Παρθενώνας -3- Τα Φιρμάνια


Ο παρθενώνας το 1776, υδατογραφία του Ουίλιαμ Παρς. Βρετανικό μουσείο.

       Άνοιξη 1800, έχουν φτάσει στην Αθήνα....  

   Ο λόρδος ξέρει καλά πλέον "τι θέλει" και πως να το πετύχει.  Η ομάδα των καλλιτεχνών που είχε στείλει, να προηγηθεί, ο ΄Ελγιν, στην Αθήνα, έχει "προβλήματα".  Ο Λουζιέρι, ο επικεφαλής τον ενημερώνει, ότι, δεν έχουν την ελευθερία που "χρειάζονται" για να πραγματοποιήσει τα σχέδια του.  Οι Τούρκοι του παίζουν "παιχνίδια".
Έχει ανάγκη από μια "βολική"  άδεια.  Ασκεί πίεση στον καϊμακάμη*.  
Του προσφέρει δώρα, πολυέλαιους με ζωγραφιστό γυαλί και όπλα....  Τώρα θα έχει την ελευθερία που χρειάζεται;

1ο φιρμάνι:  "Σας γνωρίζουμε διά του παρόντος ότι ο ειλικρινής φίλος μας, ο εξοχότατος λόρδος 'Ελγιν, Ειδικός Πρέσβης της Αυλής της Αγγλίας στην Υψηλή Πύλη, μας πληροφόρησε ότι επιθυμεί να ερευνήσει και να μελετήσει τα βιβλία, τα γλυπτά και τα υπόλοιπα έργα της αρχαίας ελληνικής επιστήμης και φιλοσοφίας, έχοντας προσλάβει πέντε ζωγράφους που ζουν σήμερα στην Αθήνα για να δουν, να εξετάσουν και επίσης να αντιγράψουν τα παραπάνω έργα που υπάρχουν εδώ. Έχουν απόλυτη ελευθερία εισόδου και εξόδου στο κάστρο της πόλης, μπορούν να στήσουν ικριώματα γύρω στον αρχαίο ναό των ειδώλων, να αποτυπώσουν τις διακοσμήσεις και τα αγάλματα σε γύψινα εκμαγεία, να μετρήσουν τα ερείπια των άλλων κατεστραμένων κτιρίων και να κάνουν εκσκαφές, όπου κρίνεται απαραίτητο, για να ανακαλύψουν αφιερώματα που ίσως να έχουν ταφεί κάτω από τα ερείπια. Απαγορεύεται, επί ποινή θανάτου, στον δισδάρη ή σε οποιδήποτε άλλο άτομο να διακόψει ή να παρεμβάλει εμπόδια στο έργο τους".
Υπογραφή και σφραγίδα,ο καϊμακάμης* Σένγκεντ Αμπντουλάχ

   'Ομως, φαίνεται, ότι δεν είναι αρκετό αυτό το φιρμάνι για τον λόρδο....  Δεν του δείνει την "απόλυτη" ελευθερία.....   Μετά από αρκετά εμπόδια και καθυστερήσεις, έναν ολόκληρο χειμώνα, στις εργασίες  των καλλιτεχνών, ο 'Ελγιν καταφέρνει να "πάρει αυτό που θέλει".
   Ο καϊμακάμης εκδίδει μια πιο "διευρυμένη" και ξεκάθαρη διαταγή. 


2ο φιρμάνι:Απαγορεύεται επί ποινή θανάτου να εμποδιστεί η εξοχότητα του, ο λόρδος 'Ελγιν ή οι ζωγράφοι τους οποίους έχει προσλάβει, να τοποθετήσουν ικριώματα γύρω από τον αρχαίο ναό των Ειδώλων. Κανένα εμπόδιο δεν πρέπει να τεθεί στο δρόμο τους από τον βοεβόδα η οιονδήποτε άλλον αξιωματικό του τουρκικού στρατού καθώς θα κατασκευάζουν εκμαγεία των αρχαιοτήτων ή θα μετράνε τα επείπια των γκρεμισμένων ναών. Κανένας δε θα αναμειχθεί με τα ικριώματα ή τα εργαλεία τους και αν οι παραπάνω ζωγράφοι θελήσουν να πάρουν οποιαδήποτε πέτρα η γλυπτά γενικότερα, δεν πρέπει να συναντήσουν καμιά αντίδραση. Φροντίστε να συμμορφωθείτε απολύτως με τα παραπάνω.
Υπογραφή και σφραγίδα,        ο καϊμακάμης Σενγκεντ Αμπντουλάχ

   Σε όλη τη διάρκεια της οθωμανικής υποδούλωσης της Ελλάδας η Ακρόπολη και,
κυρίως, ο Παρθενώνας θεωρούνταν κάτι μοναδικό από τους Τούρκους.

   Αν και πάθαινε αρκετές τυχαίες ζημιές και οι Τούρκοι δεν έκαναν καμιά προσπάθεια για να τον διατηρήσουν, προσπάθησαν, έστω και ελάχιστα, να εμποδίσουν τις ζημιές να γίνουν χειρότερες.
   Κατ' αρχήν, κανένας μέχρι τώρα δεν είχε πάρει ποτέ επίσημη άδεια να αφαιρέσει γλυπτά από τον ναό.
   Αυτό ήταν αυστηρός κανόνας, τον οποίο δεν τόλμησε να παραβεί ακόμα και ο πιο αδίστακτος βοεβόδας* η δισδάρης*.
   Η άδεια που δόθηκε τώρα στον Ελγιν ήταν μια πολύ ύποπτη εξαίρεση.




   Σημειώσεις

  *Καϊμακάμης: Προϊστάμενος διοικητικής υπηρεσίας.

   *Βοεβόδας: Σλαβική λέξη, που σημαίνει τον ανώτερο στρατιωτικό και κατ' επέκταση
    τον πολιτικό διοικητή.  Στην Αθήνα ήταν ο φορέας της ανώτερης οθωμανικής 
    εξουσίας και διοριζόταν από τον κισλάρ αγασή (τον αρχιευνούχο). 'Εφερε επίσης 
    τους τίτλους του σούμπαση και του ζαμπίτ: συνέλεγε δηλαδή φόρους και
    επιστατούσε για την τήρηση της τάξης στην περιοχή του.

   *Δισδάρης: Αλλιώς, αγάς του κάστρου, ο ανώτατος Τούρκος στρατιωτικός διοικητής. 
     Διοριζόταν από τον καπουδάν πασά και είχε στις διαταγές του τους μισθοφόρους 
     στρατιώτες του Κάστρου, τους νεφερλί ή καστρινούς, οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι 
     με τις οικογένειές τους μέσα στην Ακρόπολη της Αθήνας.


____________________________________________________Τέλος του 3ου μέρους


Διαβάστε όλο το αφιέρωμα που ολοκληρώνεται σε 10 μέρη:

Παρθενώνας 1ο, Ο βιασμός της Αθηνάς 
Παρθενώνας 2ο,  Η Άφιξη
Παρθενώνας 4ο, Η Θεά έχει Eπισκέψεις
Παρθενώνας 5ο, Το χρονικό της καταστροφής ! 

Παρθενώνας 6ο, Η Μαρτυρία I
Παρθενώνας 7ο, Η Mαρτυρία II 
Παρθενώνας 8ο, Η Κατάρα της Θεάς
Παρθενώνας 9ο, Η τιμωρία
Παρθενώνας 10ο, Η Θεά Αιχμάλωτη


  Scholeio.com  

Παρθενώνας -2- Η Άφιξη





   Έφταναν...  Με το καράβι....

   Οι Έλγιν είχαν ξεκινήσει από την Κωνσταντινούπολη στα μέσα Μαρτίου με ένα μικρό μπρίκι, στη Χίο τους βρήκαν θυελλώδεις άνεμοι.   Έμειναν δυο βδομάδες.
   Συνέχισαν αμέσως, μόλις μαλάκωσε ο καιρός μέχρι την Πάτμο.
Νέες θύελλες σάρωσαν δυο ναύτες από το κατάστρωμα και το κρεβάτι της λαίδης βυθίστηκε σε μισό μέτρο νερό....
Μόνο όταν  το μπρίκι έφτασε κοντά στη Μύκονο, άδειασαν, οι ναύτες, τις καμπίνες από τα νερά...  'Εμειναν, έπρεπε να κοπάσουν οι θύελλες....

   Η λαίδη ήθελε να εξερευνήσει το νησί... Ξεκίνησαν πολύ πρωί.
Λίγο πριν από το σούρουπο βρήκαν μια βαθιά σπηλιά, μια "φυσική αγκαλιά¨ στον βράχο.
'Ηταν αρκετή να βγάλουν το βράδυ.  ΄Αναψαν φωτιά και κάθησαν γύρω της.... 

   Μόλις έφταναν στην Αθήνα, αφού ξεκουραζόντουσαν λίγο, θα ανέβαιναν στην Ακρόπολη....
Ο δόκτωρ Σκότ (ο γιατρός του λόρδου που έφεραν μαζί τους από την Αγγλία), θα τους έκανε μια μικρή περιγραφή για τον ιερό βράχο.
Η λαίδη και ο λόρδος 'Ελγιν περίμεναν. Υπήρχε ανυπομονησία.... Δεν μίλαγε κανείς. Περίμεναν. 'Ηξεραν λίγα πράγματα.
Ο γιατρός άνοιξε το στόμα του και οι ανάσες τους μύρισαν ευλάβεια:


   "Τους μίλησε δια μακρών για τη δόξα της Αθήνας και κυρίως για το συγκρότημα της Ακρόπολης -τους είπε ότι επί χίλια χρόνια μετά την κατασκευή τους όλα τα κτίρια της ήταν τέλεια όπως την πρώτη μέρα.

   Οι Ρωμαίοι και οι Βυζαντινοί εισέβαλαν στην πόλη και την απογύμνωσαν, άφησαν όμως άθικτους τους ναούς της Ακροπόλεως.  Ακόμα και ο Γότθος Αλάριχος* επέδειξε σεβασμό στα ιερά κτίρια.

   Υστερα, όμως, άρχισε η καταστροφή και το πρώτο χτύπημα δόθηκε όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος ανακήρυξε τον χριστιανισμό επίσημη θρησκεία της Αυτοκρατορίας. 

   Φανατισμένοι μοναχοί κατέστρεψαν το ανατολικό άκρο του Παρθενώνα για να κάνουν χώρο για μια αψίδα, ενώ άνοιξαν τρύπες στο πλάι για να φτιάξουν παράθυρα. 

   Ακολούθησε το Ερέχθειο, του οποίου ξηλώθηκε το εσωτερικό για να μετατραπεί σε εκκλησία. Για να δείξουν την περιφρόνηση τους στα γλυπτά, οι ίδιοι μοναχοί κατέστρεψαν όλες τις μετόπες και τα αγάλματα της Ακρόπολης.
Τα επόμενα χίλια χρόνια προήλασε μια ατελείωτη σειρά από κατακτητές: Φράγκοι, Καταλανοί, Ναβαρέζοι, Φλωρεντινοί, Βενετοί.



Προοπτική αναπαράσταση του Παρθενώνα με το λατρευτικό άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου, έργο του Φειδία, στο κέντρο του βάθους του σηκού.

         Παρά τις επιδρομές τους, τα κτίρια της Ακρόπολης επέζησαν σαν από θαύμα, μέχρι τη στιγμή που η Ελλάδα υποδουλώθηκε στους Τούρκους το 1453. 

   Αμέσως ο Παρθενώνας μετατράπηκε σε τζαμί και το Ερέχθειο έγινε ο χώρος που εγκαταστάθηκε το χαρέμι του στρατιωτικού διοικητή.  Όταν άρχισε ο πόλεμος με τους Βενετούς, οι Τούρκοι χρησιμοποίησαν τα Προπύλαια σαν πυριτιδαποθήκη. 

   Το 1645 όμως τα χτύπησε κεραυνός και τα κατέστρεψε. Ύστερα ο υπέροχος ναός της Αθηνάς Νίκης καταστράφηκε από τους Τούρκους για να γίνει προμαχώνας του πυροβολικού.  

   Στις 26 Σεπτεμβρίου 1687 οι Βενετοί του στρατηγού Μοροζίνι άρχισαν την πολιορκία της Ακρόπολης και ένα από τα κανόνια τους πέτυχε τον Παρθενώνα, τίναξε στον αέρα την οροφή του και δημιούργησε μια μεγάλη τρύπα ανάμεσα στις κολώνες και των δυο πλευρών του. 

 Η ίδια έκρηξη κατέστρεψε επίσης και το Ερέχθειο. Όταν τελικά ο Μοροζίνι έφυγε από την Αθήνα, άφησε την Ακρόπολη τόσο ερειπωμένη, ώστε τα νέα κυκλοφόρησαν σε όλο τον κόσμο και αμέτρητοι ξένοι έτρεξαν για να λεηλατήσουν όσα είχαν απομείνει και να τα πάνε στις πατρίδες τους για να διακοσμήσουν τα σπίτια τους.

   Οι Τούρκοι όμως, που κατάλαβαν ότι ακόμα και τα πιο μικρά κομμάτια των μαρμάρων εκείνων μπορούσαν να αποφέρουν μεγάλα κέρδη, άρχισαν να σπάζουν σκόπιμα τα κεφάλια, τα χέρια, τα πόδια ή ακόμα και άλλα σημεία των αγαλμάτων για να τα πουλήσουν σε ξένους.

   Ετσι, η λεηλατημένη δόξα της Ελλάδος μεταφέρθηκε στο Παρίσι, στο Βερολίνο,στο Μόναχο, στο Βατικανό, στην Καρλσρούη. Η αρπαγή δεν σταμάτησε ποτέ.  Κάθε ταξιδιώτης που έφτανε στην Αθήνα συμμετείχε στην καταστροφή του ιερού. 

   Σήμερα υπάρχουν στο Λονδίνο κομμάτια που έφτασαν εκεί ακόμα και στις ημέρες μας, ενώ οι Τούρκοι συνεχίζουν την καταστροφή. Έχουν μάλιστα παραδεχτεί ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις έσπασαν αγάλματα για να τα μετατρέψουν σε μαρμαρόσκονη".