+%CE%91%CE%AF%CE%B3%CF%85%CF%80%CF%84%CE%BF%CF%82.jpg) |
Αρχαία τοποθεσία Οξύρρυγχος της Μέσης Αιγύπτου (κοντά στο σημερινό el-Bahnasa)
|
Η Αποκάλυψη
Με αφορμή την αποκάλυψη ότι οι Άγγλοι φυλάσσουν μέσα στα υπόγεια των πανεπιστημίων τους 800 κιβώτια με αρχαία ελληνικά χειρόγραφα από την περιοχή της Οξυρρύγχου στην Αίγυπτο, είδε το φως της δημοσιότητας ένα άρθρο που υπογράφει ο έγκριτος και καταξιωμένος αρθρογράφος Γρηγόρης Ρουμπάνης, στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία» της 23ης Απριλίου 2005, ο οποίος βλέπει, όμως, το θέμα, από μία άλλη φιλοσοφική διάσταση. Έστω κι αν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί μαζί του σε ορισμένα σημεία του άρθρου (π.χ. για τους ρασοφόρους, πολιτικούς κλπ), εν τούτοις αξίζει κανείς να παρακολουθήσει τις σκέψεις του:«Ενδεχομένου το φαινόμενο της Οξυρρύγχου να μη μείνει μοναδικό στην Ιστορία. Ενδεχομένου η ελληνική αυτή πόλη της Αιγύπτου να αποδειχθεί, έπειτα από ορισμένους ακόμα αιώνες, ότι δεν είναι η μόνη που έθαβε το τότε (παρακμιακό) παρόν της, τυλιγμένο με τους παπύρους γνώσης, ακόμα και σοφίας αιώνων.
Μπορεί η ματαιοδοξία για τη διατήρηση της ανθρώπινης σάρκας στην αιωνιότητα να μη δικαιώνει, προς το παρόν τουλάχιστον, τις αρχικές προσδοκίες των Αιγυπτίων και τις μεταφυσικές αγωνίες τους.
Η άγνοιά τους, όμως, για την αξία των εγγράφων που χρησιμοποίησαν για νεκρόπανα, συνέβαλε στη διάσωση κειμένων μοναδικών του ελληνικού και αιγυπτιακού πολιτισμού ή εξαιρετικά χρήσιμων για την «ανάγνωση» της καθημερινότητας εκείνων των χρόνων. Έτσι, για να μείνει χωρίς νόημα μια άλλη ματαιοδοξία (εγκληματική αυτή) ορισμένων «φωτισμένων ιεραρχών» της νέας θρησκείας, να εξαφανίσουν στη φωτιά οριστικά το απειλητικό -για το νέο κόσμο που οικοδομούσαν- πνεύμα της αρχαιότητας..
Sakketos Aggelos
Πάπυροι της Οξυρρύγχου
Με τον όρο πάπυροι της Οξυρρύγχου* αναφερόμαστε σε ένα πολύ μεγάλο αριθμό παπυρικών χειρογράφων που βρέθηκαν μετά από πολύχρονες ανασκαφές (1895-1934) στην Οξύρρυγχο, ένα κεφαλοχώρι στην Άνω Αίγυπτο, νότια του Φαγιούμ.
Το 1896 δύο ερευνητές της Οξφόρδης, έχοντας εξασφαλίσει χρηματοδότηση από το Egypt Exploration Fund, ταξίδεψαν στην Αίγυπτο ψάχνοντας για αρχαία χειρόγραφα.
Οι πάπυροι είχαν αρχίσει πρόσφατα να εμφανίζονται σποραδικά στο δυτικό επιστημονικό κόσμο και έδιναν ελπίδες για μεγάλες ανακαλύψεις. Ο Bernard Grenfell και ο Arthur Hunt διενήργησαν την πρώτη συστηματική ανασκαφή με σκοπό την ανεύρεση παπύρων με ανέλπιστη επιτυχία: κοντά στο χωριό al-Bahnasa, στα χαλάσματα της αρχαίας πόλης της Οξυρρύγχου και κυρίως στο χώρο απόθεσης απορριμάτων της πόλης ανακαλύφθηκε ένας θησαυρός παπύρων χωρίς προηγούμενο.
Η Οξύρρυγχος, όπως και ολόκληρη η Αίγυπτος, είχε γίνει μια περιοχή ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού μετά την κατάκτηση της από τον Αλέξανδρο το 332.
Οι ανασκαφές που πρωτοξεκίνησαν εκεί το 1895 από τους Άγγλους καθηγητές Β. Ρ. Grenfell και Α. S. Hunt, συνεχίστηκαν μέχρι το 1907 με σκοπό να συνεχιστούν το 1909, αλλά όταν ο Grenfell αρρώστησε το 1908, οι Άγγλοι παραιτήθηκαν από τα δικαιώματα των ανασκαφών.
Την άδεια να συνεχίσουν την εξασφάλισαν οι Ιταλοί, οι όποιοι είχαν ιδρύσει το 1908 μια Εταιρεία Παπυρικών Ερευνών. Το 1910, 1912 και 1913, οι πανεπιστημιακοί καθηγητές Ε. Pistelli και G. Farina έκαναν ανασκαφές στην Οξύρρυγχο ενώ ο Ε. Breccia πήγε εκεί το 1927/8, το 1932 και το 1934, για να συνεχίσει τις έρευνες για λογαριασμό της Ιταλικής Εταιρείας.
Οι ανασκαφές, αποκάλυψαν πολλά φιλολογικά κείμενα ελληνικά ή λατινικά της προχριστιανικής και χριστιανικής εποχής, κείμενα θρησκευτικά και μη, ντοκουμέντα διοικητικά ή εμπορικά, ιδιωτικές επιστολές, λογαριασμούς κ.ά. Επρόκειτο για παπύρους, ορισμένοι από τους οποίους έχουν μεγάλη φιλολογική αξία.
Η αφθονία των ευρημάτων είναι ένας από τους λόγους για τον οποίο υπάρχουν πολλές αταύτιστες ομάδες ανάμεσα στα χιλιάδες κείμενα που προέρχονται από την Οξύρρυγχο και η ταύτισή τους είναι ένας από τους στόχους της παπυρολογίας.
Τα παπυρολογικά ευρήματα από την Οξύρρυγχο είναι η μεγαλύτερη συλλογή κλασικών χειρογράφων στον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος της φυλάσσεται στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ένα μεγάλο μέρος στη Φλωρεντία της Ιταλίας και αρκετοί πάπυροι είναι διασκορπισμένοι σε διάφορα ιδρύματα σε όλον τον κόσμο.
Η αφθονία των ευρημάτων είναι ένας από τους λόγους για τον οποίο υπάρχουν πολλές αταύτιστες ομάδες ανάμεσα στα χιλιάδες κείμενα που προέρχονται από την Οξύρρυγχο και η ταύτισή τους είναι ένας από τους στόχους της παπυρολογίας.
Τα παπυρολογικά ευρήματα από την Οξύρρυγχο είναι η μεγαλύτερη συλλογή κλασικών χειρογράφων στον κόσμο. Το μεγαλύτερο μέρος της φυλάσσεται στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ένα μεγάλο μέρος στη Φλωρεντία της Ιταλίας και αρκετοί πάπυροι είναι διασκορπισμένοι σε διάφορα ιδρύματα σε όλον τον κόσμο.
Περιλαμβάνει χειρόγραφα που χρονολογούνται από την Πτολεμαϊκή, τη Ρωμαϊκή και πρωτο-Βυζαντινή περίοδο και είναι γραμμένα κυρίως σε πάπυρο (επίσης σε περγαμηνή, όστρακα και ξύλινες πλάκες). Στο μεγαλύτερο μέρος τους είναι γραμμένα στα Ελληνικά και μερικά στα Λατινικά, Αραβικά και Κοπτικά. Περίπου δύο τρίτα της συλλογής είναι έγγραφα, δημόσια ή ιδιωτικά και το ένα τρίτο αποτελείται από λογοτεχνικά κείμενα.
Προσωπική και δημόσια αλληλογραφία, συμβόλαια, διαθήκες, λογαριασμοί, οικονομικοί απολογισμοί, νόμοι και διατάγματα, πρακτικά δικαστηρίων, απογραφές και διάφορα άλλα έγγραφα, καθιστούν την Οξύρρυγχο την πόλη για την οποία γνωρίζουμε περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη στον αρχαίο κόσμο.
Είναι όμως γεγονός ότι, οι φιλόλογοι πλέον μπορούσαν να συμβουλεύονται ένα πλήθος αρχαίων χειρόγραφων, κατά μέσο όρο μια χιλιετία αρχαιότερων από τα χειρόγραφα που υπήρχαν πρωτύτερα.
Προσωπική και δημόσια αλληλογραφία, συμβόλαια, διαθήκες, λογαριασμοί, οικονομικοί απολογισμοί, νόμοι και διατάγματα, πρακτικά δικαστηρίων, απογραφές και διάφορα άλλα έγγραφα, καθιστούν την Οξύρρυγχο την πόλη για την οποία γνωρίζουμε περισσότερα από οποιαδήποτε άλλη στον αρχαίο κόσμο.
Είναι όμως γεγονός ότι, οι φιλόλογοι πλέον μπορούσαν να συμβουλεύονται ένα πλήθος αρχαίων χειρόγραφων, κατά μέσο όρο μια χιλιετία αρχαιότερων από τα χειρόγραφα που υπήρχαν πρωτύτερα.
Αν και οι πάπυροι με λογοτεχνικά κείμενα είναι λιγότεροι από τα διαφόρων ειδών έγγραφα σε αναλογία ένα προς δέκα, εντούτοις σώθηκαν πολλά αρχαία παπυρικά χειρόγραφα με γνωστά κείμενα, καθώς και ένας σημαντικός αριθμός νέων κειμένων που ήρθαν να προστεθούν στη γνώση μας για την αρχαία ελληνική λογοτεχνική παραγωγή.
Στην εικοσαετία που μεσολάβησε από τις πρώτες ανασκαφές για την ανεύρεση παπύρων το 1895/6 ως την έναρξη του Α' παγκόσμιου πολέμου, το 1914, οργανώθηκε σε επιστημονική βάση η έρευνα του εδάφους και η μελέτη των ευρημάτων. Την περίοδο αυτή εκδόθηκαν χιλιάδες κείμενα και άρχισαν να συντάσσονται και τα αναγκαία επιστημονικά βοηθήματα, οι κατάλογοι και τα ευρετήρια των πηγών και τα λεξικά.
Στην εικοσαετία που μεσολάβησε από τις πρώτες ανασκαφές για την ανεύρεση παπύρων το 1895/6 ως την έναρξη του Α' παγκόσμιου πολέμου, το 1914, οργανώθηκε σε επιστημονική βάση η έρευνα του εδάφους και η μελέτη των ευρημάτων. Την περίοδο αυτή εκδόθηκαν χιλιάδες κείμενα και άρχισαν να συντάσσονται και τα αναγκαία επιστημονικά βοηθήματα, οι κατάλογοι και τα ευρετήρια των πηγών και τα λεξικά.
Οι πάπυροι βρέθηκαν μέσα σε τάφους ή μέσα μεγάλους αποθέτες σκουπιδιών.
Οι πάπυροι αυτοί στάθηκε δυνατό να διασωθούν, επειδή περικλείονταν από απορρίμματα που σιγά σιγά έπαιρναν αρκετό ύψος, με αποτέλεσμα το περιεχόμενο τους να μην προσβάλλεται από την επίδραση της υγρασίας που δημιουργούσαν οι ετήσιες πλημμύρες και η άρδευση. Η ξηρασία του κλίματος συνέτεινε και αυτή να μην παθαίνουν οι πάπυροι άλλες ζημιές.
Ένα μέρος των παπύρων σώθηκε εξαιτίας της ταφικής συνήθειας να δημιουργούν για τις μούμιες περιβλήματα που κατασκεύαζαν από στρώματα παπύρου κολλημένα το ένα πάνω στο άλλο, κάτι παρόμοιο περίπου με το σημερινό πεπιεσμένο χαρτί, και πιθανόν για το σκοπό αυτόν αγόραζαν μεγάλες ποσότητες άχρηστων παπύρων. Πολλοί από αυτούς τους παπύρους προέρχονταν από κατεστραμμένα χειρόγραφα, που δεν τα χρησιμοποιούσαν πιά οι κάτοχοί τους.
Ανάμεσα στα ευρήματα, υπήρξαν κείμενα είτε καινούρια, είτε γνωστά από πριν των οποίων επικυρώθηκε πλέον η ύπαρξή και άλλα που είχαν χαθεί τα ιστορικά ίχνη τους και ξαναβρέθηκαν. Από τα νέα κείμενα, δε διασώθηκαν όλα ακέραια, ούτε και είναι όλα υψηλής λογοτεχνικής στάθμης. Ανάμεσά τους όμως περιλαμβάνονται έργα σημαντικά, όπως η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη, οι Ωδές του Βακχυλίδη, μεγάλα τμήματα του σατυρικού δράματος Ιχνευταί του Σοφοκλή, και της Υψιπύλης του Ευριπίδη. Επίσης σχεδόν ολόκληρος ο Δύσκολος του Μενάνδρου* και μεγάλα τμήματα από τις κωμωδίες του Επιτρέποντες, Σαμία και Σικνώνιος.
Ένα μέρος των παπύρων σώθηκε εξαιτίας της ταφικής συνήθειας να δημιουργούν για τις μούμιες περιβλήματα που κατασκεύαζαν από στρώματα παπύρου κολλημένα το ένα πάνω στο άλλο, κάτι παρόμοιο περίπου με το σημερινό πεπιεσμένο χαρτί, και πιθανόν για το σκοπό αυτόν αγόραζαν μεγάλες ποσότητες άχρηστων παπύρων. Πολλοί από αυτούς τους παπύρους προέρχονταν από κατεστραμμένα χειρόγραφα, που δεν τα χρησιμοποιούσαν πιά οι κάτοχοί τους.
Ανάμεσα στα ευρήματα, υπήρξαν κείμενα είτε καινούρια, είτε γνωστά από πριν των οποίων επικυρώθηκε πλέον η ύπαρξή και άλλα που είχαν χαθεί τα ιστορικά ίχνη τους και ξαναβρέθηκαν. Από τα νέα κείμενα, δε διασώθηκαν όλα ακέραια, ούτε και είναι όλα υψηλής λογοτεχνικής στάθμης. Ανάμεσά τους όμως περιλαμβάνονται έργα σημαντικά, όπως η Αθηναίων Πολιτεία του Αριστοτέλη, οι Ωδές του Βακχυλίδη, μεγάλα τμήματα του σατυρικού δράματος Ιχνευταί του Σοφοκλή, και της Υψιπύλης του Ευριπίδη. Επίσης σχεδόν ολόκληρος ο Δύσκολος του Μενάνδρου* και μεγάλα τμήματα από τις κωμωδίες του Επιτρέποντες, Σαμία και Σικνώνιος.
Βρέθηκαν ακόμα έργα λυρικών και και ερωτικών ποιητών, όπως ο Βακχυλίδης, ο Ηρώνδας, ο Καλλίμαχος και η Σαπφώ της οποίας βρέθηκε βιογραφία γραμμένη τον 4ο αιώνα κι ενώ είχε ήδη εδραιωθεί ο μύθος γύρω από την προσωπικότητα και τους έρωτες της. Τα κείμενα πάντως που βρίσκονται συχνότερα ανάμεσα στους παπύρους είναι αυτά που χρησιμοποιούσαν ως σχολικά αναγνώσματα και έτσι, σώθηκαν εκατοντάδες πάπυροι με τα ποιήματα του Ομήρου.Με τα ευρήματα, οι γνώσεις μας για τον Αισχύλο πλουτίσθηκαν, βρέθηκαν μεγάλα αποσπάσματα λόγων του Υπερείδου και ένας περίπου ακέραιος λόγος του, όχι όμως άπό τους σπουδαιότερους, ένας ύμνος της Ίσιδος, φυλαχτά του 2ου ή του 3ου αιώνα μ.Χ., όστρακα με επωδούς.
Ανάμεσα στις άλλες εντυπωσιακές ανακαλύψεις συμπεριλαμβάνονται και πολλοί σημαντικοί βιβλικοί πάπυροι όπως το γνωστικό ευαγγέλιο του Θωμά με τα 114 "Λόγια του Ιησού", πάπυρος που περιέχει απόσπασμα του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, άλλα αποσπάσματα κανονικών και απόκρυφων ευαγγελίων, όπως και τμήματα λειτουργικών, θεολογικών ή αγιολογικών έργων, "δηλώσεις μετανοίας" (libelli persecutionis) και επιστολές.
Πολύ σημαντικό εύρημα είναι ένα μικρό κομμάτι διαστάσεων 6,35 Χ 8,89 εκατοστών, γνωστό ως Papyrus 52 ή P52, από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, που χρονολογείται στις αρχές του δεύτερου αιώνα και είναι το παλαιότερο χειρόγραφο ευαγγελίου που γνωρίζουμε σήμερα. Κατά την περίοδο 1906/7 βρέθηκαν τέσσερις ακέραιοι κώδικες του 5ου αιώνα που περιέχουν το Δευτερονόμιο, τον Ιησού του Ναυή, τους Ψαλμούς, τα τέσσερα ευαγγέλια και τις Επιστολές του Απόστολου Παύλου.
Οι πάπυροι της Οξυρρύγχου που βρέθηκαν σε αυτή τη σημαντική περίοδο ανακαλύψεων, έδωσαν μεγάλη ποσότητα παπυρικού υλικού, που βοήθησε σημαντικά την ανάπτυξη της παπυρολογίας ως μίας ανεξάρτητης ιστορικής επιστήμης.Εκδίδονται συστηματικά από το 1898 και μέχρι τώρα έχουν εκδοθεί 71 τόμοι της σειράς The Oxyrhynchus Papyri (ο τόμος 72 βρίσκεται ήδη στο τυπογραφείο).
Ανάμεσα στις άλλες εντυπωσιακές ανακαλύψεις συμπεριλαμβάνονται και πολλοί σημαντικοί βιβλικοί πάπυροι όπως το γνωστικό ευαγγέλιο του Θωμά με τα 114 "Λόγια του Ιησού", πάπυρος που περιέχει απόσπασμα του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου, άλλα αποσπάσματα κανονικών και απόκρυφων ευαγγελίων, όπως και τμήματα λειτουργικών, θεολογικών ή αγιολογικών έργων, "δηλώσεις μετανοίας" (libelli persecutionis) και επιστολές.
Πολύ σημαντικό εύρημα είναι ένα μικρό κομμάτι διαστάσεων 6,35 Χ 8,89 εκατοστών, γνωστό ως Papyrus 52 ή P52, από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο, που χρονολογείται στις αρχές του δεύτερου αιώνα και είναι το παλαιότερο χειρόγραφο ευαγγελίου που γνωρίζουμε σήμερα. Κατά την περίοδο 1906/7 βρέθηκαν τέσσερις ακέραιοι κώδικες του 5ου αιώνα που περιέχουν το Δευτερονόμιο, τον Ιησού του Ναυή, τους Ψαλμούς, τα τέσσερα ευαγγέλια και τις Επιστολές του Απόστολου Παύλου.
Οι πάπυροι της Οξυρρύγχου που βρέθηκαν σε αυτή τη σημαντική περίοδο ανακαλύψεων, έδωσαν μεγάλη ποσότητα παπυρικού υλικού, που βοήθησε σημαντικά την ανάπτυξη της παπυρολογίας ως μίας ανεξάρτητης ιστορικής επιστήμης.Εκδίδονται συστηματικά από το 1898 και μέχρι τώρα έχουν εκδοθεί 71 τόμοι της σειράς The Oxyrhynchus Papyri (ο τόμος 72 βρίσκεται ήδη στο τυπογραφείο).
* πάπυροι της Οξυρρύγχου, Πιθανόν η ονομασία να προέρχεται από το όνομα ενός ψαριού με μυτερό ρύγχος που συνδέεται μάλιστα με μια παράδοση για τον Όσιρι, σύμφωνα με την οποία, η Ίσιδα κατορθώνει να μαζέψει και να συναρμολογήσει όλα τα μέλη του νεκρού Όσιρι, εκτός από το πέος του, που το έχει φάει το ψάρι Οξύρρυγχος.
* O Μένανδρος (Αθήνα, 342-292 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας συγγραφέας, εκπρόσωπος της Νέας Κωμωδίας. Στην εποχή του θεωρείται ότι έχει πια παρέλθει ο "χρυσός αιώνας" του αρχαιοελληνικού δράματος και ότι οι ηθοποιοί είχαν ήδη αποκτήσει πιο σημαντικό ρόλο από ό,τι οι δραματουργοί.
Το μοναδικό ολοκληρωμένο έργο του που σώζεται είναι ο «Δύσκολος», που θεωρείται ότι το έγραψε στο ξεκίνημα της καριέρας του. Θέμα των κωμωδιών του είναι η κοινωνία της Αθήνας σε μια εποχή αναστατώσεων μετά τον θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Δεν τον ενδιαφέρουν οι πολιτικές εξελίξεις. Εστιάζει στα πρόσωπα με τις επιθυμίες, τα πάθη, τα ελαττώματα και τις αρετές τους.
Οι ιστορίες του έχουν σημείο αναφοράς τον έρωτα των νέων και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν μέχρι να πετύχουν την πολυπόθητη ένωσή τους.
http://el.wikipedia.org
Scholeio.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου