Αθήνα, Το λασποχώρι που γοήτευε τους περιηγητές...

Λόφος του Φιλοπάππου 1804                                                    Πίνακας του Simone Pomardi.

   

Η Αθήνα όπως την είδαν και την περιέγραψαν Ταξιδιώτες και Περιηγητές.  
Σχέδια, και γκραβούρες από το περιβάλλον της εποχής που θέλησαν ν' αποτυπώσουν όσο καλύτερα μπορούσαν το παράξενο κράμα.  Τα απομεινάρια της ακμής του Αρχαίου Κόσμου και τη συρρίκνωση
και την αλλοτρίωση της Τούρκικης Κατοχής. Ένας μοναδικός Εικαστικός Περίπατος στην Αθήνα πριν το 1821  

    Αθήνα,  1770

   Μνημείο Λυσικράτους 1750

 

   Άγγλου ζωγράφου [άγνωστος].

Βρίσκεται επί της αρχαίας οδού των Τριπόδων που άρχιζε πάνω από το θέατρο του Διονύσου. Εκεί υπήρχε και άλλο χορηγικό μνημείο, το του Θρασύλλου. 
Οι δύο κολώνες του διακρίνονται στα αριστερά του πίνακα.


    Η Μεσογειακή Πύλη 

    Σχέδιον E. Dodwell και χρωματισμός T. Fielding.

Λεγόταν έτσι επειδή οδηγούσε προς τα χωριά των Μεσογείων, την Κηφισιά, το Πεντελικόν και τον Μαραθώνα. Βρισκόταν επί της οδού Αμαλίας, στο ύψος της οδού Όθωνος κοντά στις σκάλες της πλατείας Συντάγματος, απέναντι και λίγο πριν από το Άγνωστο Στρατιώτη. 

Στο βάθος της Πύλης φαίνεται μια τουρκική βρύση της εποχής. 
Επειδή το νερό της έτρεχε με θόρυβο, η Πύλη λεγόταν και η Πόρτα της Μπουμπουνίστρας!

Η Πύλη ήταν κατασκευασμένη από τρεις μαρμάρινες στήλες που προέρχονταν από το Αδριάνειον υδραγωγείο.

Το τοίχος των Αθηνών επισκευάστηκε εκ νέου το 1778 μ.Χ. και είχε ύψος 3,50 μέτρα και πάχος ένα μέτρο περίπου. Ήταν μια από τις επτά πύλες του τοίχους των Αθηνών. Αριστερά της εισόδου και σε βάθος 25 περίπου μέτρων, 10 μέτρα κάτω από της σκάλες της Πλατείας Συντάγματος, υπήρχε θαμμένο αρχαίο Κυκλώπειο Μυκηναϊκό τοίχος των Αθηνών [μια σειρά τοίχους] και το οποίο εξαφανίστηκε με τα έργα του Μετρό.

    Αθήνα,  Ιλισσός ποταμός 1805

Γενική άποψη των Αθηνών με τον Ιλισσό στην θέση Καλιρρόης με τον υπάρχοντα και σήμερα Ναϊσκο της Αγ. Φωτεινής. Ο πίνακας φιλοτεχνήθηκε τον Σεπτέμβριο 1805 από τον Ε. Dodwell, όπως λέει ο ίδιος, μετά από μια νεροποντή που άρχισε στις 4 το πρωί της 16ης Σεπτεμβρίου 1805 και κράτησε 26 ώρες.


    Παρθενώνας 1802

     Ε. Dodwell,  χάραξη του J.Bailey

 Ο Παρθενώνας σ΄ένα πίνακα όπως σχεδιάστηκε από την πλευρά των Προπυλαίων. 
Το μεγάλο σπίτι που διακρίνεται στο βάθος αριστερά, ανήκει στον Ασάπ-Αγκά, υπαρχηγό του φρούραρχου [Disdat] της Ακρόπολης, που είναι αυτός που καπνίζει μπροστά στον πίνακα.


    Η Ακρόπολη στην Τουρκοκρατία

    Σχέδιον E. Dodwell και χρωματισμός T. Fielding.

Η Ακρόπολη το 1802 στην Τουρκοκρατία.  
Ο πίνακας περιέχει ακριβείς λεπτομέρειες για το εσωτερικό της Ακρόπολης λίγο πριν από την επανάσταση του 1821. Στο βάθος φαίνεται ο Υμηττός, αριστερά ο Λυκαβηττός, που τότε λεγόταν Άγχεσμος και πίσω του το Πεντελικό όρος.


    Αθήνα, Ερέχθειον 1805

    Πίνακας του Αtkins

    Βιβλιοθήκη του Ανδριανού στο Μοναστηράκι 1820

Ο πίνακας παριστάνει μέρος του τμήματος της Βιβλιοθήκης του Ρωμαίου Αυτοκράτορα Ανδριανού. Ο κίονας κορινθιακού ρυθμού, ήταν ο μόνος που είχε διασωθεί από τους τέσσερις της προπύλης της Βιβλιοθήκης. 
Σήμερα έχει εξαφανιστεί, όπως έχει κλαπεί ολόκληρη η προπύλη του Παναθηναϊκού Σταδίου, που εκλάπη και μεταφέρθηκε από τους Γερμανούς στην Γερμανία το 1944.


    Πύλη της αγοράς, η Παζαρόρτα 1830

Στα δεξιά φαίνεται η εκκλησία της Σωτήρας της Παζαρόπορτας, που δεν υπάρχει σήμερα, παράξενος μικρός Ναΐσκος γιατί είχε το ιερό του στραμμένο προς στον Βορρά και όχι στην Ανατολή.



    Ναός του Ολυμπίου Διός 1820

   Λιθογραφία του C. Motte σε σχεδίαση L. Dupre

   Ωρολόγιον του Κυρρήστου 1840
   

  Πίνακας του Du Moncel.

Άλλως ο Πύργος των Ανέμων. Πίσω του βρίσκονταν τουρκικά κτίσματα [Μεντρεσές].


   Ο πύργος του Λόρδου Έλγιν στην Αθήνα 1811
  

Ο Πύργος του Έλγιν κτίστηκε το 1811 από τους Αθηναίους. Το 1814 τοποθετήθηκε εκεί ένα λαμπρό ρολόι, δώρο του Έλγιν, για να κατευνάσει τους Αθηναίους για τις καταστροφές που προξένησε στα Αρχαία μνημεία και στον Παρθενώνα. Κατακάηκε στις 21 Αυγούστου το 1884.

Η στάση του Λόρδου Βύρωνα στο ζήτημα της λεηλασίας των Ελληνικών μαρμάρων και από τον Άγγλο κλέφτη Έλγιν, είναι μοναδική. Ενώ οι άλλοι περιηγητές επικεντρώνουν τις επικρίσεις τους εναντίον του Έλγιν αποκλειστικά σε αισθητικούς λόγους, δηλαδή ότι η αφαίρεση και η μετακίνηση των μαρμάρων του Παρθενώνα, ζημίωσε την καλλιτεχνική πληρότητα του Μνημείου, ο Λόρδος Βύρων πηγαίνει κατευθείαν στην ουσία του προβλήματος :
Ότι η κλοπή και η απογύμνωση των μνημείων από τον Έλγιν και τους άλλους Άγγλους κλέφτες, αποτελεί εσκεμμένη δόλια πράξη που αποσκοπεί στο να αποστερηθούν οι Έλληνες την προγονική τους κληρονομιά.
Ο Λόρδος Βύρων με το ποίημά του Η ΚΑΤΑΡΑ ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ υπήρξε ο αδυσώπητος κατήγορος του Έλγιν και στιγμάτισε αιώνια τον συλητή του ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ.


Η Κατάρα της Αθηνάς του Λόρδου Βύρωνα.
Μίλησε τότε η γαλανομάτα η κόρη :
Θνητέ, το μήνυμά μου φέρε στα ακρογιάλια της πατρίδας σου
Άν είμαι αφανισμένη, η εκδίκηση μου μένει.
Άκου τώρα της Παλλάδας τις μαύρες προφητείες,
Άκου και πίστεψε πως θ΄ αληθέψουνε μια μέρα.
Η κατάρα μου να πέσει πάνω στο κεφάλι
του κακούργου και της φύτρας του.
Τα παιδιά του δίχως μυαλού μια σπίθα,
τιποτένια να γεννούν σαν τον γονιό τους.
Κι΄ αν κάποιο μυαλωμένο δείξει
Νόθο να το λογαριάζουνε βλαστάρι.
Τ΄όνομά του πλάϊ στου εμπρηστή θα μείνη της Εφέσου
κι η εκδίκηση θα τον ακολουθεί και πέρα από τον τάφο.
Έλγιν και Ηρόστρατος μαζί και οι δυό στους αιώνες, αιώνια καταραμένοι.
Ο πρώτος πιότερο από τον δεύτερο παντοντινά,
μαρμαρωμένος να σταθεί πάνω στο βάθρο της ντροπής.

    Αθήνα, Μονή των Καπουτσίνων

Πίνακας του 1800 και στον οποίον φαίνεται εντοιχισμένο το μνημείο του Λυσικράτους. Στα δεξιά της εικόνας ο Πατήρ Αγαθάγγελος. Ο διάδοχός του Ουρβανός έσωσε το μνημείο από τον Έλγιν.

                Ο Χορός των Δερβίσηδων  

                Πίνακας του 1805 του E. Dodwell.

Ωρολόγιον του Κυρρήστου ή Πύργος των Ανέμων,  Ο Πύργος των Ανέμων στην Τουρκοκρατία είχε μετατραπεί σε σεμά-χασίς, δηλαδή σε τόπον αφιερωμένο στο θρησκευτικό χορό των δερβίσηδων.

   Το Ωδείον Ηρώδου του Αττικού 1840

    Το Ωδείον Ηρώδου του Αττικού 18οο

    Η Παναγία στην Πέτρα 1751

    Πίνακας των Stuart και Revett 

Ήταν κομψός μικρός Ναός, από πεντελικό μάρμαρο, αφιερωμένος στην Δήμητρα των Αγρών και στην κόρη της Περσεφόνη. Μετατράπηκε από τους Χριστιανούς σε Ναό της Παναγίας Θεοτόκου με την ονομασία: Η Παναγιά της Πέτρας. 

Επειδή περί το 1775 τελέστηκε σ΄αυτήν λειτουργία των Καθολικών, οι φανατικοί Ορθόδοξοι θεώρησαν ότι μολύνθηκε και την εγκατέλειψαν. Κατεδαφίστηκε από τον Χασεκή το 1778 για να φτιάξει το τείχος της Αθήνας. 

Βρισκόταν στην οδό Αρδηττού, εκεί που είναι τα σημερινά παλιόσπιτα και απέναντι από τον Ναϊσκο της Αγ. Φωτεινής. Στο βάθος διακρίνεται η Ρωμαϊκή γέφυρα που βρισκόταν λίγο μετά από το Παναθηναϊκό Στάδιο και πιο πέρα από το Γαλλικό Προξενείο. Παράπλευρα ο λόφος του Αρδηττού, εντός του οποίου υπάρχει σπήλαιον, όπου ορκίζονταν οι δικαστές της Ηλιαίας και στην Τουρκοκρατία το έλεγαν η σπηλιά του Ρωτόκριτου. 


    Μετά την Απελεθεύρωση

   Η Αθήνα το 1810

   Πίνακας του Richard Temple

Όπως την αντίκρυσε ο Λόρδος Βύρων. Ο ζωγράφος συνόδευε τον Βύρωνα. Στα αριστερά η Πύλη του Ανδριανού και δεξιά στο βάθος το Θησείο.



    Το Παζάρι των Αθηνών 1801

    Πίνακας του Ε.Dodwell

 Το παζάρι είναι στην σημερινή οδό Πανδρόσου στην Πλάκα.

    Η θέση του ναού, Η Παναγία της Πέτρας και της Σπηλιάς του Ρωτόκριτου

Α. Η θέση του Ναίσκου Η Παναγιά της Πέτρας.
Β. Η θέση της εισόδου της σπηλιάς του Ρωτόκριτου.
Γ. Η θέση της καμάρας του Σταδίου.
Η είσοδος της σπηλιάς του Ρωτόκριτου κατά το παρελθόν. Σήμερα είναι κλεισμένη. Βρίσκεται δεξιά και πριν το Παναθηναϊκό στάδιο, μετά την σιδερένια πόρτα στο βάθος και στην ρίζα του Βράχου. 

Η σπηλιά είναι πάρα πολύ μεγάλη, περίπου τα 2/3 του λόφου του Αρδηττού. Εντός της υπάρχει καταφύγιο που κατασκευάστηκε επί Μεταξά. Οι Γερμανοί την χρησιμοποίησαν ως αποθήκη πυρομαχικών. Στην κεντρική αίθουσα έχει ανατιναχθεί η παράλληλη πλευρά με το Παναθηναϊκό Στάδιο και από εκεί έβγαινες στην αρχαία στοά με ένα μικρό ποταμάκι και στις γραμμές τραίνου που είχαν κατασκευάσει οι Γερμανοί για την μεταφορά στρατιωτικού υλικού.

  Το εσωτερικό τμήμα του σπηλαίου του  Ρωτόκριτου.

Tο εσωτερικό του σπηλαίου Αριστερά η είσοδος [από τον διάδρομο] και κατω ο 2ος θάλαμος

*  O Simone Pomardi, Ιταλός Ζωγράφος, συνόδευσε τον Άγγλο περιηγητή Edward Dodwell στην δεύτερη περιοδεία του στην Ελλάδα το 1804 έως και το 1806. Αρχαιολάτρης που περιγράφει γλαφυρά εικόνες της καθημερινής ζωής των Ελλήνων. 
Στην Αθήνα ήλθε τον Μάρτιο 1804 και είδε και την σπηλιά του Ρωτόκριτου στον λόφο του Αρδηττού, που ήταν λίγο ψηλότερα από το αρχαίο στάδιο, δεξιότερα από το σημερινό. Εκεί πήγαιναν οι ανύπαντρες Αθηναίες για μια μαγική τελετουργία που θα τις βοηθούσε να βρούνε γαμπρό. 
Ο Pomardi παρακολούθησε μια τέτοια τελετουργεία και την περιγράφει:

Οι κοπέλλες έμεναν στην σπηλιά για πολλά μερόνυκτα με συντροφιά μια ηλικιωμένη γυναίκα, κάνοντας μια θυσία στην Μοίρα. Τοποθετούσαν καταγής ή πάνω σε μια πέτρα ένα άσπρο ψωμάκι και πάνω σ΄αυτό μια πίττα σταρένια ψημένη στη χόβολη. Πιο μπροστά απόθεταν και ένα μικρό φλυτζάνι με μέλι και μερικά καθαρισμένα αμύγδαλα. Κατόπιν άναβαν μια μικρή φωτιά με μυριστικά ξύλα σ΄ένα σπασμένο πιάτο και ψιθύριζαν μαγικά λόγια θερμοπαρακαλώντας την Μοίρα να εκπληρώσει την επιθυμία τους. Και εγκατέλειπαν την σπηλιά του Ρωτόκριτου αφήνοντας εκεί όλα τα αφιερώματά τους.

Ο Pomardi γράφει επίσης ότι είδε με τα μάτια και πιο επίσημες τελετουργίες που γίνονταν στην σπηλιά του Σταδίου  -Δεν ήταν σπηλιά, αλλά για την υπόγεια καμαρωτή δίοδο του Παναθηναϊκού Σταδίου που πριν την καθαρίσουν έμοιαζε με σπηλιά. Την περιγράφει και ο Ν. Πολίτης. Είχε ύψος 3,67μ και πλάτος 3,96μ. Η καμαρωτή αυτή δίοδος ήταν κάτω από τα αποδυτήρια, στην αριστερή πλευρά των κερκίδων και σε βγάζει στον Εθνικό κήπο, κοντά στην λιμνούλα του κήπου-

Εκεί λοιπόν ο Pomardi είδε να μαζεύονται πολλές νέες γυναίκες, χωρίς φόβο, άναβαν μια μεγάλη φωτιά και ύστερα από τις προσφορές έστηναν κυκλικό χορό, γυμνές και πιασμένες χέρι χέρι γύρω από την φωτιά. Δύο γριές φρουρούσαν την είσοδο της σπηλιάς.
Στην Αθήνα τ0 1804, κατά τον Ε. Dodwell, υπήρχαν 12.000 κάτοικοι, εκ των οποίων, 5.000 Τούρκοι, 4.000 Αρβανίτες και οι υπόλοιποι Έλληνες.

                Αριστερά η κεντρική αίθουσα και δεξιά ο αρχαίος διάδρομος.
               
         
      

    Η είσοδος της Καμάρας στο Παναθηναϊκό Στάδιο

     


Τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού, 1943



Τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου τον Μάρτιο του 1943. Αριστερά στην είσοδο διακρίνονται ευκρινώς οι Αρχαιοελληνικές κολώνες των προπυλαίων. 
Οι Γερμανοί τις αφαίρεσαν με την αποχώρησή τους και τις μετέφεραν στην Γερμανία.



Λεπτομέρεια των Προπυλαίων του Παναθηναϊκού Σταδίου


πηγή: Αποκάλυψη το ένατο κύμα 


Scholeio.com