Παρθενώνας -10- Η Θεά Αιχμάλωτη

Αρχείο:Elgin Marbles British Museum.jpg
Η αίθουσα των Ζωοφόρων του Παρθενώνα στο βρετανικό Μουσείο.


   Σαν βγείς στον πηγαιμό... λέει ο Καβάφης, όχι για την Ιθάκη, λέμε εμείς, αλλά για την ατελείωτη, σε μήκος αίθουσα, της βρετανικής σύγχρονης φυλακής των Γλυπτών του Παρθενώνα, της Ακρόπολης.
   Σαν πας, λοιπόν στο βρετανικό μουσείο και βρεθείς ανάμεσα στα "Παρθενώνια" μαρμάρινα γλυπτά, τότε ίσως να θυμώσεις, ίσως να πονέσεις όπως και ο Μπάυρον και ακόμα πιο πολύ.

      Η οικονομική κατάσταση του Έλγιν είναι οδυνηρή. Όλοι σχεδόν, απλήρωτοι. Χρώσταγε παντού.  Ήταν αλήθεια ότι είχε υποβληθεί σε τεράστια έξοδα προκειμένου να μεταφέρει
τα Μάρμαρα του Παρθενώνα στο Λονδίνο, αλλά ήλπιζε ότι θα αποζημιωνόταν  αν υπέβαλλε αμέσως στο Κοινοβούλιο την πρόταση για την αγορά της συλλογής του για το Βρετανικό μουσείο.
Συστήνεται ειδική επιτροπή από 18 μέλη του Κοινοβουλίου, με αντικείμενο την γνησιότητα των μαρμάρων που αμφισβητείται.  Ο Έλγιν προσπαθεί να συγκινήσει την επιτροπή:

- "Απασχολούσα 300-400, τα συνολικά έξοδα έφτασαν τις 74.000 λίρες.
- Μόνο τα δώρα στις τούρκικες αρχές έφτασαν τις 7.000 λίρες.
- Το επιτόκιο των δανείων των τεράστιων ποσών που είχα δανειστεί από τους τραπεζίτες στη Μάλτα ήταν 18%.
- Οι καλλιτέχνες και το κόστος της μεταφοράς των μαρμάρων στο Πειραιά.
- Η αξία τριών πλοίων και η απώλεια ενός.
- Ένα μεγάλο ποσό δόθηκε επίσης για το μουσείο του Παρκ Λέιν και για τους τεράστιους δασμούς στο τελωνείο του Λονδίνου."

Δεν μπόρεσε να απαντήσει στη επιτροπή, όταν τον ρώτησαν γιατί δεν έφερε  κανένα αντίγραφο των γραπτών αδειών της Τουρκικής κυβέρνησης.

Ο Ρίτσαρντ Πέιν Νάιτ δυσφημίζει όλη την "ελληνική προσπάθεια" του Έλγιν:



"Αδικος ο κόπος σου, λόρδε μου. Τα μάρμαρα σου υπερεκτιμήθηκαν.
Δεν είναι έργα του Φειδία. Είναι ρωμαϊκά, της εποχής του Αδριανού!

   "Ο Έλγιν αντέδρασε αμέσως.
   Ο Τζόζεφ Νέλεκενς, Άγγλος νεοκλασικός γλύπτης, λέει:



"Τα ελγίνεια μάρμαρα είναι τα εκλεκτότερα αντικείμενα που ήρθαν ποτέ σε αυτή τη χώρα."
   Ο Τζων Φλάξμαν, ο Άγγλος Φειδίας, συμφώνησε: 

   "Τα πιο εξαιρετικά έργα τέχνης που έχω δει.

   Όσους υποστηρικτές είχε ο Έλγιν συνασπίστηκαν. Κορυφαίοι καλλιτέχνες της  Αγγλίας επιδοκίμασαν τον Έλγιν για τις προσπάθειες του και πολλοί ζήτησαν  άδεια να μπούν στο μουσείο του Πάρκ Λέϊν για να κάνουν σχέδια και εικόνες  των γλυπτών.






   Σ΄αυτήν την επίλεκτη ομάδα ανήκε ο ζωγράφος τοπίων  Τζόζεφ Φάρινγκτον, που είδε τα γλυπτά σαν:

"την υψηλότερη έκφραση της Τέχνης, έναν συνδυασμό μεγαλοπρέπειας 
  και φύσης".

Ο Βρετανός προσωπογράφος σερ Τόμας Λόρενς ήταν επίσης τακτικός επισκέπτης.


Το ίδιο κι ο Τζόζεφ Νόλεκενς, καθώς και η ομάδα των ζωγράφων που είχαν απορριφθεί από τον Έλγιν όταν αναζητούσε ζωγράφο επικεφαλής της αποστολής της Ελλάδας.


   Αντιπρόσωποι κρατών, ξένοι αξιωματούχοι και όλα τα σπουδαία  ονόματα της 
λονδρέζικης κοινωνίας ζητούσαν την άδεια να επισκεφθούν το μουσείο του Έλγιν  στο Παρκ Λέιν.

   Οι προηγούμενες αντιρρήσεις για την παρουσία των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην  Αγγλία είχαν ξαφνικά ξεχαστεί.


   Τα Μάρμαρα του Παρθενώνα ήταν πλέον το κύριο θέμα των σ
υζητήσεων.

Μία ακόμα κατάκτηση της Θεάς, στο Λονδίνο, ο νεαρός ιστορικός ζωγράφος Μπέντζαμιν Ρόμπερτ Χέιντον,  ένθερμος υποστηρικτής, κατέγραφε τις εντυπώσεις  του σε ένα ημερολόγιο που αργότερα το εξέδωσε σαν την αυτοβιογραφία του:








   "Πήγαμε λοιπόν στο Παρκ Λέιν και αφού περάσαμε τον διάδρομο που οδηγούσε σε μια ανοιχτή αυλή, μπήκαμε σε μια υγρή και βρόμικη αποθήκη, όπου βρίσκονταν τα μάρμαρα σε κοινή θέα και επαφή.  
   Το πρώτο πράγμα που τράβηξε το βλέμμα μου ήταν ο καρπός μιας μορφής σε κάποιο σύμπλεγμα γυναικών, πάνω στον οποίο ξεχώριζαν πολύ καθαρά η κερκίδα και η ωλένη.
   Έμεινα έκπληκτος επειδή ποτέ δεν είχα ξαναδεί κάτι παρόμοιο σε κανέναν γυναικείο καρπό κάποιου έργου της αρχαιότητας.Έριξα το βλέμμα μου στον αγκώνα και είδα το κόκκαλο να προεξέχει καθαρά, σαν ζωντανό, κάτω από την επιδερμίδα. 
   Αυτός ο συνδυασμός φύσης και έμπνευσης,  που ένοιωθα ότι ήταν απαραίτητος στην υψηλή τέχνη, βρισκόταν μπροστά μου κάτω από το φως της ημέρας. Η καρδιά μου άρχισε να χτυπάει! 
   Αν δεν είχα δει τίποτε άλλο, αυτό και μόνο ήταν αρκετό για να με κρατήσει κοντά στη φύση μέχρι το τέλος της ζωής μου. 
   Όταν στράφηκα στον Θησέα και είδα ότι όλες οι μορφές διέφεραν ανάλογα με τη δράση ή την ηρεμία τους, όταν είδα τα δύο μέρη της πλάτης του να διαφέρουν.
   Το ένα με τον ώμο ο Θησέας. Βρετανικό μουσείο. τεντωμένο μπροστά και το άλλο πιεζόμενο από το κόκαλο της ωμοπλάτης προς τη σπονδυλική στήλη καθώς ακουμπούσε πάνω στον αγκώνα, με την κοιλιά επίπεδη επειδή τα σπλάχνα στηρίζονταν στη λεκάνη όπως καθόταν... 

ο Ιλισσός. Βρετανικό μουσείο.
   Και όταν γυρίζοντας προς τον Ιλισσό, είδα την κοιλιά του να προεξέχει επειδή ήταν ξαπλωμένος στο πλευρό, 

   όταν επίσης παρατήρησα στη μετόπη που έδειχνε τη μάχη έναν μυώνα να φαίνεται κάτω από τη μασχάλη καθώς το χέρι τεντωνόταν για να πετάξει το ακόντιο, 

   ενώ στην άλλη ήταν επίπεδος επειδή δεν κατέβαλλε καμιά προσπάθεια, όταν είδα πραγματικά το πιο ηρωικό είδος τέχνης σε συνδυασμό με όλες τις απαραίτητες λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής, τότε ένοιωσα έναν νέο κόσμο να αποκαλύπτεται μπροστά μου.

   Εδώ υπήρχαν οι αρχές τις οποίες έπρεπε να κατανοήσουν όσοι Άγγλοι είχαν κοινό νου. 
   Εδώ υπήρχαν οι αρχές που είχα προσπαθήσει να εφαρμόσω στον πρώτο μου πίνακα με δειλία και δέος.
   Εδώ υπήρχαν οι αρχές που επέβαλαν οι μεγάλοι Έλληνες στο αποκορύφωμα του μεγαλείου τους.
   Εδώ βρισκόμουν κι εγώ..."



Κομμάτι από την ζωοφόρο του
ρημαγμένου Παρθενώνα. Βρετανικό μουσείο.
   Όλοι συμφώνησαν ότι η απόκτηση των μαρμάρων θα έφερνε μεγάλη πρόοδο στις καλές τέχνες της Μεγάλης Βρετανίας.

   Η επιτροπή προτείνει την αγορά στο ποσό των 35.000 λιρών. Σχεδόν τα μισά από αυτά που είχε ξοδέψει!

   Τα (ελγίνεια) μάρμαρα ήταν πλέον το κύριο θέμα των συζητήσεων στο Λονδίνο.
   Ακόμα δεν είχε αποφασισθεί τίποτα.
   Ο Έλγιν ικανοποιήθηκε μαθαίνοντας ότι δεκάδες επισκέπτες πήγαιναν καθημερινά να δουν τα μάρμαρα του Παρθενώνα στο Παρκ Λέιν.
   Πάνω απ' όλα όμως ήταν ιδιαίτερα ευχαριστημένος.... Δεν τον ενδιέφερε τίποτα πια. Η σαφής αναβίωση της ελληνικής τέχνης την οποία είχε φέρει ο ίδιος στην Αγγλία, ήταν η πληρωμή του.
   Οι σπουδαιότεροι ζωγράφοι της εποχής επισκέπτονταν το Παρκ Λέιν και έκαναν πλήρη σχέδια των μαρμάρων.  
   Αν και η απόφαση της ειδικής επιτροπής είχε πλέον ανακοινωθεί, το Κοινοβούλιο εξακολουθούσε να συζητάει το θέμα της πώλησης και πολλά από τα μέλη του ρωτούσαν σοβαρά: 
   
Αν ο Έλγιν είχε το δικαίωμα 
να χρησιμοποιήσει τη θέση του ως πρέσβης 
για να αποκτήσει μια τόσο τεράστια συλλογή.


Ο Χιου Χάμερσλι, κορυφαίο μέλος της ειδικής επιτροπής:


"Είναι λυπηρό που η κυβέρνηση δεν εμπόδισε αυτή τη φοβερή λαφυραγωγεία.
Αφού όμως πραγματοποιήθηκε, έπρεπε να καταβάλουμε κάθε δυνατή
προσπάθεια για να εξαφανίσουμε το στίγμα και να μη βάλουμε στο μουσείο μας ένα μνημείο της ντροπής μας, αλλά να επιστρέψουμε αμέσως τις δωροδοκίες
που είχε δεχτεί ο πρέσβης μας, προς καταισχύνη τόσο δική του όσο και της χώρας."
Ακολουθεί παρατεταμένη συζήτηση διαφόρων απόψεων. Τελικά ο Χάμερσλι προτείνει την ακόλουθη τροποποίηση:
"Η επιτροπή ως εκ τούτου θεωρεί σωστό να προσφερθούν 25.000 λίρες στο κόμη Έλγιν για τη συλλογή, ώστε να διατηρηθεί και να φυλαχθεί ενιαία για λογαριασμό της χώρας από την οποία αφαιρέθηκε άδικα, με την οποία η επιτροπή είναι της γνώμης ότι:

Η Μεγάλη Βρετανία πρέπει να έρθει σε άμεση επικοινωνία, δηλώνοντας ότι κρατά αυτά τα μάρμαρα μέχρι τη στιγμή που θα ζητηθούν πίσω από τους τωρινούς ή οποιουσδήποτε μελλοντικούς κυρίους της πόλεως των Αθηνών. 

Ότι σε μια τέτοια περίπτωση, είναι υποχρεωμένη χωρίς αντιρρήσεις ή διαπραγματεύσεις, να προβεί στην αποκατάσταση τους, ήτοι στην τοποθέτηση τους εκ νέου στους χώρους από όπου αφαιρέθηκαν και ότι, μέχρι τότε, θα φυλάσσονται προσεκτικά στο Βρετανικό Μουσείο".

    Όταν απορρίφθηκε πλήρως η τροποποίηση του Χάμερσλι, οι εφημερίδες σε όλη την Αγγλία έγιναν έξω φρενών με την πώληση.
   Στα πρακτικά της Βουλής εκείνης της ημέρας έχουν καταχωρηθεί, μεταξύ άλλων:

"....η αίτηση του Λόρδου Έλγιν καταχωρήθηκε.  
   Διαμφισβητήθηκαν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας  της συλλογής. 
Επιπλέον επικρίθηκε η συμπεριφορά του."



   Τα "ελγίνεια" μάρμαρα μεταφέρθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο τον Αύγουστο του 1816 και σύμφωνα με τους όρους της νομοθετικής πράξης που ψηφίστηκε από το Κοινοβούλιο για να μεταβιβασθεί η κυριότητα τους στην αγγλική κυβέρνηση, ο Έλγιν και οι κληρονόμοι του ορίζονταν Διαχειριστές του Μουσείου.



Τα "ελγίνεια μάρμαρα" Βρετανικό μουσείο 1819, πίνακας του Α. Αρτσερ.



















   Από την τιμή της αγοράς των 35.000 λιρών, η κυβέρνηση παρακράτησε 18.000 για την εξόφληση ενός χρέους το οποίο μεταφέρθηκε με επιτηδειότητα σε αυτήν από ένα πιστωτή του Έλγιν.

   Τα υπόλοιπα χρήματα μοιράστηκαν στους πιστωτές που υπήρξαν αρκετά τυχεροί ώστε να πάρουν το μερίδιο τους πριν εξαντληθούν και έτσι ο Έλγιν δεν πήρε ούτε μία δεκάρα από την πώληση.


   Αρκετούς μήνες αργότερα, έτσι αρχίζει μια επιστολή, με την οποία ζητάει τίτλο ευγενείας για τις υπηρεσίες του, από τον λόρδο του Λίβερπουλ:


"Ενώ υπέφερα από αυτές τις κακουχίες....."  και τελειώνει!    "...όλα τα χρήματα από τη δημόσια θέση μου, τα έσοδα από την πατρική περιουσία, η προίκα που έλαβα και οποιοδήποτε άλλο ποσό είχα στη διάθεση μου ξοδεύτηκαν ολοκληρωτικά!"

Ο λόρδος Λίβερπουλ λυπήθηκε για την τύχη του Έλγιν, αλλά και πάλι η αίτηση του για έναν τίτλο ευγενείας δεν έγινε δεκτή...





   Κάπως έτσι τελειώνει η έρευνά μας. Μια έρευνα που την ξεκινήσαμε "ελαφρά τη καρδία".  Όμως τόσο καιρό παρέα με όλους αυτούς τους μεγαλοπρεπείς αρχαίους δικούς μας πρόσφυγες, ήταν αναμενόμενο η σχέση μας να γίνει πιο στενή. 

   Εμένα, λοιπόν αντί για την Αθηνά στον Μπάυρον, μου μίλησε η Μελίνα σε μια από τις συνηθισμένες βόλτες της στη Αθήνα, είχε παρέα δυο "παλληκάρια" τον μυώδη Θησέα και τον επίσης "αρμονικό" Ιλισσό.


  -  "Τόκανες που τόκανες το αφιέρωμα. Μην το αφήσεις μισοτελειωμένο.

Να το τελεώσεις πρέπει κιόλας."
Μα το τελείωσα, της λέω με απορία..... (τι άλλο να κάνω; σκέφτομαι)...



ο Φειδίας δείχνει τη ζωοφόρο του Παρθενώνα   
Πίνακας του Λώρενς Άλμα-Ταντέμα 1868

  - "Έχουμε την ηθική υποχρέωση -για ανθρωπιστικούς λόγους- να απαλλάξουμε τον Έλγιν από το τεράστιο βάρος της διαπόμπευσης του, πια. Δεν μπορεί και δεν πρέπει να κουβαλάει στις πλάτες του τα ελληνικά Μάρμαρα !

   Ας μην μνημονεύουμε την αήθη πράξη του. Το όνομά του δεν συνδέθηκε, με τα γλυπτά του Παρθενώνα, επειδή πήρε μέρος στην δημιουργία τους, στα σχέδια των αρχιτεκτόνων του ναού του Παρθενώνα Ικτίνου και Καλλικράτη.

   Δεν ήταν κάποιος από τους βοηθούς του μεγάλου Έλληνα γλύπτη..... 
   Ας ήταν έστω και η σμίλη στο χέρι του Φειδία...


Η απαχθείσα Καρυάτιδα. Βρετανικό μουσείο.

Άντε, ένας από τους κορμούς που πάνω του κύλησε κάποιο μαρμάρινο 'γκωνάρι....

Πώς λοιπόν προστέθηκε τ' όνομά του;

Πως προστέθηκε το όνομα αυτού που πριόνισε, που λέρωσε, που δεν σεβάστηκε...;

Γι αυτό άκουσέ με προσεκτικά, θα παραγγείλεις εκ μέρους μου:

   Το ότι εκλάπησαν, φυγαδεύτηκαν και βρίσκονται αιχμαλωτισμένα μακριά
από τον τόπο τους, μακριά από τον ήλιο και τη θάλασσα της Μεσογείου, είναι άκομψο και βάρβαρο για πολιτισμένες κοινωνίες.

   Το λιγότερο που μπορούν να κάνουν αυτοί που προκάλεσαν πόνο και καταστροφή είναι να τους αποδώσουν τις ταυτότητες τους, τις πραγματικές, τα ονόματα και τα ΕΠΩΝΥΜΑ τους, μέχρι να επιστρέψουν στη πατρίδα...

   Άλλωστε αυτά τα ελληνικά έργα τέχνης, τους έχουν προσφέρει τόσα...
Και ακόμα, τους προσφέρουν. Η προσφορά τους ανεκτίμητη προς την αγγλική κοινωνία.

   Για το καλό τους λοιπόν ας πάψουν να αποκαλούν τα γλυπτά της Ακρόπολης, 
-αλλά και ότι άλλο έκλεψαν-, Ελγίνεια. Τα γλυπτά είναι Έργα Τέχνης διαφόρων καλλιτεχνών. Και αφού η γνώση τους είναι ελλιπής, ας ενημερωθούν πρώτα... 

   Μέχρι να γυρίσουν τα ελληνικά μάρμαρα της θεάς Αθηνάς, καμιά απ' τις δυό μας δεν θα 'χει ησυχία....." Είχα μείνει ακίνητη στο παγκάκι τόση ώρα..  Άρχισα να "γυρίζω" στο μυαλό μου τα λόγια της Μελίνας... Δίκιο δεν έχει ;

   Μήπως δεν είναι αλήθεια, το ότι εκλάπησαν, φυγαδεύτηκαν και βρίσκονται αιχμαλωτισμένα μακριά από τον τόπο τους, μακριά από τον ήλιο και τη θάλασσα της Μεσογείου, είναι άκομψο  και βάρβαρο για πολιτισμένες κοινωνίες.  

    
   Εστω και αργά οι οικοδεσπότες έχουν την ευκαιρία να δείξουν:  Τον σεβασμό τους προς την βεβηλωμένη ιερότητα.
Την ευγνωμοσύνη προς τους "ξένους" για την προσφορά των, στην πατρίδα τους. Αποδεικνύοντας τον πολιτισμό τους, την μεγαλωσύνη και την ευγενή τους καταγωγή, που είναι σίγουρο ότι έχουν. 



   Δίνουμε μάχες για την αποκλειστικότητα της ονομασίας της φέτας. Δεν μπορούμε να απαιτήσουμε επίσημα να τα προσφωνούν με τα "δικά" τους ονόματα; Και όχι με αυτό του διασημότερου ληστή;

   Το "Elgin marbles" σαν ετικέτα κάτω από τις φωτογραφίες των ελληνικών

έργων τέχνης στο διαδίκτυο είναι τουλάχιστον απαράδεκτο.








____________________________________________________Τέλος του 10ου μέρους


Διαβάστε όλο το αφιέρωμα που ολοκληρώνεται σε 10 μέρη:

Παρθενώνας 1ο, Ο βιασμός της Αθηνάς 
Παρθενώνας 2ο,  Η Άφιξη
Παρθενώνας 3ο, Τα Φιρμάνια
Παρθενώνας 4ο, Η Θεά έχει επισκέψεις

Παρθενώνας 5ο, Το Χρονικό της καταστροφής !
Παρθενώνας 6ο, Η Mαρτυρία I 
Παρθενώνας 7ο, Η Μαρτυρία ΙΙ
Παρθενώνας 8ο, Η κατάρα της Θεάς
Παρθενώνας 9ο, Η Τιμωρία


  Scholeio.com  

Παρθενώνας -9- Η τιμωρία

Φλωρεντία.

   23 φεβρουαρίου 1803.

   Ο λόρδος θεωρεί ότι η "αποστολή" του στην Ελλάδα έχει τελειώσει.

Με το Λα Ντιάν απέπλευσαν από τα Χανιά με κατεύθυνση τη Μάλτα.
   Στη Σικελία δεν σταμάτησαν, αλλά συνέχισαν την πορεία τους για την Νάπολη, όπου έφτασαν τρεις μέρες αργότερα.
   Θα συνέχιζαν το ταξίδι τους οδικώς διά μέσου Ιταλίας και της Γαλλίας.
Ο Έλγιν σχεδίαζε με ενθουσιαμό διάφορες επισκέψεις στις πολυάριθμες αίθουσες τέχνης τόσο της Ρώμης όσο και της Φλωρεντίας....

   Έκαναν μιά στάση στο Σπολέτο και συνέχισαν για τη Περούτζια.

Η βροχή σταμάτησε ακριβώς την ώρα που έμπαιναν στη Φλωρεντία...
   Ταξίδεψαν από το Λεγκχόρν στη Μασσαλία με πλοίο. 
   Συνέχισαν με πλοιάριο στον ποταμό Ρον μέχρι τη Λιόν. 
Την επόμενη μέρα ξεκίνησαν για το Παρίσι. Δεν είχαν ταξιδέψει ούτε δύο ώρες όταν συνελήφθησαν από ένα στρατιωτικό απόσπασμα.

Με διαταγή του Βοναπάρτη, οι Γάλλοι συλλαμβάνουν Άγγλους διπλωμάτες:

   "Όλοι οι Άγγλοι που ανήκουν στην πολιτοφυλακή από 18 μέχρι 60 ετών και τους έχει ανατεθεί κάποια αποστολή από τη βρετανική κυβέρνηση, οι οποίοι βρίσκονται στη Γαλλία, θεωρούνται αιχμάλωτοι πολέμου σε αντίποινα για τους πολίτες της Δημοκρατίας που έχουν συλληφθεί από τα σκάφη ή τους υπηκόους της βρετανικής μεγαλειότητος πριν από την κήρυξη του πολέμου."

   Ο Έλγιν αγνοούσε εντελώς ότι είχε ξεσπάσει και πάλι πόλεμος ανάμεσα στη Γαλλία και την Αγγλία....  Τους περιόρισαν στο ξενοδοχείο Ρισελιέ.... Ταράχτηκε μαθαίνοντας ότι "σχεδόν  μέσα σε μια νύχτα η συνθήκη της Αμιένης πετάχθηκε στο καλάθι των αχρήστων  και ο Βοναπάρτης απαίτησε από την Αγγλία να εγκαταλείψει όχι μόνο τη Μάλτα, αλλά επίσης την Αίγυπτο και το Γιβραλτάρ".
   Το ξενοδοχείο Ρισελιέ ήταν ένα κόκκινο κτίριο από γρανίτη. Η αίθουσα αναμονής ήταν στρωμένη με ένα χοντρό χαλί, που κάλυπτε και την κυκλική σκάλα.
   Η προειδοποίηση ήταν αυστηρή:

   "Ήταν ελεύθεροι να πηγαινοέρχονται στο ξενοδοχείο και στον κήπο αλλά, μόλις σηκώνονταν το πρωί και πριν αποσυρθούν το βράδυ, έπρεπε να αναφέρουν τα ονόματά τους στον στρατιώτη που στεκόταν έξω από την πόρτα τους.  
Με κανέναν τρόπο δεν επιτρεπόταν να φύγουν από το ξενοδοχείο χωρίς γραπτή άδεια".

Όλοι ένοιωθαν ταπεινωμένοι...

Σαρλ Μωρίς Ταλλεϋράν 1754-1838
Η απάντηση του Ταλλεϊράνδου στην επιστολή
του Έλγιν τους απογοήτευσε:
"Ο υπουργός Εξωτερικών λυπάται για την
ταλαιπωρία του περιορισμού σας στο Παρίσι
αλλά, δεδομένου ότι η εντολή έχει δοθεί
προσωπικά από τον Βοναπάρτη, δεν μπορώ να
κάνω πολλά πράγματα πέρα από το να εκφράσω
την ειλικρινή ελπίδα μου ότι η διαρκεια του
περιορισμού σας θα είναι σύντομη."

   Ένοιωθε απελπισμένος...

   Έγραψε στον Λουζιέρι, να προσέχει τα μάρμαρα, όσα βρίσκονταν ακόμα στο
λιμάνι του Πειραιά στο απόλυτο έλεος των Γάλλων...  Η λαίδη στενοχωρήθηκε που ο λόρδος ενδιαφερόταν τόσο πολύ για τα μάρμαρα και λιγότερο για τα παιδιά του.

   Αναπτερώθηκαν οι ελπίδες τους με την άφιξη του στρατάρχη, κόμη Φρανσουά
Σεμπαστιάνι. Μετά από πιέσεις του, ο Ναπολέων έλαβε υπόψιν του την κατάσταση  της υγείας του Έλγιν και δέχτηκε να σταλεί στη Μπαρέζ, ένα θερινό θέρετρο ψηλά  στα Πυρηναία, του οποίου τα θερμά λουτρά ήταν πασίγνωστα στους τουρίστες.
   Μια προειδοποίηση από τον Βοναπάρτη ήταν ιδιαιτέρως προσβλητική:
"Κανένας Γάλλος δεν έπρεπε να πλησιάσει τον Έλγιν από φόβο μήπως κολλήσει
σύφιλη."
   Η έχθρα του Βοναπάρτη απέναντί του έγινε ακόμα μεγαλύτερη όταν ο Γάλλος
στρατηγός Μπουαγιέ συνελήφθη και φυλακίστηκε στην Αγγλία.
   Ήταν Σεπτέμβρης όταν ένα απόσπασμα Γάλλων στρατιωτών όρμησε στο σπίτι
και συνέλαβε τον λόρδο...
   Του επέτρεψαν, πάντως, να της αφήσει ένα σύντομο σημείωμα στη σύζυγό του
που έλειπε:
   "Με πηγαίνουν στη Λούρδη.....
   Η λαίδη Έλγιν συγκλονίζεται από τη φυλάκιση του συζύγου της:

   "Ο Έλγιν έχει τεθεί υπό περιορισμό στο κάστρο της Λούρδης, το τρομακτικότερο
μέρος που έχω δει ποτέ. Το κάστρο βρίσκεται πάνω σε έναν μεγάλο βράχο κοντά
στα Πυρηναία και είναι τόσο ανθυγιεινό και κρύο ώστε οι στρατιώτες στη Μπαρέζ
λένε ότι λυπούνται τον καημένο τον Άγγλο που θα κλειστεί εκεί".
   Ο περιορισμός του στη φυλακή κρατάει αρκετές εβδομάδες.

Όταν πια ο λόρδος, έχει "εγκατασταθεί", γράφει:
   "Με μετέφεραν στη φυλακή της Λούρδης, όταν σκοτείνιασε. Η διαδικασία ολοκληρώθηκε με χαρακτηριστική επίδειξη δύναμης και μελετημένη προσπάθεια για να αυξηθεί η άσχημη εντύπωση που προκαλούσε το μουντό κτίριο.
    Ανεβήκαμε πολλές ελικοειδείς σκάλες στην πλευρά του βράχου όπου βρίσκεται η φυλακή, και περάσαμε από αρκετές παλιές πύλες οι οποίες άνοιγαν με υπερβολική τελετουργία και τις φρουρούσαν πολυάριθμα αποσπάσματα στρατιωτών. Τελικά με έκλεισαν σε ένα φρικτό και παγωμένο κελί.
   Για να πω την αλήθεια, από τη στιγμή που με συνέλαβαν είχα εγκαταλείψει κάθε προσδοκία ότι θα ελευθερωνόμουν από τη φυλακή.
   Είχα καταστρέψει όλα τα χαρτιά μου και είχα κάνει τη διαθήκη μου.
   Ημουν πεπεισμένος ότι θα μου επέβαλλαν την ποινή του θανάτου και το μόνο
που ζήτησα ήταν, όταν θα με εκτελούσαν, να έχω από τον διοικητή την ικανοποίηση να μου δείξει τα ευγενικά αισθήματα ενός αξιωματικού του ancien regime,* τα οποία ήξερα με βεβαιότητα ότι διέθετε. Με άφησαν πολύ αργά και με φανερή απροθυμία."


Pau, Γαλλία
Πο, Πυρηναία
   Η λαίδη Έλγιν αναστατώθηκε μόλις είδε τον σύζυγο της για πρώτη φορά μετά τη φυλάκισή του.

   Πιστός στη υπόσχεσή του, ο Ταλλεϊράνδος όχι μόνο κατάφερε να αποφυλακιστεί ο λόρδος, αλλά κανόνισε να μεταφερθούν από την
Μπαρέζ σ' ένα θαυμάσιο σπίτι στο Πο.

   Τρομακτικά αδύνατος, ο λόρδος, 
το πρόσωπό του κάτωχρο, εκτός από το κόκκινο σημείο στο οποίο βρισκότανε κάποτε η μύτη του.



ChâteauDePau.jpg


   Η λαίδη τον ενημέρωσε για τον αγώνα της, τις απεγνωσμένες προσπάθειες που είχε κάνει για αυτόν. Είχε καταφέρει τον Ταλλεϊράνδο να της υποσχεθεί την ασφαλή επιστροφή τους στην Σκοτία με τον όρο να παραχωρήσει ολόκληρη τη συλλογή του με τα μάρμαρα του Παρθενώνα στον Βοναπάρτη και στο Λούβρο.

   Η απάντηση του Έλγιν ήταν μια παγερή σιωπή.
   Το τέταρτο παιδί τους, ο Γουίλιαμ, γεννήθηκε στο Πο στις 4 Μαρτίου 1804.
   Ο λόρδος άρχισε να ανησυχεί όταν μαθαίνει ότι ο Αγγλικός τύπος είχε ξεσηκωθεί από την παρουσία των μαρμάρων στο Παρκ Λέϊν. Ο κόσμος στο Λονδίνο ήταν κατηγορηματικά αντίθετος με την αρπαγή τους από την
Αθήνα και τη μεταφορά τους στην Αγγλία.

   Η λαίδη στέλνει στη μητέρα της μια λεπτομερή περιγραφή των Ελληνικών μαρμάρων και γλυπτών που είχαν μεταφερθεί από τον άντρα της.
Η κυρία Νίσμπετ διέθετε σημαντική επιρροή στη Αυλή και θα επηρέαζε την αγγλική κοινωνία.

   Ο γυιός των Έλγιν, ο μικρός Γουίλιαμ, πέθανε στο Παρίσι στις 8 Απριλίου 1805. Τον Οκτώβριο του 1805 Γάλλοι στρατιώτες όρμησαν στη σουίτα των Έλγιν,
στο ξενοδοχείο Ρισελιέ, σήκωσαν τον Έλγιν από το κρεβάτι του, τον συνέλαβαν
και τον έστειλαν αμέσως στη φυλακή του Μελάν.
   Η λαίδη Έλγιν διαβάζει το άρθρο μιας εφημερίδας που απαιτούσε την άμεση
επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα.
   Μετά από αρκετούς μήνες περιορισμού, ο Έλγιν ελευθερώθηκε τελικά από τη
φυλακή του Μελάν και του επετράπη να επιστρέψει στο Λονδίνο.

   Η χαρά της απελευθέρωσής του, μειώθηκε σημαντικά όταν ανακαλύπτει ότι η
σύζυγός του είχε παράνομο δεσμό με τον Ρόμπερτ Φέργκιουσον.
   Κερδίζει την πολιτική αγωγή που κάνει εναντίον της. Οι παλιοί "συνεργάτες" του, εν τω μεταξύ είναι τελείως απελπισμένοι. Ο Χαντ δεν είχε πια ελπίδες να δημιουργήσει δική του περιουσία. Ο Έλγιν δεν του είχε δώσει ούτε μια δεκάρα.
   Ο Λουζιέρι με μια μεγάλη επιστολή εξιστορώντας τις περιπέτειες των μαρμάρων και του ταξιδιού των, ζητάει από τον λόρδο να απαλλαγεί από το συμβόλαιό του.
   Υπενθυμίζοντας του ότι δεν είχε λάβει ακόμα τον μισθό που του είχε υποσχεθεί.
   Όπως ο Χαντ, ο Καρλάϊλ, και όλα τα άλλα μέλη του προσωπικού του Έλγιν,
ο Λουζιέρι δεν είχε πάρει ούτε μια δεκάρα για τις μέχρι τώρα υπηρεσίες τους.

   Ο Τζοβάνι Μπατίστα Λουζιέρι βρήκε φρικτό θάνατο στη Αθήνα, μετά από ρήξη ενός αιμοφόρου αγγείου. Τον βρήκαν πεσμένο στο πάτωμα, μέσα σε μια λίμνη αίματος.
   Μια μαύρη γάτα ήταν ξαπλωμένη στο στήθος του και γύρω του ήταν σκορπισμένα
μερικά κουρελιασμένα ρούχα, η ομπρέλα του και αρκετά σχέδια...

   Όλα μισοτελειωμένα. Ο λόρδος φέρνει τον μοναδικό κληρονόμο του στο Λονδίνο, όταν οι γιατροί του Εδιμβούργου δεν μπορούσαν να διαγνώσουν και να θεραπεύσουν την αρρώστεια του γυιού του Μπρους. Στο Λονδίνο που εξετάστηκε από τους καλύτερους γιατρούς της εποχής, συμφωνούν ότι ο Μπρους ήταν επιληπτικός χωρίς ελπίδα θεραπείας.


Στο κεφάλι εκείνου πρώτα,που ευθύνη έχει για την πράξηη κατάρα μου θ’ αστράψει,σ' αυτόν και τα σπέρματά του!Ούτε μία σπίθα πνεύμα να μην έχουν τα παιδιά τουκαι αναίσθητα να είναι, όπως και η αφεντιά του!


   Ο Μπάυρον προσπαθούσε να αγνοήσει όλες αυτές τις φοβερές επιθέσεις, που
δεχόταν από την κακή δημοσιότητα λόγω Μπάυρον, αλλά και γενικότερα από
την κατακραυγή της βρετανικής κοινωνίας, που ήταν πια εναντίον του.
   Μία ακόμα αίτηση για έναν βρετανικό τίτλο ευγενείας απέτυχε.
Όσα περιουσιακά στοιχεία του είχαν απομείνει τέθηκαν αμέσως υπό αναγκαστική διαχείρηση.
   Η παραμόρφωση του προσώπου του τον έκανε να αποφεύγει τους πάντες πια.
Μετα από λίγο στο αγαπημένο του Μπρούμχολ, τα περισσότερα δωμάτια έμειναν
χωρίς έπιπλα και το πολυπληθές προσωπικό απολύθηκε.
   Το 1820 ο Έλγιν επέστρεψε στη Βουλή των Λόρδων σαν ένας από τους ευγενείς εκπροσώπους της Σκοτίας.
   Έναν χρόνο αργότερα ήταν μαζί με τον μισητό του Μπάιρον, μεταξύ των πρώτων που έγιναν μέλη της Φιλελληνικής Επιτροπής για την υποστήριξη των επαναστατικών δυνάμεων της Ελλάδας.
   Ο λόρδος Μπάυρον, μετα από μια σειρά αλεπάλληλων κρίσεων πυρετού, είχε πεθάνει στις 19 Απριλίου 1824 στο Μεσολόγγι, όπου είχε πάει για να εκπαιδεύσει μερικά αποσπάσματα χωρικών τους οποίους είχε προσλάβει ο ίδιος.  Είχε ζήσει εκεί σαν Σπαρτιάτης, αλλά το χωριό έβριθε από μολυσμένους βάλτους και τελικά ο νεαρός ποιητής υπέκυψε στους πυρετούς.
   Ο Έλγιν δεν λυπήθηκε καθόλου και θεωρούσε αποτυχημένες τις προσπάθειες του Μπάυρον στο Μεσολόγγι. αλλά ο σερ Χάρολντ Νίκολσον έχει διαφορετική άποψη:

    "Ο λόρδος Μπάυρον δεν πέτυχε τίποτα στο Μεσολόγγι εκτός από την
    αυτοκτονία  του. Με αυτήν, όμως, την απλή πράξη ηρωισμού, εξασφάλισε 
    την απελευθέρωση  της Έλλάδας."
   Στο υπόλοιπο διάστημα της ζωής του, ο Έλγιν ήταν υποχρεωμένος να ζει στη
Γαλλία για να αποφύγει τους πιστωτές του. Πέθανε σε απόλυτη φτώχεια στις
4 Νοεμβρίου 1841 στο Παρίσι.
   Το όνειδος και η ντροπή συνόδευαν την λαίδη Έλγιν μέχρι το τέλος.
   Οι μέρες της περνούσαν με διάβασμα και περιπάτους με τον σκύλο της, στους
απότομους βράχους πάνω από τον κόλπο Αμπερλέιντι.

   Μια μέρα, καθώς κοιτάζει τη μανιασμένη θάλασσα, θυμήθηκε την άσχημη όψη
του θανάσιμα πληγωμένου Παρθενώνα.... 

   Ακόμα και μετά από τόσα χρόνια, άκουγε πάντα τον εκκωφαντικό αντίλαλο της σμίλης που χωνόταν στην πρώτη μαρμάρινη ζωοφόρο, τον επαναλαμβανόμενο ήχο εκείνου του υπέροχου θριγκού που έσπαζε στο έδαφος σε χίλια κομμάτια, την άγρια φωνή του Έλγιν που λέκιαζε τον αττικό ουρανό με αιώνια ντροπή και το Τούρκο δισδάρη που σήκωνε τα χέρια του ψηλά, φωνάζοντας: "Τέλος!"

   Η δύναμη της οργισμένης θάλασσας έκανε την καρδιά της να πετάξει μέχρι εκείνα τα άθλια μάρμαρα που βρίσκονταν πάνω στο κρύο πάτωμα κάποιου μουσείου. Κάπου μακριά άκουγε την εκδικητική κατάρα της Αθηνάς....

   Το 1855 η λαίδη Έλγιν αναπαύθηκε σε έναν τάφο απεριποίητο, παραμελημένο
και ανώνυμο. Το όνομά της χαράχτηκε το 1916.
______________________________________


   * ancien regime: Παλιό σύστημα διακυβέρνησης, πριν δηλαδή από τη Γαλλική Επανάσταση.


____________________________________________________Τέλος του 9ου μέρους


Διαβάστε όλο το αφιέρωμα που ολοκληρώνεται σε 10 μέρη:

Παρθενώνας 1ο, Ο βιασμός της Αθηνάς 
Παρθενώνας 2ο,  Η Άφιξη
Παρθενώνας 3ο, Τα Φιρμάνια
Παρθενώνας 4ο, Η Θεά έχει επισκέψεις

Παρθενώνας 5ο, Το Χρονικό της καταστροφής !
Παρθενώνας 6ο, Η Mαρτυρία I 
Παρθενώνας 7ο, Η Μαρτυρία ΙΙ
Παρθενώνας 8ο, Η κατάρα της Θεάς
Παρθενώνας 10ο, Η Θεά Αιχμάλωτη


  Scholeio.com