Παρθενώνας -9- Η τιμωρία

Φλωρεντία.

   23 φεβρουαρίου 1803.

   Ο λόρδος θεωρεί ότι η "αποστολή" του στην Ελλάδα έχει τελειώσει.

Με το Λα Ντιάν απέπλευσαν από τα Χανιά με κατεύθυνση τη Μάλτα.

   Στη Σικελία δεν σταμάτησαν, αλλά συνέχισαν την πορεία τους για την Νάπολη, όπου έφτασαν τρεις μέρες αργότερα.

   Θα συνέχιζαν το ταξίδι τους οδικώς διά μέσου Ιταλίας και της Γαλλίας.

Ο Έλγιν σχεδίαζε με ενθουσιαμό διάφορες επισκέψεις στις πολυάριθμες αίθουσες τέχνης τόσο της Ρώμης όσο και της Φλωρεντίας....

   Έκαναν μιά στάση στο Σπολέτο και συνέχισαν για τη Περούτζια.
Η βροχή σταμάτησε ακριβώς την ώρα που έμπαιναν στη Φλωρεντία...
   Ταξίδεψαν από το Λεγκχόρν στη Μασσαλία με πλοίο. 
   Συνέχισαν με πλοιάριο στον ποταμό Ρον μέχρι τη Λιόν. 
Την επόμενη μέρα ξεκίνησαν για το Παρίσι. Δεν είχαν ταξιδέψει ούτε δύο ώρες όταν συνελήφθησαν από ένα στρατιωτικό απόσπασμα.

Με διαταγή του Βοναπάρτη, οι Γάλλοι συλλαμβάνουν Άγγλους διπλωμάτες:

   "Όλοι οι Άγγλοι που ανήκουν στην πολιτοφυλακή από 18 μέχρι 60 ετών και τους έχει ανατεθεί κάποια αποστολή από τη βρετανική κυβέρνηση, οι οποίοι βρίσκονται στη Γαλλία, θεωρούνται αιχμάλωτοι πολέμου σε αντίποινα για τους πολίτες της Δημοκρατίας που έχουν συλληφθεί από τα σκάφη ή τους υπηκόους της βρετανικής μεγαλειότητος πριν από την κήρυξη του πολέμου."

   Ο Έλγιν αγνοούσε εντελώς ότι είχε ξεσπάσει και πάλι πόλεμος ανάμεσα στη Γαλλία και την Αγγλία....  Τους περιόρισαν στο ξενοδοχείο Ρισελιέ.... Ταράχτηκε μαθαίνοντας ότι "σχεδόν  μέσα σε μια νύχτα η συνθήκη της Αμιένης πετάχθηκε στο καλάθι των αχρήστων  και ο Βοναπάρτης απαίτησε από την Αγγλία να εγκαταλείψει όχι μόνο τη Μάλτα, αλλά επίσης την Αίγυπτο και το Γιβραλτάρ".
   Το ξενοδοχείο Ρισελιέ ήταν ένα κόκκινο κτίριο από γρανίτη. Η αίθουσα αναμονής ήταν στρωμένη με ένα χοντρό χαλί, που κάλυπτε και την κυκλική σκάλα.
   Η προειδοποίηση ήταν αυστηρή:

   "Ήταν ελεύθεροι να πηγαινοέρχονται στο ξενοδοχείο και στον κήπο αλλά, μόλις σηκώνονταν το πρωί και πριν αποσυρθούν το βράδυ, έπρεπε να αναφέρουν τα ονόματά τους στον στρατιώτη που στεκόταν έξω από την πόρτα τους.  Με κανέναν τρόπο δεν επιτρεπόταν να φύγουν από το ξενοδοχείο χωρίς γραπτή άδεια".

Όλοι ένοιωθαν ταπεινωμένοι...

Σαρλ Μωρίς Ταλλεϋράν 1754-1838

Η απάντηση του Ταλλεϊράνδου στην επιστολή
του Έλγιν τους απογοήτευσε:
"Ο υπουργός Εξωτερικών λυπάται για την
ταλαιπωρία του περιορισμού σας στο Παρίσι
αλλά, δεδομένου ότι η εντολή έχει δοθεί
προσωπικά από τον Βοναπάρτη, δεν μπορώ να
κάνω πολλά πράγματα πέρα από το να εκφράσω
την ειλικρινή ελπίδα μου ότι η διαρκεια του
περιορισμού σας θα είναι σύντομη."

   Ένοιωθε απελπισμένος...

   Έγραψε στον Λουζιέρι, να προσέχει τα μάρμαρα, όσα βρίσκονταν ακόμα στο
λιμάνι του Πειραιά στο απόλυτο έλεος των Γάλλων...  Η λαίδη στενοχωρήθηκε που ο λόρδος ενδιαφερόταν τόσο πολύ για τα μάρμαρα και λιγότερο για τα παιδιά του.

   Αναπτερώθηκαν οι ελπίδες τους με την άφιξη του στρατάρχη, κόμη Φρανσουά
Σεμπαστιάνι. Μετά από πιέσεις του, ο Ναπολέων έλαβε υπόψιν του την κατάσταση  της υγείας του Έλγιν και δέχτηκε να σταλεί στη Μπαρέζ, ένα θερινό θέρετρο ψηλά  στα Πυρηναία, του οποίου τα θερμά λουτρά ήταν πασίγνωστα στους τουρίστες.

   Μια προειδοποίηση από τον Βοναπάρτη ήταν ιδιαιτέρως προσβλητική:
"Κανένας Γάλλος δεν έπρεπε να πλησιάσει τον Έλγιν από φόβο μήπως κολλήσει
σύφιλη."

   Η έχθρα του Βοναπάρτη απέναντί του έγινε ακόμα μεγαλύτερη όταν ο Γάλλος
στρατηγός Μπουαγιέ συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Αγγλία.

   Ήταν Σεπτέμβρης όταν ένα απόσπασμα Γάλλων στρατιωτών όρμησε στο σπίτι
και συνέλαβε τον λόρδο...

   Του επέτρεψαν, πάντως, να της αφήσει ένα σύντομο σημείωμα στη σύζυγό του
που έλειπε:

   "Με πηγαίνουν στη Λούρδη.....
   Η λαίδη Έλγιν συγκλονίζεται από τη φυλάκιση του συζύγου της:

   "Ο Έλγιν έχει τεθεί υπό περιορισμό στο κάστρο της Λούρδης, το τρομακτικότερο
μέρος που έχω δει ποτέ. Το κάστρο βρίσκεται πάνω σε έναν μεγάλο βράχο κοντά
στα Πυρηναία και είναι τόσο ανθυγιεινό και κρύο ώστε οι στρατιώτες στη Μπαρέζ
λένε ότι λυπούνται τον καημένο τον Άγγλο που θα κλειστεί εκεί".

   Ο περιορισμός του στη φυλακή κρατάει αρκετές εβδομάδες.

Όταν πια ο λόρδος, έχει "εγκατασταθεί", γράφει:

   "Με μετέφεραν στη φυλακή της Λούρδης, όταν σκοτείνιασε. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε με χαρακτηριστική επίδειξη δύναμης και μελετημένη προσπάθεια για να αυξηθεί η άσχημη εντύπωση που προκαλούσε το μουντό κτίριο.

    Ανεβήκαμε πολλές ελικοειδείς σκάλες στην πλευρά του βράχου όπου βρίσκεται η φυλακή, και περάσαμε από αρκετές παλιές πύλες οι οποίες άνοιγαν με υπερβολική τελετουργία και τις φρουρούσαν πολυάριθμα αποσπάσματα στρατιωτών. Τελικά με έκλεισαν σε ένα φρικτό και παγωμένο κελί.
   Για να πω την αλήθεια, από τη στιγμή που με συνέλαβαν είχα εγκαταλείψει κάθε προσδοκία ότι θα ελευθερωνόμουν από τη φυλακή.
   Είχα καταστρέψει όλα τα χαρτιά μου και είχα κάνει τη διαθήκη μου.
   Ημουν πεπεισμένος ότι θα μου επέβαλλαν την ποινή του θανάτου και το μόνο
που ζήτησα ήταν, όταν θα με εκτελούσαν, να έχω από τον διοικητή την ικανοποίηση να μου δείξει τα ευγενικά αισθήματα ενός αξιωματικού του ancien regime,* τα οποία ήξερα με βεβαιότητα ότι διέθετε. Με άφησαν πολύ αργά και με φανερή απροθυμία."


Πο, Πυρηναία

   Η λαίδη Έλγιν αναστατώθηκε μόλις είδε τον σύζυγο της για πρώτη φορά μετά τη φυλάκισή του.

   Πιστός στη υπόσχεσή του, ο Ταλλεϊράνδος όχι μόνο κατάφερε να αποφυλακιστεί ο λόρδος, αλλά κανόνισε να μεταφερθούν από την

Μπαρέζ σ' ένα θαυμάσιο σπίτι στο Πο.

   Τρομακτικά αδύνατος, ο λόρδος, 
το πρόσωπό του κάτωχρο, εκτός από το κόκκινο σημείο στο οποίο βρισκότανε κάποτε η μύτη του.

   Η λαίδη τον ενημέρωσε για τον αγώνα της, τις απεγνωσμένες προσπάθειες που είχε κάνει για αυτόν. Είχε καταφέρει τον Ταλλεϊράνδο να της υποσχεθεί την ασφαλή επιστροφή τους στην Σκοτία με τον όρο να παραχωρήσει ολόκληρη τη συλλογή του με τα μάρμαρα του Παρθενώνα στον Βοναπάρτη και στο Λούβρο.

   Η απάντηση του Έλγιν ήταν μια παγερή σιωπή.
   Το τέταρτο παιδί τους, ο Γουίλιαμ, γεννήθηκε στο Πο στις 4 Μαρτίου 1804.
   Ο λόρδος άρχισε να ανησυχεί όταν μαθαίνει ότι ο Αγγλικός τύπος είχε ξεσηκωθεί από την παρουσία των μαρμάρων στο Παρκ Λέϊν. Ο κόσμος στο Λονδίνο ήταν κατηγορηματικά αντίθετος με την αρπαγή τους από την
Αθήνα και τη μεταφορά τους στην Αγγλία.

   Η λαίδη στέλνει στη μητέρα της μια λεπτομερή περιγραφή των Ελληνικών μαρμάρων και γλυπτών που είχαν μεταφερθεί από τον άντρα της.
Η κυρία Νίσμπετ διέθετε σημαντική επιρροή στη Αυλή και θα επηρέαζε την αγγλική κοινωνία.

   Ο γυιός των Έλγιν, ο μικρός Γουίλιαμ, πέθανε στο Παρίσι στις 8 Απριλίου 1805. Τον Οκτώβριο του 1805 Γάλλοι στρατιώτες όρμησαν στη σουίτα των Έλγιν,

στο ξενοδοχείο Ρισελιέ, σήκωσαν τον Έλγιν από το κρεβάτι του, τον συνέλαβαν

και τον έστειλαν αμέσως στη φυλακή του Μελάν.

   Η λαίδη Έλγιν διαβάζει το άρθρο μιας εφημερίδας που απαιτούσε την άμεση

επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα.

   Μετά από αρκετούς μήνες περιορισμού, ο Έλγιν ελευθερώθηκε τελικά από τη
φυλακή του Μελάν και του επετράπη να επιστρέψει στο Λονδίνο.

   Η χαρά της απελευθέρωσής του, μειώθηκε σημαντικά όταν ανακαλύπτει ότι η
σύζυγός του είχε παράνομο δεσμό με τον Ρόμπερτ Φέργκιουσον.
   Κερδίζει την πολιτική αγωγή που κάνει εναντίον της. Οι παλιοί "συνεργάτες" του, εν τω μεταξύ είναι τελείως απελπισμένοι. Ο Χαντ δεν είχε πια ελπίδες να δημιουργήσει δική του περιουσία. Ο Έλγιν δεν του είχε δώσει ούτε μια δεκάρα.
   Ο Λουζιέρι με μια μεγάλη επιστολή εξιστορώντας τις περιπέτειες των μαρμάρων και του ταξιδιού των, ζητάει από τον λόρδο να απαλλαγεί από το συμβόλαιό του.
   Υπενθυμίζοντας του ότι δεν είχε λάβει ακόμα τον μισθό που του είχε υποσχεθεί.
   Όπως ο Χαντ, ο Καρλάϊλ, και όλα τα άλλα μέλη του προσωπικού του Έλγιν,
ο Λουζιέρι δεν είχε πάρει ούτε μια δεκάρα για τις μέχρι τώρα υπηρεσίες τους.

   Ο Τζοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι βρήκε φρικτό θάνατο στη Αθήνα, μετά από ρήξη ενός αιμοφόρου αγγείου. Τον βρήκαν πεσμένο στο πάτωμα, μέσα σε μια λίμνη αίματος.
   Μια μαύρη γάτα ήταν ξαπλωμένη στο στήθος του και γύρω του ήταν σκορπισμένα
μερικά κουρελιασμένα ρούχα, η ομπρέλα του και αρκετά σχέδια...

   Όλα μισοτελειωμένα. Ο λόρδος φέρνει τον μοναδικό κληρονόμο του στο Λονδίνο, όταν οι γιατροί του Εδιμβούργου δεν μπορούσαν να διαγνώσουν και να θεραπεύσουν την αρρώστεια του γυιού του Μπρους. Στο Λονδίνο που εξετάστηκε από τους καλύτερους γιατρούς της εποχής, συμφωνούν ότι ο Μπρους ήταν επιληπτικός χωρίς ελπίδα θεραπείας.

Στο κεφάλι εκείνου πρώτα,που ευθύνη έχει για την πράξηη κατάρα μου θ’ αστράψει,σ' αυτόν και τα σπέρματά του!Ούτε μία σπίθα πνεύμα να μην έχουν τα παιδιά τουκαι αναίσθητα να είναι, όπως και η αφεντιά του!

   Ο Μπάυρον προσπαθούσε να αγνοήσει όλες αυτές τις φοβερές επιθέσεις, που
δεχόταν από την κακή δημοσιότητα λόγω Μπάυρον, αλλά και γενικότερα από
την κατακραυγή της βρετανικής κοινωνίας, που ήταν πια εναντίον του.
   Μία ακόμα αίτηση για έναν βρετανικό τίτλο ευγενείας απέτυχε.
Όσα περιουσιακά στοιχεία του είχαν απομείνει τέθηκαν αμέσως υπό αναγκαστική διαχείρηση.
   Η παραμόρφωση του προσώπου του τον έκανε να αποφεύγει τους πάντες πια.
Μετα από λίγο στο αγαπημένο του Μπρούμχολ, τα περισσότερα δωμάτια έμειναν
χωρίς έπιπλα και το πολυπληθές προσωπικό απολύθηκε.
   Το 1820 ο Έλγιν επέστρεψε στη Βουλή των Λόρδων σαν ένας από τους ευγενείς εκπροσώπους της Σκοτίας.
   Έναν χρόνο αργότερα ήταν μαζί με τον μισητό του Μπάιρον, μεταξύ των πρώτων που έγιναν μέλη της Φιλελληνικής Επιτροπής για την υποστήριξη των επαναστατικών δυνάμεων της Ελλάδας.
   Ο λόρδος Μπάυρον, μετα από μια σειρά αλεπάλληλων κρίσεων πυρετού, είχε πεθάνει στις 19 Απριλίου 1824 στο Μεσολόγγι, όπου είχε πάει για να εκπαιδεύσει μερικά αποσπάσματα χωρικών τους οποίους είχε προσλάβει ο ίδιος.  Είχε ζήσει εκεί σαν Σπαρτιάτης, αλλά το χωριό έβριθε από μολυσμένους βάλτους και τελικά ο νεαρός ποιητής υπέκυψε στους πυρετούς.
   Ο Έλγιν δεν λυπήθηκε καθόλου και θεωρούσε αποτυχημένες τις προσπάθειες του Μπάυρον στο Μεσολόγγι. αλλά ο σερ Χάρολντ Νίκολσον έχει διαφορετική άποψη:

    "Ο λόρδος Μπάυρον δεν πέτυχε τίποτα στο Μεσολόγγι εκτός από την

    αυτοκτονία  του. Με αυτήν, όμως, την απλή πράξη ηρωισμού, εξασφάλισε 

    την απελευθέρωση  της Έλλάδας."
   Στο υπόλοιπο διάστημα της ζωής του, ο Έλγιν ήταν υποχρεωμένος να ζει στη
Γαλλία για να αποφύγει τους πιστωτές του. Πέθανε σε απόλυτη φτώχεια στις
4 Νοεμβρίου 1841 στο Παρίσι.
   Το όνειδος και η ντροπή συνόδευαν την λαίδη Έλγιν μέχρι το τέλος.
   Οι μέρες της περνούσαν με διάβασμα και περιπάτους με τον σκύλο της, στους
απότομους βράχους πάνω από τον κόλπο Αμπερλέιντι.

   Μια μέρα, καθώς κοιτάζει τη μανιασμένη θάλασσα, θυμήθηκε την άσχημη όψη
του θανάσιμα πληγωμένου Παρθενώνα.... 

   Ακόμα και μετά από τόσα χρόνια, άκουγε πάντα τον εκκωφαντικό αντίλαλο της σμίλης που χωνόταν στην πρώτη μαρμάρινη ζωοφόρο, τον επαναλαμβανόμενο ήχο εκείνου του υπέροχου θριγκού που έσπαζε στο έδαφος σε χίλια κομμάτια, την άγρια φωνή του Έλγιν που λέκιαζε τον αττικό ουρανό με αιώνια ντροπή και το Τούρκο δισδάρη που σήκωνε τα χέρια του ψηλά, φωνάζοντας: "Τέλος!"

   Η δύναμη της οργισμένης θάλασσας έκανε την καρδιά της να πετάξει μέχρι εκείνα τα άθλια μάρμαρα που βρίσκονταν πάνω στο κρύο πάτωμα κάποιου μουσείου. Κάπου μακριά άκουγε την εκδικητική κατάρα της Αθηνάς....

   Το 1855 η λαίδη Έλγιν αναπαύθηκε σε έναν τάφο απεριποίητο, παραμελημένο
και ανώνυμο. Το όνομά της χαράχτηκε το 1916.
______________________________________


   * ancien regime: Παλιό σύστημα διακυβέρνησης, πριν δηλαδή από τη Γαλλική Επανάσταση.

____________________________________________________Τέλος του 9ου μέρους

Διαβάστε όλο το αφιέρωμα που ολοκληρώνεται σε 10 μέρη:

Παρθενώνας 1ο, Ο βιασμός της Αθηνάς 
Παρθενώνας 2ο,  Η Άφιξη
Παρθενώνας 3ο, Τα Φιρμάνια
Παρθενώνας 4ο, Η Θεά έχει επισκέψεις

Παρθενώνας 5ο, Το Χρονικό της καταστροφής !
Παρθενώνας 6ο, Η Mαρτυρία I 
Παρθενώνας 7ο, Η Μαρτυρία ΙΙ
Παρθενώνας 8ο, Η κατάρα της Θεάς

Παρθενώνας 10ο, Η Θεά Αιχμάλωτη

  Scholeio.com  

Γλυπτά Παρθενώνα - e-petition

Εκστρατεία για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα για την επανένωση του μνημείου






perasma

Παρθενώνας -8- Η Κατάρα της Θεάς

       Στη διάρκεια του μακρόχρονου περιορισμού του στη Γαλλία, αλλά ακόμα και μετά την  επιστροφή του στην Αγγλία, ο λόρδος Έλγιν δεχόταν συνεχείς επιθέσεις για τις δραστηριότητες του στην Ελλάδα. Κυριότερος εχθρός του, με σκληρή κριτική, είναι ο λόρδος Μπάιρον.  

   Μόλις έχει πάρει το πτυχίο του, ενδεικτικό της κοινωνικής θέσης ενός αριστοκράτη, και ετοιμάζεται μαζί με τον φίλο του Τζον Καμ Χομπχάους για μια μεγάλη περιοδεία στην Ευρώπη:
   "Όταν φύγαμε από το Φάλμουθ... Στη Λισαβόνα βρήκαμε μια ήπειρο σε εμπόλεμη κατάσταση. Οι Άγγλοι είχαν μόλις αποσπάσει την πόλη από τους Γάλλους και τα πάντα ήταν άθλια, πτώματα με πιατάκια στο στήθος βρίσκονταν στα προαύλια των εκκλησιών και η ταφή τους καθυστερούσε μέχρι να συγκεντρωθούν αρκετά χρήματα μέσα σ' εκείνα τα πιατάκια για τους παπάδες.
   Στη Σεβίλη πήγαμε με άλογα, σε μια χώρα όπου ο θάνατος και η αγάπη είναι κάτι ενιαίο. Ύστερα πήραμε το πλοίο της γραμμής σπό το Γιβραλτάρ για τη Μάλτα....  Τελικά φτάσαμε στην Αλβανία, μια βάρβαρη χώρα της οποίας τα...

Παρθενώνας -7- Η Mαρτυρία II

Εστία, Διώνη και Αφροδίτη. Ανατολικό αέτωμα, 
Παρθενών. Βρετανικό μουσείο.

.... Η Συνέχεια της Επιστολής της Λαίδης

"... Ας ξαναγυρίσουμε όμως στον υπέροχο λόφο της Αθηνάς, για να συνεχίσουμε την περιγραφή των εργασιών και των αποκτημάτων του Έλγιν από εκείνο το μέρος.
   Η αρχική προσπέλαση στην ακρόπολη από την πεδιάδα της Αθήνας γινόταν με μια μεγάλη σειρά σκαλοπατιών που άρχιζαν από τους πρόποδες του Αρείου Πάγου και έφταναν μέχρι τα Προπύλαια.
   Ο Περικλής ήταν ιδιαίτερα υπερήφανος για το έργο του, το οποίο στοίχισε τόσο πολύ ώστε οι Αθηναίοι δίστασαν να του παραχωρήσουν το τεράστιο ποσό που τους ζητούσε:
   "Τότε αφήστε με να γράψω εκεί το όνομα μου", απάντησε ο φιλόφοξος πολιτικός, "και θα το πληρώσω με δικά μου χρήματα".
   Στο μπροστινό μέρος υπήρχε μια εξάστηλη κιονοστοιχία με δυο πτέρυγες που περιβάλλονταν από ένα αέτωμα. Δεν είμαστε βέβαιοι αν οι μετόπες και τα τύμπανα ήταν διακοσμημένα με γλυπτά επειδή τόσο το αέτωμα όσο και ο θριγκός έχουν καταστραφεί, ενώ τα διαστήματα μεταξύ των κιόνων χτίστηκαν με φτηνά υλικά για να μετατρέψουν τον ναό σε αποθήκη πυρομαχικών.
   Αν και στο σχέδιο των Προπυλαίων αποκλίνει κάπως από την εμφανή καλαισθησία που κυριαρχεί στα υπόλοιπα κτίσματα της Ακρόπολης, κάθε τμήμα του είναι τόσο τέλειο στις λεπτομέρειες της κατασκευής του ώστε ο 'Ελγιν...

Αρχαίοι ναοί: Ακρίβεια με μαθηματικά συστήματα !

Το πρώτο πράγμα που σκέφτεται κανείς είναι ότι πρόκειται για κάτι το ασύλληπτο.
Ποιος ανθρώπινος νους θα μπορούσε να κάνει ανάλογους υπολογισμούς;
Ποιο μυαλό θα μπορούσε να τοποθετήσει με τέτοια ακρίβεια ένα χάρτη ναών και πόλεων επάνω στη χερσόνησο της Αρχαίας Ελλάδας και, το σημαντικότερο, πώς κατάφεραν να ιδρύσουν και να χτίσουν αυτούς τους ναούς και αυτές τις πόλεις-κράτη υπακούοντας με ευλάβεια τις προσταγές αυτού του ασύλληπτου χάρτη;

Τι εξυπηρετούσε η μυστική αυτή γεωγραφία; Και κατά προέκταση, γιατί αυτά τα καταπληκτικά επιτεύγματα του αρχαίου ελληνικού πνεύματος δεν τα διδαχτήκαμε ποτέ στα σχολεία μας;

Πριν από κάποια χρόνια, ο Γάλλος ερευνητής Ζαν Ρισσέν προσπάθησε να αποδείξει ότι η Ελλάδα είναι ο χάρτης του νοητού σύμπαντος... 

Παρθενώνας -6- Η Μαρτυρία I

Τμήμα από την επιγραφή της Γόρτυνας,
η οποία είναι γραμμένη βουστροφηδόν

  Η λαίδη γράφει στη μητέρα της κυρία Νίσμπετ  λεπτομερώς  
 τα μάρμαρα και τα γλυπτά που είχαν μεταθερθεί από τον άντρα της.

".....το πρώτο αρχαίο μνημείο που εξασφάλισε ο άντρας μου, ο λόρδος  Έλγιν, ήταν η περίφημη βουστροφηδόν επιγραφή* από το ακρωτήριο του Σιγείου  στην Τρωάδα, την οποία είχαν προσπαθήσει ανεπιτυχώς να αποκτήσουν όλοι σχεδόν οι χριστιανοί πρέσβεις στην Πύλη, ακόμα και αυτός ο Λουδοβίκος ΙΔ' στο ζενίθ της δύναμής του.

Η λαίδη Έλγιν,
πορταίτο του Τζον Χόπνερ.
Βρετανικό μουσείο.

Είναι το αρχαιότερο και πιο παράξενο σωζόμενο είδος ελληνικής γραφής σε μια εποχή που το αλφάβητο ήταν ακόμη ατελές, στο οποίο οι γραμμές προχωρούν εναλλάξ από αριστερά προς τα δεξιά και αντιστρόφως, όπως τα αυλάκια που κάνουν τα βόδια στο όργωμα, εξ ου και η λέξη βουστροφηδόν.

Αυτό και μόνο το μάρμαρο, που το επιθυμεί από παλιά ολόκληρη η Ευρώπη, είναι αρκετό για να τοποθετήσει το όνομα του 'Ελγιν σε θέση ανάλογη με κείνη των 'Αραντελ, των Σάντουϊτς και των Γουέρτλι*, στους οποίους η ελληνική λογοτεχνία οφείλει τόσα πολλά. 

Από τα ερείπια του ναού της Αθηνάς στο Σίγειο, ο 'Ελγιν αφαίρεσε επίσης μερικά

θαυμάσια ανάγλυφα από παριανό μάρμαρο, μεταξύ των οποίων μια πομπή γυναικών

της Τροίας που παρουσιάζουν και αφιερώνουν ένα βρέφος στην Αθηνά με τις σχετικές προσφορές.

Γραφή σε βουστροφηδόν (μεταγραφή στο κλασικό ελληνικό αλφάβητο)	Κείμενο με κανονικό τρόπο γραφής
	ΦΑΝΟΔΙΚΟΕΜΙΤΟΡΜΟΚ ΡΑΤΕΟΣΤΟ ΠΡΟΚΟΝΝΗ ΣΙΟΚΡΗΤΗΡ ΑΔΕ:ΚΑΙΥΠΟΚ ΡΗΤΗΡΙΟΝ:Κ ΑΙΗΘΜΟΝ:ΕΣΠ ΡΥΤΑΝΗΙΟΝ ΕΔΩΚΕΝ:ΣΥΚΕ ΕΥΣΙΝ	Φανοδίκοἐμὶ τὀρμοκ- ράτεος το͂ Προκοννη- σίο κρητῆρ- α δὲ καὶ ὐποκ- ρητήριον κ- αὶ ἠθμὸν ἐς π- ρυτανήιον ἔδωκεν Συκε-  εῦσιν.

Προέρχεται από την επιγραφή του Σιγείου (γνωστή ως στήλη του Φανοδίκου), 6ος αιώνας π.Χ. (Βρετανικό μουσείο).  Η επιγραφή λέει: "Είμαι [η στήλη] του Φανοδίκου [υιού] του Ερμοκράτους από την Προκόννησο [ο οποίος] δώρισε έναν κρατήρα και μια βάση κρατήρα και ένα στραγγιστήρι στο Πρυτανείο των Σιγειέων".

   Ο στρατηγός Κέλερ απέκτησε επίσης για λογαριασμό του 'Ελγιν ένα άγαλμα και ένα ανάγλυφο από τα ερείπια του ναού του Θύμβριου Απόλλωνος στην Τρωάδα, το οποίο δεν έχω δει.
   Αν, πάντως, μοιάζουν με τα έργα του Σίγειου, τότε είναι πραγματικά πολύτιμα.
   

   Σε μια επίσκεψη που κάναμε αργότερα στην Τρωάδα, ο κύριος Καρλάιλ απέκτησε μερικές ενδιαφέρουσες επιγραφές, ενώ στη συνέχεια είχα την καλή τύχη να ανακαλύψω και να πάρω ένα άγαλμα της Ιλιάδος Αθηνάς κοντά στη Θυμβρία, της οποίας το φόρεμα είναι εξαιρετικό.

   Το πρώτο μας απόκτημα στην Αθήνα ήταν η τελειότερη μετόπη από τα ερείπια του Παρθενώνα, την οποία -όπως θυμάμαι- τόσο εσύ όσο και ο πατέρας μου κοιτάζετε με θαυμασμό. Ήταν η πρώτη που μπορέσαμε να κατεβάσουμε με επιτυχία.

   Η προσπάθεια του Σουαζέλ Γκουφιέ να κάνει το ίδιο είχε αποτύχει πλήρως, από έλλειψη χρόνου, κατάλληλων σκοινιών και βαρούλκων, έπεσε από αρκετό ύψος και έγινε κομμάτια.

   Δεν θυμάμαι ποτέ να είχε χτυπήσει η καρδιά μου πιο δυνατά από τη στιγμή που είδα αυτό τον θησαυρό να κρέμεται από τον θριγκό* του Παρθενώνα και να εξαρτάται μόνο από την αντοχή ενός σκοινιού.

   Η ανησυχία μου δεν σταμάτησε παρά όταν τη φορτώσαμε σε μια αγγλική φρεγάτα στην Αλεξάνδρεια, για να μεταφερθεί από κει στην Αγγλία.
Το θέμα του έργου φαίνεται ότι είναι ο Θησέας ή ο φίλος του, ο Πειρίθοος, που καταβάλει έναν Κένταυρο.

Η μάχη των Κενταύρων με τους Λαπίθες. 
Δωρική ζωοφόρος, Παρθενών. 
Βρετανικό μουσείο.

   Η πρώτη μετόπη που αποκτήσαμε από τον ναό της Αθηνάς στην Ακρόπολη ακολουθήθηκε από άλλες οκτώ ή δέκα που απεικόνιζαν τη συνέχεια της μάχης ανάμεσα στους Κενταύρους και στους Λαπίθες στον γάμο του Πειρίθοου. 
   

   Κάθε μετόπη περιέχει δύο μορφές σε διάφορες στάσεις: άλλες φορές είναι νικητής ο Λαπίθης και άλλες ο Κένταυρος.

   Οι χαλαροί μύες ενός Λαπίθη που έχει πέσει νεκρός και τον πατάει ένας Κένταυρος θεωρείται ένα από τα ωραιότερα δείγματα τέχνης. Το ίδιο μπορεί να λεχθεί και για την ομάδα που  βρίσκεται κοντά στην Ιπποδάμεια, τη νύμφη, που έχει αρπάξει ο Κένταυρος Ευρυθίων και η οποία αγωνίζεται να ξεφύγει από την πλάτη του τέρατος που την κρατάει με κτηνώδη βία έχοντας περασμένο το ένα χέρι του μέσα στα ανακατεμένα μαλλιά της.

   Το γρήγορο τρέξιμο και το σκύψιμο του καθώς προσπαθεί να αποφύγει το ακόντιο που έχει εκτιναχθεί εναντίον του έχουν αποδοθεί με τρομερή ζωντάνια. Τι μεγάλη ατυχία που πολλά από αυτά τα έργα έχουν ακρωτηριαστεί!

   Ακόμα όμως και σε αυτή την κατάσταση είναι πολύ ανώτερα από οποιοδήποτε άλλο έργο σύγχρονης τέχνης, έστω και αν η προσπάθεια έχει γίνει από το χέρι του Κανόβα.*

   Είναι τα ωραιότερα συμπλέγματα ανάγλυφων, επεξεργασμένα με τόσο μεγάλη προσοχή σε όλες τις επιφάνειες τους, ώστε να κάνουν μεγάλη εντύπωση στα μάτια των θεατών, ανεξάρτητα από ποιο μέρος της πεδιάδας της Αθήνας πλησιάζουν στην Ακρόπολη.

   Αρχικά κάλυπταν ολόκληρο τον θριγκό του Παρθενώνα και σχημάτιζαν ενεντήντα δύο ομάδες.  Ο φανατισμός των πρώτων χριστιανών, οι βαρβαρότητες των Τούρκων και οι εκρήξεις, την εποχή που ο ναός χρησιμποποιήθηκε σαν πυριδαποθήκη, κατέστρεψαν ένα μεγάλο μέρος τους με αποτέλεσμα, εκτός από αυτά που πήρε ο 'Ελγιν από τα σωζόμενα ερείπια εξασφαλίζοντας τα για την τέχνη, να είναι πολύ δύσκολο να αντιληφθεί κανείς έστω και το περίγραμμα του αρχικού έργου.

   Η ζωοφόρος* που περιβάλλει την κορυφή των τοίχων του βωμού είναι γεμάτη με ανάγλυφα και καλλιτεχνήματα, σχεδιασμένα για να τραβούν την προσοχή εκείνων που περίμεναν στον προθάλαμο και τον περίβολο του ναού μέχρι να αρχίσουν οι ιερές τελετές.


Αυτή η ζωοφόρος, που δεν διακόπτεται από τρίγλυφα, παρουσιάζει πολύ μεγαλύτερη ενότητα θέματος από τις αποσπασματικές και απομονωμένες ομάδες στις μετόπες του περιστυλίου.

Ομάδα ιππέων από την πομπή των Παναθηναίων.
Ιωνική ζωοφόρος του Παρθενώνα. Βρετανικό μουσείο.

Δείχνει μια ολόκληρη επίσημη πομπή στη διάρκεια της εορτής

των Παναθηναίων:

Πολλά άτομα είναι έφιππα.

Μερικά ετοιμάζονται να ιππεύσουν, ορισμένα βρίσκονται σε άρματα, άλλα προχωρούν πεζή, οδηγώντας τα βόδια και τα υπόλοιπα σφάγια στον τόπο της θυσίας.

Οι νύμφες, που ονομάζονται Καννοφόρες, Σκιαφόρες, κ.λ.π., μεταφέρουν τις ιερές προσφορές σε καλάθια και  αγγεία.

   Οι ιερείς, οι άρχοντες και οι πολεμιστές σχηματίζουν μια σειρά από τις πιο ενδιαφέρουσες μορφές, με κάθε είδους ενδυμασίες, πανοπλίες και στάσεις. Μερικοί αρχαιοσυλλέκτες, που έχουν εξετάσει αυτή τη ζωοφόρο με ιδιαίτερη προσοχή λένε ότι περιέχει προσωπογραφίες των σημαντικότερων ανθρώπων της Αθήνας στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου - και κυρίως του Περικλή, του Φειδία, του Σωκράτη και του νεαρού Αλκιβιάδη.
   Αυτή η ζωοφόρος είχε αρχικά μήκος διακοσίων μέτρων και προστατευόταν από τις συνέπειες της κακοκαιρίας και από άλλες ζημιές χάρη στην κάλυψη που της παρείχε η προέκταση της κιονοστοιχίας.

   Τα τμήματα της που γλύτωσαν από τις εκρήξεις διατηρούνται ακόμα σε πολύ καλή κατάσταση χωρίς ουσιαστικά να τους λείπει τίποτα εκτός από τις επίχρυσες μπρούτζινες διακοσμήσεις οι οποίες εξακολουθούν να φαίνονται ότι βρίσκονταν πάνω τους, όπως ήταν τα χαλινάρια και οι ρυτήρες των αλόγων ή άλλα μικροσκοπικά αντικείμενα που κατασκευάζονταν ευκολότερα από χαλκό.

   Ολόκληρη η ζωοφόρος είναι φτιαγμένη από πεντελικό μάρμαρο, το οποίο είναι
ανώτερο του παριανού για την κατασκευή αναγλύφων. Πολλά μεγάλα τμήματά της, που βρίσκονται στην κατοχή του 'Ελγιν, έχουν αφαιρεθεί από τους τοίχους ή έχουν ανακαλυφθεί στις ανασκαφές που έγιναν κάτω από τα ερείπια.
   Τα τύμπανα* των δυο προμετωπίδων του Παρθενώνος ήταν επίσης στολισμένα με ανάγλυφα συμπλέγματα τα οποία, πάνω από την είσοδο του ναού, περιλάμβαναν τη μυθολογική ιστορία της γέννησης της Αθήνας από το κεφάλι του Διός.
   Στο κέντρο του συμπλέγματος ήταν καθισμένος ο Ζευς, με όλη τη μεγαλοπρέπεια που μπορούσε να δώσει ο γλύπτης στον πατέρα των θεών και των ανθρώπων.
   Στα αριστερά του βρίσκονταν οι σημαντικότεροι θεοί του Ολύμπου και μεταξύ τους ξεχώριζε ο 'Ηφαιστος που κρατούσε στο χέρι το τσεκούρι με το οποίο είχε ανοίξει το κεφάλι του Διός για να βγει η Αθηνά. Δεξιά υπήρχε η Νίκη με φαρδύ χιτώνα, η οποία κρατούσε τα άλογα του άρματος που έφερε τη νέα θεά στον 'Ολυμπο.

   Αντίθετα με όλα τα άλλα αγάλματα της Αθηνάς, εδώ απεικονιζόταν με τη σαγηνευτική χάρη της Αφροδίτης, ενώ οι πολεμοχαρείς Σπαρτιάτες προσέφεραν στη θεά της αγάπης μια περικεφαλαία και ένα δόρυ.

   Οι φιλικοί και ευπροσήγοροι κάτοικοι της Αθήνας χάρηκαν που είδαν τη φιλοπόλεμη Παλλάδα με τη ζώνη της Αφροδίτης. 'Οταν, όμως, έχασαν την ελευθερία τους, προσπάθησαν να κολακέψουν τη δύναμη της Ρώμης προσθέτωντας σε αυτό το σύμπλεγμα τα αγάλματα του Αδριανού και της Σαβίνας.

   Μια από τις βόμβες που έριξε ο Μοροζίνι (ο δόγης της Βενετίας που κατέλαβε την Αθήνα το 1687) από τον απέναντι λόφο του Μουσείου κατέστρεψε την οροφή και πολλά γλυπτά, ενώ η προσπάθεια του στρατηγού Κένιχσμαρκ να κατεβάσει το άγαλμα της Αθήνας ολοκλήρωσε την καταστροφή.

   Αγοράζοντας το σπίτι ενός Τούρκου γενίτσαρου που είχε κτιστεί ακριβώς από κάτω και μετά κατεδαφίζοντας το για να κάνει ανασκαφές, ο 'Ελγιν είχε την ικανοποίηση να ανακαλύψει το μεγαλύτερο μέρος του αγάλματος της Νίκης ντυμένο με τρόπο ώστε αποκαλύπτεται το θαυμάσιο σώμα της με τέχνη και καλαισθησία εφάμιλλα της Φλώρας Φαρνέζε*.

   Επιπλέον, βρήκαμε εκεί τον κορμό του Διός, ένα τμήμα από το σώμα του Ηφαίστου και διάφορα άλλα θραύσματα. Μαζί με αυτά, ο 'Ελγιν πήρε επίσης τα αγάλματα του Αδριανού και της Σαβίνας, τα οποία έστειλε στην Αγγλία.

   Στη άλλη προμετωπίδα φαινόταν ο αγώνας της Αθηνάς με τον Ποσειδώνα σχετικά με το όνομα που θα δινόταν στην πόλη. Η θεά της σοφίας πήρε τη νίκη δείχνοντας πόσο σημαντικότερο θα ήταν το όφελος από την ειρηνική και παραγωγική ελιά σε σχέση με το πολεμικό άλογο που προσέφερε ο θεός του ωκεανού.

   Σκάβοντας κάτω το αέτωμα, ο 'Ελγιν βρήκε υπέροχα δείγματα γλυπτικής, ενώ κατέβασε επίσης από τον ναό το κεφάλι ενός αλόγου το οποίο ξεπερνάει κατά πολύ οποιοδήποτε άλλο παρόμοιο έργο σε σοβαρότητα και έμπνευση. 

   Τα ρουθούνια του είναι διεσταλμένα, τα αφτιά όρθια, οι φλέβες φουσκωμένες (θα έλεγα ότι σφύζουν από ζωή), το στόμα ανοιχτό, και δείχνει να χλιμιντρίζει με τη συνειδητή υπερηφάνεια ότι ανήκει στον κύριο των κυμάτων.

   Εκτός από αυτό το αμίμητο κεφάλι, ο 'Ελγιν πήρε από το ίδιο αέτωμα ορισμένα κολοσσιαία συμπλέγματα που το καθένα έχει δυο γυναικείες μορφές, πιθανόν θεότητες της θάλασσας. Είναι φτιαγμένα από συμπαγή πεντελικά μάρμαρα και έχουν ιδιαιτέρως χαριτωμένες στάσεις.

   Από το ίδιο μέρος αφαίρεσε επίσης το άγαλμα ενός ποτάμιου ή θαλάσσιου θεού συνοδού του Ποσειδώνα (Ιλισσός), το οποίο είναι διατηρημένο σε πολύ κατάσταση.

   Είναι σε καθιστή στάση, με το ένα πόδι απλωμένο και το άλλο λυγισμένο. Το μέγεθος και το βάρος των αγαλμάτων αυτών ήταν τόσο μεγάλο ώστε μας ανάγκασε να φτιάξουμε ένα κάρο για να μπορέσουμε να τα μεταφέρουμε όλα στο πειραιά.
   Εκεί, ο πλοίρχος Κλάρκ του πολεμικού πλοίου Μπράακελ (αδελφός του Δρ. Κλαρκ από την Ελευσίνα), είχε την καλοσύνη να φτιάξει μια τεράστια σχεδία ικανή να μεταφέρει στο πλοίο ένα τόσο βαρύ φορτίο.
   Από τον οπισθόδομο του Παρθενώνα πήρα μερικές ανεκτίμητες επιγραφές γραμμένες κιονηδόν, ένα είδος γραφής κάπως νεότερης της βουστροφηδόν. Τα γράμματα σε κάθε σειρά έναι ίδια σε αριθμό, ανεξάρτητα από την έννοια του κειμένου. Ακόμα και οι μονοσύλλαβες λέξεις χωρίζονται στα δύο αν έχει συμπληρωθεί η γραμμή, ενώ η επόμενη σειρά αρχίζει από το μοναδικό γράμμα της χωρισμένης λέξης.
   Ο αριθμός των γραμμάτων είναι ακριβώς ίδιος οριζόντια και κάθετα, έτσι ώστε να είναι αδυνατόν να γίνει οποιαδήποτε προσθήκη ή διαγραφή στο αρχικό κείμενο.
   Θέμα τους είναι τα δημόσια ψηφίσματα της πόλης- περιγραφές του πλούτου που υπήρχε στο αθηναϊκό θησαυροφυλάκειο, ο οποίος είχε παραδοθεί από τους διαχειριστές στους αντικαταστάτες τους.
   Περιλαμβάνουν την απαρίθμηση των αγαλμάτων, του ασημιού του χρυσού και των πολύτιμων λίθων που χρησιμοποιήθηκαν στους ναούς, την αποτίμηση των δημόσιων έργων, κ.λ.π.

   Ο Παρθενώνας, ανεξάρτητα από τα διακοσμητικά γλυπτά του, είναι τόσο εξαιρετικό δείγμα της δωρικής αρχιτεκτονικής, ώστε ο 'Ελγιν έχει προσφέρει πολύτιμες υπηρεσίες στις τέχνες της Αγγλίας εξασφαλίζοντας πρωτότυπα δείγματα από κάθε σημείο του κτιρίου ένα κιονόκρανο και μια παραστάδα από ένα κίονα για να δείξει την ακριβή μορφή της καμπύλης των αυλακώσεων, ένα τρίγλυφο, ένα μικρό κομμάτι του γείσου και μερικά μαρμάρινα πλακάκια με τα οποία ήταν σκεπασμένο το περιστύλιο.

   Ετσι, όχι μόνο ένας γλύπτης μπορεί να ικανοποιηθεί μελετώντας όλα τα είδη της τέχνης του, από τα κολοσσιαία αγάλματα μέχρι τα μικρά ανάγλυφα που κατασκευάστηκαν τον χρυσό αιώνα του Περικλέους υπό την εποπτεία του Φειδία, αλλά και οποιοδήποτε τεχνίτης μπορεί να εξετάσει όλες τις λεπτομέρειες του κτιρίου, ακόμα και τον τρόπο της συνένωσης των τμημάτων των κιόνων χωρίς τη χρήση ασβεστοκονιάματος, έτσι ώστε να φαίνονται μονοκόμματα ακόμα και στο πιο παρατηρητικό μάτι.

   Επιπλέον, έγιναν καλούπια από όλες τις λεπτομέρειες του ναού με τον τρόπο που οι Ιταλοί ονομάζουν Μάντρε Φόρμε, χάρη σε ένα σκληρό μείγμα κεριού και γύψου που έδωσε τη δυνατότητα στον 'Ελγιν να πάρει εκμαγεία των γλυπτικών και αρχιτεκτονικών στολιδιών στο ακριβές μέγεθος των πρωτοτύπων.
   Σχεδιάστηκε επίσης ο ναός από τον σινιόρ Μπαλέστρα, έναν από τους καλλιτέχνες που έχει προσλάβει ο 'Ελγιν, ο οποίος υπολόγισε το ύψος, τις βαθμίδες και τις επισκευές που έχουν γίνει. Είχες την ευκαιρία να εκτιμήσεις την αξία του στη διάρκεια της παραμονής σου στην Αθήνα.
   Η επιλογή, όμως, του 'Ελγιν δέχτηκε την πιο κολακευτική επιδοκιμασία όταν στη συνέχεια ο Πάπας διάλεξε τον ίδιο καλλιτέχνη για να επιβλέψει μια παρόμοια εργασία που έγινε στην 'Οστια και στο Φόρουμ της Ρώμης.
   Το μαγικό πινέλο του Λουζιέρι θα έχει πλέον, όπως πιστεύω, αποτελειώσει την ειδυλλιακή απεικόνιση του Παρθενώνα, την οποία είδαμε να αρχίζει με μια τόσο θαυμάσια επιλογή των καταλλήλων απόψεων.

   Ακόμα, ο Καλμούκος Θεόδωρος, που ολοκλήρωσε τα σχέδια των γλυπτών στις μετόπες, τη ζωοφόρο και τα αετώματα, έφτιαξε στη συνέχεια ένα ολοκληρωμένο αντίγραφο του συμπλέγματος του δυτικού αετώματος και του θριγκού.

   Οι ίδιες εργασίες έγιναν και στον ναό του Θησέα*, αλλά από εκεί δεν αφαιρέθηκε ούτε ένα έργο γλυπτικής ή το παραμικρό τεμάχιο του κτιρίου.
   Υπάρχει άραγε άνθρωπος με τόσο λίγη καλαισθησία που θα σκεπτόταν να καταστρέψει αυτό το υπέροχο κτίριο το οποίο, μετά από ένα διάλειμμα 2.200 ετών, εξακολουθεί να διατηρεί ακόμα την ομορφιά και τη λαμπρότητα των πρώτων του ημερών;
   Οι μετόπες του μεσαίου ανάγλυφου, που απεικονίζουν τους άθλους του Ηρακλή και του Θησέα, αντιγράφηκαν με προσοχή.

   Το ίδιο έγινε και με τη ζωοφόρο που δείχνει τη μάχη των Κενταύρων με τους Λαπίθες, ορισμένες λεπτομέρειες από τη μάχη του Μαραθώνα και μερικά μυθολογικά θέματα..."

_________________

    Σημειώσεις

   * Βουστροφηδόν: τρόπος γραφής σε αρχαίες ελληνικές επιγραφές. Από τα αριστερά προς τα δεξιά στην πρώτη σειρά του κειμένου, από τα δεξιά προς τα αριστερά στη δεύτερη κ.ο.κ. Οι νόμοι του Σόλωνα ήταν γραμμένοι με αυτόν το τρόπο.* 'Αραντελ, Σάντουϊτς, Γουέρτλι: Αρχαίες αγγλικές οικογένειες από ιστορικές περιοχές, που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Βρετανίας.

    * Αντόνιο Κανόβα (1757-1822), ο πιο γνωστός γλύπτης της Ευρώπης, απόστολος του νεοκλασικισμού.

   * Φλώρα Φαρνέζε: Συλλογή έργων τέχνης που βρισκόταν στο μέγαρο Φαρνέζε της Ρώμης και σήμερα έχει μεταφερθεί στο μουσείο της Νάπολης.

   * Θριγκός: Το τμήμα κτιρίου που στηρίζετα στους κίονες και αποτελείται από το επιστύλιο, τη ζωφόρο και το γείσο.

   * Ζω(ο)φόρος: Συνεχής εικονιστική παράσταση σε επιμήκη ζώνη. όπως στη ζωφόρο του Παρθενώνα η παράσταση της πομπής των Παναθηναίων.

   * Τύμπανα: Η τριγωνική επιφάνεια αετώματος.

   * ναός του Θησέα: Προφανώς εννοεί τον ναό του Ηφαίστου που είναι ευρύτερα γνωστός με την ονομασία Θησείο.

____________________________________________________Τέλος του 6ου μέρους

Διαβάστε όλο το αφιέρωμα που ολοκληρώνεται σε 10 μέρη:

Παρθενώνας 1ο, Ο βιασμός της Αθηνάς 
Παρθενώνας 2ο,  Η Άφιξη
Παρθενώνας 3ο, Τα Φιρμάνια
Παρθενώνας 4ο, Η Θεά έχει επισκέψεις

Παρθενώνας 5ο, Το Χρονικό της καταστροφής !
Παρθενώνας 7ο, Η Mαρτυρία II 
Παρθενώνας 8ο, Η Κατάρα της Θεάς
Παρθενώνας 9ο, Η τιμωρία

Παρθενώνας 10ο, Η Θεά Αιχμάλωτη

  Scholeio.com  

Παρθενώνας -5- Το χρονικό της καταστροφής !

Ο Παρθενώνας και οι "καλλιτέχνες" του 'Ελγιν.

 Στη διάρκεια των κουραστικών εβδομάδων  που ακολούθησαν, ο Έλγιν αφαίρεσε τα σημαντικότερα γλυπτά και τις ζωοφόρους  του Παρθενώνα. Κάθε μέρα έπαιρναν  και κάποιο κομμάτι.

Μέχρι εκείνη τη στιγμή είχαν αφαιρεθεί έξι πλάκες από τη ζωοφόρο του Παρθενώνα μαζί με όλες τις μετόπες που είχαν απομείνει.

Ένα ακόμα τμήμα μιας ζωοφόρου βρέθηκε σε ανασκαφές.

Τέσσερα μάρμαρα από τον ναό της Αθηνάς Νίκης, που είχαν χρησιμοποιηθεί στα οχυρωματικά έργα της Ακροπόλεως, ξηλώθηκαν από τη θέση τους και αφαιρέθηκαν.

Το ίδιο έγινε με ορισμένα υπέροχα δείγματα των αρχιτεκτονικών λεπτομερειών από τα κιονόκρανα, τις βάσεις τα γείσα και άλλα τμήματα των κιόνων του Ερέχθειο, των προπυλαίων και του ναού της Αθηνάς νίκης.

Ιππείς, Βόρεια ζωοφόρος, Παρθενών. Βρετανικό μουσείο.

Μια κολόνα του Παρθενώνα χρειάστηκε να κοπεί στα δύο για να μπορέσουν να αφαιρέσουν τις ζωοφόρους και τις μετόπες.

Ο Παρθενώνας είχε πλέον απογυμνωθεί σχεδόν ολοκληρωτικά και ούτε ένα εκατοστό από το έδαφος της Ακροπόλεως δεν είχε γλυτώσει από τις ανασκαφές.

Αν ήταν δυνατόν, ο λόρδος, ήθελε  να πάρει όλα τα πολύτιμα αρχαία καλλιτεχνήματα  της Ελλάδας!

   Άρχισε να σουρουπώνει, όταν η λαίδη πήρε το γυρισμό για το σπίτι του πρόξενου.

Ίππείς, Δυτική ζωοφόρος του Παρθενώνα
Βρετανικό μουσείο.

   Ο περίπατος ήταν θαυμάσιος, ένα δυνατό ψυχικό τονωτικό. Έτσι το ένιωσε....

Κάρφωσε το βλέμμα της στην Ακρόπολη. 

   Ξαφνικά ένα κύμα θλίψης πλημμύρισε την καρδιά της. Δεν μπορούσε να το εξηγήσει. Το κορμί της άρχισε να τρέμει και δάκρυα κύλησαν στα μάγουλά της.

   Στα δεξιά, ο ήλιος είχε δύσει πίσω από την Ελευσίνα, αφήνοντας πορφυρά ίχνη
πάνω στις επιτύμβιες πλάκες του Κεραμεικού....

   Ο Ιωάννης Βενιζέλος, διευθυντής ενός σχολείου της Αθήνας που λειτουργούσε με έξοδα εύπορων Βενετών έστειλε επιστολή διαμαρτυρίας στο λόρδο 'Ελγιν:

"Είμαι βέβαιος ότι, αν είδατε σήμερα την Αθήνα, θα νιώσατε πολύ άσχημα. Ένα πράγμα θα σας έδωσε ιδιαίτερη θλίψη, η πρόσφατη λυπηρή απογύμνωση του ναού της Αθήνας στην Ακρόπολη και των υπολοίπων μνημείων της αρχαιότητας! Ο ναός μοιάζει πλέον με μια ευγενική και πλούσια κυρία που ληστεύθηκε και έχασε όλα τα διαμάντια και τα υπόλοιπα κοσμήματα της. Ω, πόσο κατάκαρδα πρέπει να πάρουμε αυτό το γεγονός εμείς οι Αθηναίοι και πόσο πρέπει να υμνούμε και να θαυμάζουμε εκείνους τους αρχαίους ήρωες της Ρώμης (τον Πομπήιο και τον Αδριανό) όταν κοιτάζουμε αυτά τα χάλια!"

Ο φίλος και σύντροφος του λόρδου Μπάιρον, ο Τζον Καμ Χόμπχαους, πρόσθεσε

κι αυτός τη φωνή του:

"Δεν έχω πει τίποτα για την πιθανότητα να αποκατασταθούν τα αρχαία μνημεία της Αθήνας (σε περίπτωση μιας επανάστασης ευνοϊκής για τους 'Ελληνες) και να βρεθούν σε συνθήκες που θα τους επιτρέψουν να αντισταθούν στη φθορά. Ένα τέτοιο γεγονός νομίζω ότι δεν ήρθε ποτέ στη σκέψη ούτε εκείνων που έχουν επισκεφτεί την Αθήνα ούτε των σύγχρονων Αθηναίων. Δεν μπορώ, όμως να μην αναφέρω τα παράξενα λόγια ενός μορφωμένου 'Ελληνα από τα Γιάννενα, που μου είπε:Εσείς οι Αγγλοι παίρνετε τα έργα των Ελλήνων προγόνων μας. Φυλάξτε τα καλά γιατί κάποια ημέρα θα έρθουμε να τα πάρουμε πίσω!"

   Πέντε ολόκληρες εβδομάδες και τελικά φορτώθηκαν 44 κιβώτια με μάρμαρα του Παρθενώνα, δηλαδή το μεγαλύτερο και σημαντικότερο φορτίο μέχρι εκείνη τη στιγμή. Ακολούθησαν πολλά άλλα.

Σε ένα σημείο κοντα στο Παρθενώνα ο Λουζιέρι είχε βρει κολοσσιαία τμήματα από το ίδιο το αέτωμα που είχε πέσει στην έκρηξη του 1687 από τον Μοροζίνι.

   Καταπληκτικά γλυπτά. Ανάμεσά τους μία προτομή του Δία, της Νίκης, του Ερμή.  Χρειάστηκε πριόνια για να κόψει από μια μεγάλη ζωοφόρο τα σημεία στα οποία  βρίσκονταν τα γλυπτά.

   Ενα άλογο και μία πράσινη κάπα στον βοεβόδα του απέφερε σαν αποχαιρετιστήριο δώρο, το κολοσσιαίο ακέφαλο άγαλμα του Διονύσου, που στεκόταν επί αιώνες πάνω στο μνημείο του Θρασύλλου* στη νότια πλευρά του λόφου της Ακρόπολης.

   Όταν τα μάρμαρα μπήκαν σε κιβώτια έτοιμα να αποσταλούν στην Αγγλία, συνέχισε να πιέζει τον Λουζιέρι για την απόκτηση κι άλλων έργων από τις αρχαίες περιοχές που υπήρχαν γύρω από την Αθήνα:

"Οι σημερινοί Έλληνες δεν αξίζουν να έχουν τέτοια αριστουργήματα της αρχαιότητας. Επιπλέον τα θεωρούν ασήμαντα. Πραγματικά, έχω τη θεία αποστολή να διατηρήσω αυτούς τους θησαυρούς ανά τους αιώνες!Στην πραγματικότητα δεν έχουν τίποτα κοινό μαζί τους και άφησαν τους Τούρκους να τους κρατήσουν σκλαβωμένους επί αιώνες.Ακόμα χειρότερα αυτοί οι ίδιοι σύγχρονοι Έλληνες κοιτάζουν τα υπέροχα έργα του Φειδία με αγνωμοσύνη και αδιαφορία. Δεν τους αξίζει να τα έχουν".

   Ήταν σαν αρρώστεια.... Δεν μπορούσε να σκεφτεί τίποτα άλλο. Μίλαγε μόνο για την υπέροχη τελειότητα των μαρμάρων στο εσωτερικό του Παρθενώνα. 

Πότε για μια επιβλητική πομπή μιας μετόπης. Ορισμένα άτομα ήταν έφιππα και κάποια άλλα ετοιμάζονταν να ιππεύσουν.Επικεφαλής της πομπής ήταν ένα κοπάδι βόδια και ακολουθούσαν ιερείς, δικαστές και πολεμιστές. Υστερα ερχόταν μια ολόκληρη σειρά από νύμφες που μετέφεραν ιερά αφιερώματα σε καλάθια και αγγεία.

Μια άλλη μετόπη στο εσωτερικό της κεντρικής εισόδου του ναού έδειχνε τηνιστορία της γέννησης της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία που καθόταν στον θρόνο του περιτριγυρισμένος από τους υπόλοιπους θεούς του Ολύμπου.Η παρθένα θεά, φορώντας έναν χιτώνα που ανέμιζε, κρατούσε τα άλογατου άρματος που την έφερε μπροστά στους θεούς αλλά, αντίθετα με τα άλλααγάλματα, είχε τη συναρπαστική ομορφιά της Αφροδίτης και τα ανίκητα όπλατων Σπαρτιατών.

Σε μια τρίτη μετόπη απεικονιζόταν ο διαγωνισμός ανάμεσα στην Αθηνά και τον Ποσειδώνα: μια σκληρή πάλη για το όνομα της πόλης.Η Αθηνά πήρε τη νίκη αποδεικνύοντας ότι το δώρο της, ένα απλό κλαδί ελιάς,ήταν πιο σπουδαίο από την πολεμική προσφορά του θεού των ωκεανών: ένααγριεμένο άλογο του οποίου το βλέμμα φαινόταν να αντανακλά όλα τα σκληρά πλήγματα που είχε δεχτεί η ανθρωπότητα.

Ήταν αδύνατον να συλλάβει κανείς την τέλεια κατεργασία των μαρμάρων. Οι κίονες ήταν τόσο καλά συναρμολογημένοι χωρίς τη βοήθεια κονιάματος, έτσι ώστε έδειχναν μονοκόματοι ακόμα και στο πιο εξεταστικό βλέμμα. Τα μαλλιά όλων των μορφών ήταν χτενισμένα με διαφορετικό τρόπο και οι χιτώνες τους φαίνονταν τόσο λεπτοί ώστε έδειχναν να κινούνται από την αύρα.

Η μητέρα του, η χήρα κόμισσα του Έλγιν τον ενημερώνει:

"Μάθε σε παρακαλώ, ότι το Μπράακελ έφτασε πρόσφατα στο Πόρτσμουθ και ξεφόρτωσε πενήντα κιβώτια με μάρμαρα, τα οποία κατάφερα να αποθηκεύσω(μαζί με τα προηγούμενα φορτία) στο σπίτι της δούκισσας του Πόρτλαντ στο Γουεστμίνστερ.  Μετά όμως από δύο εβδομάδες άρχισε να ενοχλείται επειδή έπιαναν πολύ χώρο και μου ζήτησε να τα μεταφέρω κάπου αλλού.Ευτυχώς, ο δούκας του Ρίτσμοντ τα πήρε στο υποστατικό του, αλλά σύντομα φάνηκε κι αυτός να ενοχλείται με τόσα πολλά κιβώτια, συνολικού βάρους 120 τόνων, σκορπισμένα στο κτήμα του, κι έτσι αναγκάστηκα να νοικιάσω ένα μεγάλο σπίτι στη γωνία Πικαντίλι και Παρκ Λέιν, όπου υπάρχει ένας άνετος κήπος. Αμέσως φτιάχτηκε μια ευρύχωρη παράγκα και, όταν οι εργάτες ξεφόρτωσαν όλα τα μάρμαρα, τα τακτοποιήσαμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αν λάβουμε υπόψη το τεράστιο βάρος τους... Στο λιμάνι υπάρχουν και άλλα κιβώτια με μάρμαρα, ενώ νέα φορτία φτάνουν με σταθερό ρυθμό. Έχω προσλάβει ανθρώπους που παρευρίσκονται στο τελωνείο του Λονδίνου και παρακολουθούν τις αφίξεις...".

   Στο μεταξύ η εμφάνιση του Έλγιν είχε επιδεινωθεί τρομερά. Η μύτη του είχε καταφαγωθεί ολοκληρωτικά και είχε αδυνατίσει σε υπερβολικό βαθμό.
   Έτρωγε ελάχιστα και δεν κοιμόταν καθόλου. Πολλές νύχτες η λαίδη ξυπνούσε  από τις διαταγές που φορτία έδινε μέσα στους εφιάλτες του προς τον Λουζιέρι...

Το Ερέχθειο. Ακρόπολη.

Αρκετές φορές στο  μυαλό του γύριζε μιά άλλη "δύσκολη" ιδέα του Χαντ* για το Ερέχθειο:

"Αν ερχότανε εδώ ένα μεγάλο πολεμικό πλοίο, 

θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε στην Αγγλία αυτό το υπέροχο μικρό αριστούργημα της αρχαίας τέχνης".

   Ο Έλγιν έγραψε στον λόρδο Κιθ, αρχηγό των ναυτικών δυνάμεων της Μεσογείου.

   Ευτυχώς το αγγλικό πολεμικό δεν ήρθε ποτέ, και το  Ερέχθειο έμεινε  στην Ακρόπολη. Αλλά ο Χ. Γουίλιαμς,  ένας ακόμα αυτόπτης μάρτυρας, αναφέρει:

Η Καρυάτιδα από το Ερέχθειο.
Βρετανικό μουσείο.

"Όταν οι άνθρωποι του Έλγιν αφαίρεσαν την Καρυάτιδα από το Ερέχθειο, η Αθηνά έκλαψε για τη χαμένη της αγνότητα και οι υπόλοιπες Καρυάτιδες
θρήνησαν με πόνο τον βιασμό της αδελφής τους.

Αργότερα, όταν οι εργάτες του Έλγιν έσερναν τα τελευταία μάρμαρα στον Πειραιά, σταμάτησαν

ξαφνικά, τα άφησαν κάτω και κανένας δεν μπόρεσε να τους πείσει να συνεχίσουν τη δουλειά τους.

Όπως έλεγαν, άκουγαν το γοερό κλάμα της Αθηνάς βαθιά από το εσωτερικό των μαρμάρων!"

Ένας άλλος μάρτυρας ήταν ο ταξιδιώτης Έντουαρντ Ντόντγουελ:


   "Στη διάρκεια της πρώτης περιοδείας μου στην Ελλάδα είχα την τραυματική εμπειρία να είμαι παρών όταν ο Παρθενών απογυμνώθηκε από τα ωραιότερα γλυπτά του. Και ενώ ορισμένα από τα εκπληκτικότερα καλλιτεχνήματα είχαν ήδη πέσει στο έδαφος, είδα να αφαιρούνται ορισμένες μετόπες από το νοτιοανατολικό άκρο του ναού.
   Ήταν τοποθετημένες με θαυμαστό τρόπο ανάμεσα στα τρίγλυφα και, για να τις κατεβάσουν, χρειάστηκε να ρίξουν καταγής το γείσο που βρισκόταν στο επάνω μέρος τους.
   Παρόμοια τύχη είχε και το αέτωμα που βρισκόταν στο ίδιο σημείο. Έτσι, αντί για την εικόμα της εντυπωσιακής ομορφιάς που είχε δια τηρηθεί τόσο καλά μέχρι τη στιγμή που πρωτοείδα τον Παρθενώνα, σήμερα το μόνο που βλέπει κανείς είναι ένας σωρός από ερείπια".

   Λίγους μήνες αργότερα, ο Κλάρκ σημείωσε μια σημαντική επιτυχία στην Ελευσίνα: Ανακάλυψε ένα τεράστιο άγαλμα που ζύγιζε δύο τόνους και παρίστανε μια γυναίκα με ένα καλάθι στο κεφάλι της. Σ' εκείνο το μέρος υπήρχε ένας βωμός της Δήμητρας*, της θεάς των σιτηρών και της γονιμότητας.
   Διαπίστωσε μάλιστα ότι οι κάτοικοι της περιοχής ήταν βυθισμένοι στις δεισιδαιμονίες και πίστευαν ότι η γονιμότητα των χωραφιών τους εξαρτιόταν τόσο πολύ από κείνο το άγαλμα ώστε του άναβαν λιανοκέρια και καντήλια σε ορισμένες χριστιανικές εορτές:

"Βρήκα το άγαλμα της θεάς χωμένο μέχρι τα αφτιά μέσα σε έναν σωρό από σκουπίδια. Οι χωρικοί της Ελευσίνας, στους οποίους είπα ότι σκόπευα να το πάρω, με κοίταξαν λες και ήθελα να κατεβάσω το φεγγάρι.
"......όποιος αγγίξει το άγαλμα με κακό σκοπό θα δει το χέρι του να μαραίνεται.... Τι θα γίνει με τη σοδειά μας αν χάσουμε τη γυναίκα με το καλάθι;" φώναζαν.

Όμως, ήμουν αποφασισμένος να το πάρω, έπρεπε να κινηθώ γρήγορα και μυστικά. Να προλάβω τον Γκουφιέ*. Πήγα στην Αθήνα και έκανα μια αίτηση στον πασά, ενισχύονταςτην πρόταση μου με ένα αγγλικό τηλεσκόπιο που άφησα να γλιστρήσει στα χέρια του. Πέτυχα τον σκοπό μου".

Το άγαλμα της "Κριστοφόρου Δήμητρας" χαρακτικό 1809

Τώρα έπρεπε να βρει σκοινιά και τροχαλίες, ενώ ο μώλος της Ελευσίνας χρειαζόταν επισκευή. 

Το βράδυ της παραμονής της μεταφοράς, ένα βόδι λύθηκε από τον ζυγό του και άρχισε να χτυπάει δυνατά το άγαλμα με τα κέρατα του. Κακός οιωνός....

Ύστερα άρχισε να τρέχει σαν τρελλό στον κάμπο της Ελευσίνας μουγκρίζοντας μέσα στη νύχτα.

Με την επέμβαση του βοεβόδα, οι χωρικοί απρόθυμα αναγκάστηκαν να υπακούσουν στις εντολές του. 

Ο ιερέας του χωριού φόρεσε τα άμφια του και άρχισε να καθαρίζει τα σκουπίδια γύρω από το άγαλμα. 

Τότε ο Κλαρκ πλησίασε και το έπιασε θαρραλέα με τα δυο του χέρια.... 

Αντίθετα με τους φόβους των Ελευσινίων, δεν έπαθε τίποτα.

Μια ομάδα 150 νέων κατάφερε να σύρει το τεράστιο άγαλμα έξω από την πόλη.

Το φόρτωσαν σ' ένα πλοίο στην ακτή, που είχε νοικιάσει ο Γκουφιέ και γραμμή για Αγγλία. 

Η Πύλη των Λεόντων. Μυκήνες.

Οι προτάσεις του κ. Χαντ, σχεδόν πάντα, 
ήταν, μη πραγματοποιήσημες όπως:

Η απόσπαση της Πύλης των Λεόντων από
τις Μυκήνες.

Άλλαξε γνώμη όμως, όταν διαπίστωσε ότι  υπήρχαν σοβαρά προβλήματα μεταφοράς
λόγω της απόστασης που είχαν οι Μυκήνες 
από τη θάλασσα.

Έτσι διατηρήθηκε και η Πύλη των Λεόντων στη θέση της.

Κυριευμένος από πραγματικό πάθος, ο Έλγιν αποφάσισε να επεκτείνει τις δραστηριότητες στους Δελφούς, τις Θερμοπύλες, τον Μαραθώνα, την Επίδαυρο, την Τρίπολη....

Τα ερείπια των Μυκηνών τον εντυπωσίασαν.

Ακόμα και μέσα από το πλοίο, η λαίδη Έλγιν μπόρεσε να δει τον τεράστιο τύμβο των ηρώων του Μαραθώνα. Το επόμενο πρωί βγήκαν στην ξηρά και έστησαν μια σκηνή στην πεδιάδα.

Στην πεδιάδα του Μαραθώνα σώζεται
ο χωμάτινος τύμβος υψ. 9 μ. που
δημιουργήθηκε από το Ηρώδη τον Αττικό.

   Οι ναύτες δημιούργησαν  ένα  σκηνικό με τους διάφορους κίονες 
που βρήκαν σκορπισμένους στο έδαφος.

   Τον τύμβο* τον βρήκαν

ανοιχτό από τις ανασκαφές

του Φωβέλ.

   Ο Έλγιν διάλεξε ένα κοντινό 
σημείο να σκάψουν οι άνδρες 
του πληρώματος. 

   Βρήκαν πολλά κομμάτια κεραμεικών και πολυάριθμα ασημένια αντικείμενα.

   Αφού εξέτασε την πεδιάδα πολύ προσεκτικά, με τη βοήθεια του κ. Χαντ, συμφώνησαν για το σημείο των βάλτων όπου αφανίστηκαν οι Πέρσες κατά την υποχώρηση τους.

   Λίγο πιο πέρα, θεώρησαν ότι τα απομεινάρια ενός τετράγωνου κτιρίου ήταν ο τάφος του Μιλτιάδη. Οι ναύτες έσκαψαν και βρήκαν πολλά αρχαία έργα.

Ο τύμβος του Μαραθώνα: 

   Τελικά δεν ήταν δημιούργημα των Αθηναίων προκειμένου να τιμήσουν τους νεκρούς της περίφημης μάχης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της αρχαιολογικής έρευνας, ο τύμβος κατασκευάστηκε τη ρωμαϊκή περίοδο από τον Ηρώδη Αττικό.  

   Στην έπαυλη του Ηρώδη* στην Εύα* Δολιανών Κυνουρίας βρέθηκε ένα παράδοξο εύρημα.

   Συγκεκριμένα, βρέθηκε μια ενεπίγραφη στήλη με τα ονόματα των πεσόντων της μάχης του Μαραθώνα τα οποία ανήκαν στην Ερεχθηίδα φυλή.

   Με βάση τα παραπάνω προκύπτει ότι το αρχικό μνημείο που έστησαν οι Αθηναίοι είχε 10 στήλες, μία για κάθε φυλή, τοποθετημένες προφανώς σε κάποιο ενιαίο βάθρο.

   Ο Ηρώδης ο Αττικός, κατασκευαστής του Ωδείου και του Παναθηναϊκού σταδίου, είχε καταγωγή τον Μαραθώνα και θεωρούσε ότι ήταν απόγονος του Μιλτιάδη.

   Η προγονολατρεία και η αγάπη του για τη κλασική αρχαιότητα που τον διέκριναν είχαν σαν αποτέλεσμα να μεταφέρει το αρχικό μνημείο στην έπαυλή του στην Αρκαδία.

Στη θέση που βρίσκονταν οι στήλες έστησε τον χωμάτινο τύμβο.

Συνεχίζεται το Ταξίδι και η ...καταστροφή !

   Στην Τήνο αντίθετοι άνεμοι τους ανάγκασαν να μείνουν μια βδομάδα.

   Στη Δήλο ο Έλγιν πήρε τη βάση και ένα μέρος του σώματος του Απόλλωνα.

   Από τους πολλούς υπέροχους μαρμάρινους βωμούς της Ρήνεια πήρε έναν μαρμάρινο, ολοστρόγγυλο βωμό, που ήταν στολισμένος με γιρλάντες φρούτων και λουλουδιών.

   Κοντά στους βάλτους ο Χαντ ανακάλυψε το ναό της Νεμέσεως*, όπου οι Αθηναίοι είχαν τοποθετήσει άγαλμα του Αγορακρίτη μαθητή του Φειδία.

   Το άγαλμα αυτό φημολογείτο ότι δημιουργήθηκε από ογκόλιθο Παρίου μαρμάρου, το οποίο μετέφεραν οι Πέρσες στον Μαραθώνα, ώστε μ’ αυτό να κατασκευάσουν τρόπαιο, βέβαιοι για την νίκη τους.

   Αλλά η αλαζονεία αυτή τιμωρήθηκε από την Νέμεση, αφού μετά την ήττα των Περσών, αντί τροπαίου ο λίθος έλαβε την μορφή της Νεμέσεως,  ως θεάς αδυσώπητης Τιμωρού των υβριστών.

   Η περιοχή του Ραμνούντα κατοικείται συνεχώς από   τη νεολιθική περίοδο. Ο αρχαϊκός ναός της Νεμέσεως καταστράφηκε από τους Πέρσες κατά την εισβολή τους 480/479 π.Χ. όπως και τόσα άλλα κτίσματα της Αττικής.
  
   Το ιερό του είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη.  Ήταν ένας μικρός δωρικός ναός, όπου φυλασσόταν  το μαρμάρινο άγαλμα της Νεμέσεως.

   Σημειώσεις

   * Το μνημείο του Θράσυλλου: Είχε χρηματοδοτηθεί από τον χορηγό Θράσυλλο μετά 
      τη νίκη του χορού του το 320/319 π.Χ.

  * Το άγαλμα της Δήμητρας: Σήμερα σε μια γωνιά του Μουσείου Φιτσγουίλιαμ στο Κέμμπριτζ.

  *  Κόμης ντε Σουαζέλ Γκουφιέ: Γάλλος συλλέκτης και αρχαιοδίφης.

  *  Φίλιπ Χαντ: Ιερέας της πρεσβείας.

  * Έπαυλη του Ηρώδου Αττικού: Ένα από τα σημαντικότερα μνημεία της Αρκαδίας 
     είναι η στην Εύα Δολιανών Κυνουρίας, στην περιοχή της μονής Λουκούς όπου κατά την 
     αρχαιότητα βρισκόταν.
  
____________________________________________________Τέλος του 5ου μέρους

Διαβάστε όλο το αφιέρωμα που ολοκληρώνεται σε 10 μέρη:

Παρθενώνας 1ο, Ο βιασμός της Αθηνάς 
Παρθενώνας 2ο,  Η Άφιξη
Παρθενώνας 3ο, Τα Φιρμάνια
Παρθενώνας 4ο, Η Θεά έχει επισκέψεις

Παρθενώνας 6ο, Η Μαρτυρία I
Παρθενώνας 7ο, Η Mαρτυρία II 
Παρθενώνας 8ο, Η Κατάρα της Θεάς
Παρθενώνας 9ο, Η τιμωρία

Παρθενώνας 10ο, Η Θεά Αιχμάλωτη

  Scholeio.com