Ελλάς, "Εφ' όλης της ύλης", Προϊστορική Περίοδος

Νεολιθικό Ειδώλιο

Ελλάς* 

το όνομα Ελλάς, εμφανίζεται το πρώτο παρ' Όμηρω ως δηλωτικόν τμήματος της Αχαΐας Φθιώτιδος εις την νότιον Θεσσαλίαν. 
Κατά την αρχήν των Ολυμπιάδων (776 π.Χ.) το όνομα εξαπλούται από των Θερμοπυλών προς Νότον, λαμβάνει δε καθολικήν σημασίαν κατά τους Μηδικούς πολέμους, οπότε ο βασιλεύς της Σπάρτης Παυσανίας, μετά την εν Πλαταιαίς μάχην, ανεκηρύχθη "Ελλάνων (=Ελλήνων) αρχηγός ήτοι των Πελοπονησίων, των Νησιωτών και των κατοίκων της Στερεάς, όσοι μετέσχον της μάχης εκείνης. 

Εξ άλλου Θουκιδίδης, γράφων ότι κατά τον Πελοποννησιακόν πόλεμον ¨παν το Ελληνικόν εκινήθη", περιλαμβάνει όλας τας υπό Ελλήνων κατοικουμένας χώρας, προσθέτων ούτων και τας πέραν των Θερμοπυλών, ήτοι την Θεσσαλίαν, Μακεδονίαν, Θράκην Μικρά Ασίαν, Κύπρον, Κρήτη, τας νήσους του Αιγαίου και την Κάτω Ιταλίαν. 

Επί των ρωμαϊκών χρόνων η κυρίως Ελλάς ονομάζεται επαρχία Αχαΐας, περιλαμβάνουσα την Πελοπόννησον, την Στερεάν, την Θεσσαλίαν και την Εύβοιαν. 

Η Μακεδονία και η Θράκη απετέλεσαν ιδιαιτέρας επαρχίας.  Χωριστήν επαρχίαν απετέλεσαν και αι ασιατικαί χώραι υπό το όνομα Ασία, αι νήσοι με πρωτεύουσα την Ρόδον, η Κρήτη μετά της Κυρήνης και η Κύπρος μετά της Κιλικίας. 

Κατά το μεσαίωνα υπό το όνομα Ελλάς εδηλούτο κυρίως ίδιον θέμα του βυζαντινού κράτους, εις το οποίον υπήγετο η Αττική η Βοιωτία, η Λοκρίς, η Εύβοια, αι Κυκλάδαι και το μέχρι του Πηνείου τμήμα της Θεσσαλίας. Αναβίωσις του ονόματος, ως εθνικής κοιτίδος πλέον, έγινε εις τους μετά την Άλωσιν χρόνους, μετά την Επανάστασιν δε και την απελευθέρωσιν το νέο κράτος έλαβεν επισήμως το όνομα Ελλάς. 

* Απόσπασμα από το λήμμα "Ελλάς" όπως αναλύεται  στο Επίτομο Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό του Ηλίου, από την 1514 έως 1602 σελίδα.


Βραχογραφία Βόρεια Ελλάδα


Η Προϊστορική Περίοδος 




Αρχαιότερη Παλαιολιθική Εποχή
Ο Obermeier (1926) αναφέρει την παρουσία εργαλείου που δεν σώζεται σήμερα και το οποίο ανακαλύφθηκε στη Μακεδονία. Ωστόσο, η πρόσφατη ανεύρεση από Γάλλους γεωλόγους στην περιοχή της λίμνης Κορισίων στην Κέρκυρα ενός χαλικόμορφου -πιθανόν- εργαλείου, του οποίου η ηλικία προσδιορίστηκε με τη μέθοδο του παλαιομαγνητισμού ανάμεσα στα 950.000 και στα 750.000 χρόνια, επεκτείνει κατά πολύ τα μέχρι σήμερα γνωστά όρια της προϊστορίας του ελληνικού χώρου.



Μέση Παλαιολιθική Εποχή
100.000 π.Χ. Χρονολογείται λίθινος χειροπέλεκυς ο οποίος εντοπίστηκε στη θέση «Παλαιόκαστρο» κοντά στη Σιάτιστα Κοζάνης το 1963. Είναι από πρασινωπό τραχύτη λίθο και έχει μήκος 15,3 εκ. και πλάτος 10 εκ. (Μουσείο Βέροιας). Ο πέλεκυς αυτός είναι το αρχαιότερο -επιβεβαιωμένο- δημιούργημα του ανθρώπου που έχει βρεθεί μέχρι σήμερα στον ελληνικό χώρο (μερικοί επιστήμονες το χρονολογούν στην Αρχαιότερη Παλαιολιθική Περίοδο).

Το αρχαιότερο εύρημα ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος ανάγεται στο 75000 π.Χ. και είναι ένα κρανίο χωρίς κάτω σιαγόνα, πιθανόν γυναίκας ηλικίας περίπου 25 ετών, νεαντερταλοειδούς τύπου το οποίο ανακαλύφθηκε στις 16/9/1960 στο σπήλαιο «Κόκκινες Πέτρες» κοντά στο χωριό Πετράλωνα της Χαλκιδικής.


44330 π.Χ. (1.590 χρόνια περίπου). Στο σπήλαιο «Θεόπετρα» στην Καλαμπάκα του νομού Τρικάλων εντοπίστηκαν τέσσερα αποτυπώματα ανθρώπινων πελμάτων -το ένα καλυμμένο και τα υπόλοιπα γυμνά- διαφορετικών ατόμων, και μάλιστα παιδιών (Homo sapiens neaderthalensis ή Homo sapiens sapiens). 

To συγκεκριμένο σπήλαιο, διαστάσεων 24x30 μέτρων, αποτελεί τη μόνη προϊστορική θέση του ελλαδικού χώρου όπου υπάρχει αλληλουχία των επιχώσεων από τη Μέση και την Ανώτερη Παλαιολιθική Εποχή στη Μεσολιθική και τη Νεολιθική. Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζουν εργαλεία, κεραμικά, αγγεία, ειδώλια, τράπεζες προσφορών, και κυρίως ένα χρυσό δακτυλιόσχημο περίαπτο της Νεολιθικής Εποχής.

37900 π.Χ. Στη θέση «Ασπροχάλικο» της Ηπείρου, κοντά στον Άγιο Γεώργιο Πρεβέζης και στη θέση «Κοκκινόπηλος», ανακαλύφθηκαν μέσα σε ένα σπήλαιο πάρα πολλά εργαλεία. Το σπήλαιο το χρησιμοποιούσαν βοσκοί και η ραδιοχρονολόγηση μας δίνει την αρχαιότερη χρονολογία μιας πολιτιστικής φάσης που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα για την Ελλάδα. Το σπήλαιο κατοικήθηκε τουλάχιστον μέχρι το 10.000 π.Χ.



Νεότερη Παλαιολιθική Εποχή
Σε αυτή την περίοδο εμφανίστηκε μια ανεπτυγμένη τεχνική κατασκευής λεπίδων και κατεργασίας πυρήνων πυριτόλιθου. Μια θέση με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον και σε αυτή τη φάση είναι η (33000 π.Χ.) θέση «Κοκκινόπηλος» του ποταμού Λούρου (Ήπειρος) στην οποία παρουσιάζεται μια πολύ πρώιμη λιθοτεχνία ειδικών λεπίδων (800 εργαλεία και απολεπίσματα). Η μεταβατική Μεσολιθική Εποχή αντιπροσωπεύεται από τη θέση «Σιδάρι» στην Κέρκυρα.

7592 π.Χ. Απόλυτη ραδιοχρονολόγηση σκελετού άντρα ο οποίος ήταν περίπου 25 ετών, είχε ύψος 1,58 μέτρα και πέθανε από χτύπημα στο κεφάλι. Βρέθηκε θαμμένος σε αβαθές κοίλωμα στο σπήλαιο Φράγχθι της Ερμιονίδας. Ο αρχαιότερος πλήρης ανθρώπινος σκελετός που ανακαλύφθηκε στην Αιγαιίδα. Στο σπήλαιο εντοπίστηκαν επίσης πάρα πολλά εργαλεία και οστά ζώων, κυρίως ελαφιών και ψαριών, καθώς επίσης και λείψανα που ανήκαν σε βραχύσωμους άντρες και γυναίκες με διαδεδομένη αναιμία και αρθριτικές παραμορφώσεις.



Νεολιθική Εποχή
Η ανάγκη για επάρκεια τροφής και δημιουργία αποθεμάτων ήταν έντονη στο τέλος του Πλειστόκαινου. Η κλιματολογική μεταβολή που συνέβη τότε είχε ως αποτέλεσμα την εξαφάνιση πολλών μεγάλων θηραμάτων. Μολονότι όμως η κλιματολογική αυτή αλλαγή είναι γενική, η Νεολιθική Εποχή εμφανίζεται πρώτα στην Ανατολή. Αυτό το προβάδισμα αποδίδεται: α. Στην ύπαρξη σε αγρία κατάσταση δίκοκκου σταριού και κριθαριού. β. Στην ύπαρξη ζώων τα οποία εύκολα θα μπορούσαν να εξημερωθούν, όπως το πρόβατο, ο χοίρος και το βόδι. 

Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της περιόδου είναι η καλλιέργεια της γης, η εξημέρωση ζώων και η μόνιμη κατοίκηση. Στην Ελλάδα αυτή η πολιτιστική φάση διαδίδεται μάλλον μέσω της συνήθους επικοινωνίας παρά μέσω εποικισμών.

6900-6600/6400 π.Χ. Προκεραμική Νεολιθική. Η περίοδος αυτή δεν είναι γνωστή ακόμη με ασφάλεια στην Ελλάδα. Λείψανα νεολιθικών οικισμών της συγκεκριμένης περιόδου εντοπίζονται στην Άργισσα και στο Σέσκλο της Θεσσαλίας. 

Οι κατοικίες είναι ξύλινες, με ορύγματα και σκαμμένα δάπεδα. Τα εργαλεία είναι ξύλινα με λεπίδες πυρίτη ή οψιανού. Οι άνθρωποι ασχολούνται με τη γεωργία, την κτηνοτροφία και το ψάρεμα. Αναπτύσσεται η ναυτιλία όπως αποδεικνύεται από τα θραύσματα οψιανού που βρέθηκαν στη Μήλο και σε αρκετές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδος και του Αιγαίου. Εξημέρωση του σκύλου.

6600/6400-5900/5800 π.Χ. Η Αρχαιότερη Νεολιθική είναι μια δημιουργική περίοδος, γνωστή από πολλούς οικισμούς, όπως η Νέα Νικομήδεια στη δυτική Μακεδονία, το Σέσκλο, η Άργισσα, η Οτζάκι Μαγούλα, το Αχίλλειο κ.ά. στη Θεσσαλία, η Νέα Μάκρη στην Αττική και η Κόρινθος, η Λέρνα και το Φράγχθι στην Πελοπόννησο. Οι οικισμοί μοιάζουν με μικρά χωριά, ενώ η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούν τις κύριες δραστηριότητες των κατοίκων. Το πιο χαρακτηριστικό στοιχείο αυτής της περιόδου είναι η κεραμική που εμφανίζεται για πρώτη φορά.

6218 π.Χ. (περίπου). Τα αρχαιότερα δείγματα κεραμικής έχουν βρεθεί στον ελλαδικό χώρο, στην περιοχή της Νέας Νικομήδειας -ο παλαιότερος νεολιθικός οικισμός στην Ελλάδα-, ανάμεσα στους ποταμούς Αλιάκμονα και Αξιό της Μακεδονίας (ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα 14).

5900/5800-4800 π.Χ. Η Μέση Νεολιθική Περίοδος θεωρείται εποχή ακμής και ανάπτυξης. Το μεγαλύτερο κέντρο που αναπτύχθηκε στη Θεσσαλία είναι το Σέσκλο, ο «πολιτισμός» του οποίου επεκτείνεται μέχρι το Σπερχειό στο νότο και τον Αλιάκμονα στο βορρά. Στο Σέσκλο βρέθηκαν τα λείψανα ενός οικισμού έκτασης 100 περίπου στρεμμάτων, που βασίζεται σε ένα ενιαίο σχέδιο διάταξης, βασικό χαρακτηριστικό του οποίου είναι οι στενοί δρόμοι με παράλληλες κατευθύνσεις. 

Τα οικήματα είναι τετράπλευρα και ορθογώνια, ενός ή δύο δωματίων. Στο ακραίο τμήμα του οικισμού υπάρχουν η οχυρωμένη ακρόπολη και ένα μεγαροειδές οίκημα, πιθανόν η κατοικία του ηγεμόνα. Η κεραμική του Σέσκλου είναι γραπτή με φλογόσχημη ή γραμμική διακόσμηση. 

Στην Πελοπόννησο, στη Λέρνα και στο Φράγχθι αφθονεί η κεραμική με στιλπνό βερνίκι (Urfirnis). Στη Νέα Νικομήδεια τα οικήματα είναι ευρύχωρα με τοίχους από πηλό και τετράγωνη κάτοψη. Το τέλος της Μέσης Νεολιθικής σηματοδοτείται από ερήμωση και εγκατάλειψη.

5870 π.Χ. (περίπου). Απόλυτη ραδιοχρονολόγηση ευρημάτων, κυρίως εργαλείων, από τη θέση Σιδάρι στη ΒΔ ακτή της Κέρκυρας.

5520 π.Χ. (περίπου). Η παλαιότερη χρονολογία που δίνεται για νεολιθικό οικισμό της κεντρικής και νότιας Ελλάδας είναι αυτή για τον οικισμό στο Δραχμάνι (Ελάτεια). Την ίδια περίπου εποχή χρονολογούνται και οι πρώτες καύσεις νεκρών στην Ελλάδα που εντοπίστηκαν στην περιοχή Σουφλί Μαγούλα. Οι καύσεις έγιναν σε αποτεφρωτήρια νεκρών και στη συνέχεια τα υπολείμματα μεταφέρθηκαν σε λάκκους και όχι σε τεφροδόχα αγγεία. Τα κτερίσματα που ανακαλύφθηκαν μαρτυρούν ιεροτελεστία.

4800-3200 π.Χ. Η Νεότερη Νεολιθική ή Χαλκολιθική Περίοδος ήδη από τις πρώτες φάσεις της δεν έχει καμία σχέση με τον πολιτισμό του Σέσκλου. Το νέο χαρακτηριστικό στοιχείο είναι η εισαγωγή του μελανού ή γενικά σκοτεινού χρώματος στη διακόσμηση των αγγείων. Στη Μακεδονία, στην περιοχή της Δράμας (Σιταγροί, Ντικιλί Τας), στη Θεσσαλία στη θέση «Διμήνι» και στη θέση «Ραχμάνι» αλλά και στις Κυκλάδες στη θέση «Σάλιαγγος» συναντώνται τα πιο σημαντικά κέντρα του πολιτισμού αυτής της φάσης. Στο Διμήνι ο σχετικά μικρής έκτασης οικισμός -30 στρέμματα- διαθέτει έξι αλλεπάλληλους περιβόλους και ευρύχωρη κεντρική αυλή. Στην κεραμική εμφανίζονται σπειροειδή και μαιανδροειδή μοτίβα. Στο Σέσκλο παρουσιάζεται για πρώτη φορά η γυναικεία μορφή με βρέφος.



Η Εποχή του Χαλκού στην Ελλάδα

3200/3000-1900 π.Χ.: Πρώιμη Χαλκοκρατία - Πρωτοελλαδική-Πρωτοκυκλαδική- Πρωτομινωική Εποχή ή Προανακτορικός Πολιτισμός.

1900-1700/1600 π.Χ.: Μέση Χαλκοκρατία - Μεσοελλαδική-Μεσοκυκλαδική-Μεσομινωική Εποχή ή Παλαιοανακτορικός Πολιτισμός.

1700/1600-1100 π.Χ.: Ύστερη Χαλκοκρατία - Υστεροελλαδική-Υοτεροκυκλαδική- Υστερομινωική Εποχή ή Νεοανακτορικός Πολιτισμός και Μετανακτορική Περίοδος.

3000/2800-1900 π.Χ. Η Πρώιμη Χαλκοκρατία χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση τριών αυτόνομων πολιτισμών, του Πρωτοελλαδικού με κέντρο την ηπειρωτική Ελλάδα (κυρίως στην ανατολική Στερεά και την Πελοπόννησο), του Πρωτοκυκλαδικού με κέντρο τις Κυκλάδες και του Πρωτομινωικού στην Κρήτη.

2700 π.Χ. (περίπου). Εμφάνιση του κεραμικού τροχού στην Ελλάδα (προήλθε από την Ανατολή).

2100-1900 π.Χ. Τα πρώτα ελληνικά φύλα, οι Πρωτοέλληνες, φτάνουν στο νότιο άκρο της χερσονήσου του Αίμου και προέρχονται από τις πεδιάδες της Σερβίας(;) και της Ουγγαρίας(;). Φέρνουν μαζί τους ένα μικρόσωμο μάλλον άλογο και μια ιδιόμορφη αγγειοπλαστική τεχνική.

1900-1600 π.Χ. Στη Μέση Χαλκοκρατία διακρίνουμε την εξέλιξη των πολιτισμών της Πρώιμης Χαλκοκρατίας (Μεσοελλαδικός, Μεσοκυκλαδικός και Μεσομινωικός).

1600-1100 π.Χ. Στην Ύστερη Χαλκοκρατία ή Υστεροελλαδική Εποχή έχουμε την απόλυτη κυριαρχία του Μυκηναϊκού Πολιτισμού, αρχικά στην ηπειρωτική Ελλάδα και στη συνέχεια σε όλο το χώρο του Αιγαίου, ιδιαίτερα μετά το 1450 π.Χ., εποχή κατά την οποία εγκαθίσταται και μια μυκηναϊκή δυναστεία στην Κνωσό. 

Λίγο μετά το 1.600 π.Χ. τα μινωικά ανάκτορα ανοικοδομούνται (η παρακμή του μινωικού πολιτισμού σε καμία περίπτωση δεν συνδέεται πλέον με την έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας που τοποθετείται με βάση την επιστημονική έρευνα γύρω στο 1510 π.Χ.), γρήγορα όμως η Κρήτη θα βρεθεί κάτω από την κυριαρχία των Ελλήνων Μυκηναίων. 

Αυτή την περίοδο εμφανίζεται ένα μάλλον τελειοποιημένο σύστημα συλλαβογραμματικής γραφής, η Γραμμική Β΄, η οποία καταγράφει μια πρώιμη μορφή της ελληνικής (Μάικλ Βέντρις, 1952). Η ύπαρξη γραπτών κειμένων μεταθέτει για κάποιους επιστήμονες την αρχή της ελληνικής ιστορίας σε αυτή την εποχή.

1650-1450 π.Χ. Κατασκευάζονται οι λακκοειδείς τάφοι των Μυκηνών.

1400-1300 π.Χ. Οικοδομούνται τα μεγάλα οχυρωμένα ανάκτορα στις Μυκήνες, την Τίρυνθα, τη Μίδεα της Αργολίδας, την Πύλο, την Αθήνα, τη Θήβα, τον Γλα της Βοιωτίας, την Ιωλκό της Θεσσαλίας και αλλού. Είναι φανερό από το πλήθος των μυκηναϊκών οικισμών ότι ο συγκεκριμένος πολιτισμός δεν περιορίστηκε σε ορισμένα κέντρα, αλλά εξαπλώθηκε σε όλη σχεδόν τη χώρα.

1340 π.Χ. Πρώτη μνεία των Αχαιών (Αχιγιάβα;) σε χετιτικά κείμενα.

1330 π.Χ. Κατασκευή του Θησαυρού του Ατρέα στις Μυκήνες.

1250 π.Χ.(;) Ο Τρωικός Πόλεμος;

1200 π.Χ. Καταστρέφονται πιθανόν από τους «λαούς της Θάλασσας» τα περισσότερα μυκηναϊκά κέντρα της ηπειρωτικής Ελλάδας.

1300-1100 π.Χ. Τα πρώτα δωρικά φύλα, που προέρχονται από τη Μακεδονία(;), κατεβαίνουν νοτιότερα και κατακλύζουν την Πελοπόννησο. Σήμερα πιστεύεται ότι η παρουσία των δωρικών φύλων στη νότια Ελλάδα δεν είναι μια αναδιάταξη ομάδων στο εσωτερικό αλλά μια κάθοδος από το εξωτερικό.

1150 π.Χ. Η καταστροφή των Μυκηνών ακολουθείται από την εμφάνιση της πρωτογεωμετρικής κεραμικής και συνοδεύεται από τη χρήση του σιδήρου. Αρχίζει ο ελληνικός Μεσαίωνας ή οι Σκοτεινοί Αιώνες.


τέλος του 1ου μέρους Προϊστορική Περίοδος


πηγή: επίτομο Λεξικό Ελληνικής Ιστορίας

Scholeio.com

Α. Ρεμπώ, "Εν αγνοία του μεγαλοφυής"



Ζαν-Νικολά-Αρτύρ Ρεμπώ


του Οδυσσέα Ελύτη
     Να μιλήσεις για τον Ρεμπώ σήμερα είναι αναίδεια. Θα την ενασκήσω ανερυθρίαστα.  Δε χρειάζεται να 'σαι σοφός για να φέρεις λουλούδια στον τάφο ενός σοφού. Πόσο μάλλον όταν, κοντά στις γλαδιόλες και στις ντάλιες που αφθονούν, αισθάνεσαι την ανάγκη να υπάρχουν και μερικές ανεμώνες. Οι ωραιοπαθείς παρομοιώσεις, προκειμένου για τον Ρεμπώ, έχουν μιαν ομοιοπαθητική θεραπευτική ιδιότητα. 

   Δεκαεννέα χρονών διάβαζα κιόλας το περίφημο βιβλίο του Ζακ Ριβιέ, χωρίς να καταλαβαίνω τίποτε. Όμως όταν τό 'κλεινα κι έσβηνα το φως για να κοιμηθώ, με κυνηγούσανε  μυστηριώδεις φράσεις...

   Όμως. Από τη στιγμή εκείνη όσοι δεν πέρασαν από το δίαυλο μιας αισθαντικότητας, όπως αυτή, απόμειναν κωφάλαλοι. Και φοβούμαι ότι η διάσταση που υπάρχει ανάμεσα στην ποίηση που εκπορεύεται από τις Αγγλοσαξωνικές χώρες και στην άλλη, που μας έρχεται από τις Λατινικές -παρ' όλη την βρετανίζουσα πλευρά του ίδιου του Ρεμπώ και παρ' όλες τις ερωτοτροπίες του Τ.Σ. Έλιοτ με τους Λαφόρζ και Σια - έχει τη ρίζα της εκεί. 

   Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Όπου ελάχιστοι τότε, όλοι τους κατόπιν, διδάχτηκαν από έναν "εν αγνοία του μεγαλοφυή" τη λεγόμενη αλχημεία του λόγου. 
Η λέξη, το ξέρω, παρ' όλο που μας την έσωσε ο ίδιος, εξερεθίζει στις ημέρες μας τη στενοκεφαλιά των ορθολογιστών με τον ίδιο τρόπο που η λέξη "Θεός" ανακόπτει το δρόμο της μπροστά στην κοντομυαλοσύνη των, παλαιού τύπου, επαναστατών.

   Χρειάζεται να καθαρίσει το κεφάλι μας από τις εννοιολογικές διαστρεβλώσεις των καιρών μας για να δούμε πάλι τη ζωή πανοραμικά -και στερεοσκοπικά- ως τ' απώτατα βάθη της, ως τις πιο μακρινές της κορυφογραμμές. 

   Αλλά να τι ήθελα να πω: τη διαφάνεια που μας είναι απαραίτητη για μια τέτοια "πολυδιάστατη όραση", αυτήν είναι που συγκατατέθηκε να μας δώσει ο νεαρός απόφοιτος του Λυκείου της Charleville, προτού μουντζώνει τη φυλή των γραφιάδων και πάει να μονάσει, με τον τρόπο του, στο αιχμηρό Harrar.

   Ποιός μας μίλησε για τη διαφάνεια αυτή, εννοώ την αρετή να βλέπουμε, διαβάζοντας ένα στίχο, ταυτόχρονα όλα τα στρώματα που μας συνθέτουν, μιας που καλά ή κακά ευρέθηκε να 'μαστε πολύπλοκοι;
   Τον είπαν τρελό κι είναι το λιγότερο. Τον είπαν μυστικιστή, νεοχριστιανό, άθρησκο, αντάρτη, ακόμη και οργισμένο ή κομμουνιστή προτού υπάρξουν οι όροι. Τον είπαν δαίμονα ή άγγελο.
Εδώ, σ' αυτό το τελευταίο, αν μπορούσαμε ν' αντικαταστήσουμε το διαζευτικό "ή" μ' ένα σκέτο "και", θ' αρχίζαμε να πλησιάζουμε την αλήθεια. 
- Μα είναι αντιφατικό
- Ε, ακριβώς γι αυτό.

   Η χώρα της Αθωότητας είναι το ίδιο απέραντη, το ίδιο ανεξερεύνητη, όσο και η χώρα του Κακού. Υπερτοποθετημένες ή καλύτερα ενδοτοποθετημένες μέσα μας, στο σημείο που, για την ανθρώπινη ψυχή, σταματά ή σκοπιμότητα και αχρηστεύεται κάθε έννοια συναλλαγής, αναγκαστικά, θα πρέπει σε κάποια ζώνη τους έσχατη και ακραία να συνορεύουν. 

   Αν υπήρχανε τοπογράφοι της ψυχής -τους ποιητές δεν τους πιστεύουμε -θα βλέπαμε ακόμη και με γραμμικά σύμβολα, πόσο εξίσου στοιχίζει να γίνεται το μαύρο άσπρο ή το άσπρο μαύρο, πάντοτε "εις χρέωσιν" του θυμικού μας. 

   Μια μέρα, αιφνιδιαστικά, ένα παιδί σαν αυτό, μες στη θολούρα της Oise και στα λατινικά της καθολικής εκκλησίας, είδε κυανό το Όμικρον και το Έψιλον λευκό. 
Που σημαίνει ότι, σε μιαν άλλη κλίμακα, μπόρεσε να επισημάνει την "Εποχή των Δολοφόνων" έναν αιώνα πριν εξαναγκαστούμε να τη ζήσουμε και ν' αφαιρέσει επιδέξια κι ανάλαφρα τους πέπλους της ανώνυμης Θεάς, πολλούς αιώνες μετά που οι άνθρωποι απομυστικοποιήσανε  τ' απόκοσμα σήματα της.

   Πρόκειται για μιαν άγνωστη, που ακόμη και σήμερα μοιάζει δύσκολη. Που μας παρασύρει να νομίσουμε ότι η ποίηση είναι δύσκολη, όπως ο μύωπας που αμφιβάλλει για το καθαρό νερό ενώ θα 'πρεπε ν' αμφιβάλλει για τα μάτια του.

   Φτάνοντας, άγνωστο πως, στα σύνορα ο Ρεμπώ οικειοποιήθηκε όλες τις δαιμονικές δυνάμεις που μπόρεσε, για να τις εξαπολύσει μέσα στη χώρα της αθωότητας. 
Ο Παράδεισος άρχισε ν' αποκτάει τα αγρίμια του και οι θεατές να μην παραδέχονται ότι είναι δυνατόν να προσεύχεσαι γρυλλίζοντας: De profundis, Domine, suis-je bete!

   Αλλά βέβαια οι βλάκες είμαστε μεις. Προ πάντων σήμερα, που σε μια διηνεκή προπαραμονή θανάτου ταξινομούμε μίση και διαρθρώνουμε διαβολές, έτοιμοι ν' απαρνηθούμε την οντότητα μας για ένα τίποτε, που ακόμη και να κάτι έκτακτο -ένας έρωτας, ένας στίχος- μας αποσπάσει για μια στιγμή, αλίμονο, κάποιο άλλο του εαυτού μας ομοίωμα εξακολουθεί να πίνει ουίσκι, να βλέπει τηλεόραση και να πηγαίνει λουλούδια στην Κα Πρεσβευτού.

   Σε μια τέτοια καλλιγραφική ψευτιά, μεταφερμένη στη σύνταξη, θέλησε ο Ρεμπώ να δώσει την κλοτσιά του και να επαναφέρει επίθετο, ρήμα και ουσιαστικό στην πρώτη φύση τους, όπως θα λέγαμε, λουλούδι, φύλλο, χέρι, στους αγρούς.

   Τώρα: τι σχέση έχουν όλ' αυτά με την Ποίηση και με την αποστολή της;
Μεγάλη. Τη μόνη. Από το στοιχείο του συγκεκριμένου, στο όραμα. Και από την κατάρα, στην ευχή. Προβαδίζοντας ανάμεσα στους θρησκευόμενους όλων των εποχών και, χωρίς να το επιδιώκει, απλά και μόνον έχοντας αποσυστηματοποιήσει τις αισθήσεις μέσα του, ύψωσε το κεφάλι του ο ποιητής αυτός όπως δεν το είχε -αν εξαιρέσουμε τον Holderlin- υψώσει κανένας άλλος.

   Τα κάτω από τη γραμμή τα έφερε από πάνω. Είναι το πιο δύσκολο κατόρθωμα στην πνευματική δημιουργία. Το καράβι που βουλιάζει εδώ, ν' ανοίγει τα πανιά του εκεί, το δέρμα που μελανιάζει στη γη, να χρυσίζει στον ουρανό, το τέρας που εφεύραμε για να μας υποδουλώνει σήμερα, να επανέρχεται αύριο στη φυσική του κατάσταση.

   Η αθωότητα του Ρεμπώ, από την άποψη αυτή, γίνεται τρομακτικά επίκαιρη. Κατηγορούμενος χωρίς να έχει φταίξει και συνάμα Εισαγγελέας χωρίς να έχει διοριστεί, βγάζει την απόφαση του σα Δικαστής και την εκτελεί σαν όργανο του νόμου, ο ίδιος. 

_____________________________  από Ανοιχτά Χαρτιά, Οδυσσέας Ελύτης, Ικαρος


*   O Αρθούρος Ρεμπώ (Arthur Rimbaud, πλήρες όνομα Ζαν-Νικολά-Αρτύρ Ρεμπώ, 
 20 Οκτωβρίου 1854- 10 Νοεμβρίου 1891 ήταν Γάλλος ποιητής. 
Θεωρείται ένας από τους μείζονες εκπροσώπους του συμβουλισμού, με σημαντική επίδραση στη μοντέρνα ποίηση, παρά το γεγονός πως εγκατέλειψε οριστικά τη λογοτεχνία στην ηλικία των είκοσι ετών.


Scholeio.com