 |
Ένα χαρακτηριστικό δείγμα fractal
|
Η κοσμολογία των Ατομικών φιλοσόφων είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι οι κοσμολογικές απόψεις του Λευκίππου και του Δημοκρίτου συμπίπτουν εννοιολογικά με την σύγχρονη επιστημονική έρευνα, καθώς το κενό δεν θεωρείται ως ένας άδειος και νεκρός χώρος, αλλά ως μια περιοχή απρόσιτη στις αισθήσεις και με έντονη δραστηριότητα που συμβάλλει καθοριστικά στην δημιουργία και εξέλιξη του κόσμου.
Κοσμολογικές απόψεις των Ατομικών Φιλοσόφων III
Κων. Καλαχάνης, Δρ. Φιλοσοφίας
Πανεπιστημίου Αθηνών
Κενό και Άτομα
Η Δοξογραφική Παράδοση αποδίδει στον Λεύκιππο την αρχική διατύπωση του κοσμολογικού συστήματος των Ατομικών Φιλοσόφων. Συμφώνως προς τον Λεύκιππο από το παν (που αποτελείται από το πλήρες και το κενό) δημιουργούνται άπειροι κόσμοι που διαλύονται σε αυτά τα στοιχεία.
Οι κόσμοι δημιουργούνται ως εξής: Πολλά σώματα οποιουδήποτε σχήματος μετακινούνται στο μεγάλο κενό αποσπώμενα από το άπειρο, όπου συσσωρεύονται και παράγουν μία δίνη, εξ’ αιτίας της οποίας συγκρουόμενα και περιστρεφόμενα με κάθε τρόπο, αρχίζουν να διαχωρίζονται και τα όμοια να προσεγγίζουν τα όμοια.
Όταν ισορροπήσουν εξαιτίας του πλήθους και δεν μπορούν πλέον να περιστρέφονται, τα λεπτά σώματα μετακινούνται προς τα έξω προς το κενό σαν να εκτοξεύονται, ενώ τα υπόλοιπα δε παραμένουν ενωμένα και συμπλεκόμενα πλησιάζουν μεταξύ τους και σχηματίζουν αρχικά ένα σφαιροειδές σύστημα.
Από αυτό αποσπάται ένας υμένας, που περιέχει μέσα του διάφορα σώματα. Καθώς στροβιλίζονται εξ’ αιτίας της φυγόκεντρης δύναμης ο υμένας γίνεται λεπτός, διότι συρρέουν πάντοτε (προς το κέντρο) τα στοιχεία που βρίσκονται κοντά στην δίνη. Έτσι δημιουργείται η γη, όταν τα άτομα που είχαν παρασυρθεί στο κέντρο, ενώθηκαν.
Ο περιβάλλων υμένας αυξάνεται παρασύροντας σώματα που έρχονται από έξω, διότι καθώς παρασύρεται από τη δίνη, ενσωματώνει τα σώματα με τα οποία έρχεται σε επαφή. Από αυτά, μερικά συμπλεκόμενα σχηματίζουν αρχικά ένα σύστημα πολύ υγρό και λασπώδες, αλλά καθώς περιστρέφονται με την όλη δίνη ξηραίνονται και έπειτα αναφλέγονται, δημιουργώντας την φύση των αστέρων (Διογένους Λαερτίου, Βίοι, IX, 31-32 και DK 67a 1 ).
Το παραπάνω απόσπασμα περιγράφει την δημιουργία των κόσμων στα εξής στάδια:
α) δημιουργία κενών και πτώση των ατόμων σε αυτά,
β) δίνη,
γ) δημιουργία του υμένα.
- α) Όπως είδαμε ανωτέρω, πριν από την δημιουργία του κόσμου το αρχικό συμπαντικό υλικό υπάρχει σε δυο καταστάσεις, του πλήρους και του κενού, οι οποίες δεν είναι αντιληπτές από τον άνθρωπο. Αργότερα, εκτός του μεγάλου αρχικού κενού δημιουργούνται άλλα μικρότερα κενά όπου πέφτουν τα άτομα που αποσπώνται από το αρχικό κενό, λόγω της ανομοιότητος και των άλλων διαφορών που παρουσιάζουν
(Σιμπλικίου, Εις Περί Ουρανού, 294, 33-35 και Δημόκρ. Α37).
Εφόσον όμως οι διαφορές των ατόμων έγκεινται στο μέγεθος και το σχήμα, τότε το σύστημα που αποτελούν τα υπόλοιπα άτομα, ουσιαστικά τα εξοβελίζει στα δευτερογενή κενά. Έχει σημασία σε αυτό το σημείο, ότι ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος δεν κάνουν λόγο για ένα δευτερογενές κενό, αλλά για πλήθος κενών, τα οποία εν τέλει οδηγούν στην δημιουργία πολλών κόσμων, όπου ίσως δεν υπάρχει ούτε Ήλιος ούτε Σελήνη, ενώ σε άλλους τα δύο αυτά ουράνια αντικείμενα είναι μεγαλύτερα απ’ όσο στο δικό μας κόσμο, και σε άλλους περισσότερα.
Τα διαστήματα μεταξύ των κόσμων είναι άνισα, σε μερικά μέρη υπάρχουν περισσότεροι κόσμοι, σε άλλα λιγότεροι, μερικοί αναπτύσσονται, μερικοί είναι στο αποκορύφωμα της ανάπτυξής τους και μερικοί παρακμάζουν. Αλλού οι κόσμοι γίνονται και αλλού αποσυντίθενται. Η καταστροφή τους οφείλεται στην αμοιβαία τους σύγκρουση (Ιππολύτου, Έλεγχος, Ι, 13 και Δημόκρ. Α 40, 5-9). Οι Ατομικοί Φιλόσοφοι επομένως, υποστηρίζουν με σαφήνεια το ενδεχόμενο υπάρξεως κόσμων πολύ διαφορετικών από τον δικό μας.
Για να καταστεί δυνατή η δημιουργία των κόσμων, προϋποτίθεται η παρουσία δυο ειδών κενού, τα οποία επισημαίνουν ο Λεύκιππος με τον Δημόκριτο. Η διαφορά που παρατηρείται εν σχέσει προς τα δυο είδη κενού έγκειται στο γεγονός ότι το αρχικό κενό ουσιαστικά αποτελεί τον χώρο πάνω στον οποίο κινούνται τα άτομα, ενώ τα επιμέρους κενά συντελούν στην συνάθροιση ατόμων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην σύγχρονη Πληθωριστική Κοσμολογία υποστηρίζεται μία ανάλογη εκδοχή, κατά την οποία στην αρχική κατάσταση του ψευδοκενού δημιουργείται πλήθος νέων πραγματικών κενών, τα οποία λόγω της επίδρασης του πεδίου Higgs εξελίσσονται σε διαφορετικούς κόσμους.
Σύμφωνα με την θεωρία αυτή που εισηγήθηκε το 1981 ο Ρώσος φυσικός Andrei Linde, αν το Σύμπαν θεωρηθεί ως μία ομοιογενής φυσαλίδα, τότε η οποιαδήποτε διαταραχή μέσα σε αυτήν θα δημιουργήσει μία νέα φυσαλίδα. Με αυτόν τον τρόπο ο κόσμος-φυσαλίδα εξελίσσεται ως ένα fractal του αρχικού Σύμπαντος (Σ., Θεοδοσίου, Μ., Δανέζη, 1999, τ. Β΄ σ. 271).
- β) Η έννοια της δίνης που αποτελεί το επόμενο κοσμολογικό στάδιο δεν υπήρξε καινοτομία των Ατομικών Φιλοσόφων, καθώς έχει επισημανθεί ήδη από τον Ορφέα, ο οποίος στον 26ο Ύμνο προς τιμήν την Γαίας, γράφει ότι γύρω από αυτήν περιφέρεται ένας πολυποίκιλος κόσμος από αστέρια, που κινείται από την διαρκώς ρέουσα φύση και από δυνατά ρεύματα.
Παρόμοιος μηχανισμός στην φύση επισημαίνεται και από τον Αναξαγόρα, το κοσμολογικό πρότυπο του οποίου κάνει λόγο για τον Νου που διακοσμεί την ύλη μέσω του στροβιλισμού (Σιμπλικίου, Εις Φυσικά, 164, 24 κ.ε. και Αναξαγόρου Β12) αλλά και από τον Εμπεδοκλή (Σιμπλικίου, Εις Περί Ουρανού, και Εμπεδοκλ. Β 35).
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος δεν αναφέρονται στο αίτιό της, παρά μόνο γράφουν ότι οφείλεται στο αυτόματον (Αριστοτέλους, Φυσικά, 196 a, 24-26, Δημόκρ. Α 69). Μία αναφορά ωστόσο του Λευκίππου στην δύναμη της ανάγκης που διέπει τον κόσμο (Αετίου Ι 25,4 και Λευκ. Β 2), καθιστά σαφές πως όλες οι φυσικές διεργασίες έχουν έναν σκοπό.
Ο σχηματισμός της δίνης είναι αποτέλεσμα αφενός της απομάκρυνσης των ατόμων από το άπειρο (Σιμπλικίου, Εις Φυσικά, 327, 24 και Δημόκρ. Α 67) και αφετέρου της πτώσης και της συσσώρευσής τους μέσα στα μεγάλα κενά που δημιουργούνται.
Προκειμένου όμως να είναι ενωμένα τα σώματα προϋποτίθεται η επίδραση μίας πληκτικής δυνάμεως (Αετίου, Ι 4,2 και Λεύκ. Α 24) η οποία συμπυκνώνει τα σώματα, ενώ παράλληλα προκαλεί μία κυκλική κίνηση που προκαλεί την ένωση των ομοίων.
Ακολούθως, μόλις επέλθει ισορροπία μεταξύ τους και παύσει η περιστροφή, τότε τα λεπτά σώματα απομακρύνονται, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν ενωμένα δημιουργώντας ένα σφαιροειδές σύστημα (Διογένους Λαερτίου Βίοι, 9, 30 και Λευκ. Α1).
Αν χρησιμοποιήσουμε ορολογία προερχομένη από την Θεωρία του Χάους, θα λέγαμε ότι το σφαιροειδές σύστημα είναι στην πραγματικότητα ένας ελκυστής, προς τον οποίο τείνει ασυμπτωτικά το συνολικό σύστημα των σωμάτων.
Είναι σημαντικό να επισημανθεί εδώ, πως η σφαιρική συμπύκνωση που δημιουργείται από την παρουσία μεγάλου αριθμού σωμάτων, παραπέμπει στην δημιουργία ενός πεδίου βαρύτητας που προκαλείται από την συσσώρευση μεγάλης ποσότητας ύλης σε ένα σημείο του χώρου.
Στο σημείο αυτό οι δυνάμεις που ασκούνται είναι τόσο ισχυρές, ώστε να δημιουργούνται αστέρες, είτε ακόμη και μελανές οπές. Με παρόμοιο τρόπο άλλωστε δημιουργήθηκε το Ηλιακό Σύστημα, το οποίο εξελίχθηκε βαθμιαία από ένα νέφος αερίων που κατέρρευσε λόγω της βαρύτητας και του στροβιλισμού, καταλήγοντας στην δημιουργία του πρωτοαστέρα Ηλίου και των πλανητών.
Ακόμη και το σπειροειδές σχήμα του Γαλαξία μας καταδεικνύει, πως η ύλη εκ της οποίας αποτελείται, εκτελεί περιστροφική κίνηση, με συνέπεια την συσσώρευση μεγάλης ποσότητας ύλης στο κέντρο του (όπου κατά πάσα πιθανότητα υπάρχει μία μελανή οπή).
Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν, ότι οι αναφορές του Λευκίππου και του Δημοκρίτου για τον κοσμολογικό ρόλο της δίνης επιβεβαιώνονται από την σύγχρονη έρευνα για την δημιουργία του Σύμπαντος.
- γ) Κατά την διάρκεια του στροβιλισμού της ύλης και της δημιουργίας του σφαιροειδούς συστήματος από τα βαρέα σώματα, ένα μεγάλο τμήμα του αρχικού μείγματος ακολουθεί μία διαφορετική αντίρροπη κίνηση. Τα λεπτά σώματα που διαφεύγουν προς τα εξωτερικά μέρη της δίνης, δημιουργούν έναν υμένα.
Ο δοξογράφος Αέτιος γράφει σχετικά, ότι ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος τυλίγουν τον κόσμο σ’ έναν κυκλικό χιτώνα ή μεμβράνη (υμένα), που σχηματίστηκε από την πλοκή των αγκιστροδειδών ατόμων (Αετίου ΙΙ, 7,2 και Λεύκ. Α 23).
Οι Ατομικοί φιλόσοφοι είναι φανερό πως επισημαίνουν στο κοσμολογικό τους σύστημα δυο αντίθετες δυνάμεις, μία κεντρομόλο που επιδρά επί των βαρέων σωμάτων στο κέντρο του μείγματος και μία φυγόκεντρο, που συντελεί στην απομάκρυνση σωμάτων από την δίνη, με συνέπεια ο υμένας να καθίσταται όλο και πιο λεπτός (Διογένους Λαερτίου, Βίοι, 9,32, 1-4).
Ακολούθως, το μείγμα που συγκροτούν τα ελαφρά άτομα είναι αρχικά υγρό και λασπώδες, ενώ βαθμιαία ξηραίνεται δημιουργώντας τα άστρα.
Σύμφωνα μάλιστα με τον φυσικό Δημήτριο Μακρυγιάννη, ενδεχομένως να έλαβε χώρα μία διάσπαση του υμένα σε διάφορα τμήματα, τα οποία σχημάτισαν συσσωρευμένους όγκους ύλης, που βαθμιαία εξελίσσονται σε άστρα (Δ., Μακρυγιάννη, 1999, σ. 72).
Ακόμη όμως και το ποσοστό ύλης που δύναται να προσλάβει ο υμένας δεν είναι άπειρο, καθώς υπάρχει ένα σημείο κορεσμού, πέραν του οποίου δεν μπορεί να προσλάβει άλλα στοιχεία (Ιππολύτου, Έλεγχος, Ι, 13,4 και Δημόκρ. Α 40,4).
Το παρόν δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό “Physics News” (www.physicsnews.gr) της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών (www.eef.gr) http://www.pemptousia.gr
Scholeio.com
Η Δοξογραφική Παράδοση αποδίδει στον Λεύκιππο την αρχική διατύπωση του κοσμολογικού συστήματος των Ατομικών Φιλοσόφων. Συμφώνως προς τον Λεύκιππο από το παν (που αποτελείται από το πλήρες και το κενό) δημιουργούνται άπειροι κόσμοι που διαλύονται σε αυτά τα στοιχεία.
Οι κόσμοι δημιουργούνται ως εξής: Πολλά σώματα οποιουδήποτε σχήματος μετακινούνται στο μεγάλο κενό αποσπώμενα από το άπειρο, όπου συσσωρεύονται και παράγουν μία δίνη, εξ’ αιτίας της οποίας συγκρουόμενα και περιστρεφόμενα με κάθε τρόπο, αρχίζουν να διαχωρίζονται και τα όμοια να προσεγγίζουν τα όμοια.
Όταν ισορροπήσουν εξαιτίας του πλήθους και δεν μπορούν πλέον να περιστρέφονται, τα λεπτά σώματα μετακινούνται προς τα έξω προς το κενό σαν να εκτοξεύονται, ενώ τα υπόλοιπα δε παραμένουν ενωμένα και συμπλεκόμενα πλησιάζουν μεταξύ τους και σχηματίζουν αρχικά ένα σφαιροειδές σύστημα.
Από αυτό αποσπάται ένας υμένας, που περιέχει μέσα του διάφορα σώματα. Καθώς στροβιλίζονται εξ’ αιτίας της φυγόκεντρης δύναμης ο υμένας γίνεται λεπτός, διότι συρρέουν πάντοτε (προς το κέντρο) τα στοιχεία που βρίσκονται κοντά στην δίνη. Έτσι δημιουργείται η γη, όταν τα άτομα που είχαν παρασυρθεί στο κέντρο, ενώθηκαν.
Ο περιβάλλων υμένας αυξάνεται παρασύροντας σώματα που έρχονται από έξω, διότι καθώς παρασύρεται από τη δίνη, ενσωματώνει τα σώματα με τα οποία έρχεται σε επαφή. Από αυτά, μερικά συμπλεκόμενα σχηματίζουν αρχικά ένα σύστημα πολύ υγρό και λασπώδες, αλλά καθώς περιστρέφονται με την όλη δίνη ξηραίνονται και έπειτα αναφλέγονται, δημιουργώντας την φύση των αστέρων (Διογένους Λαερτίου, Βίοι, IX, 31-32 και DK 67a 1 ).
Το παραπάνω απόσπασμα περιγράφει την δημιουργία των κόσμων στα εξής στάδια:
α) δημιουργία κενών και πτώση των ατόμων σε αυτά,
β) δίνη,
γ) δημιουργία του υμένα.
- α) Όπως είδαμε ανωτέρω, πριν από την δημιουργία του κόσμου το αρχικό συμπαντικό υλικό υπάρχει σε δυο καταστάσεις, του πλήρους και του κενού, οι οποίες δεν είναι αντιληπτές από τον άνθρωπο. Αργότερα, εκτός του μεγάλου αρχικού κενού δημιουργούνται άλλα μικρότερα κενά όπου πέφτουν τα άτομα που αποσπώνται από το αρχικό κενό, λόγω της ανομοιότητος και των άλλων διαφορών που παρουσιάζουν
(Σιμπλικίου, Εις Περί Ουρανού, 294, 33-35 και Δημόκρ. Α37).
Εφόσον όμως οι διαφορές των ατόμων έγκεινται στο μέγεθος και το σχήμα, τότε το σύστημα που αποτελούν τα υπόλοιπα άτομα, ουσιαστικά τα εξοβελίζει στα δευτερογενή κενά. Έχει σημασία σε αυτό το σημείο, ότι ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος δεν κάνουν λόγο για ένα δευτερογενές κενό, αλλά για πλήθος κενών, τα οποία εν τέλει οδηγούν στην δημιουργία πολλών κόσμων, όπου ίσως δεν υπάρχει ούτε Ήλιος ούτε Σελήνη, ενώ σε άλλους τα δύο αυτά ουράνια αντικείμενα είναι μεγαλύτερα απ’ όσο στο δικό μας κόσμο, και σε άλλους περισσότερα.
Τα διαστήματα μεταξύ των κόσμων είναι άνισα, σε μερικά μέρη υπάρχουν περισσότεροι κόσμοι, σε άλλα λιγότεροι, μερικοί αναπτύσσονται, μερικοί είναι στο αποκορύφωμα της ανάπτυξής τους και μερικοί παρακμάζουν. Αλλού οι κόσμοι γίνονται και αλλού αποσυντίθενται. Η καταστροφή τους οφείλεται στην αμοιβαία τους σύγκρουση (Ιππολύτου, Έλεγχος, Ι, 13 και Δημόκρ. Α 40, 5-9). Οι Ατομικοί Φιλόσοφοι επομένως, υποστηρίζουν με σαφήνεια το ενδεχόμενο υπάρξεως κόσμων πολύ διαφορετικών από τον δικό μας.
Για να καταστεί δυνατή η δημιουργία των κόσμων, προϋποτίθεται η παρουσία δυο ειδών κενού, τα οποία επισημαίνουν ο Λεύκιππος με τον Δημόκριτο. Η διαφορά που παρατηρείται εν σχέσει προς τα δυο είδη κενού έγκειται στο γεγονός ότι το αρχικό κενό ουσιαστικά αποτελεί τον χώρο πάνω στον οποίο κινούνται τα άτομα, ενώ τα επιμέρους κενά συντελούν στην συνάθροιση ατόμων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι στην σύγχρονη Πληθωριστική Κοσμολογία υποστηρίζεται μία ανάλογη εκδοχή, κατά την οποία στην αρχική κατάσταση του ψευδοκενού δημιουργείται πλήθος νέων πραγματικών κενών, τα οποία λόγω της επίδρασης του πεδίου Higgs εξελίσσονται σε διαφορετικούς κόσμους.
Σύμφωνα με την θεωρία αυτή που εισηγήθηκε το 1981 ο Ρώσος φυσικός Andrei Linde, αν το Σύμπαν θεωρηθεί ως μία ομοιογενής φυσαλίδα, τότε η οποιαδήποτε διαταραχή μέσα σε αυτήν θα δημιουργήσει μία νέα φυσαλίδα. Με αυτόν τον τρόπο ο κόσμος-φυσαλίδα εξελίσσεται ως ένα fractal του αρχικού Σύμπαντος (Σ., Θεοδοσίου, Μ., Δανέζη, 1999, τ. Β΄ σ. 271).
- β) Η έννοια της δίνης που αποτελεί το επόμενο κοσμολογικό στάδιο δεν υπήρξε καινοτομία των Ατομικών Φιλοσόφων, καθώς έχει επισημανθεί ήδη από τον Ορφέα, ο οποίος στον 26ο Ύμνο προς τιμήν την Γαίας, γράφει ότι γύρω από αυτήν περιφέρεται ένας πολυποίκιλος κόσμος από αστέρια, που κινείται από την διαρκώς ρέουσα φύση και από δυνατά ρεύματα.
Παρόμοιος μηχανισμός στην φύση επισημαίνεται και από τον Αναξαγόρα, το κοσμολογικό πρότυπο του οποίου κάνει λόγο για τον Νου που διακοσμεί την ύλη μέσω του στροβιλισμού (Σιμπλικίου, Εις Φυσικά, 164, 24 κ.ε. και Αναξαγόρου Β12) αλλά και από τον Εμπεδοκλή (Σιμπλικίου, Εις Περί Ουρανού, και Εμπεδοκλ. Β 35).
Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος δεν αναφέρονται στο αίτιό της, παρά μόνο γράφουν ότι οφείλεται στο αυτόματον (Αριστοτέλους, Φυσικά, 196 a, 24-26, Δημόκρ. Α 69). Μία αναφορά ωστόσο του Λευκίππου στην δύναμη της ανάγκης που διέπει τον κόσμο (Αετίου Ι 25,4 και Λευκ. Β 2), καθιστά σαφές πως όλες οι φυσικές διεργασίες έχουν έναν σκοπό.
Ο σχηματισμός της δίνης είναι αποτέλεσμα αφενός της απομάκρυνσης των ατόμων από το άπειρο (Σιμπλικίου, Εις Φυσικά, 327, 24 και Δημόκρ. Α 67) και αφετέρου της πτώσης και της συσσώρευσής τους μέσα στα μεγάλα κενά που δημιουργούνται.
Προκειμένου όμως να είναι ενωμένα τα σώματα προϋποτίθεται η επίδραση μίας πληκτικής δυνάμεως (Αετίου, Ι 4,2 και Λεύκ. Α 24) η οποία συμπυκνώνει τα σώματα, ενώ παράλληλα προκαλεί μία κυκλική κίνηση που προκαλεί την ένωση των ομοίων.
Ακολούθως, μόλις επέλθει ισορροπία μεταξύ τους και παύσει η περιστροφή, τότε τα λεπτά σώματα απομακρύνονται, ενώ τα υπόλοιπα παραμένουν ενωμένα δημιουργώντας ένα σφαιροειδές σύστημα (Διογένους Λαερτίου Βίοι, 9, 30 και Λευκ. Α1).
Αν χρησιμοποιήσουμε ορολογία προερχομένη από την Θεωρία του Χάους, θα λέγαμε ότι το σφαιροειδές σύστημα είναι στην πραγματικότητα ένας ελκυστής, προς τον οποίο τείνει ασυμπτωτικά το συνολικό σύστημα των σωμάτων.
Είναι σημαντικό να επισημανθεί εδώ, πως η σφαιρική συμπύκνωση που δημιουργείται από την παρουσία μεγάλου αριθμού σωμάτων, παραπέμπει στην δημιουργία ενός πεδίου βαρύτητας που προκαλείται από την συσσώρευση μεγάλης ποσότητας ύλης σε ένα σημείο του χώρου.
Στο σημείο αυτό οι δυνάμεις που ασκούνται είναι τόσο ισχυρές, ώστε να δημιουργούνται αστέρες, είτε ακόμη και μελανές οπές. Με παρόμοιο τρόπο άλλωστε δημιουργήθηκε το Ηλιακό Σύστημα, το οποίο εξελίχθηκε βαθμιαία από ένα νέφος αερίων που κατέρρευσε λόγω της βαρύτητας και του στροβιλισμού, καταλήγοντας στην δημιουργία του πρωτοαστέρα Ηλίου και των πλανητών.
Ακόμη και το σπειροειδές σχήμα του Γαλαξία μας καταδεικνύει, πως η ύλη εκ της οποίας αποτελείται, εκτελεί περιστροφική κίνηση, με συνέπεια την συσσώρευση μεγάλης ποσότητας ύλης στο κέντρο του (όπου κατά πάσα πιθανότητα υπάρχει μία μελανή οπή).
Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν, ότι οι αναφορές του Λευκίππου και του Δημοκρίτου για τον κοσμολογικό ρόλο της δίνης επιβεβαιώνονται από την σύγχρονη έρευνα για την δημιουργία του Σύμπαντος.
- γ) Κατά την διάρκεια του στροβιλισμού της ύλης και της δημιουργίας του σφαιροειδούς συστήματος από τα βαρέα σώματα, ένα μεγάλο τμήμα του αρχικού μείγματος ακολουθεί μία διαφορετική αντίρροπη κίνηση. Τα λεπτά σώματα που διαφεύγουν προς τα εξωτερικά μέρη της δίνης, δημιουργούν έναν υμένα.
Ο δοξογράφος Αέτιος γράφει σχετικά, ότι ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος τυλίγουν τον κόσμο σ’ έναν κυκλικό χιτώνα ή μεμβράνη (υμένα), που σχηματίστηκε από την πλοκή των αγκιστροδειδών ατόμων (Αετίου ΙΙ, 7,2 και Λεύκ. Α 23).
Οι Ατομικοί φιλόσοφοι είναι φανερό πως επισημαίνουν στο κοσμολογικό τους σύστημα δυο αντίθετες δυνάμεις, μία κεντρομόλο που επιδρά επί των βαρέων σωμάτων στο κέντρο του μείγματος και μία φυγόκεντρο, που συντελεί στην απομάκρυνση σωμάτων από την δίνη, με συνέπεια ο υμένας να καθίσταται όλο και πιο λεπτός (Διογένους Λαερτίου, Βίοι, 9,32, 1-4).
Ακολούθως, το μείγμα που συγκροτούν τα ελαφρά άτομα είναι αρχικά υγρό και λασπώδες, ενώ βαθμιαία ξηραίνεται δημιουργώντας τα άστρα.
Σύμφωνα μάλιστα με τον φυσικό Δημήτριο Μακρυγιάννη, ενδεχομένως να έλαβε χώρα μία διάσπαση του υμένα σε διάφορα τμήματα, τα οποία σχημάτισαν συσσωρευμένους όγκους ύλης, που βαθμιαία εξελίσσονται σε άστρα (Δ., Μακρυγιάννη, 1999, σ. 72).
Ακόμη όμως και το ποσοστό ύλης που δύναται να προσλάβει ο υμένας δεν είναι άπειρο, καθώς υπάρχει ένα σημείο κορεσμού, πέραν του οποίου δεν μπορεί να προσλάβει άλλα στοιχεία (Ιππολύτου, Έλεγχος, Ι, 13,4 και Δημόκρ. Α 40,4).
Συμπεράσματα
Η εξέταση της διδασκαλίας των Ατομικών φιλοσόφων κατέδειξε ότι οι θέσεις που εξέφρασαν τόσο για τους βασικούς δομικούς λίθους του Σύμπαντος, όσο και για την εξέλιξη του κόσμου, είναι παραπλήσιες προς τις σημερινές επιστημονικές ανακαλύψεις. Το γεγονός αυτό καθιστά αναγκαία την διεπιστημονική μελέτη της ελληνικής φιλοσοφικής παράδοσης, προκειμένου να απαντηθούν πολλά από τα ερωτήματα για την φύση του Σύμπαντος, τα οποία απασχολούν την σύγχρονη Κοσμολογία
Βιβλιογραφία Δημητρίου Μακρυγιάννη, “Κοσμολογία και ηθική του Δημοκρίτου”, εκδ. Γεωργιάδη, Αθήνα 1999. Θεοφίλου Βέϊκου, “Προσωκρατικοί”, εκδ. ΟΕΔΒ, 1985. Μάνου Δανέζη, Στράτου Θεοδοσίου, “Λεύκιππος και Δημόκριτος οι Πατέρες της Πληθωριστικής Κοσμολογίας”, Γεωτρόπιο-Ελευθεροτυπία, Νο. 414, Σάββατο 22 Μαρτίου 2008, σσ. 70-77 Στράτου Θεοδοσίου, Μάνου Δανέζη, “Το Σύμπαν που αγάπησα, Εισαγωγή στην Αστροφυσική”, εκδ. Δίαυλος, Αθήνα 1999.G.S Kirk, J.E. Raven, M. Schofield, “Οι Προσωκρατικοί φιλόσοφοι”, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2001.
Το παρόν δημοσιεύθηκε αρχικά στο περιοδικό “Physics News” (www.physicsnews.gr) της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών (www.eef.gr) http://www.pemptousia.gr
Scholeio.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου