Nαός Διός - Σαχάτ (Shahat)
Η Σαχάτ ιστορικά γνωστή ως Κυρήνη, είναι μια πόλη στα βόρεια της Λιβύης. Η πόλη δημιουργήθηκε το 631 π.Χ από Έλληνες ομογενείς και βρίσκεται χτισμένη πάνω στα ερείπια της Κυρήνης. Έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς και θεωρείται ένα από τα πιο όμορφα απομεινάρια της ελληνικής ιστορίας σήμερα.
Μέσα σε διάστημα διακοσίων ετών, ιδρύθηκαν και άλλες πόλεις στην περιοχή. Μεταξύ αυτών η Βάρκη (σημ. Al Marj), οι Ευσπερίδες (αργότερα Βερενίκη, σημ. Βεγγάζη), η Αλ Μπάυντα , η Ταύχειρα (αργότερα Αρσινόη, σημ. Τόκρα) και η Απολλωνία (σημ. Susah), το λιμάνι της Κυρήνης. Μαζί με την Κυρήνη, ήταν γνωστές ως Πεντάπολις.
Η Κυρήνη ήταν η σημαντικότερη από τις πέντε ελληνικές αποικίες στη σημερινή Λιβύη. Στο ψηλότερο σημείο της πόλης, βρίσκεται ο ναός του Δία, που χρονολογείται από τον 5ο π.Χ. αιώνα.
Καταστράφηκε κατά τη διάρκεια μιας εβραϊκής εξέγερσης σε 115 μ.Χ., και αποκαταστάθηκε 5 χρόνια αργότερα από τους Ρωμαίους μετά από εντολή του αυτοκράτορα Αδριανού.
Το 365 μ.Χ. ένας γερός σεισμός μετέτρεψε ένα μεγάλο μέρος του ναού σε ερείπια για μια ακόμη φορά.
Στη σύγχρονη εποχή Βρετανοί και Ιταλοί αρχαιολόγοι έχουν πάρει μέρος σε έργα αναστήλωσης. Ο ναός είναι μεγαλύτερο από τον Παρθενώνα, μια αντανάκλαση του πλούτου και της σημασίας της Κυρήνης στον αρχαίο ελληνικό κόσμο.
Τους Θηραίους, τους αναφέρει και ο Ηρόδοτος στο τέταρτο βιβλίο της Ιστορίας του ενώ πήρε το όνομα της από την πηγή Κύρη, που ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα.
Σύμφωνα με την παράδοση, το Μαντείο των Δελφών εκπόνησε χρησμό, με τον οποίον ώθησε τους Έλληνες της Σαντορίνης να αναζητήσουν στην Βόρεια Αφρική νέο τόπο κατοικίας. Έτσι το 631 π.Χ. ίδρυσαν την Κυρήνη. Με τα χρόνια ακολούθησαν και άλλοι Έλληνες, φυσικά, μεταξύ των οποίων και Πελοποννήσιοι και Κρήτες.
Σύμφωνα με την παράδοση, το Μαντείο των Δελφών εκπόνησε χρησμό, με τον οποίον ώθησε τους Έλληνες της Σαντορίνης να αναζητήσουν στην Βόρεια Αφρική νέο τόπο κατοικίας. Έτσι το 631 π.Χ. ίδρυσαν την Κυρήνη. Με τα χρόνια ακολούθησαν και άλλοι Έλληνες, φυσικά, μεταξύ των οποίων και Πελοποννήσιοι και Κρήτες.
Γρήγορα αναπτύχθηκε κι εξελίχτηκε σε κέντρο του ελληνικού πολιτισμού στη Β. Αφρική ενώ αποτελούσε επίσης μεγάλο εμπορικό κέντρο. Τον 3ο αιώνα π.Χ., στην πόλη ιδρύθηκε η φιλοσοφική Σχολή της Κυρήνης από τον Αρίστιππο, μαθητή του Σωκράτη.
Από την άλλη μεριά του ναού του Απόλλωνα βρίσκεται ο εξ ίσου παλιός (6ος αιώνας πΧ) ναός της αδελφής του της Αρτέμιδος και αυτός 2 φορές αναστηλωμένος. (239)
Μπροστά από τον ναό του Απόλλωνα υπάρχει ο βωμός, (240) και αυτός του 6ου αιώνα πΧ μήκους 22 μέτρων ντυμένος με μάρμαρο όπου προσφερόταν στους θεούς η εκατόμβη (θυσία 100 βοδιών).
Ο Καλλίμαχος ο Κυρηναίος, στον σωζόμενο ύμνο του στον Απόλλωνα, περιγράφει τις γιορτές που γίνονταν εδώ με τον βωμό στολισμένο λουλούδια, νέους να χορεύουν και με τις θυσίες των ζώων τα οποία μετά τα έψηναν και οι μεν θεοί μύριζαν την τσίκνα και οι θνητοί απολάμβαναν τα κοψίδια!
Επίσης ο Πλάτων και ο Ηρόδοτος έχουν περιγράψει αυτές τις 3 μέρες χορού, μουσικής και κρασιού .
Επίσης ο Πλάτων και ο Ηρόδοτος έχουν περιγράψει αυτές τις 3 μέρες χορού, μουσικής και κρασιού .
Κάτω από το επίπεδο αυτό είναι η ιερή περιοχή της Κυρήνης στην οποία βρίσκεται το τέμενος του Απόλλωνα ένας ορθογώνιος χώρος 200x50 μέτρα που στο κέντρο του υπάρχει ένα από τα παλαιότερα κτίσματα της πόλης , ο ναός του Απόλλωνα από το 620 πΧ. (236, 237).
Ο ναός ανακατασκευάστηκε τον 4ο αιώνα πΧ και τελικά πήρε την σημερινή μορφή του από τους Ρωμαίους τον 2ο αιώνα μΧ διατηρώντας την αρχική μορφή του με 6x11 δωρικές κολώνες από ασβεστόλιθο.
Στον ναό βρέθηκε το 1860/1 ένα άγαλμα του Απόλλωνα με την λύρα του, σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό μουσείο (που αλλού;) μαζί με άλλα 100 αγάλματα που βούτηξαν οι Βρετανοί όταν ανάσκαψαν την περιοχή.
Χρόνια μετά οι πόλεις συμπεριελήφθησαν στην Ρωμαϊκής Επικράτεια, διατηρώντας όμως τον ελληνικό χαρακτήρα τους.
Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός διαίρεσε την Αυτοκρατορία και η Κυρήνη παραχωρήθηκε στο κράτος της Ανατολής ενώ το 455 μ.Χ. πραγματοποιήθηκε εισβολή Δυτικών Δυνάμεων που προέβησαν σε βανδαλισμούς στην περιοχή, μέχρι που τους εκδίωξε ο Ιουστινιανός το 533 μ.Χ.
Τα επόμενα χρόνια η χώρα πέρασε από τα χέρια Αράβων, Τούρκων και Ιταλών, ωσότου να ανακηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος μετά την λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι Έλληνες πρωτοστάτησαν στα πολιτικά και πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής, κάνοντας μεταρρυθμίσεις (αντικατάσταση βασιλείας από δημοκρατία), χτίζοντας ναούς, θέατρα, βιβλιοθήκες και επεκτείνοντας τα σύνορα της χώρας στην οποία είχαν πλέον εγκατασταθεί.
Οι Ρωμαίοι, όπως ισχυρίζονταν οι ίδιοι, μόλις ήρθαν σε επαφή με τους Έλληνες, τους διαπέρασε τέτοιο δέος για τον πολιτισμό τους, που τον υιοθέτησαν στο έπακρον.
Δίπλα οι Βυζαντινοί είχαν 6 ασβεστοκάμινα για να καταστρέφουν τα παγανιστικά για αυτούς αγάλματα (σαφής απόδειξη της ύπαρξης ελληνοχριστιανικού πολιτισμού!)
Μεταξύ αυτών διακρίνονται τα αγάλματα της θεάς Λιβύης (251) που κατά τον μύθο ήταν κόρη του Ibafas, ενός από τους αρχαίους Αιγύπτιους βασιλείς, και έχει το χαρακτηριστικό κτένισμα των γυναικών της Λιβύης με τις κοτσίδες τοποθετημένες στο μέτωπο και τα πλάγια.
του Δημοσθένη του 280μΧ που βρέθηκε ανατολικά της Αγοράς, (255)
Στον ναό βρέθηκε το 1860/1 ένα άγαλμα του Απόλλωνα με την λύρα του, σήμερα βρίσκεται στο Βρετανικό μουσείο (που αλλού;) μαζί με άλλα 100 αγάλματα που βούτηξαν οι Βρετανοί όταν ανάσκαψαν την περιοχή.
H Aπολλωνία δημιουργήθηκε τον 7 αιώνα π.Χ. απο Έλληνες αποίκους της Λιβύης. Αποτέλεσε ένα σημαντικότατο κέντρο εμπορίου και διατέλεσε το λιμάνι της Κυρήνης για περισσότερο απο μια χιλιετία.
Πατρίδα του Μαθηματικού και Αστρονόμου Ερατοσθένη, οι Ευσπερίδες, που πήραν το όνομά τους από τον Κήπο των Εσπερίδων, τον οποίον γνωρίζουμε από τους άθλους του Ηρακλή, η Μεγάλη Λέπτις (είχε ονομαστεί Magna Leptis επί Ρωμαίων για να την ξεχωρίζουν από μία άλλη πόλη με το ίδιο όνομα) με τους 250 μαρμάρινους κίονες, τα Σάβρατα με τα ψηφιδωτά και τους αμέτρητους αρχαιοελληνικούς ναούς, κ.α.
Έξω από τα τείχη της πόλης, διατηρείται ακόμα το αρχαίο Ελληνικό θέατρο της Απολλωνίας σε ένα εκπληκτικό σημείο χτισμένο μέσα στα βράχια, έχοντας θέα την θάλασσα. Ένα μεγάλο μέρος της πόλης, βρίσκεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, λόγο ενός μεγάλου σεισμού το 365 μ.Χ.
Aρχαία Αγορά - Πτολεμαΐδα (Ptolemais)
Η Τολμέïθα παλαιότερα γνωστή ως Πτολεμαΐδα, είναι μια ήσυχη πόλη στο Al Marj, στην βορειοανατολική Λιβύη. Eκεί υπάρχει ο ναός της Δήμητρας και η εκπληκτική αρχαία Ελληνική αγορά. Κάτω από την αγορά υπάρχει το εκπληκτικό υδρευτικό σύστημα που δημιούργησαν οι Έλληνες άποικοι τον 4ο αιώνα π.Χ.
Μετά το 460π.Χ. έγινε δημοκρατία και μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλέξανδρου έγινε τμήμα της δυναστείας των Πτολεμαίων. Η Κυρηναϊκή έγινε τμήμα της Αυτοκρατορίας των Πτολεμαίων με βάση την Αλεξάνδρεια και έγινε ρωμαϊκή επαρχία το 96π.Χ. και οριστικά το 74π.Χ.
Χρόνια μετά οι πόλεις συμπεριελήφθησαν στην Ρωμαϊκής Επικράτεια, διατηρώντας όμως τον ελληνικό χαρακτήρα τους.
Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός διαίρεσε την Αυτοκρατορία και η Κυρήνη παραχωρήθηκε στο κράτος της Ανατολής ενώ το 455 μ.Χ. πραγματοποιήθηκε εισβολή Δυτικών Δυνάμεων που προέβησαν σε βανδαλισμούς στην περιοχή, μέχρι που τους εκδίωξε ο Ιουστινιανός το 533 μ.Χ.
Τα επόμενα χρόνια η χώρα πέρασε από τα χέρια Αράβων, Τούρκων και Ιταλών, ωσότου να ανακηρυχθεί ανεξάρτητο κράτος μετά την λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου.
Οι Έλληνες πρωτοστάτησαν στα πολιτικά και πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής, κάνοντας μεταρρυθμίσεις (αντικατάσταση βασιλείας από δημοκρατία), χτίζοντας ναούς, θέατρα, βιβλιοθήκες και επεκτείνοντας τα σύνορα της χώρας στην οποία είχαν πλέον εγκατασταθεί.
 |
| Αρχαίο ελληνικό θέατρο στην Λιβύη |
Έχει ανακαλυφθεί ακόμη θέατρο με ακέραια την ορχήστρα του, στοά με μήκος 118μ., την οποία κοσμούσαν 56 αγάλματα του Ηρακλή και του Ερμή, ναός αφιερωμένος στον Λύκαιο Δία, οι θέρμες του Ιουστινιανού και του Αδριανού, άγαλμα της Αφροδίτης και άγαλμα της Αθηνάς σε 100 αντίγραφα περίπου. Το πρωτότυπο άγαλμα ήταν δώρο του φιλέλληνα Αιγύπτιου Βασιλιά Άμασι.
Πολλά από τα μνημεία φέρουν ελληνικές επιγραφές ενώ ταυτόχρονα η χώρα βρίθει εξίσου ελληνικών τοιχογραφιών και βραχογραφιών.
Πολλά από τα μνημεία φέρουν ελληνικές επιγραφές ενώ ταυτόχρονα η χώρα βρίθει εξίσου ελληνικών τοιχογραφιών και βραχογραφιών.
 |
Στο τέλος της Ιεράς Οδού περνάμε τα Ελληνικά προπύλαια
του 3ου πΧ αιώνα με τις 4 δωρικές κολώνες.
|
Επί διακυβέρνησης του δικτάτορα Σύλλα, ο πληθυσμός της Κυρήνης χωριζόταν σε 4 τάξεις: τους πολίτες, τους αγρότες, τους αλλοδαπούς και τους Εβραίους (οι τελευταίοι αποτελούσαν μεινότητα). Οι εντάσεις μεταξύ του ελληνικού και του Εβραϊκού πληθυσμού οδήγησαν σε βίαιες ταραχές, οι οποίες αποδεκάτισαν τον πληθυσμό ολόκληρης της Λιβύης.
Η σταδιακή πτώση της Κυρήνης ξεκίνησε με την παρακμή της πόλης ως εμπορικό κέντρο, εφόσον είχε να ανταγωνιστεί την Καρχηδόνα και την Αλεξάνδρεια. Το λιμάνι της πόλης, η Απολλωνία, αποτελούσε σημαντικό αστικό κέντρο μέχρι την καταστροφή της από σεισμό το 262, οπότε και άρχισε να παρακμάζει, παρά την αποκατάσταση των ζημιών και την ανακατασκευή της από τον Αυτοκράτορα Κλαύδιο.
Η οικονομική κατάρρευση, πλήθος φυσικών καταστροφών κι άλλος ένας σεισμός το 365 δεν άφησαν ελπίδες ανάκαμψης της πόλης, η οποία τελικά κατακτήθηκε από τους Άραβες το 643.
Η σταδιακή πτώση της Κυρήνης ξεκίνησε με την παρακμή της πόλης ως εμπορικό κέντρο, εφόσον είχε να ανταγωνιστεί την Καρχηδόνα και την Αλεξάνδρεια. Το λιμάνι της πόλης, η Απολλωνία, αποτελούσε σημαντικό αστικό κέντρο μέχρι την καταστροφή της από σεισμό το 262, οπότε και άρχισε να παρακμάζει, παρά την αποκατάσταση των ζημιών και την ανακατασκευή της από τον Αυτοκράτορα Κλαύδιο.
Η οικονομική κατάρρευση, πλήθος φυσικών καταστροφών κι άλλος ένας σεισμός το 365 δεν άφησαν ελπίδες ανάκαμψης της πόλης, η οποία τελικά κατακτήθηκε από τους Άραβες το 643.
Το Μιθραίο, ναός για τον θεό Μίθρα. (235)
Δίπλα οι Βυζαντινοί είχαν 6 ασβεστοκάμινα για να καταστρέφουν τα παγανιστικά για αυτούς αγάλματα (σαφής απόδειξη της ύπαρξης ελληνοχριστιανικού πολιτισμού!)
Μεγάλοι και επιφανείς Έλληνες γεννήθηκαν στην Λιβύη όπως ο Ερατοσθένης (γεννήθηκε στην Κυρήνη), όπως ο Αρίστοππος, ο Καλλίμαχος, ο Καρνεάδης καθώς και ο Επίσκοπος Πτολεμαίας Συνέσιος, ο μαθητής της Υπατίας ο οποίος έτρεφε μεγάλο σεβασμό στο άτομο της και ζητούσε με επιστολές την συμβουλή της...
Στην πόλη σώζονται αρχαία μνημεία, όπως ο ναός του Απόλλωνα (7ος αιώνας π.Χ.), ο ναός της Δήμητρας και ένας ναός του Δία, ο οποίος καταστράφηκε μερικώς μετά από εντολή του Μουαμάρ Καντάφι το 1978. Υπάρχουν ακόμη τα ερείπια του ναού της Εκάτης και τωνΔιόσκουρων καθώς επίσης και το αρχαίο νεκροταφείο με σημαντικά μνημεία και επιτύμβιες στήλες.
Κοντά στη Κυρήνη, βρέθηκε και το άγαλμα της αναδυόμενης Αφροδίτης, απομίμηση παλιότερου της ελληνιστικής εποχής, το οποίο εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ρώμης. Το 2005, Ιταλοί αρχαιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Ουρμπίνο ανακάλυψαν 76 άθικτα ρωμαϊκά αγάλματα του 2ου αιώνα, τα οποία εντοπίστηκαν κάτω από ένα βοηθητικό τείχος ναού, που είχε γκρεμιστεί στο σεισμό του 375.
Ο Ναός του Διός στην Λιβύη ήταν μεγαλύτερος από τον Παρθενώνα
και τον Ναό του Διός στην Ολυμπία. Η Κυρήνη είναι από το 1982 Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς) στην αρχαιότητα πήρε το όνομα της από την πηγή Κύρη, που ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα τον οποίο λάτρευαν εξ ου και η Απολλωνία (Susah), το λιμάνι της Κυρήνης.
Ο αποικισμός της Λιβύης έγινε από Έλληνες (από τη Σαντορίνη ) κάτι που αναφέρεται στο τέταρτο βιβλίο της Ιστορίας του Ηρόδοτου (βασιλέι τῶν Θηραίων περὶ ἄλλων χρᾷ ἡ Πυθίη κτίζειν ἐν Λιβύη πόλιν.)
Την πλήρη καταστροφή του ναού μετά τον σεισμό την ολοκλήρωσαν οι ζηλωτές χριστιανοί που τον θεωρούσαν "κρησφύγετο δαιμόνων".
Στο μουσείο της Κυρήνης σε ένα μεγάλο ενιαίο χώρο υπάρχει ένα πλήθος αγαλμάτων από την πόλη.
και τον Ναό του Διός στην Ολυμπία. Η Κυρήνη είναι από το 1982 Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς) στην αρχαιότητα πήρε το όνομα της από την πηγή Κύρη, που ήταν αφιερωμένη στο θεό Απόλλωνα τον οποίο λάτρευαν εξ ου και η Απολλωνία (Susah), το λιμάνι της Κυρήνης.
Ο αποικισμός της Λιβύης έγινε από Έλληνες (από τη Σαντορίνη ) κάτι που αναφέρεται στο τέταρτο βιβλίο της Ιστορίας του Ηρόδοτου (βασιλέι τῶν Θηραίων περὶ ἄλλων χρᾷ ἡ Πυθίη κτίζειν ἐν Λιβύη πόλιν.)
Την πλήρη καταστροφή του ναού μετά τον σεισμό την ολοκλήρωσαν οι ζηλωτές χριστιανοί που τον θεωρούσαν "κρησφύγετο δαιμόνων".
Στο μουσείο της Κυρήνης σε ένα μεγάλο ενιαίο χώρο υπάρχει ένα πλήθος αγαλμάτων από την πόλη.
Εξαιρετικό το αγάλμα του Δία που βρέθηκε στο Καπιτώλιο (252)
Το γυμνό άγαλμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου (253)
Του Απόλλωνα, από τα Ρωμαϊκά Λουτρά, (254)
του Δημοσθένη του 280μΧ που βρέθηκε ανατολικά της Αγοράς, (255)
Της Λήδας με τον κύκνο όπως και το παραπλεύρως άγαλμα του Πάνα με την
περήφανη στύση του που ευτυχώς γλύτωσε τον ευνουχισμό από τους σεμνότυφους χριστιανούς γιατί προφανώς θα είχε προλάβει να καλύψει το άγαλμα το χώμα! (256)
* Από την άλλη, σύμφωνα με τον Καλλίμαχο, η Κυρήνη, αδερφή της Λάρισας, ενώ βρισκόταν στην Λιβύη σκότωσε ένα λιοντάρι που λυμαινόταν την χώρα. Ως έπαθλο για το κατόρθωμά της έλαβε την διακυβέρνηση της περιοχής.
Η Κυρήνη, γνωστή στην Λιβύη, απεικονίζεται σε μεγάλο αριθμό μνημείων, αετωμάτων και αγαλμάτων. Πολλά μάλιστα έχουν έρθει στο φως, έπειτα από ανασκαφές Άγγλων, Αμερικανών και κυρίως Ιταλών στην περιοχή.
Ο ναός του Καρνείου Απόλλωνα, η αρχαία πόλη της Κυρήνης, οι τάφοι των Βασιλέων είναι μερικά από τα γνωστότερα μνημεία της περιοχής, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.
_____________________
* Η Κυρήνη ήταν χτισμένη σε προνομιακό σημείο. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες για το πώς προήλθε το όνομά της. Σύμφωνα με τον Ησίοδο και τον Πίνδαρο, η Θεσσαλική Νύμφη Κυρήνη, κόρη του Βασιλιά των Λαπιθών, είχε αρπαγεί από τον Απόλλωνα, όταν αυτός την ερωτεύτηκε την ώρα που σκότωνε άοπλη ένα λιοντάρι. Αφού την άρπαξε λοιπόν, την μετέφερε στην λιβύη, όπου την υποδέχθηκε η Αφροδίτη. Έγινε «βασίλισσα» της χώρας και γέννησε τον γιο της, Αριστέα.
* Από την άλλη, σύμφωνα με τον Καλλίμαχο, η Κυρήνη, αδερφή της Λάρισας, ενώ βρισκόταν στην Λιβύη σκότωσε ένα λιοντάρι που λυμαινόταν την χώρα. Ως έπαθλο για το κατόρθωμά της έλαβε την διακυβέρνηση της περιοχής.
Η Κυρήνη, γνωστή στην Λιβύη, απεικονίζεται σε μεγάλο αριθμό μνημείων, αετωμάτων και αγαλμάτων. Πολλά μάλιστα έχουν έρθει στο φως, έπειτα από ανασκαφές Άγγλων, Αμερικανών και κυρίως Ιταλών στην περιοχή.
Ο ναός του Καρνείου Απόλλωνα, η αρχαία πόλη της Κυρήνης, οι τάφοι των Βασιλέων είναι μερικά από τα γνωστότερα μνημεία της περιοχής, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο.
_____________________
* Για να γίνει αυτό αφιέρωμα στη αρχαία Κυρήνη
και τους λατρευτικούς ελληνικούς ναούς
αντλήσαμε πληροφορίες και φωτογραφιες από
και τους λατρευτικούς ελληνικούς ναούς
αντλήσαμε πληροφορίες και φωτογραφιες από
wikipedia,
Βρανόπουλος Επαμ. Οδοιπορικό στην Λιβύη Πελασγός
Καργάκος Σαράντος- Λιβύη Σιδέρης 2009
Ham Anthony-Libia 2nd Ed. Lonely Planet 2007
Haddad Hossin- Assaray Al-Hamra -Museum of Tripoli HHP Edition
Haddad Hossin- Mosaic of Libya 2002
Mahmud Tabid -Leptis Magna The Ancient City Brought to Life 2010
Dr Fadel Ali Mohamed- Cyrene 2009 http://ghn.globalheritagefund.org/uploads/library/doc_443.pdf
Καργάκος Σαράντος- Λιβύη Σιδέρης 2009
Ham Anthony-Libia 2nd Ed. Lonely Planet 2007
Haddad Hossin- Assaray Al-Hamra -Museum of Tripoli HHP Edition
Haddad Hossin- Mosaic of Libya 2002
Mahmud Tabid -Leptis Magna The Ancient City Brought to Life 2010
Dr Fadel Ali Mohamed- Cyrene 2009 http://ghn.globalheritagefund.org/uploads/library/doc_443.pdf
Scholeio.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου