί σπάσε πάλι.

Αυτή η μοίρα σε σένα έχει γραφτεί!
Να πολεμήσεις και να βγεις νικητής.
Με το στιβαρό χέρι που κρατάς το θρόνο,
Να φέρεις τη γαλήνη στην Ανατολή,
Ο ίδιος ο Θεός θα σου δείξει το δρόμο.
Γιατί γνωρίζει πως δεν είναι η δόξα η γλυκιά
Μήτε η πολεμική λεία που σου δίνουν χαρά.
Στην ειρήνη του κόσμου βρίσκεις ευτυχία
και σ' όλων των λαών την ευημερία.
Θρίαμβος δικός σου. η νίκη του Σταυρού!

                           1821

* Ο ποιητής απευθύνεται στον τσάρο της Ρωσίας καλώντας τον να βοηθήσει την Ελλάδα στον αγώνα της. (Σημ. του Μεταφραστή). 
_______________________

      Στον Επαναστατημένο Ελληνικό Λαό

Προς τα πού άραγε κατευθύνονται
Τάγματα στις μάχες δοκιμασμένα,
Για ποιούς οι φωτιές προορίζονται
Και τα σπαθιά που κρατάνε στα χέρια;

Μήπως και πάλι την Ευρώπη σκέπτεται*                                 * Ο Ναπολέοντας
Ο αιχμάλωτος που στους αμμόλοφους στέκεται,
Μήπως η αχτίδα των ελεύθερων ημερών
Σβήνει και πάλι μετά τη λάμψη των Σπαρτιατών;

Αν έτσι είναι. Ω! ευλογημένες
Σκιές του λεωνίδα και του Μιλτιάδη,
Χαρείτε! Η ώρα τώρα σημαίνει
Στις στάχτες να χαθεί της Πόλης ο δυνάστης!

Μπροστά σ' ενός τέτοιου λαού τις ελπίδες
Πώς θα μπορέσει ο τύραννος ν' αντισταθεί,
Ποιος μπορεί να δέσει μ' αλυσίδες
Αυτόν που τη σκλαβιά και το θάνατο κάνει ζωή;

Ω φίλοι! το σπαθί σας το αιχμηρό
με το αίμα των τυράννων κοκκινίστε.
'Οσοι για την ελευθερία πολεμούν τον εχθρό
Ευτυχισμένοι ακόμα και στο χώμα αν μπείτε.

                                    1821 
__________________________________________________
Μετ.: Ρούλα Κακλαμανάκη,
"Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 στον καθρέφτη της Ελληνικής Ποίησης"
Επιλογή, εισαγωγή, επιμέλεια Σόνα Ιλίνσκαγια 



* Vassily Kapnist, 1757 – 1823. Ρώσος συγγραφέας, ελληνικής καταγωγής, απόγονος της βυζαντινής οικογένειας Καπνίση. Αρχικά υπηρέτησε ως αξιωματικός, αλλά στη συνέχεια παραιτήθηκε από το στράτευμα για να επιδοθεί στη λογοτεχνία. Διετέλεσε διευθυντής του αυτοκρατορικού θεάτρου της Ρωσίας και το 1820 εξελέγη ακαδημαϊκός. Από τα θεατρικά του έργα τα πιο αξιόλογα είναι Η στρεψοδικία και η Αντιγόνη.


Διαβάστε: Αν οι αντρειωμένες ψυχές ομονοήσουν
                  Εκεί που κατέβαινε ο Ζευς κ' έσπερνε γυιούς και κόρες
                  Η πόλη που στέκει στου Αιγαίου την ακρογιαλιά
                  Σ' ονείρατα η ζωή μου παραδέρνει
                  "...κάτω από τον ουρανό σου Ελλάδα... ήρθα να πεθάνω" 

  Scholeio.com 

Από έναν βράχο στο Αιγαίο...

Το πρώτο αποδεικτικό στοιχείο της ανθρώπινης ζωής στην Ελλάδα χρονολογείται από την Παλαιολιθική περίοδο μεταξύ του 120000-10000 π.Χ.
Ωστόσο, οι αρχές της ανάπτυξης του Ελληνικού πολιτισμού εντοπίζονται στη Νεολιθική περίοδο, περίπου το 7000 - 3000 π.Χ. Πολλά ερείπια οικισμών και τάφων αυτής της περίοδου έχουν ανακαλυφθεί στη Θεσσαλία, τη Μακεδονία και την Πελοπόννησο. Τα πρώτα αστικά κέντρα ιδρύωνται κατά τη διάρκεια της Εποχής του Χαλκού (3000-1100 π.Χ.) Αποδεικτικά στοιχεία αυτών έχουν βρεθεί σε όλη την σύγχρονη Ελλάδα, για παράδειγμα, στα Βορειοανατολικά νησιά του Αιγαίου, τις Κυκλάδες, την Κρήτη και την ηπειρωτική Ελλάδα.

 
Κατά τη Μινωική περίοδο στην Κρήτη (περίπου, 2η χιλιετία π.Χ.), μια πιο εκσυγχρονισμένη και πιο οργανωμένη κοινωνία με μεγάλο πολιτισμό αναπτύχθηκε ειδικά σε αυτήν την περιοχή.

Οι πρώτες γραφές ανακαλύφθηκαν και άρχισε η εμπορική και πολιτιστική επικοινωνία μεταξύ των Μινωιτών με λαούς από χώρες της Ανατολικής Μεσογείου. Αυτό οδηγεί σε μια ανταλλαγή ιδεών και πολιτισμού το οποίο οχι μόνο καθιερώθηκε ως μέρος του Μινωικού πολιτισμού, αλλά εξαπλώνεται και στην επιρροή των πολιτισμών, της θρησκείας και των κυβερνήσεων σε όλο τον νησιά του Αιγαίου και την ηπειρωτική Ελλάδα.
Σε αυτό το διάστημα η Κρήτη γίνεται ο κυριότερος εξαγωγέας κοσμημάτων, εξειδικευμένων βιοτεχνικών έργων, λαδιού και κρασιού, καθώς και μεγάλος εισαγωγέας τροφίμων και πρώτων υλών. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου αναπτύχθηκε στην Κρήτη ο πρώτος μεγάλος εμπορικός στόλος....

... και έτσι φτάνουμε μέχρι περίπου το 1500 π.Χ. όταν συμβαίνει αυτή τραγική καταστροφή της Κρήτης λόγω της έκρηξης του ηφαιστείου της Σαντορίνης.
Οι Μυκηναίοι, με βάση την ηπειρωτική Ελλάδα ήταν σε θέση να επωφεληθούν από αυτή την κατάρρευση του Κρητικού-Μινωικού πολιτισμού και να εδραιωθούν ως ηγετική δύναμη σε ολόκληρο το Αιγαίο κατά τους τελευταίους αιώνες της 2ης χιλιετίας π.Χ.
Οι πόλεις τους, Μυκήνες, Πύλος, Τίρυνθα, Θήβα, Ιολκός, Αθήνα, έγιναν τα γραφειοκρατικά κέντρα του τεράστιου Βασιλείου. Αυτή είναι η περίοδο που οι Έλληνες μέσω του Μυκηναϊκού πολιτισμού εδραιώνουν την εξουσία τους.
Οι κοινωνίες τους βασίζονται στην ελίτ τάξη των πόλεμικων Αρχηγών.

Ο Μυκηναϊκός πολιτισμός άκμασε περίπου τετρακόσια ετη. Οι πόλεις των Μυκηναίων ήταν μεγάλες και ισχυρέςς, η τέχνη και η γεωργία άνθισε και υπήρχε μεγάλη ευημερία. Ωστόσο, σε αντίθεση με τις προηγούμενες Μινωικές κοινωνίες, ο πλούτος δεν ήταν κατανεμημένος στους κόλπους του πληθυσμού. Ως μοναρχική κοινωνία, οι βασιλιάδες ηταν αυτοί που ειχαν συσσωρευμένο τον πλούτο της κοινωνίας και δαπανούσαν τεράστια ποσά σε μάχες, εκστρατείες και εισβολές.
Φτάνοντας στο 1200 π.Χ. περίπου η εξουσία των Μυκήναιων βασιλέων αρχίζει να μειώνεται. Αποδίδεται ότι αυτοό οφείλεται στην εισβολή των Δωρικών φυλών από τη βόρεια Ελλάδα. Εναλλακτικά, θεωρείται ότι η Μυκηναϊκή εξουσία αποδυναμώθηκε και τελικά ανατρέπεται από άλλες ομάδες του μυκηναϊκου πληθυσμού οι οποίες στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν σε πολλές περιοχές που πρώην ελέγχονταν από αυτούς.

Εδώ συναντούμε μια μακρά περίοδο οικονομικής και πολιτιστικής στασιμότητας η οποία διήρκεσε από το 1150-900 π.Χ. περίπου. Αυτή η σκοτεινή εποχή, ωστόσο, έληξε με την εμφάνιση και την έναρξη της ελληνικής Αναγέννησης, που είναι γνωστή ως...
Γεωμετρική Περίοδος (9ος-8ος αιώνας π.Χ.). Οι ελληνικές πόλεις-κράτη διαμορφώθηκαν και υπήρξε μια μεγάλη ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών.
Τα Ομηρικά Έπη και το ελληνικό αλφάβητο δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια αυτών των χρόνων του Διαφωτισμού. Η Αρχαϊκή περίοδος που ακολούθησε κατά τον 7ο-6ο αιώνα π.Χ. είδε θεμελιώδεις πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές. Η Ελληνικές πόλεις κράτη άρχισαν την ίδρυση αποικιών στη Βόρεια Αφρική προς τα νότια, τη Μαύρη Θάλασσα στα βόρεια και στα δυτικά στην Ιταλία, Γαλλία και Ισπανία.
Αυτή ήταν η αρχή της Κλασσικής περίοδου. Τον 5ο-4ο αιώνα π.Χ. η Αθήνα κυριαρχούσε τόσο πολιτικά όσο και πολιτιστικά. Στην περίοδο αυτή δημιουργήθηκε αυτό που ονομάζεται η «χρυσή εποχή του Περικλή». Οι επιστήμες, το θέατρο, η γλυπτική και η αρχιτεκτονική και κυρίως η Φιλοσοφία γνωρίζουν μια τεράστια πρόοδο. Κατά την περίοδο του χρυσού αιώνα χτίζεται ο Παρθενώνας και άλλα μεγαλουργήματα της γλυπτικάς και αρχιτεκτονικής. Η Ελληνική φιλοσοφία φθάνει στο απόγειο της με φιλοσόφους όπως ο Πλάτωνας, Αριστοτέλης, Αναξαγόρας, Ζήνων κ.λπ. Μεγάλοι δραματουργοί όπως ο Ευριπίδης, Σοφοκλής, Αριστοφάνης δημιουργούν Αθάνατα εργα, ενώ μεγάλοι γλύπτες και αρχιτέκτονες όπως ο Φειδίας, ο Ικτίνος, ο Πραξιτέλης δημιουργούν μνημεία και αγάλματα που θα μείνουν για πάντα ωσ τα μεγαλουργήματα του κλασσικού Ελληνικού πολιτισμού.
Η παρακμή και η απώλεια κυριαρχίας της Αθήνας γίνεται στο τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου το 404 π.Χ. Ο 4ος π.Χ. αιώνας είδε την ανάπτυξη των Μακεδόνων ως μια νέα δύναμη στον Ελληνικό κόσμο.
Ο Φίλιππος ΙΙ, βασιλιάς της Μακεδονίας και ο γιος του Αλέξανδρος έπαιξαν πρωταγωνιστικό ρόλο. Στο 388 π.Χ. ο δεκαοκτώ ετών Αλέξανδρος οδήγησε το Μακεδονικό ιππικό του σε νίκη στην μάχη της Χαιρώνειας. Μετά τη δολοφονία του πατέρα του Φίλιππου, το 336 π.Χ., κατά την εκστρατεία για την απελευθέρωση των ελληνικών κρατών της Μικράς Ασίας από τους Πέρσες, υπήρχε αναταραχή μεταξύ Ελλήνων και Μακεδόνων στην Θήβα..
Τελικά Έλληνες και Μακεδόνες ενώσαν τις δυνάμεις τους και με αρχηγό τον Αλέξανδρο κατακτήσαν την Περσία, την Αίγυπτο και περιοχές μέχρι τον Ινδό ποταμό. Η τεράστια αυτή αυτοκρατορία άλλαξε ριζικά την πολιτική και πολιτιστική κατάσταση στον τότε γνωστό κόσμο.
Μετά τον πρώιμο θάνατο του Αλέξανδρου σε ηλικία τριάντα τριών η τεράστια αυτοκρατορία του διαιρέθηκε μεταξύ των στρατηγών του και παρά το γεγονός ότι η πολιτική οντότητα που δημιουργήθηκε δεν συνεχίστηκε, η κληρονομιά του ήταν ένας ενιαίος οικονομικός και πολιτιστικός κόσμος που εκτείνονταν από τα Στενά του Γιβραλτάρ έως τον ποταμό Ινδό στις Ινδίες.
Είναι η Ελληνιστική Εποχή (3ος- 1ος αιώνα π.Χ.) οι ελληνικές πόλεις-κράτη είχαν χάσει τη θέση τους σε ισχύ και κύρος, αν και παραμένουν αυτοδιοικούμενες και ανεξάρτητες μεταξύ τους. Κατά την Ελληνιστική Εποχή οι επιστήμες και οι τέχνες γνωρίζουν μεγάλη ακμή.

Το 146 π.Χ., η Ελλάδα κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους και η χώρα απορροφάται απο τη διευρυνόμενη αυτοκρατορία τους. Η κατάληψη του Ελληνικού χώρου από τη Ρώμη δεν ήταν απόλυτα αρνητική, ο θαυμασμός του ελληνικού πολιτισμού από τους Ρωμαίους αυτοκράτορες ήταν μεγάλος και υπήρχε σεβασμός και θαυμασμός για τις ελληνικές πόλεις, κυρίως την Αθήνα.
Η Ρώμη γενικά επηρεάστηκε πολιτιστικά από τους Ελληνες σε σημείο που σήμερα να μιλάμε παγκοσμίως για τον Εληνορωμαϊκό πολιτισμό που δημιουργήθηκε κατή την περίοδο αυτή.
Ο Απόστολος Παύλος στο πρώτο αιώνα π.Χ. έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξάπλωση του Χριστιανισμού σε όλη την Ελλάδα.
Τον 4ο αιώνα μ.Χ. ο Μέγας Κωνσταντίνος αποφάσισε να μεταθέσει την πρωτεύουσα της Ρωμαικής αυτοκρατορίας μακριά από τη Ρώμη στην Κωνσταντινούπολη. Αυτή η μετατόπιση του κέντρου βάρους στο ανατολικό τμήμα της αυτοκρατορίας προανήγγειλε την έναρξη της Βυζαντινής περιόδου στην Ελλάδα.

Για χίλια χρόνια, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν μια από τις πιο ισχυρές στρατιωτικές, οικονομικές και πολιτιστικές δυνάμεις σε όλη την Ευρώπη. Η αυτοκρατορία πήρε Ελληνικό χαρακτήρα και η ελληνική γλώσσα έγινε η επίσημη γλώσσα της απέραντης Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Κατά την περίοδο αυτή ήκμασε η θρησκευτική αρχιτεκτονική, μουσική και η αγιογραφία. Μεγαλοπρεπείς εκκλησίες και μοναστήρια χτίζονται σε πολλές περιοχές του κράτους με αποκορύφωμα το ναό της Αγίας Σοφίας στη Κωνσταντινούπολη.

Η αρχή της πτώσης του Βυζαντινού κόσμου άρχισε το 1204, όταν η Κωνσταντινούπολη καταλήφθηκε και λαφυραγωγήθηκε από τους Σταυροφόρους. Περιοχές της Ελλάδας χαρίστηκαν σε δυτικούς ηγέτες, ενώ παράκτιες περιοχές και πολλά νησιά καταλήφθηκαν από τους Ενετούς. Η αποκατάσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας έγινε στα 1262 μόνο για να διαλυθεί και πάλι από τους Τούρκους με αποκορύφωμα την ολοσχερή καταστροφή το 1453. Αυτή η περίοδος της ελληνικής ιστορίας είδε την κατάληψη της Ελλάδας απο την Οθωμανική Αυτοκρατορία, η οποία αρχίζει με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1453, ακολουθούμενη από τη κατάληψη της Αθήνας το 1456 και, κατά τη δεκαετία 1460-1470, της Αχαΐας, Πελοπόννησου, Εύβοιας και Μυστρά. Η Κρήτη ήταν η τελευταία περιοχή της Ελλάδας που θα κατάληφθή το 1669.
Η Οθωμανική κυριαρχεία στην Ελλάδα κράτησε τετρακόσια χρόνια μέχρι την Ελληνική Επανάσταση (1821-1829). Η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που κατάφερε να εξασφάλιση την ανεξαρτησία της από την τουρκική κατοχή. Μετά από μια μακρά περίοδο με πολέμους και αιματηρές συγκρούσεις, το 1830, το ανεξάρτητο ελληνικό βασίλειο έχει πια σχηματιστεί, το οποίο τελικά επικυρώθηκε από τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης τον Ιούλιο του 1832. Αυτό το βασίλειο, ωστόσο, δεν κάλυπτε όλες της περιοχές της σύγχρονης Ελλάδας. Ο αγώνας για την απελευθέρωση όλων των περιοχών της Ελλάδας συνεχίστηκε μέχρι το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Τα Ιόνια νησιά ενσωματώθηκαν το 1864, ακολουθούμενα από μέρη της Ηπείρου και της Θεσσαλίας το 1881.

Το 1913 κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων και υπό την ηγεσία του μεγάλου Έλληνα πολιτικού Ελευθερίου Βενιζέλου, η Μακεδονία, Ηπειρος και το Ανατολικό Αιγαίο συμπεριλήφθηκαν ακολουθούμενα το 1919 από τη Δυτική Θράκη. Ήταν ωστόσο μια περισσότερο πολύπλοκη διαδικασία ενσωμάτωσης για το νησί της Κρήτης. Τα τελικά βήματα για την ανεξαρτησία της ξεκίνησαν το 1898 και συνεχίστηκαν μέχρι το 1913, όταν η Κρήτη ενώθηκε με την Ελλάδα επιτέλους. Τα Δωδεκάνησα ήταν η τελευταία ομάδα νησιών που εντάχθηκε στην Ελλάδα το 1948.

Στη διάρκεια του Β' παγκόσμιου πολέμου 1940-41 η Ελλαδα ήταν μια απο τις λίγες χώρες που αντιστάθηκαν για ένα τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα. Ο πόλεμος κυρήχθηκε στις 28 του Οκτώβρη 1940 και τελικά η Ελλάδα καταλήφθηκε ολοκληρωτικά τον Ιούνιο του 1941 με την κατάληψη της Κρήτης.
Λόγω της στρατηγικής θέσης, και σαν φυσικό όριο της Ευρώπης με Ανατολή και της Δύση, η Ελλάδα είχε θεωρηθεί ανέκαθεν ένας ζωτικής σημασίας χώρος.
Από το 1981 η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αποδεικτικά στοιχεία της μακριάς και πολυτάραχης ιστορίας της Ελλάδας μπορούμε να δούμε σε ολη την την ηπειρωτική Ελλάδα και τα νησιά. Αμέτρητοι αρχαιολογικοί χώροι, μουσεία και συλλογές αντικειμένων, από την προιστορική, την αρχαία, την κλασική, την Ελληνιστική, την Ρωμαϊκή και τη Βυζαντινή περίοδο, αρχαίοι ναοί, θέατρα, μοναστήρια, κάστρα και άλλα κτίρια και μνημεία σε κάθε περιοχή της Ελλάδας μας θυμίζουν το μεγαλείο της χώρας μας.


  Scholeio.com 

Ρίλκε, Μέσα στο αίμα μου θα σ' έχω πάλι...

Κάστρο Ντουίνο

Ο Ρενέ Καρλ Ουίλιαμ Τζων Γιόζεφ Μαρία Ρίλκε  (René Karl Wilhelm Johann Josef Maria Rilke) γεννήθηκε στην Πράγα. Η καταγωγή του γερμανική. Η εποχή που μεγαλώνει είναι ταραγμένη. Οι έντονες θρησκευτικές διαμάχες, η ηθική κατάπτωση και μια παγκόσμια αναστάτωση, δημιουργούν μια ταραγμένη εποχή και ακριβώς αυτές οι παιδικές του μνήμες είναι και το πρώτο υλικό για το κατοπινό έργο του.  Είναι ακόμη η αιτία που τον έσπρωξε να περιπλανηθεί σ' όλη σχεδόν την Ευρώπη, από την Ιταλία και Γαλλία έως τη Ρωσία.

Σβήσε τα μάτια μου· μπορώ να σε κοιτάζω,
τ’ αυτιά μου σφράγισέ τα, να σ’ ακούω μπορώ.
Χωρίς τα πόδια μου μπορώ να ’ρθω σ’ εσένα,
και δίχως στόμα, θα μπορώ να σε παρακαλώ.
Κόψε τα χέρια μου, θα σε σφιχταγκαλιάζω,
σαν να ήταν χέρια, όμοια καλά, με την καρδιά.
Σταμάτησέ μου την καρδιά, και θα καρδιοχτυπώ
με το κεφάλι.
Κι αν κάμεις το κεφάλι μου σύντριμμα, στάχτη, εγώ
μέσα στο αίμα μου θα σ’ έχω πάλι. -Ράινερ Μαρία Ριλκε -
μτφρ. Κωστής Παλαμάς

Κοντός, ασθενικός με μακρόστενο κεφάλι, μεγάλη μύτη και ζωγραφιστά χείλη που τονίζουν το ελαφρώς πεταχτό πιγούνι του με το βαθύ λακκάκι. Έχει όμορφα και τεράστια μάτια και σύμφωνα με την περιγραφή της πριγκίπισσας Τάξις είχε «μάτια γυναίκας με μια αναλαμπή σκανταλιάρικης παιδικότητας».
- «Τι τα θέλετε», είπε κάποτε ο φίλος του Κάσνερ προσπαθώντας να εξηγήσει στην πριγκίπισσα μια καινούρια εξαφάνιση του Ρίλκε. «Όλες αυτές οι γυναίκες στο τέλος τον κάνουν πάντα να πλήττει…».
 Οι γυναίκες που βρέθηκαν κοντά του συμφωνούσαν ότι η συντροφιά του ήταν πολύ ευχάριστη. Ο ίδιος έλεγε ότι μόνο με τις γυναίκες μπορούσε να μιλάει, ότι μόνο εκείνες καταλάβαινε και ότι μόνο με εκείνες ένιωθε άνετα. Όχι όμως για μεγάλα διαστήματα...

Ο Ρίλκε με τη ζωγράφο Μπαλαντίν Κλοσσόφσκα και τον γιο της

Έζησε με αναρίθμητες γυναίκες της αριστοκρατίας μέχρι να βρει την λυρική του έμπνευση. Γιατί του πήρε δέκα χρόνια μέχρι να γράψει τις ελεγείες του...
Διαβάζοντας τις επιστολές και τα ημερολόγιά του συμπεραίνουμε ότι ο Ρίλκε πέρασε όλη του τη ζωή εν αναμονή της λυρικής έμπνευσης και ακριβώς αυτή την αναμονή μοιραζόταν με διάφορες γυναίκες...  Οι περισσότερες αριστοκράτισσες που, πολύ πρόθυμα είναι αλήθεια, του έδιναν καταφύγιο στα κάστρα και τις ιδιοκτησίες τους, ώστε να «περιμένει» με μεγαλύτερη άνεση....
 
Τρέφει ερωτικά ή απλώς φιλικά αισθήματα για τη γοητευτική Λου Αντρέας – Σαλόμε, την απελπισμένη Ελεονόρα Ντούζε, την πριγκίπισσα Μαρί φον Τουρν και πολλές ακόμη που συνθέτουν μια ατελείωτη λίστα, η οποία μπορεί ίσως να φαντάζει υπερβολική, αλλά δεν είναι.
Με την κόμισσα Ντε Νοάιγ η σχέση του δεν ευτύχησε και τόσο... τον βρήκε άσχημο και η πρώτη ερώτηση που του απηύθυνε με πολύ σοβαρό τόνο, αμέσως μόλις συστήθηκαν, ήταν:
- «Κύριε Ρίλκε, τι πιστεύετε για τον έρωτα; Τι σκέφτεστε για τον θάνατο;».

Και με τη ντίβα Ντούζε, που ο Ρίλκε ένιωθε μεγάλο θαυμασμό, παρότι όταν τη γνώρισε ήταν ήδη ανήμπορη, ηλικιωμένη και ψυχικά διαταραγμένη, η στενή τους φιλία διακόπηκε απότομα εξαιτίας ενός παγονιού, όταν ενώ βρίσκονται σε ειδυλλιακό πικνίκ σε κάποιο από τα νησιά της Βενετίας και πίνουν το τσάι τους, το πτηνό πλησίασε από πίσω και με τη δυνατή, βραχνή φωνή έκραξε μέσα στο αυτί της ηθοποιού.... Η γυναίκα πετάγεται από τη θέση της σαν να τη χτύπησε ηλεκτρικό ρεύμα... και τρομοκρατημένη φεύγει τρέχοντας όχι μόνο από το πικνίκ, αλλά και από την ζωή του Ρίλκε…

Είναι πολύ νέος όταν επισκέπτεται τον ηλικιωμένο Τολστόι στο κτήμα του... στον περίπατό που κάνουν μαζί στην εξοχή, συντροφιά με την πανταχού παρούσα Λου Αντρέας – Σαλομέ, ο Τολστόι ρωτάει με ενδιαφέρον τον Ρίλκε:
- «Σε τι είστε αφιερωμένος αυτή την εποχή;»...
- «Στη λυρική ποίηση» απαντά ο ποιητής συνεσταλμένα.
Ο Ρίλκε ξαφνιάζεται από την προσβλητική αντίδραση του Τολστόι... Είναι ένας πραγματικός λίβελος εναντίον κάθε είδους λυρικής έκφρασης, στην οποία όπως λέει "...δεν πρέπει να αφιερώνεται κανείς και για κανένα λόγο".
Δεν υπάρχει αμφιβολία πως τα λόγια του ηλικιωμένου Ρώσου συγγραφέα, μετά το πρώτο ξάφνιασμα του, μπήκαν από το ένα αυτί του νεαρού Ρίλκε και βγήκαν από το άλλο, καθώς στην ιστορία της λογοτεχνίας δεν πρέπει να υπάρχουν πολλοί ποιητές που να έχουν περισσότερο αφιερωθεί, με όλη τη σημασία της λέξης στη λυρική έκφραση !

Περνάει όλη του τη ζωή υποφέροντας από αρρώστιες τόσο σωματικές όσο και ψυχικές, ενόσω "περιμένει" τη λυρική έμπνευση. Οι κοντινοί του άνθρωποι τον βλέπουν πάντα να υποφέρει και να
βασανίζεται. Εκείνος δεν δίσταζε να αναφέρει στις άφθονες επιστολές και τα ημερολόγιά του ότι ήταν «οι αδιάκοπες κακοτυχίες» του τον εμπόδιζαν «να εργαστεί σοβαρά» όπου κι αν βρισκόταν.
Όταν φιλοξενείτο στον έξοχο πύργο Μπεργκ, στο καντόνι της Ζυρίχης, ο μακρινός ήχος ενός ηλεκτρικού πριονιστηρίου στην άλλη άκρη του πάρκου τον δυσκόλευε να συγκεντρωθεί και να συλλάβει τους στίχους του.
Η σύνθεση των «Ελεγειών του Ντουίνο» του πήρε δέκα χρόνια, εκ των οποίων τα περισσότερα ήταν απλώς χρόνια αναμονής.
Όταν είναι "τυχερός", ακούει φωνές! Όπως τότε που μέσα στην αντάρα μιας καταιγίδας, άκουσε μια φωνή να τον καλεί. Του ψιθύρισε στο αυτί: «Ποιος τάχα θα με άκουγε, αν φώναζα, από τις τάξεις των αγγέλων;
Μένει ακίνητος... ακούει τη φωνή του Θεού. Στη συνέχεια βγάζει το μικρό σημειωματάριο που έχει πάντα μαζί του, σημειώνει αυτούς τους στίχους και ύστερα μερικούς ακόμη που σχηματίστηκαν
σχεδόν άθελά του.... Ως το βράδυ η «Πρώτη Ελεγεία» έχει τελειώσει.

Ο Ρίλκε γεννήθηκε στις 4 Δεκεμβρίου του 1875 και πέθανε από λευχαιμία με φριχτούς πόνους σε νοσοκομείο του Βαλμόν στην Ελβετία, στις 29 Δεκεμβρίου 1926, σε ηλικία 51 ετών.
Στην επιτάφιο πλάκα χάραξαν τους στίχους που είχε συνθέσει ο ίδιος:

"Ρόδο, ω καθαρή αντινομία, απόλαυση
Του κανενός ο ύπνος να ‘σαι κάτω από τόσα
Βλέφαρα...."

Ο πατέρας του, Γιόζεφ Ρίλκε (Josef Rilke, 1838-1906), έγινε ανώτερος υπάλληλος στους σιδηροδρόμους μετά από μια ανεπιτυχή στρατιωτική σταδιοδρομία. Η μητέρα του, Sophie ("Phia") Entz (1851-1931), καταγόταν από μια ευκατάστατη οικογένεια βιομηχάνων της Πράγας, τους Entz-Kinzelbergers, οι οποίοι κατοικούσαν σε ένα μέγαρο στην οδό Herrengasse (Panská) 8, όπου ο μικρός Ρενέ μεγάλωσε. Ο γάμος των γονέων του έγινε το 1884.
Η σχέση μεταξύ της Phia και του μοναδικού γιου της βαρυνόταν από το παρατεταμένο πένθος της για τη μεγαλύτερη κόρη της.
Φοίτησε στη Στρατιωτική Σχολή του Ζανκτ Πλέτεν (Sankt Ploeten) της Αυστρίας, μετά από πίεση των γονιών του να ακολουθήσει σταδιοδρομία στρατιωτική, για μια πενταετία (1886 - 1891) αλλά αναγκάζεται να εγκαταλείψει λόγω ασθένειας.
Το 1895 αρχίζει να φοιτά στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα. Εκεί σπουδάζει γερμανική λογοτεχνία, ιστορία της τέχνης και φιλοσοφία.  Από το 1892 αρχίζει να συμμετέχει σε φιλολογικούς κύκλους της Πράγας. Σ' αυτήν την εποχή χρονολογούνται και οι πρώτες ποιητικές συλλογές του.
  
Η φιλία του με τον Ροντέν, η ζωή του Παρισιού, ο γάμος του τον Απρίλιο του 1901 με τη νεαρή γλύπτρια Κλάρα Βέστχοφ από τη Βρέμη διαμόρφωσαν μια μυστικιστική διάθεση στη δεύτερη περίοδο της ποίησής του. Στα Νέα Ποιήματα (1907 - 1908) διαφαίνεται μια μεταφυσική ανησυχία μπροστά στο μυστήριο της δημιουργίας και του σύμπαντος.
Το 1910 ο Ρίλκε ταξίδεψε στη Δαλματία, στη Βόρεια Αφρική και στην Αίγυπτο. Κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο εγκαταστάθηκε στο Μόναχο. Τότε δημοσίευσε και τα αριστουργήματά του Ελεγείες του Ντουίνο (Duineser Elegien, 1911 - 1922), που άρχισε να γράφει κατά τη διάρκεια της παραμονής του στον Πύργο του Ντουίνο της Δαλματίας, κοντά στη Τεργέστη, και τα Σονέτα στον Ορφέα (Sonette an Orpheus, 1922).
Με τα δυο αυτά του έργα, με τον πλούσιο λυρισμό τους, το υμνητικό ύφος και την όρεξη για ζωή, ο Ρίλκε έφθασε στο αποκορύφωμα του ποιητικού του έργου.
Το μυθιστόρημα "Οι Σημειώσεις του Μάλτε Λάουριτς Μπρίγκε" (Die Aufzeichnungen des Malte Laurids Brigge, 1910), που άρχισε να το γράφει στη Ρώμη το 1904, "μπορεί να θεωρηθεί ως ο πρόδρομος της γραφής των Υπαρξιστών".
Το 1929 δημοσιεύθηκε το πολύ ενδιαφέρον έργο του, που διαβάστηκε κι αγαπήθηκε ιδιαίτερα από τους νέους, Γράμματα σ' ένα νέο ποιητή (Briefe an einem jungen Dichter). Η πλούσια αλληλογραφία του Ρίλκε περιέχει πολύτιμες πληροφορίες για το έργο του.

Οι επιρροές του Ρίλκε είναι διάφορες... Τον γοήτευσε τo ύφος του Δανού ποιητή Γενς Πέτερ Γιάκομπσεν (Jacobsen, 1847 - 1885) αλλά ενδιαφέρθηκε και διάβασε τον Βέλγο δραματουργό Μωρίς Μαίτερλινκ (Maeterlinck, 1862 - 1949), όπως και τον χριστιανικό υπαρξισμό του Σαίρεν Κίρκεγκωρ (Kierkegaard, 1813 - 1855), τον Ωγκύστ Ροντέν και την ψυχανάλυση του Σίγκμουντ Φρόυντ και μαζί με τον Αυστριακό ποιητή και δραματουργό Ούγκο φον Χόφμανσταλ και τον λυρικό Γερμανό ποιητή Στέφαν Γκεόργκε αποτελούν την τριάδα της νεωτεριστικής ποίησης στην Κεντρική Ευρώπη.
Με τη μελέτη όμως του έργου του διαπιστώνεται ότι ο Γαλλικός Ιμπρεσιονισμός στη ζωγραφική αλλά και ο συμβολισμός στην ποίηση διαμορφώνουν ιδαίτερα το στίχο του.
_____________________________________________________________
Ανθρώπινες Πορείες - Scholeio.com

 
[...] Ο Ρίλκε δεν βιαβάζει ποτέ κριτικές για τα βιβλία του. Οι επιστολές του συνιστούν προεκτάσεις της ποίησής του. Τα ημερολόγια του είναι καταθέσεις ψυχής, αναπτύγματα ενός κόσμου που διαπλατυνόταν και βάθαινε μέσα στη συνείδησή του σε τέτοιο σημείο ώστε να εμπνέει όχι μόνο τους αναγνώστες και τους ομοτέχνους του αλλά και ανθρώπους με διαφορετικά ενδιαφέροντα. Το dasein του Χάιντεγκερ, επί παραδείγματι, δεν είναι άστοχο αν το εκλάβει κάποιος ως φιλοσοφική προέκταση του κόσμου του Ρίλκε. Η φαινομενολογία του Χούσερλ έχει επηρεαστεί από το έργο του και η κατάδυση του Τόμας Μαν στον κόσμο της αρρώστιας, από όπου αναδύεται ένα πάθος ζωής που γίνεται τόσο πιο έντονο όσο πιο σοβαρή είναι η αρρώστια, οφείλει πολλά στον ποιητή αυτόν, ο οποίος πριν από ενενήντα χρόνια κατάφερε στο κάστρο του Ντουίνο, ατενίζοντας την υδάτινη πεδιάδα της Αδριατικής, να ακούσει τα φτεροκοπήματα των αγγέλων και να «δει» τα Χερουβείμ του χρόνου πάνω από την άβυσσο.

"Ζήστε όπως ο Ρίλκε", απόσπασμα από το άρθρο του Αναστάση Βιστωνίτη, στο Βήμα:


  Scholeio.com 

Βινκέλμαν, Ο Πρώτος Αρχαιολόγος

      Ο θεμελιωτής της Αρχαιολογίας 
 Απομάκρυνε την Αρχαιολογία από τον ερασιτεχνικό-αρχαιοδιφικό προσανατολισμό της και την τοποθέτησε στη σωστή της βάση, της έδωσε για πρώτη φορά επιστημονικό χαρακτήρα που της έπρεπε.  
Κάθε χρόνο, τις πρώτες εβδομάδες του Δεκεμβρίου, το Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο στο Βερολίνο, στη Ρώμη και στην Αθήνα, όπως και πολλά πανεπιστήμια της Γερμανίας, γιορτάζουν την ενάτη Δεκεμβρίου του χίλια επτακόσια δέκα επτά 9.12.1717... Είναι η ημέρα που γεννιέται ο ιδρυτής της επιστήμης της Κλασικής Αρχαιολογίας, ο Ιωάννης-Ιωακείμ Βίνκελμαν.  

Η ανικανοποίητη δίψα του για μάθηση και η ακαταμάχητη επιθυμία να γνωρίσει και να προσεγγίσει όσο το δυνατόν πλησιέστερα την κλασική αρχαιότητα, τον οδηγούν να εγκαταλείψει τα περιορισμένης δυνατότητας σχολεία της ιδιαίτερης πατρίδας του στο Stendal του Magdeburg. Γράφεται σε γυμνάσιο του Βερολίνου. Γρήγορα όμως οικονομικές δυσκολίες τον αναγκάζουν (ο πατέρας του είναι τσαγκάρης) ­ να επιστρέψει στην πατρίδα του και να αποφοιτήσει από το γυμνάσιο του γειτονικού Salzwedel.
Οι οικονομικές δυσκολίες τον κυνηγούν και είναι η αιτία που τον κάνουν να σταματήσει και την ενασχόλησή του με την τόσο αγαπημένη του Ελληνορωμαϊκή Αρχαιότητα και να στραφεί σε θεολογικές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Halle (1738). 
Τελικά, έχοντας παρακολουθήσει και κάποια μαθήματα ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Iena, ασκεί το επάγγελμα του παιδαγωγού και στη συνέχεια του δασκάλου, για να γίνει το 1748 βιβλιοθηκάριος στην περίφημη βιβλιοθήκη του κόμητα Bunau στο Nothnitz, κοντά στη Δρέσδη. 
Αυτός είναι ο Πρώτος σταθμός, από εδώ ξεκινάει ένα υπέροχο ταξίδι στον αγαπημένο του κόσμο, αυτόν της Κλασικής Αρχαιότητας. Μέσα από τα βιβλία αυτής της βιβλιοθήκης θα αντλήσει πλήθος νέων πληροφοριών σχετικών με  αυτόν,  ενώ συγχρόνως η αξιόλογη αρχαιολογική συλλογή της γειτονικής Δρέσδης τού δίνει τη δυνατότητα να αποκτήσει και άμεση αντίληψη Αρχαίων Έργων.

Επόμενος σταθμός είναι η μοιραία συνάντηση με τον καρδινάλιο Αρχίντο, έναν διπλωμάτη της αυλής του Βατικανού. Ο διορατικός ισχυρός άνδρας εντυπωσιάζεται από τις γνώσεις του Βίνκελμαν. Συγκινείται βαθύτατα από το όνειρο του νεαρού Ιωάννη-Ιωακείμ να επισκεφθεί τη Ρώμη και προσφέρεται να τον βοηθήσει, με αντάλλαγμα να απαρνηθεί τον Λούθηρο και να γίνει καθολικός ! Ο σκοπός αγιάζει τα μέσα και ο Winckelmann το 1754 ασπάζεται τον καθολικισμό. Με βασιλική υποτροφία και με λαμπρές συστατικές επιστολές φθάνει το 1755 στην αιώνια πόλη και αμέσως γίνεται δεκτός στον κύκλο των μορφωμένων και των ανώτερων κληρικών.
Λίγο πριν αναχωρήσει για τη Ρώμη εκδίδει και το πρώτο του βιβλίο «Σκέψεις για τη μίμηση των ελληνικών έργων στη ζωγραφική και στη γλυπτική». Σ’ αυτό ασχολείται βασικά με θέματα της σύγχρονης τέχνης, υποδεικνύοντας στους καλλιτέχνες να αναζητούν τα πρότυπά τους σε δημιουργίες της ελληνορωμαϊκής αρχαιότητας. 
Τώρα, στη Ρώμη, ο προστάτης του καρδινάλιος Αρχίντο, γραμματέας τον καιρό αυτό του παπικού κράτους, τον προσλαμβάνει ως βιβλιοθηκάριο στη μεγάλη Βιβλιοθήκη του Βατικανού.

Τώρα πλέον, έχει όλες τις δυνατότητες να στραφεί απερίσκεπτα στη μελέτη της αρχαίας τέχνης, την οποία τώρα γνωρίζει εκ του σύνεγγυς, εξαιτίας του πλήθους των αρχαιοτήτων που διαθέτει η Ρώμη. Θέλοντας να γνωρίσει όσο το δυνατόν περισσότερα αρχαία μνημεία, δεν αρκείται μόνο σε αυτά της Ρώμης αλλά επισκέπτεται και μελετά τις αρχαιότητες και άλλων πόλεων, όπως της Φλωρεντίας και της Νεάπολης. Στην πόλη των Μεδίκων αναλαμβάνει μάλιστα την επιστημονική καταγραφή μιας σπουδαίας συλλογής σφραγιδολίθων, αυτής του βαρόνου Stosch, την οποία και εξέδωσε σε βιβλίο το 1760.

Ο θάνατος του καρδιναλίου Αρχίντο έχει ως αποτέλεσμα να εγκαταλείψει την παπική Βιβλιοθήκη αλλά αμέσως προσλαμβάνεται (το 1758) ως έμπιστος σύμβουλος από τον καρδινάλιο Αλμπάνι, του οποίου η σημαντικότατη συλλογή, κυρίως αρχαίων γλυπτών, του δίνει τη δυνατότητα να εμβαθύνει και να εμπλουτίσει ακόμη περισσότερο τις γνώσεις του στην ελληνορωμαϊκή τέχνη. 
Ώριμος πλέον περατώνει το 1761 τη σπουδαία και πρωτοποριακή για την εποχή του εργασία με τον τίτλο «Ιστορία της Τέχνης της Αρχαιότητας», που είδε το φως της δημοσιότητας το 1764, ενώ δύο χρόνια αργότερα, το 1766, εκδίδει και ένα συμπληρωματικό φυλλάδιο «Σημειώσεις στην Ιστορία της Τέχνης της Αρχαιότητας». Πρόκειται για ένα έργο στο οποίο με σαφήνεια διαγράφονται οι διάφορες φάσεις εξέλιξης της αρχαίας ελληνικής τέχνης, την οποία, ας σημειωθεί, ο Winckelmann τη γνώριζε όχι από πρωτότυπα έργα αλλά μέσω ρωμαϊκών αντιγράφων. Αλλωστε δεν πρόλαβε να επισκεφθεί την υπόδουλη τότε Ελλάδα και να ικανοποιήσει τον διακαή πόθο του για μια αρχαιολογική εξερεύνηση της Αρχαίας Ολυμπίας.

Για να προσδιορίσει την εξελικτική πορεία της αρχαίας ελληνικής τέχνης εισάγει τον όρο Στυλ, που τον δανείστηκε από τη φιλολογία, ενώ για την καλύτερη κατανόησή της προστρέχει στην Ιστορία, κάνει κριτικές και αισθητικές παρατηρήσεις στα μνημεία και προτείνει ερμηνείες τους ως επί το πλείστον σωστές, αντλώντας κάθε σχετική πληροφορία που είχε από τα αρχαία γραπτά κείμενα. 
Αν και πολλές από τις απόψεις του παρουσιάζουν ατέλειες και σφάλματα, και το πεδίο έρευνας της Κλασικής Αρχαιολογίας στο έργο του παρουσιάζεται εξαιρετικά περιορισμένο, είναι η πρώτη φορά που η Αρχαία Ελληνική Τέχνη αντιμετωπίζεται με Επιστημονική Μέθοδο.

Ο Winckelmann γίνεται γνωστός σε όλους τους κύκλους της διανόησης και αναλαμβάνει τη διεύθυνση του Τμήματος των Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων του Βατικανού ως ο επίσημος αρχαιολόγος του Πάπα. 
Πριν από το 1764 είχε εκδώσει τις εργασίες «Σημειώσεις για την αρχιτεκτονική των αρχαίων ναών του Ακράγαντα της Σικελίας» (1759) και 
«Σημειώσεις για την αρχιτεκτονική των αρχαίων» (1761) έχοντας μελετήσει αυτοπροσώπως τους πολύ καλά σωζόμενους αρχαίους ναούς της Ποσειδωνίας, στην Κάτω Ιταλία. 
Το 1762 και το 1764, έχοντας επισκεφθεί και πάλι τη Νεάπολη και την περιοχή του Βεζουβίου, εκδίδει δύο μελέτες με τις οποίες πληροφορεί το κοινό, με τρόπο υπεύθυνο, για τα συναρπαστικά ευρήματα που είχαν αποκαλυφθεί τότε στο Herculaneum και για τη σημασία τους. 
Η έξοχη εργασία του «Ανέκδοτα μνημεία», που εξεδόθη το 1768, έμελλε να είναι η τελευταία. Σε αυτήν πραγματεύεται κυρίως αρχαιότητες της συλλογής Albani και οι χαλκογραφίες που τη συνοδεύουν έγιναν από τον αδελφό του Καζανόβα (του πασίγνωστου καρδιοκατακτητή). Για τη σωστή ερμηνεία των μνημείων αυτών ο Winckelmann καταφεύγει και στη βοήθεια της ελληνικής μυθολογίας, ενώ ως τότε η αποκλειστική πηγή για σχετικές πληροφορίες ήταν η Ρωμαϊκή Μυθολογία.

Το 1768 νοσταλγώντας την πατρίδα του αποφασίζει να την επισκεφθεί. Φθάνοντας στη Βιέννη, γίνεται δεκτός με τιμές από τη βασίλισσα Μαρία-Θηρεσία. Ωστόσο για ανεξήγητους λόγους αποφασίζει να διακόψει το ταξίδι του προς τη Γερμανία και προγραμματίζει την επιστροφή του στη Ρώμη. Αυτή η αλλαγή του ταξιδιού του στάθηκε μοιραία. Ο άκρατος
ενθουσιασμός του του κόστισε τελικά τη ζωή του. 
Καθώς επέστρεφε από τη Νάπολη, σε ένα πανδοχείο της Τεργέστης έπιασε κουβέντα με έναν ταξιδιώτη. Ο Βίνκελμαν του μιλάει για τα θαυμάσια ευρήματα των ανασκαφών... 
Του δείχνει και μερικά χρυσά νομίσματα που είχε αποκτήσει στη Βιέννη. 
Δεν ξέρει βέβαια ότι έχει μπροστά του έναν παράνομο που είχε στο ενεργητικό του αρκετές ληστείες και μόλις έχει βγει από τη φυλακή... 
Λίγο αργότερα εκείνη τη μέρα του 1768, ο ληστής, οπλισμένος με μαχαίρι και κρατώντας ένα σκοινί, αιφνιδίασε τον Βίνκελμαν που έγραφε στο δωμάτιό του. Προσπάθησε να τον πνίξει, αλλά ο αρχαιολόγος ήταν δυνατός και τον απώθησε. Τότε ο ληστής μαχαιρώνει τον Πρώτο Αρχαιολόγο στην ιστορία. Η είδηση του βίαιου και αιφνίδιου θανάτου του διαδίδεται γρήγορα σε ολόκληρη την Ευρώπη, συγκλονίζοντας τους φιλολογικούς, επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους, καθώς εκείνη την εποχή ο Βίνκελμαν είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη στη Γηραιά Ήπειρο.

Κατά τον Winckelmann η τέχνη της Κλασικής Εποχής είναι a priori ιδανική, τέλεια. 
Μια τέτοια όμως αντιμετώπιση της τέχνης της εποχής του Περικλή προϋποθέτει και την ύπαρξη ενός ιδανικού και αψεγάδιαστου κόσμου. Και ένας τέτοιος κόσμος ποτέ δεν υπήρξε. Η τελειοθηρική αντιμετώπιση της τέχνης, όπως και τα δόγματα, δεν έχουν θέση σε οποιαδήποτε επιστημονική συζήτηση. Ακόμη η κατάχρηση κατά την έρευνα της Αρχαίας Ελληνικής Τέχνης αισθητικών αξιολογήσεων και αναλύσεων εγκυμονεί τον κίνδυνο να απομακρύνει την Κλασική Αρχαιολογία από αυτό που λέγεται επιστήμη. Ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι ο Winckelmann ήταν ο πρώτος που έκανε την Κλασική Αρχαιολογία επιστήμη και στο κάτω κάτω της γραφής θεοποίησε την τέχνη ενός πολιτισμού οι αξίες του οποίου, ακόμη και σήμερα, θεωρούνται, από ένα μεγάλο κομμάτι του πλανήτη μας, τα Ιδανικά του Ελεύθερου και Πολιτισμένου Ανθρώπου.
______________________________________________

* Γιόχαν Γιόαχιμ Βίνκελμαν, Ο πρώτος αρχαιολόγος, ο πατέρας της κλασικής αρχαιολογίας.
Ο πρώτος «αρχαιολόγος», με την έννοια που δίνουμε σήμερα στον επιστημονικό κλάδο της αρχαιολογίας, υπήρξε ο Γιόχαν Γιόαχιμ Βίνκελμαν (Johann Joachim Winkelmann), ο οποίος γεννήθηκε το 1717 στην Πρωσία. Από μικρό τον γοήτευαν οι παλαιοί σκελετοί των Ούννων του 4ου αι. μ.Χ., που είχαν κατακλύσει την Ευρώπη. Μεγαλώνοντας, απέκτησε έντονο ενδιαφέρον για την αρχαία τέχνη και επισκέφθηκε πολλά ιδιωτικά μουσεία και συλλογές των πλούσιων αστών.
Το σημαντικότερο από τα βιβλία που έγραψε είναι η "Ιστορία της Τέχνης της Αρχαιότητας" που τον έκανε ευρύτατα γνωστό. Ήταν ο πρώτος ερευνητής της αρχαιότητας που υποστήριξε πως η μελέτη της τέχνης και της μυθολογίας μπορεί να αποκαλύψει πολλά για έναν αρχαίο πολιτισμό. Ο Βίνκελμαν παρακολούθησε τις ανασκαφές στην Ηράκλεια (Herculaneum) και την Πομπηία.
________________

 
* Φωτό: Ο σχεδιασμός των ερειπίων ενός ναού της Ποσειδωνίας από τον ζωγράφο Ρομπέρ Υμπέρ 1760.
 

  Scholeio.com