Ποιο βιβλίο από όσα έχετε διαβάσει επηρέασε τη ζωή σας και καθόρισε την μετέπειτα πορεία σας; Για τους περισσότερους από εμάς η απάντηση είναι δύσκολη. Το ερώτημα κλήθηκε να απαντήσει το κοινό κατά τη διάρκεια της Ακαδημαϊκής Εβδομάδας Βιβλίου που διοργανώθηκε στο διαδίκτυο από τις 9 έως και τις 16 Νοεμβρίου.
Η λίστα των 20 κορυφαίων ακαδημαϊκών βιβλίων καταρτίστηκε με τη συνεργασία εμπειρογνωμόνων, ακαδημαϊκών, βιβλιοπωλών, βιβλιοθηκονόμων και εκδοτών, ενώ οι συμμετέχοντες ψήφισαν το βιβλίο με την μεγαλύτερη επιρροή.
Τα περισσότερα από τα βιβλία που βρίσκονται στη λίστα είναι δοκιμασμένα στο χρόνο ενώ θεωρούνται ιστορικά και φιλοσοφικά αριστουργήματα.
–Η καταγωγή των ειδών –
Κάρολος Δαρβίνος
To έργο του Άγγλου επιστήμονα εκδόθηκε στις 24 Νοεμβρίου του 1859, ενώ θεωρείται πως έθεσε τις βάσεις της εξελικτικής βιολογίας παρουσιάζοντας μία σειρά από στοιχεία και αποδείξεις ως συμπέρασμα παρατηρήσεων, πειραμάτων και επιστημονικών συζητήσεων.
–To Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος – Κάρλ Μάρξ, Φρίντριχ Ένγκελς
Ίσως το κλασικότερο πολιτικό κείμενο όλων των εποχών.
Η συγγραφή του διήρκεσε από τα τέλη του 1874 μέχρι τις αρχές του 1848.
Θεωρείται από τους ιδεολογικούς συνοδοιπόρους του ως ένα θεωρητικό κείμενο για την Καπιταλιστική και την Σοσιαλιστική κοινωνία, αλλά ταυτόχρονα και οδηγός για δράση.
-Τα Άπαντα – Ουίλιαμ Σαίξπηρ
Στην τρίτη θέση βρέθηκε ο αγαπημένος δημιουργός με το σύνολο του έργου του.
Ποιητής και θεατρικός συγγραφέας θεωρείται ευρέως ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς παγκοσμίως.
Συχνά αποκαλείται εθνικός ποιητής της Αγγλίας ενώ τα σωζόμενα έργα του, συμπεριλαμβανομένων και ορισμένων συνεργασιών, αποτελούνται από περίπου 38 θεατρικά έργα, 154 σονέτες, δύο μεγάλα αφηγηματικά ποιήματα και πολλά άλλα ποιήματα. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί στις περισσότερες γλώσσες του κόσμου.
-Πολιτεία – Πλάτωνας
Η Πολιτεία του Πλάτωνα βρίσκεται στην τέταρτη θέση ενώ γράφτηκε περίπου το 380 π.Χ. Το δημιούργημα έχει ασκήσει μεγάλη επιρροή τόσο στη φιλοσοφία όσο και στην πολιτική θεωρητική.
Εκεί ο Σωκράτης και άλλοι εξέχοντες Αθηναίοι και ξένοι συζητούν τη σημασία της δικαιοσύνης και εξετάζουν κατά πόσο είναι πιο ευτυχισμένος ένας δίκαιος άνθρωπος από έναν άδικο, κατασκευάζοντας μια φανταστική πολιτεία, την Καλλίπολη, μεφιλόσοφους-βασιλείς. Επίσης, συζητείται η φύση του φιλόσοφου, ή «Περί Ιδεών» θεωρία του Πλάτωνα, η διαμάχη ανάμεσα στη φιλοσοφία και την ποίηση και η αθανασία της ψυχής.
-Κριτική του Καθαρού Λόγου – Ιμμάνουελ Καντ
Στην πέμπτη θέση ξεχωρίζει το βιβλίο του Ιμμάνουελ Καντ, ο οποίος θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές και φιλοσόφους όλων των εποχών.
Το έργο του Καντ επέχει θέση συνδετικού κρίκου μεταξύ του Ορθολογισμού και του Εμπειρισμού, φιλοσοφικών ρευμάτων-παραδόσεων του 18ου αιώνα.
Είχε, επιπροσθέτως, αποφασιστική επίδραση στο κίνημα του Ρομαντισμού και στη φιλοσοφία του Γερμανικού Ιδεαλισμού του 19ου αιώνα.
Το έργο του αποτέλεσε επίσης σημείο εκκίνησης για πολλούς φιλοσόφους του 20ου αιώνα.
-A Vindication of the Rights of Woman – Μέρι Γουόλστονκραφτ (στα ελληνικά έχει μεταφραστεί «Η εξέγερση αρχίζει από παλιά»)
Το βιβλίο αυτό είναι μια συλλογή γυναικείων κειμένων από τη Γαλλική Επανάσταση ως το 1915.
Μέσα από τις σελίδες τους ξεπηδάει η εξεγερμένη φωνή των γυναικών από την Αγγλία, τη Γαλλία, την Αμερική και την Κίνα.
Φωνή των γυναικών που συνόδεψαν βήμα με βήμα την εξέλιξη των κοινωνικών αγώνων εντάσσοντας την απελευθέρωσή τους στο όραμα της απελευθέρωσης της ανθρωπότητας.
Φωνή αγνοημένη αν όχι πνιγμένη – αν σκεφτεί κανείς ότι τα περισσότερα από τα κείμενα αυτά παραμένουν άγνωστα ή και ανέκδοτα.
Φωνή που η επικαιρότητά της θα πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις για το πόσο λίγο έχει προχωρήσει ο προβληματισμός στον τομέα αυτό.
-Ο Πλούτος των Εθνών – Άνταμ Σμιθ
Με τον Πλούτο των Εθνών του Άνταμ Σμιθ, για πρώτη φορά τίθεται ως αυτόνομη η οικονομική επιστήμη.
Θα πρέπει να διακρίνει κανείς στο κείμενο αυτό τη λειτουργία μιας θεμελίωσης, με την οποία κατέστη δυνατός ένας καινούργιος τρόπος να αντιμετωπίζουμε τον κόσμο.
Ο Άνταμ Σμιθ γεννήθηκε το 1723 στη Σκωτία. Το 1751 εκλέχθηκε καθηγητής Ηθικής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Το 1759 εξέδωσε την πραγματεία του Η θεωρία των ηθικών συναισθημάτων, η οποία του απέφερε την κατ αρχήν φήμη του.
Όμως ήδη από το 1760 ασχολήθηκε (όπως ο φίλος του φιλόσοφος Ντέιβιντ Χιουμ) με τη μελέτη των οικονομικών προβλημάτων και της πολιτικής οικονομίας. Το 1764 παραιτήθηκε από την καθηγητική έδρα του προκειμένου να καλλιεργήσει αυτό το δεύτερο αντικείμενο όπου επικεντρώθηκε τελικά το ενδιαφέρον του. Από το 1766 απομονώθηκε στη Σκωτία όπου συνέγραψε το ανά χείρας έργο του, το οποίο εκδόθηκε το 1776.
-Οριενταλισμός – Έντουαρντ Σαιντ
Το έργο εκδόθηκε το 1978. Σε ποιον βαθμό έχει διαμορφωθεί η ευρωπαϊκή γνώση για τον υπόλοιπο πλανήτη από την επιθυμία της Ευρώπης για εξουσία;
Ποιοι είναι οι μηχανισμοί αναπαράστασης άλλων πολιτισμών; Τι σημαίνει ο «άλλος» ως εννοιολογική κατηγορία και πώς οριοθετείται στη δυτική σκέψη;
Μπορούμε να μιλάμε με σιγουριά για διαφορετικές κουλτούρες στον παγκοσμιοποιημένο κόσμο που ζούμε;
Αυτά είναι μερικά από τα βασικά ερωτήματα τα οποία ο παλαιστινιοαμερικανός κριτικός λογοτεχνίας Εντουαρντ Σαΐντ εξετάζει στο «Οριενταλισμός» («Orientalism»), το πιο σημαντικό και διάσημο βιβλίο του. Ο «Οριενταλισμός», μια κριτική μελέτη της δυτικής αντίληψης για το «εξωτικό» και πιο συγκεκριμένα για την Ανατολή, εκδόθηκε το 1978 και αποτέλεσε αφετηρία ευρύτατων συζητήσεων σε διεθνές επίπεδο.
Η επιρροή του έργου στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες είναι τεράστια.
Το ολοκληρωτικό καθεστώς του Μεγάλου Αδελφού, παρακολουθώντας συνεχώς τους πάντες και τα πάντα μέσα από αμέτρητες διαδραστικές τηλεοθόνες, ασκεί τον απόλυτο έλεγχο στις πράξεις και τις συνειδήσεις.
Όλα προσαρμόζονται στη μία και μοναδική αλήθεια, αυτή που πρεσβεύει το Κόμμα, ο μόνος αλάθητος μηχανισμός, του οποίου προσωποποίηση είναι ο Μεγάλος Αδελφός.
Όλα, ακόμα και το παρελθόν, όποιος ελέγχει το παρελθόν ελέγχει το μέλλον, και όποιος ελέγχει το παρόν ελέγχει το παρελθόν.
Το έγκλημα της σκέψης είναι το θανάσιμο αμάρτημα. Γι αυτό πρέπει να εξαλειφθεί οτιδήποτε οδηγεί στη διάπραξή του: ελευθερία, γλώσσα, ανθρώπινα αισθήματα. Και όποιος υποπέσει σε έγκλημα σκέψης πρέπει να οδηγηθεί στον θάνατο αναμορφωμένος: θα πεθάνει αγαπώντας τον Μεγάλο Αδελφό.
-Η θεωρία της Σχετικότητας – Άλμπερτ Αϊνστάιν
Ο Άλμπερτ Αϊνστάιν έμελλε να ήταν ο πρώτος που θα συνειδητοποιούσε ότι ίσως υπήρχαν περισσότερα πράγματα σχετικά με τη βαρύτητα από όσα είχε φανταστεί ο Νεύτωνας.
Έπειτα από το annus mirabilis 1905, οπότε δημοσίευσε πέντε ιστορικές εργασίες, ο Αϊνστάιν επικεντρώθηκε στην επέκταση της θεωρίας της ειδικής σχετικότητας σε μια γενική θεωρία. H επέκταση περιελάμβανε μια ριζικά διαφορετική ερμηνεία της βαρύτητας βασισμένη σε μια θεμελιωδώς διαφορετική εκδοχή του τρόπου που οι πλανήτες, οι δορυφόροι και τα μήλα έλκονται μεταξύ τους.
–Το Δεύτερο Φύλο – Σιμόν ντε Μποβουάρ
H περίληψη του θρυλικού βιβλίου «Δεύτερο φύλο» είναι γραμμένη από την ίδια τη συγγραφέα, Σιμόν Ντε Μπορβουάρ -μια από τις πιο ένθερμες φεμινίστριες της ιστορίας- σε μια φράση: «Δεν γεννιέσαι γυναίκα, γίνεσαι».
Με αυτή συμπύκνωσε την άποψή της ότι η θηλυκή ταυτότητα όπως έχει διαμορφωθεί ιστορικά είναι δημιούργημα της κοινωνίας και όχι αναπόδραστη αναγκαιότητα.
Σύμφωνα με την ίδια, η κοινωνία κρατάει τις γυναίκες σε θέση κατωτερότητας, στη θέση του «άλλου», που περιγράφεται με όρους αρνητικούς σε σχέση με του άνδρα.
-Τα Δικαιώματα του Ανθρώπου – Τόμας Πέιν
Για όλους τους υπέρμαχους των καταπιεσμένων ο Πέιν αποτέλεσε παράδειγμα θάρρους, ανθρωπιάς και προσήλωσης σε έναν στόχο.
Όπου εμπλέκονταν δημόσια ζητήματα, ξεχνούσε την προσωπική φρόνηση.
Ο κόσμος αποφάσισε, όπως συνήθως κάνει σε τέτοιες περιπτώσεις, να τον τιμωρήσει για την έλλειψη επικέντρωσης στο πρόσωπό του.
Μέχρι σήμερα η φήμη του είναι μικρότερη απ’ ότι θα ήταν εάν ο χαρακτήρας του ήταν λιγότερο γενναιόδωρος.
Κάποια παγκόσμια σοφία είναι αναγκαία ακόμα και για να εξασφαλιστεί ο έπαινος για την έλλειψή της.
-Η Σύντομη Ιστορία του Χρόνου – Στίβεν Χόκινγκ
Το βιβλίο του «Σύντομη Ιστορία του Χρόνου», που εκδόθηκε το 1988, πούλησε περίπου εννέα εκατομμύρια αντίτυπα. Αυτό εν μέρει οφείλεται στην ιδιαίτερη προσωπική του ιστορία. Το σώμα του κ. Χόκινγκ έχει ανεπανόρθωτα φθαρεί από τη νόσο Λου Γκέρινγκ, ενώ το μυαλό του παραμένει άθικτο, ένα λειτουργικό μαύρο κουτί μέσα σ’ ένα σωματικό ναυάγιο. Δεν ήταν τυχαίο που το αναπηρικό καροτσάκι του και το λεπτό, απόκοσμο πρόσωπό του εμφανίστηκαν στο εξώφυλλο του βιβλίου -κάτι πολύ σπάνιο για έργο επιστημονικού περιεχομένου- και όχι στο οπισθόφυλλο.
-Σιωπηλή Άνοιξη – Ρέιτσελ Κάρσον
«Είμαι απαισιόδοξος για την ανθρώπινη φυλή, γιατί είναι πάρα πολύ εφευρετική όταν πρόκειται να ωφεληθεί.
Βλέπουμε τη φύση σαν κάτι που πρέπει οπωσδήποτε να υποτάξουμε.
Θα είχαμε μεγαλύτερες πιθανότητες να επιζήσουμε, αν μπορούσαμε να προσαρμοστούμε σ’ αυτόν τον πλανήτη και να τον δούμε μ’ ευγνωμοσύνη και όχι με αμφιβολία και με δικτατορικά αισθήματα» αναγράφεται χαρακτηριστικά στο οπισθόφυλλο του βιβλίου που εκδόθηκε το Δεκέμβριο του 1981.
-Η Γυναίκα ευνούχος – Ζερμέν Γκριρ
Το βιβλίο «Η γυναίκα ευνούχος» της Ζερμέν Γκριρ θεωρείται ένα από τα θεμελιώδη κείμενα του κινήματος της απελευθέρωσης των γυναικών.
Αλλά σύμφωνα με τον αυστραλό συγγραφέα Λουίς Νόουρα, η κυρία Γκριρ δεν κατανόησε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι γυναίκες και η σύγχρονη πραγματικότητα έχει διαψεύσει το όραμα της συγγραφέως για το πώς θα συνέχιζαν τη ζωή τους έχοντας αποτινάξει από πάνω τους τα δεσμά της καταπίεσης.
-Ο ηγεμόνας- Νικολό Μακιαβέλι
«Ο Ηγεμόνας» (Il Principe) είναι μια πολιτική πραγματεία του Φλωρεντινού αξιωματούχου και πολιτικού φιλοσόφου Νικολό Μακιαβέλι.
Αρχικά ονομαζόταν De Principatibus (Περί Ηγεμονιών)· γράφτηκε το 1513 αλλά δεν δημοσιεύτηκε ως το 1532, πέντε χρόνια μετά το θάνατο του Μακιαβέλι.
Η πραγματεία δεν είναι αντιπροσωπευτική του συνόλου του έργου και των θέσεων του Μακιαβέλι αλλά είναι η πλέον μνημονευόμενη και η αφορμή για την ευρύτερη χρήση του μειωτικού όρου «Μακιαβελικός».
-Η εικόνα και το βλέμμα – Τζον Μπέργκερ
«Η εικόνα και το βλέμμα» του Τζον Μπέργκερ είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα βιβλία σχετικά με την τέχνη και από εκείνα που άσκησαν τη μεγαλύτερη επίδραση σε αυτόν τον τομέα.
Το βιβλίο αυτό, το οποίο κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1972, βασίστηκε στην τηλεοπτική σειρά του BBC «Ways of Seeing», για την οποία οι Sunday Times του Λονδίνου έγραψαν:
«Ανοίγει τα μάτια με περισσότερους από έναν τρόπους: εστιάζοντας στο πώς κοιτάζουμε τους πίνακες… θα αλλάξει σχεδόν σίγουρα τον τρόπο με τον οποίο κοιτάζετε τις εικόνες εν γένει». Και πράγματι, το έχει καταφέρει.
-Η κατασκευή της αγγλικής εργατικής τάξης – Ε.Π. Τόμσον
Αυτό το βιβλίο έχει έναν “άχαρο” τίτλο, ο οποίος, όμως, εξυπηρετεί τον σκοπό του. Κατασκευή, διότι είναι μια μελέτη σε εξέλιξη, η οποία οφείλει πολλά και στους τρόπους δράσης και στις επιρροές.
Η εργατική τάξη δεν ανέτειλε σαν τον ήλιο σε καθορισμένο χρόνο. ‘Ηταν παρούσα στην κατασκευή της. Η τάξη, αντί των τάξεων, για λόγους οι οποίοι είναι ένας από τους στόχους αυτού του βιβλίου να εξετάσει.
Υπάρχει, φυσικά, μια διαφορά. Οι εργατικές τάξεις είναι ένας περιγραφικός όρος, ο οποίος υπεκφεύγει τόσο όσο και καθορίζει. Δένει χαλαρά μια δέσμη διακριτικών φαινομένων.
Υπήρχαν ράφτες εδώ, υφάντρες εκεί, και όλοι μαζί συνέθεσαν την εργατική τάξη», αναφέρει ο συγγραφέας στο σχετικό για το βιβλίο σημείωμά του. η συνέχεια εδώ
: E.P. Thompson Συγγραφ αςέ
: 1963
-Ο γυμνός πίθηκος -Ντέσμοντ Μόρις
Στο κλασικό πλέον έργο «Ο γυμνός πίθηκος» που για πρώτη φορά κυκλοφόρησε το 1967 και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, ο διακεκριμένος ζωολόγος Ντέσμοντ Μόρρις τοποθετεί τον άνθρωπο στην πραγματική του θέση.
Μεταξύ των 192 άλλων ειδών πιθήκων και ανθρωποειδών πιθήκων όπου ο άνθρωπος ξεχωρίζει εύκολα από τη γυμνότητα του δέρματος του.
Ο Μόρρις βασίστηκε στα πορίσματα των δικών του σημαντικών ερευνών για τη συμπεριφορά των ζώων, αλλά και στις απόψεις πολλών κορυφαίων επιστημόνων ειδικών σε διάφορους τομείς.
Όπως σημειώνει, όσο κι αν προσπαθεί να παραγνωρίσει τη γενετική κληρονομιά του, ο άνθρωπος εξακολουθεί να συμπεριφέρεται όπως οι πρόγονοί του κυνηγοί-πίθηκοι σε πολλές σημαντικές πτυχές της ζωή του: στη σεξουαλική και στην κοινωνική του ζωή, στις διατροφικές του συνήθειες, στις θρησκευτικές του πεποιθήσεις, κ.ά.
Το κεντρικό ερώτημα στο οποίο απαντά είναι: Από ποια άποψη ο γυμνός πίθηκος είναι μοναδικός και ποια σχέση έχουν οι ιδιαιτερότητές του με την ειδική ιστορία της εξέλιξής του;
Μια ανατρεπτική μελέτη που φωτίζει μ' ένα διαφορετικό τρόπο τις δραστηριότητες και τα συναισθήματα του ανθρώπου, αλλά και τη θέση του απέναντι στους συνανθρώπους του. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
