Το "Βιβλίο της γνώσης
και της Σοφίας"
και της Σοφίας"
Ο Ζωροαστρισμός είναι μια από τις παλαιότερες θρησκείες (η σχέση του ανθρώπου με το Θεό) που έχουν ακόμα οπαδούς.
Η εμφάνισή του χρονολογείται περίπου
2.600 χρόνια πριν, ως μία ριζική αναμόρφωση της πολυθεϊστικής ιρανικής θρησκείας η οποία επικράτησε στην Περσική Αυτοκρατορία με κρατική υποστήριξη.
Ο ζωροαστρισμός διατηρεί κάποιες από τις πρακτικές της προϊστορικής, κοινής ινδοϊρανικής θρησκείας και επομένως παρουσιάζει ομοιότητες με τον ινδουισμό (η αρχαιότερη θρησκεία του κόσμου, καθώς κάποιες από τις ρίζες της ανάγονται στην Εποχή του σιδήρου) της Βεδικής περιόδου, όπως π.χ. την πυρολατρεία, ορισμένες μυθικές αφηγήσεις και τον σεβασμό προς τις δυνάμεις της φύσης. Ο Ινδουισμός βασίζεται στα ιερά κείμενα Βέντα (Βέδες) καθώς και στη διδασκαλία των γκουρού (δασκάλων),
Ο Ζωροάστρης, Ζαρατούστρα (Ζαραθούστρα) ή Ζαρτόστ, ήταν θρησκευτικός προφήτης των Περσών και ιδρυτής της θρησκείας τού Ζωροαστρισμού. Ο Ζαρατούστρα φέρεται καταγόμενος από το παλαιό γένος Σπιτάμα, γι αυτό και στην Αβέστα μνημονεύεται με το διπλό όνομα Ζαρατούστρα-Σπιτάμα. Από το εικοστό έως το τριακοστό έτος της ηλικίας του ο Ζαρατούστρα έζησε βίο μονήρη, μέχρις ότου εμφανίστηκε σε αυτόν ο άγγελος Βοχουμανό, ο οποίος του αποκάλυψε ότι ορίστηκε από το θεό ως προφήτης της νέας θρησκείας.
Τα κηρύγματα του Ζαρατούστρα, όπως αναφέρεται στους Γκατάς, που αντικατοπρίζουν τα λόγια ενός προφήτη, περιλαμβάνουν συμβουλές και νουθεσίες προς τους ακροατές του, απειλές κατά των κακόδοξων και των αιρετικών, δημηγορίες εναντίον των ψευδοπροφητών, προρρήσεις του μέλλοντος θριάμβου, παραμυθίες μέσω της υπόδειξης των ουρανίων αγαθών και των επίγειων αμοιβών που επιφυλάσσει ο θεός στους πιστούς οπαδούς του.
Ειδικότερα στους ύμνους του προς τον Άχουρα Μάζντα, το Σοφό Κύριο, ο Ζαρατούστρα του ζητάει να είναι προστάτης του στην προφητική αποστολή του και τον επαναβεβαιώσει για τον τελικό θρίαμβο της αγαθής βούλησης πάνω στο κακό.
Προεξάρχουσα θέση στη θρησκεία του Ζωροάστρη κατέχει η διδασκαλία σχετικά με τη διαμάχη μεταξύ του καλού και του κακού πνεύματος, μεταξύ του Άχουρα Μάζντα και του Άριμαν, μία διαμάχη που υφίσταται από τη στιγμή της δημιουργίας του κόσμου και προβλέπεται να συνεχιστεί ως την τελική κρίση του κόσμου. Στους Γκατάς, ωστόσο, παρέχεται στα ανθρώπινα πλάσματα η διαβεβαίωση ότι, ευθυγραμμιζόμενα προς τη δύναμη της δικαιοσύνης εναντίον του κακού πνεύματος, κατά την επόμενη ύπαρξη θα ευεργετηθούν και θα εξασφαλίσουν τη μακαριότητα.
Το πότε έζησε, ποια ήταν η ζωή του και τι πραγματικά αντιπροσωπεύει, δεν είναι τόσο γνωστό και βέβαιο. Οι πληροφορίες που υπάρχουν γύρω από την προσωπικότητά του είναι πολύ λίγες και συγκεχυμένες. Οι μόνες πηγές, που μας κατατοπίζουν μερικώς, είναι η βίβλος των Περσών, η Αβέστα, και μερικά συγγράμματα αρχαίων Ελλήνων και Ρωμαίων.
Διαφορετικές πηγές τοποθετούν τη δράση σε μια μεγάλη περίοδο χρόνου, από τον 18ο αιώνα π.Χ. μέχρι και τον 6ο αιώνα π.Χ. Αυτό το πέπλο μυστηρίου που καλύπτει τη ζωή του Ζωροάστρη, συντέλεσε στο να γεννηθούν διάφοροι μύθοι γύρω από αυτόν και συγκεκριμένα ότι ο Ζωροάστρης ήταν μια κάποια θεϊκή δύναμη. Εντούτοις, στην αρχαιότερη πηγή, στους Γκατάς (τμήμα της Αβέστα) αναφέρεται κατηγορηματικά πως ο Ζωροάστρης υπήρξε άνθρωπος και προφήτης.
Το κήρυγμα του Ζωροάστρη, ο οποίος ήταν θεμελιωτής της πυρολατρείας, αναφερόταν στο ανώτατο ον, που ήταν ένα και μοναδικό. Όλοι οι άλλοι θεοί ήταν δαίμονες. Ο θεός, στον οποίο πίστευε ο προφήτης, ήταν ο Ωρομάσδης (Αχούρα Μάζντα), πάνσοφος θεός του φωτός και κυβερνήτης του ουρανού. Ο Ωρομάσδης βρισκόταν σε διαρκή αγώνα με το πνεύμα του κακού, τον Αριμάν.
Ο Μίθρας, ο γιος του Ωρομάσδη, αποτελεί το πνεύμα της δικαιοσύνης. Ο Μίθρας μεσιτεύει στον πατέρα του για τους ανθρώπους, αγωνίζεται για το καλό τους και βασανίζεται για χάρη τους. Τελικά, αναμένεται ότι ο Μίθρας θα νικήσει το πνεύμα του κακού και θα εγκαταστήσει πάνω στη γη τη βασιλεία του θεού. Ο Ζωροάστρης καλούσε τους πιστούς να κάνουν μόνο το καλό, υποσχόμενος ως ανταμοιβή, τον παράδεισο. Πολλά στοιχεία της διδασκαλίας του Ζωροάστρη έχουν ομοιότητες με αντίστοιχα της διδασκαλίας του Ιησού Χριστού.
Τα ιερά βιβλία της Αβέστα που περιλαμβάνονταν σε 32 τμήματα ή τόμους φέρονταν ότι κάηκαν από τον Μέγα Αλέξανδρο κατά τον εμπρησμό των ανακτόρων του Δαρείου στη Περσέπολη και ότι διασώθηκε μόνο περίληψη εκείνων που έγινε από μνήμης.
Αποδείχθηκε όμως το απίθανο και αστήριχτο τέτοιας εκδοχής, από το γεγονός ότι αφενός μεν ο Μέγας Αλέξανδρος είχε ως πολιτική του τον σεβασμό των θρησκειών των διαφόρων λαών που υπέτασσε και αφετέρου, οι αποδεδειγμένα εχθροί των Πυρολατρών ήταν οι Άραβες που επέβαλαν τον Μουσουλμανισμό και τούτο πολύ πολύ αργότερα, τουλάχιστον 1000 έτη μετά. Επιπρόσθετα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ότι φοβερές καταστροφές έκαναν κατά καιρούς επιδρομείς Τάταροι που συμπλήρωναν το καταστροφικό έργο των Αράβων.
Γεγονός πάντως είναι ότι δεν πρόκειται πλέον περί περιλήψεων των αρχικών κειμένων, αλλά περί διάσωσης μέρους των βιβλίων (του 1/3 τουλάχιστον) που αποτελούν την αρχική Αβέστα και ως εκ τούτου δεν ερμηνεύονται και οι λόγοι που προκαλούν τα σκοτεινά ή ασαφή σημεία, εξ αιτίας των μεταξύ των χασμάτων (κενών).
Ορισμένοι μάλιστα από τους νεότερους Θρησκειολόγους δεν παραδέχονται καμία καταστροφή, αλλ΄ ερμηνεύουν την όλη αυτή υπόθεση με το ότι οι νόμοι και οι θρύλοι των Περσών προϋπήρχαν μόνο ως προφορική παράδοση και καταγράφηκε αργότερα τμηματικά από τους ιερείς πυρολάτρες περί την πρώτη χιλιετηρίδα π.Χ.
Ο γνωστός Γερμανός ανατολιστής Νταρμστάτερ υποστήριξε ότι η όλη Αβέστα είναι έργο πολύ μεταγενέστερο και που αποτελείται από κράμα νεοπλατωνικών παραδόσεων καθώς και Ιουδαϊκών που διατυπώθηκαν κατά τους πρώτους μετά Χριστό αιώνες. Πλην όμως εξετάζοντας από αρχαία ανάγλυφα, που ανάγονται στη προ Χριστού εποχή, εύκολα συμπεραίνεται ότι ένα τέτοιο κράμα μπορεί ν΄ αποτελεί ο Χριστιανισμός και ο Μουσουλμανισμός που ακολούθησαν του Ζωροαστρισμού, Νεοπλατωνισμού και Ιουδαϊσμού.
Φόβοι μήπως τα κείμενα της Αβέστα συγκριθούν με την Παλαιά Διαθήκη, οδήγησαν αρκετούς κριτικούς, επιστήμονες και αρχαιολόγους, στο να θεωρήσουν την Αβέστα ως έργο κατώτερης αξίας και ανάξιο τάχα ιδιαίτερης προσοχής.
Η εν λόγω υποτίμηση αυτή οφείλεται προφανώς σε αστήρικτους φόβους, όπως καταγράφει στη συνέχεια, η εξέλιξη των θρησκειών και της ιστορίας της ανθρωπότητας.
Με τους ίδιους φόβους αντιμετωπίστηκαν και οι Βέδες* των Ινδιών.
Τέτοιοι όμως "φόβοι" αποδεικνύονται μάλλον παιδαριώδεις εκτός και αν τμήματα των Ιουδαϊκών κειμένων καθίστανται τόσο ευάλωτα ως προς την χρονική τους παράθεση.
Άσχετα όμως μιας τέτοιας σύγκρισης η Αβέστα μπορεί να περιλαμβάνει μεν ολόκληρα τμήματα σκοτεινά ή κουραστικά λόγω των επαναλαμβανόμενων ιδεών ή περιγραφών, υπάρχουν ωστόσο και υπέροχες περικοπές ιδιαίτερα στο παλαιότερο τμήμα της Αβέστα που φέρει την ονομασία "Γκάτας".
Η λέξη Αβέστα σημαίνει κατά γράμμα "κείμενο", παρόλο ότι πολλοί απέδωσαν σ΄ αυτήν, την έννοια "γνώση" και άλλοι την έννοια "νόμος" συσχετίζοντας, τα κείμενα του Ιουδαϊσμού.
Πρόκειται προφανώς περί επέκτασης της αρχικής έννοιας, αφού στα κείμενα αυτά περιλαμβάνεται το σύνολο σχεδόν των πυρολατρικών γνώσεων καθώς επίσης και ο "νόμος" (ηθικός και διοικητικός) των περσικών φυλών όταν αυτές βρίσκονταν ακόμα σε πρωτόγονη ανάπτυξη.
Εξ άλλου η λέξη "Ζεντ" δεν σημαίνει βεβαίως ότι τα κείμενα της Αβέστα είναι γραμμένα στη Ζεντική ή Ζενδική γλώσσα όπως πολύ εσφαλμένα αρχικά πίστευαν πολλοί, αλλά ότι σημαίνει "ερμηνεία". Συνεπώς ο πλήρης τίτλος "Αβέστα βε Ζεντ" σημαίνει "Κείμενα και ερμηνείες" γιατί ακριβώς περί κειμένων και ερμηνείας πρόκειται. Άλλοι ετυμολογούν τον όρο Αβέστα από την μέση Περσική Abestāg με τη σημασία «Αίνος [του Θεού]».
Η Αβέστα αποτελεί συλλογή ιερών συγγραμμάτων του Ζωροαστρισμού*, ο οποίος ασκείται έως σήμερα από τους Παρσί*. Ο τίτλος αυτός αναγράφεται πολύ συχνά και ως "Ζεντ Αβέστα", μάλλον εσφαλμένα, αφού η ορθή και πλήρης ονομασία είναι "Ζεντ βε Αβέστα" ή "Ζεντ μπε Αβέστα".
Θρυλικός ή μυθικός συγγραφέας αυτών των αρχαίων ιερών περσικών βιβλίων θεωρείται ο Ζωροάστρης. Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα ακόμη οι κατά καιρούς Θρησκειολόγοι διαπληκτίζονται επί πολλών και διαφόρων σημείων των κειμένων αυτών της Αβέστας και περισσότερο στην ερμηνεία των περιλαμβανομένων όρων. Επικρατέστερες επ΄ αυτών γνώμες περιλαμβάνονται παρακάτω.
Η Γιασνά περιλαμβάνει τελετουργικές διατάξεις καθώς και 72 ύμνους που ψάλλονταν κατά τις πυρολατρικές θυσίες. Επίσης σ΄ αυτή περιλαμβάνονται και οι 17 υπέροχοι ύμνοι λεγόμενοι "Γκάτας" ή κατ΄ ερμηνεία "Νουθεσίες του Ζωροάστρη".
Η Γιάστ περιλαμβάνει 27 ύμνους, χαρακτηριζόμενοι κάτι σαν τα χριστιανικά τροπάρια που αναφέρονται στις διάφορες πυρολατρικές θεότητες. Η Γιάστ θεωρείται ιστορικά ως το σπουδαιότερο τμήμα της Αβέστα, και τούτο διότι απ΄ αυτό το τμήμα παρέχονται πλείστες πληροφορίες περί της πυρολατρικής μυθολογίας.
Τέλος η Βεντιντάντ (= Εντολές ή ρήτρες κατά των διαβόλων) περιλαμβάνει αφενός μεν "συνταγές" προς καθαρμό και εξόρκιση των ακαθάρτων πνευμάτων, αφετέρου δε και σπουδαίας σημασίας υγιεινά, ηθικά και κοινωνικά "παραγγέλματα".
Και τα τρία αυτά μέρη συγχωνεύονται σε ένα είδος συνοπτικής περίληψης σε λαϊκή γλώσσα των Περσών για χρήση των λαϊκών τάξεων. Η περίληψη αυτή φέρει την ονομασία "Αβέστα Κόρντα", δηλαδή Αβέστα Βραχεία ή Αβέστα Μικρή.
Από την Βεντιντάντ ο Νίτσε έλαβε τον τίτλο του πασίγνωστου έργου του "Τάδε έφη Ζαρατούστρα".
Βέδες, Η Τρίπτυχη Γνώση
Είναι οι Ιεροί Ύμνοι και τελετουργικοί στίχοι, που έχουν συντεθεί στην αρχαϊκή Σανσκριτική και είναι γνωστοί μεταξύ των λαών που μιλούσαν ινδοευρωπαϊκή γλώσσα και πέρασαν στις Ινδίες από περιοχές της Περσίας.
Δεν είναι δυνατόν να καθοριστεί με ακρίβεια η χρονολογία των συνθέσεων αυτών, μερικές από τις οποίες έχουν μεγάλη φιλολογική αξία, αλλά μία περίοδος γύρω στο 1500-1200 π.Χ. θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από πολλούς ειδικούς.
Οι ύμνοι συγκροτούν ένα λειτουργικό σύνολο, το οποίο αναπτύχθηκε γύρω από τη λατρεία της σόμα (soma) και τη θυσία και εξουδετέρωσε τις παραδεδομένες θεότητες που προσωποποιούσαν διάφορα φυσικά και κοσμικά φαινόμενα, όπως τη φωτιά (Αγκνί), τον ήλιο (Σούρυα και Savitṛ), το λυκόφως (Uṣas), τις καταιγίδες (Maruts), τον πόλεμο και τη βροχή (Ίντρα), την τιμή (Μίτρα), τη θεία αυθεντία (Βαρούνα), τη δημιουργία (Ίντραμε κάποια βοήθεια του Βισνού). Ύμνοι αφιερώθηκαν στις θεότητες αυτές και πολλοί διαβάζονταν ή ψάλλονταν κατά τη διάρκεια των τελετουργιών
Η Ριγκβέδα είναι η πρώτη συλλογή, ή Σαμχίτα (Saṃhitā) τέτοιων ύμνων, από τους οποίους ο αρχιερέας (hotṛ) αντλούσε το περιεχόμενο για τα αναγνώσματα. Μερικά ιερά κείμενα που ήταν πιθανότατα αρχαιότερης προέλευσης από τους ύμνους αναγιγνώσκονταν από τον υπεύθυνο για τη φωτιά της θυσίας και την τέλεση της ιεροτελεστίας ιερέα. Αυτά τα κείμενα (μάντρα) και οι στίχοι συγκεντρώθηκαν σε συλλογές και είναι γνωστές ως Γιαζουρβέδα.
Μία τρίτη ομάδα ιερέων με επικεφαλής έναν «ψάλτη» εκτελούσαν μελωδικά αναγνώσματα που συνδέονταν με στίχους οι οποίοι, αν και προέρχονταν σχεδόν στο σύνολό τους από τη Ριγκβέδα, συγκεντρώθηκαν σε ιδιαίτερη συλλογή, τη Σάμα Βέδα.
Στις τρεις αυτές συλλογές των Βεδών (Rg,Yajur και Sama) που είναι γνωστές ως «τρίπτυχη γνώση» (trayī-vidyā), προστέθηκε μία τέταρτη συλλογή, η Αταρβαβέδα, μία συλλογή ύμνων, μαγικών φράσεων και ασμάτων, που αντιπροσώπευαν μία λιγότερο εξεζητημένη πρακτική της θρησκείας και παρέμειναν μερικά έξω από τη βεδική θυσία.
Το πλήρες σώμα της βεδικής γραμματείας, δηλαδή οι συλλογές και τα υπομνήματα των συλλογών (Βραχμάνες, Αρανυάκας, Ουπανισάδες), θεωρήθηκαν θείο άκουσμα. Η όλη γραμματεία φαίνεται ότι διασώθηκε προφορικά, παρά το γεγονός ότι αναπτύχθηκαν και χειρόγραφα για την ενίσχυση της μνήμης.
Ακόμη και σήμερα μερικά τμήματα από τις συλλογές αυτές, ιδιαίτερα των τριών αρχαιότερων Βεδών, αναγιγνώσκονται στις Ινδίες με τονικό και ρυθμικό ύφος, που παραδόθηκε από αρχαιότερους χρόνους.
Βισνού
Μία από τις σημαντικότερες μορφές θεότητας του Ινδουϊσμού, είναι, σύμφωνα με τις Βέδες, ο Βισνού. Εκ της σανσκριτικής "vis" που σημαίνει "διαπερνώ".
Υπήρξε μια σπουδαία θεότητα της μετέπειτα Βεδικής περιόδου. Μαζί με τον άλλον εξέχοντα θεό του Ινδουισμού τον Σίβα αποτελεί συγκριτική θεότητα συνδυάζοντας πολλές επιμέρους θεότητες, λιγότερο σπουδαίες ακόμα και ήρωες. Λατρευόταν κυρίως ως προστάτης και συντηρητής του κόσμου που αποκαθιστούσε την ηθική τάξη τη λεγόμενη "ντάρμα".
__________________________________
* Οι Πάρσοι, ή Παρσοί ή Παρσήδες ή Γουέβροι ονομάζονται Πέρσες κυρίως πυρολάτρες που πρεσβεύουν τη θρησκεία του Ζωροάστρη* καλούμενη και Παρσισμός. Αποτελούν κλειστές θρηκευτικές κοινότητες που βρίσκονται σε περισσότερο ποσοστό εγκατεστημένες στην Ινδία, Ιράν, ανατολικό Ιράκ και λιγότερο σε άλλες χώρες της Νότιας Ασίας και Άπω Ανατολής όπως και στην Ιαπωνία. Οι Παρσί κατάγονται από τους αρχαίους Πέρσες Ζωροάστρες οι οποίοι είχαν μεταναστεύσει προς την Ινδική χερσόνησο πριν από 2.000 και πλέον χρόνια και πολύ πριν από την επικράτηση του Ισλάμ.
βιβλιογραφία:
Η Επιστήμη των Χαλδαίων, Marguerite Rutten /
Ασσυριολογία Paul Garelli /
Λεξικό της Φιλοσοφίας, Θ. Πελεγρίνης
Scholeio.com
βιβλιογραφία:
Η Επιστήμη των Χαλδαίων, Marguerite Rutten /
Ασσυριολογία Paul Garelli /
Λεξικό της Φιλοσοφίας, Θ. Πελεγρίνης
Scholeio.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου