Δ. Πουλικάκος, Απλάς Μ' Αρέσει να Τραγουδάω

Μεγαλύτερη βία με το να πτωχεύσεις ένα λαό σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα δεν υπάρχει. 

Τι άλλο χρειάζεται για να σε πουν εγκληματία ; Αυτοί σκοτώνουν κανονικά.

Εκείνος ευχάριστος και συγκρατημένος.

Δεν είναι καλλιτέχνης ή τραγουδιστής όπως λέει, 
ούτε κάνει καριέρα. 

Είναι ένας τύπος που απλώς του αρέσει να τραγουδάει.

Τον συναντήσαμε στο σπίτι του στην οδό Πατησίων. 
Μας υποδέχτηκε μαζί με τη Σίβα τη σκυλίτσα του. 
Μιλήσαμε αρκετή ώρα μαζί του, τόσο που πια είχε βραδιάσει. Η κουβέντα γεννούσε και άλλες ερωτήσεις.                                    

Συνέντευξη στην Λίνα Καμπούρογλου

Που μεγάλωσες ;  Μεγάλωσα στην πλατεία Αμερικής. Όσο κρατούσε ο εμφύλιος έφυγα από τη Πατησίων και έμεινα στον παππού και τη γιαγιά μου. Έπειτα στη εφηβεία μου. έμεινα με τους γονείς μου στο Κολωνάκι. 

Εκεί λοιπόν κάτω από το σπίτι μου είχε ένα καφενείο ημιυπόγειο και μεταξύ άλλων καθόταν και ο Βάρναλης. Έπαιζε τάβλι και τον άκουγα που βλαστήμαγε. Είχα και τον πατέρα μου μου που ήταν και αυτός βλαστημος και έχω κι εγώ το αθυρόστομο του πράγματος. 

Στο εξωτερικό πότε έφυγες ;  Με στείλανε μικρό έξω να μάθω τη γλώσσα. Να πάρω δήθεν μια ευρωπϊκής φύσεως καλλιέργεια. Μόνος μου έφυγα μόλις τελείωσα το σχολείο. Για πολλά χρόνια πηγαινοερχόμουν. 

Τελικά όμως κατέληξα στις ρίζες μου στη Πατησίων. Πλέον βέβαια δεν έχει καμία σχέση με το περιβάλλον που είχε κάποτε η περιοχή εδώ.  

Η πρώτη εικόνα που σου έρχεται από τη δική σου Πατησίων ;  Το σταυροδρόμι εκεί που μέναμε και παίζαμε τα παιδιά της γειτονιάς ήταν χωματόδρομος, δεν υπήρχαν αμάξια. Το πολύ 3-4 αμάξια να κυκλοφορούσαν. Ήταν όλοι χωματόδρομοί και όλα τα σπίτια ανοιχτά. Δίψαγες έμπαινες σε ένα σπίτι και έπινες νερό. Οι γυναίκες έβγαζαν τις καρέκλες στις γειτονιές μιλούσαν και τραγουδούσαν. Αυτό που θυμάμαι πολύ είναι ότι είχα δει γυρίσματα από το "Στέλλα". Θυμάμαι τον φούντα. Και ένα άλλο "Το παιδί και το δελφίνι" με την Σοφία Λόρεν.

Ζούμε σε μια δύσκολη εποχή ειδικά οι νεότεροι δεν έχουν ζήσει κάτι αντίστοιχο.
Ούτε και οι παλιότεροι έχουν ζήσει κάτι αντίστοιχο. Κοίταξε είναι πόλεμος χωρίς να γίνεται πόλεμος. Πιο εύκολα θα το αντιλαμβανόμασταν ή θα ξέραμε πως θα αντιδράσουμε αν μας βομβάρδιζαν, παρά αυτός ο πόλεμος φθοράς. 
Το σύνθημα τους σήμερα είναι "ψόφα και μην βγάλεις άχνα" δεν μπορείς να το πεις αλλιώς αυτό που συμβαίνει. Κατά τα άλλα γίνεται πάρτυ. Σε ένα χρόνο μέσα αποκτήσαμε 15% παραπάνω εκατομμυριούχους. Αεριτζήδες στην ουσία.

Το δικό σου σύνθημα ποιο είναι ;     Να πάτε να γ@μ...   Δεν μπορώ εδώ να είμαι ψύχραιμος και συνετός. Όταν σε έχουν με τη θηλιά στο λαιμό δε γίνεται. Το ότι η αριστερά οπισθοχώρησε και χρησιμοποιεί έναν συστημικό λόγο, πιθανόν για να μαζέψει και κάποιες ψήφους από νοικοκυραίους, είναι λάθος. Αυτοί που μας κυβερνάνε είναι προδότες. 

Κανονικά αυτοί έπρεπε να περάσουν από το δικαστήριο εγκλημάτων πολέμου εν καιρώ ειρήνης. Μεγαλύτερη βία με το να πτωχεύσεις ένα λαό σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα δεν υπάρχει. Τι άλλο χρειάζεται για να σε πουν εγκληματία ; Αυτοί σκοτώνουν κανονικά.

Χρυσή Αυγή
Εγώ την λέω πολιτισμικό έκτρωμα της τηλεοπτικής κοινωνίας-εποχής. Φυσικό είναι να υπάρχει, στατιστικά αν θέλεις, ένα ποσοστό φασιστών. Εφόσον σκέφτεται έτσι ο άνθρωπος. Ο ναζισμός σου επιβάλλει, όπως και άλλα συστήματα, το τρόπο που θέλει ο άλλος να ζεις για να σε εκμεταλλεύεται. Αλλά κυρίως να σου επιβάλλει τον τρόπο ζωή σου. Εξού και η ομοφοβία τους. 

Εδώ στην Πατησίων είναι πρόσφορο το έδαφος για εκείνους. Αυτό που έκανε η Χρυσή Αυγή στις γειτονιές ήταν δουλειά της αριστεράς. Τα τελευταία γεγονότα έπρεπε να είχαν γίνει πριν πολύ καιρό και όχι με αυτόν τον τρόπο. Ξαφνικά είδαμε το φως μας ;   Δεν τα ήξεραν δηλαδή ; 
Το θέμα είναι ποιοί τους κυνηγάνε τώρα ; Αυτοί που ο λαός φωνάζει ΠΡΟΔΟΤΕΣ. 
Ο Μιχαλολιάκος, ο Κασιδιάρης, ο Άδωνις και κάτι άλλοι είναι άρρωστοι. Θα έπρεπε να είναι σε άσυλο. 

Μοιάζει με την χούντα η σημερινή κατάσταση ;
Μπορώ να σου πω ότι είναι χειρότερο. Αυτή η χούντα είναι ύπουλη γιατί έχει μια επίφαση δήθεν δημοκρατίας, κράτους δικαίου. Το δίκαιο ποιανού ; Η δημοκρατία έχει κλήρο, όχι ψήφο.

Ο ΣΥΡΙΖΑ αποτελεί ελπίδα ;
Δεν ξέρω αν αποτελεί ο Σύριζα ελπίδα. Αν ήταν πάντως να φέρουν την ανατροπή θα το είχαν κάνει. Ο κόσμος τραβιέται άσχημα, η μισή Ελλάδα είναι άνεργη. Κανονικά θα έπρεπε να είχε πα΄νω από 40% στις δημοσκοπήσεις όσο φτιαχτές και αν είναι. 

Όταν πήγαινες στον Πρετεντέρη ήσουν προετοιμασμένος για αυτά που θα 
έλεγες ;  
Στον Πρετεντέρη πήγα ορμώμενος από δυο πράγματα πρώτον περιέργεια για τον Βορίδη και έπειτα για τον Πρετεντέρη που δεν τους είχα δει από κοντά. Από εκεί και πέρα δεν είχα προγραμματίσει τίποτα και ούτε περίμενα τέτοια τέτοια αντίδραση για αυτά που είπα στο διαδίκτυο. 

Μίλησα αυθόρμητα. Αυτός που πρότεινε να με φωνάξουν εκ των υστέρων, μπορεί να τον απέλυσαν κιόλας. Πρώτη φορά τον είδα τόσο αμήχανο τον Βορίδη.
Ο Πρετεντέρης έχει τη φωλιά του χεσμένη και αυτό το ξέρει όλος ο κόσμος.





Ήσουν εκνευρισμένος όταν μιλούσες ;  Μπα δεν ήμουν. Δεν είναι καλό να είσαι εκνευρισμένος. Από μικρός έχω ένα σεμνό θράσος. Αν έχω να πω κάτι θα το πω. 

Ποια είνα τα χαρακτηριστικά του νεοέλληνα σήμερα. Διαφορετικά χαρακτηριστικά είχε το '80, διαφορετικά το '90, διαφορετικά το 2000.
Υπάρχουν λογιών λογιών νεοέλληνες. Υπάρχει ο τύπος του Ελληναρά που μπορεί να εξελιχθεί και σε χρυσαυγίτη. Έχουν την ίδια νοοτροπία. Γενικά έχουμε μια ροπή προς την οπαδοποίηση. Η πολιτική ζωή έχει γίνει σαν ΠΑΟΚ-ΑΡΗΣ.

Οι νέοι σήμερα είναι αυτοί που θα φέρουν τη αλλαγή ;  Για μένα η πολιτική είναι μια δουλειά με την οποία δεν θα έπρεπε να ασχολείται ο κόσμος, γι αυτό έχουμε τους πολιτικούς για να διαχειρίζονται το ευ ζην της πόλης ή της δημοκρατίας. Ακριβώς για να μην ασχολούνται οι υπόλοιποι. 

Εδώ μας έχουν καταντήσει να ασχολούμαστε μόνο με αυτά και αυτό είναι κακό. Το πνεύμα πρέπει να είναι πάνω από αυτά. Να πετάει. Γιατί να είμαι υποχρεωμένος εγώ να ασχολούμαι με τον Βενιζέλο ;

Ποιο θα ήταν το ιδανικό μοντέλο σε μια κοινωνία ;  Που να ξέρω ; Αν ήταν ο καθένας κύριος του εαυτού του και μπορούσαμε να συννενοηθούμε σαν κύριοι. Δεν σου αρέσω, μην με κάνεις παρέα, δεν θα έρθω να σε σφάξω κιόλας. Σήμερα δεν υπάρχει προοπτική, οι νεότεροι μεγαλώνουν χωρίς προοπτική. Εμείς οι παλαιότεροι μετά από τον εμφύλιο και την Κατοχή μεγαλώσαμε με την προοπτική ότι υπάρχει ειρήνη, αλλά τώρα είναι όλα παραμύθι. Δηλαδή ένα γλάσο υπάρχει από πάνω και από κάτω είναι ερείπια.  

Κάτι ελπιδοφόρο βλέπεις ;   Στους νέους ανθρώπους βλέπω ελπίδα, Το ελπιδοφόρο είναι ότι έστω αυτή η κατάσταση να γίνει η αφορμή να αλλάξουν οι σχέσιεις μεταξύ μας. Να γίνουν πιο ουσιαστικές. Είναι δυστυχώς αργές οι διαδικασίες και επώδυνες. Είναι μια δύσκολη γέννα. Για όλα υπάρχει ένα ποίημα. Οι απολύσεις γίνανε διαθεσιμότητα κ.ο.κ

Πόσο διαφορετικός είναι σήμερα ο κόσμος ;  Είναι πιο έντονη η μιζέρια του σήμερα. Και στο δρόμο να περπατήσεις το αντιλαμβάνεσαι αυτό. Βλέπεις μεγάλη διαφορά. Ακόμα ακαι από την κίνηση στην Αθήνα που κάποτε δεν σταματούσε ποτέ. Τώρα στις 2 το βράδυ δεν κυκλοφορεί τίποτα, δεν υπάρχει ψυχή.

Η μουσική ;  Η μουσική είναι η γλώσσα που ενώνει όλους τους λαούς. Εδώ έχει καταντήσει στα σχολεία η ώρα για καζούρα, δηλαδή πλήρης απαξίωση. Η μουσική είναι από τα κυριότερα θεμέλια του ανθρώπινου πολιτισμού. Το πρόβλημα εκεί είναι. Δεν είναι το οικονομίστικο. Γι αυτό μας φλομώνουν στα νούμερα όλη μέρα από το πρωί μέχρι το βράδυ. Δεν έχουμε δημιουργήσει μετά την επανάσταση έναν κοινό πολιτισμό. Και οι Ισπανοί πέρασαν εμφύλιο και ίσως πιο άγριο, αλλά τους βλέπεις έχουν μια κοινωνική συνοχή.

Η σχέση σου με το χρήμα ποια είναι ;  Δεν έχω μία. Ότι βγάζω είναι από τη δουλειά μου. Πάντα έτσι ήμουν. Υπήρχαν βέβαια και εποχές που ήταν σαφώς καλύτερες.

Ραδιόφωνο κάνεις ;  Ναι κάθε Δευτέρα βράδυ 11-12 στο Κόκκινο. Μου αρέσει το ραδιόφωνο.  Σε βάζει σε μία διάθεση που μπορείς να φύγεις και να φανταστείς πράγματα. Η τηλεόραση αντιθέτως σου δίνει την εικόνα έτοιμη και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο για αυτό έχει να κάνει και τόση ζημιά και όσο αφορά την αισθητική, αλλά και την απομόνωση του ανθρώπου. Όσο προοδεύει η τεχνολογία της επικοινωνίας, τόσο λιγότερο επικοινωνούν οι άνθρωποι.

Στην γη ή στο αέρα ; Που προτιμάς να είσαι ; Το όνειρο του ανθρώπου είναι να πετάει. Να ύπτασαι είναι ωραία ! 

Το τραγούδι "Υπάρχω" το πήρες και του άλλαξες τα φώτα. Πως ήρθε η ιδέα ;  Είναι τόσο χαρακτηριστικό το στοιχείο του Ελληναρά στο τραγούδι αυτό που ήθελα να το αποδομήσω. Να το κάνω λίγο βλαχο-gothic. Η πρώτη σκέψη ήταν αυτή. Παρόλα αυτά μου αρέσει. Είναι κομμάτι που με εκφράζει. Ο Καζατζίδης είχε ωραία φωνή αλλά πολύ κλάψας ρε παιδί μου. Γι αυτό και έχω πρόβλημα με τους έντεχνους και τους λόγιους. Κάντε μα ς να κλάψουμε, αλλά μην κλαίτε και εσείς. 





Όπως δεν μου αρέσει και η άλλη πλευρά. Αυτό το καταγγελτικό, το εύκολο στα τραγούδια τα σημερινά. Τουλάχιστον τα σκυλάδικα ξέρουν τον κόσμο τους, ξέρουν που απευθύνονται.  Ενώ οι έντεχνοι έχουν αυτό το δήθεν που δεν το μπορώ.   Αυτή τη θολοκουλτούρα.

Σε ενοχλεί που σε λένε πρωτεργάτη του ροκ στην Ελλάδα ;  Το θεωρώ λίγο υπερβολικό. Η αναγνωρισιμότητα είναι ευχή και κατάρα. Εμένα η δουλειά μου είναι να παρατηρώ. Αν παρατηρούν οι άλλοι εσένα δεν μπορείς να το κάνεις.  

Θέατρο βλέπεις ; Αποφεύγω να σου πω την αλήθεια. Φοβάμαι την ήττα. 
Αυτή η κλασική διδαχή της αποστασιοποίησης, το υπερπάθος, με ξενίζουν. Λένε για τους Αμερικάνους ότι είναι βλάκες και όμως έχουνε από τους πιο ταλαντούχους ηθοποιούς. Ξεπεράσανε και τους μεντορές τους. Σε πείθει ο άλλος.

Βαριέσαι τις συναυλίες ;  Όχι ποτέ. Το βαριέμαι είναι μια έννοια που δεν την έχω αισθανθεί ποτέ. Στις συναυλίες το μόνο κουραστικό είναι όταν δεν υπάρχει καλό παίξιμο. Είναι πολύ δύσκολο τότε. Από την άλλη, όταν ρολάρει το πράγμα είναι σαν να είσαι στον παράδεισο. 

Τι οφείλει να κάνει ο λαός από εδώ και πέρα ;  Είναι θέμα στρατηγικής φιλοσοφίας. Καταρχήν να βγει από αυτό το λούκι που τον έχουνε βάλει, δηλαδή να σκέφτεται μόνο νούμερα. Γιατί είτε ο μισθός είναι 400, είτε 500 δεν έχει σημασία. Χρειάζεται ριζική αλλαγή !

Λίνα Καμπούρογλου
Εφημερίδα της Πατησίων 



scholeio.com

Γκουρτζίεφ, Αν Θες Κάτι Δικό Σου για Πάντα, Δώρησε Το

Black Forest (Μαύρο δάσος), μια δασώδης οροσειρά στη 

νοτιοδυτική Γερμανία. Συνορεύει με την κοιλάδα του 

Ρήνου προς τα δυτικά και νότια.

Ο Ανθρώπινος Νους Πρέπει να Ξέρει πάντα την Αλήθεια ?

Πρέπει η διδασκαλία να 
λέει πάντα την αλήθεια? 

Της επιτρέπεται να χρησιμοποιήσει τεχνάσματα?

Δηλαδή ψέματα? 

Όλα τα τεχνάσματα είναι επινόηση ανθρώπων οι οποίοι γνωρίζουν, αλλά είναι περιορισμένα, έχουν πλαίσιο.  

Κανένα τέχνασμα δεν μπορεί να είναι απεριόριστο. Έχει επινοηθεί από ένα συγκεκριμένο άνθρωπο, απευθύνεται σε συγκεκριμένο χρόνο, για συγκεκριμένους ανθρώπους, έχει νόημα μόνο για μία ή δύο συγκεκριμένες περιστάσεις, δηλαδή έχουν συγκεκριμένο στόχο. 
   Η γνώση μπορεί να είναι -γίνει- επικίνδυνη. 
Αν τη ελευθερώσεις νοηματικά, αν βγάλεις έξω από το αντικείμενο του στόχου της, το πλαίσιό της, θα σε σακατέψει, θα σε πνίξει θα γίνει δηλητήριο. Αντί να σε βοηθήσει θα συμβεί ακριβώς το αντίθετο. Θα γίνει εμπόδιο. Το εμπόδιό σου.

   Ένας δάσκαλος, αν είναι να βοηθήσει, πρέπει να είναι πάρα πολύ σοφός. 
   Ο Γκουρτζίεφ ονόμαζε τη δική του μέθοδο, τον δικό του δρόμο, "ο Δρόμος του κατεργάρη". Επικρίθηκε πολύ, κατηγορήθηκε για ψεύτης. 
   Δεν ήταν ψέματα, ήταν αλήθεια ο Γκουρτζίεφ χρησιμοποιούσε πολλές φορές το "ψέμα". Ήταν η δική του μέθοδος. Είχε μαθητεύσει σε σούφικα μοναστήρια και σχολές. Ήταν σούφι. 

   Όταν εισήγαγε τον σουφισμό στη Δύση, ήταν αδύνατο για το συνηθισμένο χριστιανικό νου να τον καταλάβει, επειδή η αλήθεια είναι μεγάλη αξία και κανένας δεν μπορεί να φανταστεί ότι ένας δάσκαλος, ένας φωτισμένος δάσκαλος μπορεί να λέει ψέματα.
   Μπορείς να φανταστείς τον Ιησού να λέει ψέματα ; Κι όμως έλεγε... Αλλά οι χριστιανοί δεν μπορούν να το φανταστούν, δεν το πιστεύουν.
   Έλεγε ψέματα για πολλά πράγματα. Έτσι πρέπει να κάνει ένας δάσκαλος αν θέλει να βοηθήσει.  Ο Γκουρτζίεφ έχει επικριθεί πολύ, επειδή η Δύση δεν μπορούσε να καταλάβει:

"Γιατί ο Γκουρτζίεφ", όπως σημειώνει ένας μαθητής του, "δεν ήταν, και δεν μπορούσε να είναι, ένας απλός συγγραφέας. Ο σκοπός του ήταν διαφορετικός. 

Ο Γκουρτζίεφ ήταν Δάσκαλος.  Σύμφωνα με την παραδοσιακή αντίληψη, ο σκοπός ενός Δασκάλου δεν περιορίζεται στη διδασκαλία δογμάτων, αλλά προϋποθέτει την ουσιαστική ενσάρκωση της γνώσης, χάρη στην οποία μπορεί να αφυπνίσει άλλους ανθρώπους και να τους βοηθήσει στην αναζήτησή τους, απλώς με την παρουσία του. Βρίσκεται εκεί για να δημιουργήσει συνθήκες για μια εμπειρία μέσω της οποίας η γνώση μπορεί να βιωθεί όσο πιο ολοκληρωτικά γίνεται".

   Ο Γκουρτζίεφ παρουσίαζε τις ιδέες του στους μαθητές του πάντοτε κατά ένα τρόπο που απαιτούσε από την πλευρά τους μια προσπάθεια ώστε να σπάσει το κέλυφος της συνηθισμένης συναισθηματικής και διανοητικής στάσης μέσα στο οποίο ζει κανείς, μη έχοντας έτσι επαφή με την αδύναμη φωνή της συνείδησης που υπάρχει μέσα του. 

   Οι τρόποι που χρησιμοποιούσε για να προκαλεί το σπάσιμο αυτής της κρούστας πολλές φορές δημιουργούσαν σοκ σε όποιον είχε την τύχη να τους εμπειριωθεί, και συχνά υπήρξαν οι αιτίες για αρνητικά σχόλια, από εκείνους που έβλεπαν μόνο το εξωτερικό νόημα, όσον αφορά τη συμπεριφορά του Γκουρτζίεφ σε ορισμένους μαθητές. 
   Όπως έλεγε χαρακτηριστικά ο ίδιος  "εδώ εμείς δημιουργούμε τις συνθήκες για την εκκόλαψη των αυγών. Αυξάνουμε τη θερμοκρασία. Το 'κοτόπουλο' από μέσα πρέπει να σπάσει το κέλυφος και τότε θα μπορέσει να του δοθεί βοήθεια και προσωπική διδασκαλία".

   Η βασική του θέση και διδασκαλία είναι ότι ο άνθρωπος κατά τη διάρκεια του βίου του ζει σε μία μορφή ύπνου και σχεδόν καθ' ολοκληρία μηχανικά χωρίς να έχει πραγματική γνώση ούτε της εξωτερικής αλλά κυρίως της εσωτερικής του πραγματικότητας. 
   Από αυτή την κατάσταση ο άνθρωπος μπορεί να δραπετεύσει μέσω δικής του συνειδητής προσπάθειας και θεληματικής ταλαιπωρίας και με τη βοήθεια ανθρώπων που έχουν ήδη προχωρήσει πριν από αυτόν σε κάποιον βαθμό προς αυτή την κατεύθυνση. 
   Η ανακάλυψη του τι ακριβώς σημαίνουν οι όροι "συνειδητή προσπάθεια" και "θεληματική ταλαιπωρία" που χρησιμοποιούσε ο Γκουρτζίεφ αποτελεί η ίδια τμήμα της διαδικασίας της εξέλιξης του κάθε ανθρώπου.

   Όποιοι δάσκαλοι έχουν τη δύναμη να μας δείξουν αυτήν την αλήθεια που θα μας βοηθήσει... Το κάνουν με όποιο τρόπο έχουμε ανάγκη εμείς να μας το πουν... 
   Αν εμείς έχουμε την ευλυγισία να ακούσουμε... Αν έχουμε το θάρρος να πιστέψουμε... Τότε ας ακούσουμε αυτές τις φωνές.
   Οι δάσκαλοι, σχεδόν όλοι,  είναι κατεργάρηδες.  Αν πραγματικά θέλουν και μπορούν να βοηθήσουν, έτσι πρέπει να είναι. 

   Οι δάσκαλοι δεν είναι αθώες παρθένες, χωρίς ουσία, δεν είναι μαρμάρινα αγάλματα. Βέβαια έχουν υπάρξει και τέτοιοι δάσκαλοι, μα δεν έχουν καμία αξία, δεν έχουν βοηθήσει κανέναν.  Ασφαλώς μπορεί να έχουν απολαύσει μια κάποια σιωπή και ειρήνη, η σιωπή τους όμως δεν έχει την ποιότητα της ζωής μέσα της. Είναι νεκρά μαρμάρινα αγάλματα. 
   Η σιωπή του είναι κρύα. Δεν είναι ζωντανή σιωπή. Δεν είναι αρκετά ζεστή για να είναι ζωντανή. Έχουν παγώσει τον εαυτό τους, τον ελέγχουν, μα δεν είναι ελεύθεροι. Δεν έχουν φτάσει στην ελευθερία. 

   Ο άνθρωπος που είναι αληθινά ελεύθερος, είναι πέρα από το καλό και το κακό, πέρα από την αμαρτία και την αρετή. Στην πραγματικότητα είναι πέρα από όλες τις διχοτομήσεις, πέρα από όλες τις δυαδικότητες. Είναι και τα δύο και δεν είναι τίποτα από τα δύο.
   Μόνο ένας  τέτοιος άνθρωπος, με τόσο πλούσια ζωή, η οποία συμπεριλαμβάνει τα αντίθετά μέσα της, η οποία συμπεριλαμβάνει όλες τις αντιφάσεις μέσα της, μπορεί να βοηθήσει και να ωφελήσει οποιονδήποτε. 
   Το να πάμε όμως σε έναν τέτοιο δάσκαλο είναι δύσκολο, επειδή θα πάμε με έναν νου γεμάτο από τις δικές μας ιδεολογίες, πηγαίνουμε προς αυτόν με τις δικές μας, πολλές φορές αδιάλλακτες κρίσεις. Αυτή είναι και η δυστυχία του ανθρώπινου νου. 

   Ας στρέψουμε, λοιπόν την προσοχή μας, στο να μην επηρεαστούμε από έναν άνθρωπο ο οποίος δεν μπορεί να μας βοηθήσει... 
   Ας αναγνωρίσουμε τον κατάλληλο δάσκαλο όταν τον συναντήσουμε, ας βρούμε τι ζητάμε από τον εαυτό μας πρώτα, και θα βρεθεί στο δρόμο μας χωρίς να το περιμένουμε, εκεί που δεν το περιμένουμε. 
_____________________

Το κείμενο αυτό αποτελεί απόσπασμα από την εισαγωγή μίας συνεδρίας του Γ. Γκουρτζίεφ με τους μαθητές του, στο διαμέρισμά του στο Παρίσι, το Σεπτέμβριο του 1941.

 

   *  Γεώργιος Γκουρτζίεφ,  ένας αξιοσημείωτος άνθρωπος, που όμως μέχρι σήμερα παραμένει ένα μυστήριο. Αν και με την παρουσία και το έργο του επηρέασε, και συνεχίζει μέχρι σήμερα, πενήντα ακριβώς χρόνια από το θάνατό του, να επηρεάζει ορισμένα από τα πιο φωτεινά μυαλά της παγκόσμιας διανόησης, της επιστήμης και της τέχνης, αλλά και πολλούς "ανώνυμους" καθημερινούς ανθρώπους, εντούτοις κανείς, ακόμη και οι πιο στενοί μαθητές του, δεν μπορεί να ισχυριστεί με βεβαιότητα πως "γνώρισε" τον Γκουρτζίεφ. 

   Το 1922 ιδρύει στο Φοντενεμπλό, στο Πριερέ (ένα οίκημα με ένα μεγάλο κήπο που κάποτε ήταν μοναστήρι), το Ινστιτούτο για την Αρμονική Ανάπτυξη του Ανθρώπου.
Το Πριερέ λειτούργησε έως το 1933 και στο διάστημα αυτό πολλοί άνθρωποι, ανάμεσά τους γνωστές προσωπικότητες της εποχής, κυρίως από την Ευρώπη και την Αμερική ήρθαν για να μείνουν εκεί και να συμμετάσχουν στις καθημερινές δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα κάτω από την καθοδήγηση του Γκουρτζίεφ. 

Ο κάθε μαθητής να ένιωθε έντονα την τριβή που δημιουργείτο εξαιτίας της μηχανικής συμπεριφοράς του. 

   Για παράδειγμα στον Μωρίς Νικόλ, γνωστό ψυχίατρο και συνεργάτη του Γιούγκ, είχε απαγορευτεί να διαβάζει,  στον Α. Οράζ, εκδότη του πιο έγκυρου λογοτεχνικού περιοδικού στην Αγγλία, του είχε δοθεί να σκάψει ένα μεγάλο λάκκο, όντας ένα άτομο που δεν είχε καμία σχέση με χειρονακτική εργασία. 

   Σε έναν άλλο μαθητή που δεν μπορούσε να αντέξει την ιδέα του αίματος, του είχε ανατεθεί το καθήκον να σφάζει τα πουλερικά για την κουζίνα. 

Ο καθένας ερχόταν αντιμέτωπος με τις προσωπικές του αντιφάσεις, τα θέλω και δεν-θέλω του, και τέτοιες απλές δουλειές ή καθήκοντα προμήθευαν τον κάθε μαθητή με το απαραίτητα υλικό για την "εργασία στον εαυτό του".

   Ποιος ήταν λοιπόν αυτός ο άνθρωπος που εμφανίστηκε ξαφνικά στη Δύση, στις αρχές του 20ου αιώνα, παρουσιάζοντας ένα νέο δρόμο για την "αρμονική" εσωτερική ανάπτυξη του ανθρώπου; 
Ποιος ήταν αυτός που με περισσό θράσος έγραφε στην εισαγωγή του πρώτου του βιβλίου ότι σκοπός του αρχικά ήταν 

"...να ξεριζώσει από τη σκέψη και το συναίσθημα του αναγνώστη, αλύπητα και χωρίς τον παραμικρό συμβιβασμό, τις δοξασίες και τις γνώμες που είναι ριζωμένες μέσα του από τα βάθη των αιώνων για όλα όσα υπάρχουν στον κόσμο" και στη συνέχεια "να ευνοήσει την εκκόλαψη, στη σκέψη και το συναίσθημά του, μιας αληθινής αναπαράστασης του κόσμου, όχι του κόσμου των ψευδαισθήσεων που αντιλαμβάνεται τώρα, αλλά του κόσμου που υπάρχει στην πραγματικότητα";

   Από που είχε έρθει αυτός ο άνθρωπος και στο όνομα τίνος, ποιας αρχής, πήρε το δικαίωμα να διακόψει τον ύπνο των ανθρώπων και να προσπαθήσει να τους αφυπνίσει; Από που είχε αυτή τη μεγάλη, υπερφυσική δύναμη, που παραδέχονται όλοι όσοι τον γνώρισαν, να ανάψει μια τέτοια φωτιά στον πλανήτη, που καίει μέχρι σήμερα; Ποιος ήταν ο σκοπός του;

   Τι είναι αυτό που έφερε μαζί του, ώστε η διεθνής βιβλιογραφία γύρω από τον ίδιο και το έργο του να ξεπερνάει σήμερα τους 2000 τίτλους και το αντίστοιχο site στο Internet συνεχώς να διογκώνεται;

Οι 38 αφορισμοί ήταν γραμμένοι στη σκηνή Study House στο Πριερέ.

   Γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη (Gyumri), της σημερινής Αρμενίας (τότε περιοχή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας), από πατέρα Πόντιο και Αρμένια μητέρα. Μεγάλωσε στο Καρς του Καυκάσου και στα νεανικά του χρόνια ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου (Κεντρική Ασία, Αίγυπτος, Ρώμη, Ελλάδακαι αλλού), πριν επιστρέψει στην Ρωσία το 1912. Το 1916 δέχεται ως μαθητή του τον Πήτερ Ουσπένσκυ. 
   Την εποχή της Ρωσικής Επανάστασης(1917), μαζί με ομάδα μαθητών του, αφήνει την Μόσχα και την Αγία Πετρούπολη και μετακινείται στην περιοχή του Καυκάσου και κατόπιν στην Κωνσταντινούπολη. 

   Ο Γκουρτζίεφ ποτέ δεν αποκάλυψε την προέλευση της διδασκαλίας του και υποστήριζε ότι έχει ξεχωριστή προέλευση από κάθε άλλη γνωστή διδασκαλία. Πάντως σε αυτήν αναγνωρίζονται στοιχεία που υπάρχουν και σε θρησκείες όπως ο Βουδισμός, ο Χριστιανισμός και το Σουφικό Ισλάμ.
   Το σύστημα διδασκαλίας που πρότεινε, απευθύνεται στην πλειονότητα των ανθρώπων, χωρίς να τίθεται ζήτημα φύλου, καταγωγής, θρησκείας, κ.λ.π..

   Για τους περισσότερους μελετητές ο Γκουρτζίεφ θα παραμένει ένα αίνιγμα, κάτι που ίσως αποτελούσε και την επιθυμία και του ίδιου, χωρίς αυτό σε καμία περίπτωση να σημαίνει απομάκρυνση από τον κοινό άνθρωπο, αλλά το αντίθετο. Άλλωστε μια από τις φράσεις - διδασκαλία του είναι "Αν θες κάτι δικό σου για πάντα, δώρησε το", μια φράση κλειδί για την προσφορά στον συνάνθρωπο.


ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

______________________________________________________________________

Συλλογή κειμένων, Ο Γκουρτζίεφ μιλά στους μαθητές του, Πύρινος Κόσμος

Τόμας ντε Χάρτμαν, Η ζωή μας με τον Κύριο Γκουρτζίεφ, Δίον
Γ. Ι. Γκουρτζίεφ, Συναντήσεις με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους, Χατζηνικολή
Γ. Ι. Γκουρτζίεφ, Η ζωή είναι πραγματική μόνον όταν "Είμαι", Πύρινος Κόσμος
Πήτερ Ουσπένσκι, Αναζητώντας τον Κόσμο του Θαυμαστού, Πύρινος Κόσμος
Μπένετ Τζων, Γκουρτζίεφ: Ένα Πολύ Μεγάλο Αίνιγμα, Ρέμπελ, 2000
Μπένετ Τζ. & Νικόλ Μ., Εργασία στον Εαυτό, Αρχέτυπο 2002
Πάτερσον Γ., Η Πάλη των Μάγων, Αρχέτυπο, 1999
C. S. Nott, Teachings of Gurdjieff, Arkana
James Webb, The Harmonious Circle, Thames and Hudson
James Moore, Gurdjieff, The Anatomy of a Myth, Element
Rene Zuber, Who Are You Monsieur Gurdjieff, Arkana

Osho, Journey to the Heart, εκδόσεις Ρέμπελ

πηγή

  Scholeio.com    

Ο Μεγάλος Πέτρος και ο ΄Ελληνας

Από τη Κριμαία έως το Αρχάγγελσκ 

Ρώσοι, Τάταροι και Σουηδοί

Ο Μεγάλος Πέτρος και ο ΄Ελληνας

   Η Ρωσία πριν να γίνει Αυτοκρατορία, σχεδόν μέχρι τα τέλη του 17 αιώνα,  δεν διέθετε διέξοδο στη θάλασσα παρά μόνο στον Αρκτικό Ωκεανό (Αρχάγγελσκ). 

   Για την ακρίβεια πριν την εποχή του Μεγάλου Πέτρου δεν διέθετε καν στόλο.  

   Η Μαύρη Θάλασσα νότια ελεγχόταν από το Χανάτο της Κριμαίας και τους Οθωμανούς, ενώ τα βαλτικά παράλια, βορειοδυτικά, από τη Σουηδία. 

   Όταν η πλήρης εξουσία πέρασε στα χέρια του Πέτρου -1696-.  Εκανε κάτι που δεν είχε ξαναγίνει, κάτι απρόβλεπτο: ανέθεσε τη διακυβέρνηση της χώρας σε έμπιστους του ευγενείς με επικεφαλής τον Φιοντόρ Γιούριεβιτς Ρομοντανόφσκι, ενώ ο ίδιος ταξίδεψε ινκόγκνιτο στη Δυτική Ευρώπη συνοδευόμενος από ολιγομελές επιτελείο.

Του Έρωτα και του Αγώνα για την Αυτοδιάθεση και την Ελευθερία

Δύο παράλληλες ιστορίες

Το συγκεκριμένο αφιέρωμα έχει δύο όψεις... σαν ένα νόμισμα. 

Οι διηγήσεις της γιαγιάς από τη μία όψη, 
αντιπαραβαλλόμενες  με 

τις ιστορικές καταγραφές 
από την άλλη.

γράφει η Κ. Ματαράγκα

Του Αγώνα, του παππού Κωνσταντή...  και του έρωτα, μιας "επαναστατικής πένας" της εποχής, του Αλέξανδρου Μ., για την Καναροπούλα... Έτσι την φωνάζανε στη γειτονιά.   

Η μικρή Λουκία θύμωνε.... Τ' αδέλφια γελάγανε... Ο Λυκούργος σήκωνε το ένα φρύδι. 
Η Βέρα ζήλευε... γιατί μόνο τη Λουκία... Καναροπούλα.  Εκείνη δηλαδή τί...?  Δεν ήταν κι εκείνη εγγονή -άντε δισεγγονή- του Κανάρη ?   Στο σπίτι... οι ιδέες, ατίθασες, φρέσκιες...  Η κυρα-Δέσποινα μ' αυτές τις ιστορίες την μεγάλωσε...  

Έρωτας και τιμωρία

Αβελάρδος και Ελοϊζα

   Μια  καταπιεσμένη κοινωνία στην  Ευρώπη του 12ου αιώνα, βουτηγμένες στη υποκρισία την άγνοια και το φόβο, όλες οι κοινωνικές τάξεις. Ανεξάρτητα αν είναι  ευγενείς, κληρικοί,  τεχνίτες ή δουλοπάροικοι.    1079,   εποχή των βασιλέων της Γαλλίας Λουδοβίκου ΣΤ΄ του Παχύ και Λουδοβίκου Ζ΄. 
Το γραφειοκρατικό σύστημα είναι δικέφαλο,  ένα γερό, δυνατό, στέρεο δίχτυ... Που κανείς άνθρωπος ή... θεός, έτσι νομίζεις, δεν μπορεί να ελευθερώσει την ανθρώπινη σκέψη.  
Κοσμικό και εκκλησιαστικό κατεστημένο, περιέβαλλε την κοινωνία... καταπιέζοντας τη "σκέψη".  Αναγκάζοντας τους φιλοσόφους του Μεσαίωνα να παραμένουν πιστοί στην Εκκλησία και στο Κράτος. 

Παρά το αυστηρό κλίμα, όμως, κάποιοι φιλόσοφοι με ανήσυχο πνεύμα, προσπαθούν να απελευθερωθούν από τα δεσμά του φιλοσοφικού «κανόνα» που ακολουθούσε η εποχή και αγωνίστηκαν, ο καθένας μέσα από διαφορετικές ιστορικές συνθήκες, για να προσφέρουν με τις κριτικές τάσεις τους, στην ανώτατη εκπαίδευση του Μεσαίωνα, την πανεπιστημιακή ελευθερία. 

Εδώ σ' αυτό το περιβάλλον θα γνωρίσουμε τον Πέτρο. 

Μια περίπτωση φιλοσόφου, με ανεξάντλητη μαχητική δύναμη, ο οποίος στα 25 του χρόνια είχε ήδη αποκτήσει τεράστια φήμη.

Πρωτότοκος γαρ η  οικογένεια περίμενε από αυτόν να συνεχίσει την μικρή οικοτεχνία όπλων.  

Αργότερα "χτενίζοντας" με τη μνήμη του  εκείνη την εποχή, που άλλοι έκαναν σχέδια για τη ζωή του διαφορετικά από τα δικά του,  σε ένα σύγγραμα του με πολλή σαφήνεια σε δυο γραμμές ακουμπάει όλη τη πνευματική του δίψα... 

«...και καθώς προτιμούσα την πανοπλία των διαλεκτικών επιχειρημάτων και τα κληροδοτήματα της φιλοσοφίας, αντήλλαξα άλλα όπλα αντ’ αυτών, τρέφοντας μεγαλύτερο σεβασμό για την ακαδημαϊκή διαμάχη, παρά για τα τρόπαια του πολέμου».

Στο Λε Παλέ, ένα μικρό χωριό 10 μίλια ανατολικά της Ναντς στην Βρετάνη, έκανε τα πρώτα του βήματα  ο μικρός Πέτρος.  Οι εύποροι ευγενείς γονείς του, και ο πατέρας του περισσότερο, από νεαρή ηλικία τον παρότρυνε  στα γράμματα και τις καλές τέχνες, για μια ολοκληρωμένη καλλιέργεια που τη θεωρούσε απαραίτητη να έχει ο πρώτος του γιός έστω κι αν τα σχέδια του του πατέρα ήταν η στρατιωτική καριέρα. 

Το μυαλό του στα δύο. Η ζωή του στα δύο... Κομμένο μήλο... έτοιμο να ξεφλουδιστεί.  

Το ένα κομμάτι απέναντι στο άλλο, και η καρδιά του καρπού, με το αναπαραγωγικό του σύστημα ξεγυμνωμένο να  κοιτάζει το ένα το άλλο δυστυχισμένο, λες, που το χώρισαν.

Δεν ξέρει τι όνομα να δώσει στις σκέψεις που τον περιόριζαν με  ένα σωρό πρέπει. 

Συνειδητοποίηση των υποχρεώσεων του ?  Ευγνωμοσύνη στη σπορά του, στους γεννήτορες του ? Ήταν λογική, υπευθυνότητα ? Ήταν μια συντηρητικότητα του μυαλού του, πιο δυνατή από αυτόν, που δεν μπορούσε να ξεφύγει ?   

Η καρδιά του, όμως, ακριβώς όπως του κομμένου μήλου, τραυματισμένη τον τράβαγε κι αυτή προς τη μεριά της.  Σκέψεις, καυτές,  φωνές, εσωτερικές... Έβλεπε αλλιώς τα πράγματα,  αυτό ήταν όλο.  Το έλεγε συχνά στο εαυτό του για να  ηρεμεί.   

Γοητεύτηκε από την διαλεκτική και μυήθηκε στην λογική του Αριστοτέλη.
Η εμμονή του πατέρα του  για να έχει ένα στρατιωτικό μέλλον γίνεται πλέον αφόρητη, αλλά για τον Πέτρο είναι αδύνατον να προδώσει το όνειρό του... 
Προτίμησε τον ακαδημαϊκό κλάδο.  Τα ταξίδια σε όλη την Γαλλία πολλά, γνώρισε ανθρώπους και ανθρώπους. Συνομίλησε και μοιράστηκε πνευματικά προϊόντα που πλούτισαν στην ανταλλαγή. Αργότερα του δώσανε τον τίτλο του Περιπατητικού.

Η σφοδρή σύγκρουση στο Παρίσι, με τον διασημότερο καθηγητή του, Γουλιέλμο ντε Σαμπώ, εξ αιτίας της ανάγκης του να "γκρεμίσει τα είδωλα" του δογματισμού, τον οδηγούν σε αντιδικίες... 
 Η αμφισβήτηση είναι αμαρτία. Αντικρούοντας αρκετές δογματικές απόψεις του δασκάλου του, μπερδεύεται σε αντιπαραθέσεις, στις οποίες αρκετές φορές υπερέχει εξαιτίας των ορθών επιχειρημάτων του...  δεν κομπάζει, αλλά ενισχύεται η αυτοπεποίθησή του. 

Είναι η στιγμή που συνειδητοποιεί ότι έχει αρχίσει να ζει τ' όνειρό του. Αποφασίζει  να περάσει στη διδαχή.   Στη πόλη Μελέν, που αρχίζει να διδάσκει, οι νέες ιδέες του, εξοργίζουν  έναν παλιό δάσκαλό του, που  αποπειράται να υπονομεύσει τους μαθητές του του νεαρού διδασκάλου.   

Με το πόλεμο του, ο πρώην δάσκαλος το μόνο που κατάφερε ήταν να χαρίσει στον μέχρι τώρα μαθητή του, περισσότερους υποστηρικτές... 

Ή μήπως,  η αλήθεια είναι, ότι η αιτία της επιτυχίας του νεαρού Αβελάρδου και της διδασκαλείας του, ήταν, ακριβώς αυτές οι νέες ιδέες... "τα καινά δαιμόνια",  που ενθουσίαζαν  τους μαθητές και δημιουργούσε οπαδούς ?

Ιδρύει  μια σχολή στο Κορμπέιγ και αφοσιώνεται  στο έργο του με όλες του τις δυνάμεις μέχρι «τελικής πτώσεως»:

«... καθώς απέκτησα μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, μετέφερα τις τάξεις μου στην Κορβίγη, η οποία βρίσκεται πιο κοντά στο Παρίσι, δίνοντας με αυτή μου την ενέργεια αφορμή για περισσότερους ρητορικούς διαξιφισμούς.  Λίγο αργότερα κατέρρευσα σωματικά,  ως αποτέλεσμα του υπερβάλλοντος ζήλου μου για τη μελέτη,  και αναγκάστηκα να επιστρέψω στην πατρίδα μου και, καθώς για πολλά χρόνια βρισκόμουν εκτός Γαλλίας, τα άτομα τα οποία προσείλκυε η μελέτη της διαλεκτικής, αποζητούσαν με ακόμη μεγαλύτερο πάθος τη διδασκαλία μου».

Ο Αβελάρδος επιστρέφει στο Παρίσι, είναι ο θριαμβευτής. Διαμορφώνει μια ήρεμη και συνετή ζωή βασισμένη σε φιλοσοφικές συζητήσεις.  Είναι 39 ετών το 1118...

Κι εκεί, επάνω στην "ήσυχη λιμνούλα" που ανασαίνουν οι σκέψεις του, εκεί που ακουμπά την ύπαρξη του... ένα βότσαλο ή πέτρα καλύτερα... όχι, όχι κοτρώνα, ναι, μια κοτρώνα σκάει με δύναμη... 

Η ανηψιά του γέροντα εφημέριου Φυλμπέρ, Ελοΐζα Héloise Fulbert, ένας ανθός μόλις 15 ανοίξεων,  μια δροσερή μορφωμένη ύπαρξη,  με καλλιεργημένο νου,  γεννημένη, λες, μόνο...  γι αυτόν, βρίσκεται μπροστά στον φιλόσοφο.   Η επιλογή του γέροντα θείου της να εμπιστευθεί τον Αβελάρδο για την μόρφωση της ήταν ατυχώς καθοριστική.

Ο έρωτας δεν είναι κεραυνοβόλος, είναι όμως αναπόφευκτος. Ξετυλίγεται μέσα από κοινές φιλοσοφικές αναζητήσεις. Η προσέγγιση της "ελληνικής σκέψης" μοιραία... Μιλάνε για την ανυπέρβλητη υπεροχή της αναζήτησης των Ελλήνων προσωκρατικών φιλοσόφων... των "απαγορευμένων" του καθολικισμού. 

Για την ισορροπία μεταξύ πίστης και λογικής... Είναι η εποχή που η εξέταση παντός φιλοσοφικού ζητήματος συγκρούεται έντονα με τον «μυστικισμό».  Οι φράσεις που ανταλλάσσουν είναι η μια, συμπληρωματική της άλλης. 

Οι συλλογισμοί τους σφραγίζονται από την "ελεύθερη διαλεκτική".  Είναι θύελλα που συμπαρασύρει τα πάντα στο πέρασμα της.  Η πνευματική επαφή μεταξύ δασκάλου και μαθήτριας είναι μαγική... Τα μάτια τους, πηγή σπινθήρων, βάζουν φωτιά !

Η ωριμότητα βρίσκει μια φρέσκια,  άγουρη νιότη, και η μεστή παιδικότητα... βρίσκει ένα μυστηριακό χάδι γνώσης και κατανόησης για τα πάντα... ! Έτσι νομίζει... έτσι είναι !

Είναι μια φωτιά που ζητάει να βρει το δρόμο της !  Δεν αργεί η πνευματική τους σχέση να ολοκληρωθεί... Κρυφά, στο σπίτι του εφημέριου. 

«....ενωθήκαμε κάτω από την ίδια στέγη...   Με την πρόφαση πως μελετούμε περνούσαμε ώρες ολόκληρες μέσα στη γλύκα του έρωτα...  Τα φιλιά μας ήσαν περισσότερα από τα λόγια μας...   Τα χέρια μου πιο πολύ ζητούσαν την αγκαλιά της παρά τα βιβλία...   Ο έρως γέμιζε τα βλέμματά μας».

Ο έρωτας μεταξύ του Αβελάρδου και της Ελοΐζας είναι  δυνατός και έγινε σταδιακά κοινό μυστικό σε όλους εκτός από τον θείο της. 

Επικίνδυνες διαστάσεις παίρνουν τα πράγματα όταν η μικρή μέσα στο μεταξωτό κουκούλι του έρωτα... αρχίζει να καταλαβαίνει ότι μέσα της κάτι συμβαίνει...  Στα σπλάχνα της μαθήτριας του φιλοσόφου αρχίζει να μεγαλώνει ένας νέος άνθρωπος, θα γεννούσαν ένα παιδί !

Ένας  Γολγοθάς ξεκινάει...  

Ο Αβελάρδος μεταφέρει κρυφά την αγαπημένη του στη Βρετάνη.  Την αφήνει μόνη...  

Μέσα του δικαιολογείται... Θάθελε να είναι δίπλα της...   αλλά δεν πρέπει, έτσι λέει στον εαυτό του και ησυχάζει.

Στη Βρετάνη, η Ελοΐζα φέρνει στον κόσμο τον Πέτρο-Αστρολάβο.  

Για να σβήσει τη ντροπή, ο Αβελάρδος ζητάει από την Ελοΐζα να τον παντρευτεί. 

Αυτή αρνείται, συμβουλεύοντάς τον ότι ο γάμος θα ήταν εμπόδιο στην φιλοσοφική του καριέρα, όπως και η ανατροφή μικρών παιδιών. 

 «...δεν θα μπορέσεις να φροντίζεις και τη σύζυγο και τη φιλοσοφία.  Πώς θα συμβιβάσεις τις υποχρεώσεις τού καθηγητή και του υπηρέτη, της βιβλιοθήκης και της κούνιας, της πένας και της διάστρας;   Έχεις ανάγκη να συγκεντρωθείς στους φιλοσοφικούς σου στοχασμούς.   Θα μπορέσεις να ανεχτείς τα κλάματα του μωρού, τα νανουρίσματα της τροφού, τον συνεχή θόρυβο του υπηρετικού προσωπικού; ....  

.....  Πώς θα αντέξεις τις βρωμιές που κάνουν διαρκώς τα μικρά παιδιά;   Οι πλούσιοι μπορούν γιατί έχουν ένα παλάτι ή ένα μεγάλο σπίτι που τους επιτρέπει να απομονωθούν, τα πλούτη τους επαρκούν για όλα τα έξοδα και δεν χρειάζεται να σταυρώνονται καθημερινά για τις υλικές ανάγκες.  

Οι διανοούμενοι δεν βρίσκονται στην ίδια θέση και όσοι ασχολούνται με χρήματα και υλικές ανάγκες δεν μπορούν να αφοσιωθούν στο έργο του θεολόγου ή του φιλοσόφου».

Αυτός της απαντάει ότι είναι έτοιμος για όλα.     Αποφασίζουν να κάνουν μυστικό γάμο στον οποίο παρευρίσκεται και ο Φυλμπέρ, θείος της Ελoΐζας, που επέμενε συνεχώς να γνωστοποιηθεί ο γάμος τους...   για να  εξευτελίσει τον ίδιο τον Αβελάρδο, για την πράξη του... ?    Εκ των υστέρων, δόθηκε η ερμηνεία  ότι ήταν ύποπτη αυτή η εμμονή του θείου και βέβαια δεν αποσκοπούσε στην «πατρική» ικανοποίησή του αλλά στη μείωση του κύρους του Αβελάρδου !

Η τρυφερή, ευαίσθητη, Ελοΐζα, τρέμοντας τον κοινωνικό διασυρμό, παίρνει μια σκληρή απόφαση...  συμφωνεί και ο Πέτρος.  Η  Ελοΐζα φεύγει.  Ντύνεται  μοναχή στο μοναστήρι του Αρζαντέιγ, έχουν συνεννοηθεί να μείνει μέχρι να κοπάσουν τα σχόλια. 

Ο γέροντας εφημέριος είναι έξαλλος, γεμάτος οργή καταστρώνει σχέδιο...  είναι πια σίγουρος ότι  ο σατανικός φιλόσοφος τους  εξαπάτησε... και αυτό δεν μπορεί να το αφήσει έτσι. 

Πλησιάζει έναν υπηρέτη του φιλοσόφου, τον κάνει συμμέτοχο στο σχέδιό του και παρ' όλη τη φρίκη του ο άνδρας  συμφωνεί να διευκολύνει τον εφημέριο να πραγματώσει την εκδικητική του μανία...   και βέβαια  πληρώνεται  αδρά για τις υπηρεσίες του.

Με την άνεση που είχε στο σπίτι του κυρίου του, ο υπηρέτης, μία νύχτα, σε ανύποπτο χρόνο, διευκολύνει τον εφημέριο  και την παρέα του, να εισβάλουν στο σπίτι του Αβελάρδου, και την ώρα που κοιμάται...   οι μπράβοι του διψασμένου για εκδίκηση  θείου, αφαιρούν ....  κάθε ίχνος ανδρισμού ευνουχίζοντάς τον ! 

Δεν σταματούν όμως, δεν τους φτάνει...  Το ξημέρωμα τον διασύρουν ακρωτηριασμένο μπροστά στον κόσμο που είχε μαζευτεί....  Ο φιλόσοφος αναγκάζεται  να αποσυρθεί ντροπιασμένος στο αβαείο του Σαιν Ντενί.

Το ζευγάρι ζει σε χωριστά μοναστήρια για τα επόμενα 20 χρόνια, δεν συναντιέται παρά μόνο για μία και μοναδική φορά και επικοινωνεί μόνο με παθιασμένες επιστολές.

Το πάθος του Αβελάρδου για τη μελέτη επουλώνει σιγά σιγά τα τραύματά του. Οι μαθητές του τον παρακαλούσαν να ξαναρχίσει τη διδασκαλία του. Γράφει την πρώτη πραγματεία περί θεολογίας.  Η μεγάλη επιτυχία που σημειώνει είναι πρόκληση για τους αντιπάλους του. 

Η διδασκαλία του ανησύχησε την Καθολική Εκκλησία, ειδικότερα όταν κηρύτει το περίφημο, 

"...η αμφιβολία είναι η αφετηρία που οδηγεί στην έρευνα" 

Η κατάσταση οξύνεται,  όταν διδάσκει,  ότι η αμαρτία υπάρχει μόνο όταν συντρέχει κακή και δόλια πρόθεση... Αυτό βέβαια είναι η απάντηση του στην κατηγορία του αιρετικού, που φρόντισε η εκκλησία να του αποδώσει... 

"...αφού αρνιόταν το προπατορικό αμάρτημα  θεωρήθηκε αιρετικός". 

Συνέπειες των θεωριών του υπήρξαν οι αλλεπάλληλες διώξεις και τα βασανιστήρια στα οποία πρωταγωνιστής υπήρξε ο δεινότερος πολέμιός του,  Βερνάρδος του Κλαιρβώ, 
ο οποίος ανακηρύχθηκε «άγιος» από την Καθολική Εκκλησία. 

Ο Άγιος Βερνάρδος τον κατεδίωκε έως ότου συνεκλήθη Σύνοδος στη Σουασόν όπου ο μεγάλος φιλόσοφος καταδικάστηκε ως επικίνδυνος αιρετικός. 

Τα βιβλία του καίγονται στην πλατεία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη. Ο φιλόσοφος, ψυχικό ράκος, καταφεύγει στο μοναστήρι του Κλυνύ όπου στις 21 Απριλίου του 1142 ελευθερώνεται  η σκέψη του, η ψυχή του, από το σάρκινο ρούχο που τόσο πολύ πόνο τον φόρτωσε... 

Η Ελοΐζα ζει ακόμη 20 χρόνια. Η τελευταία  της επιθυμία ήταν να θαφτεί δίπλα στον Πέτρο της που τόσο λάτρεψε...  παράκληση που δεν εισακούεται.


Η φήμη του ζευγαριού και του έρωτά τους γιγαντώνεται μέσα στους αιώνες και σύμφωνα με μία εκδοχή, η Ιωσηφίνα Βοναπάρτη συγκινημένη από την τραγική τους ιστορία αποφασίζει, 700 χρόνια μετά το θάνατό τους, να μεταφερθούν τα οστά τους και να θαφτούν επιτέλους μαζί. Ο κοινός τους τάφος χτίζεται στο Κοιμητήριο του Père Lachaise στο Παρίσι και έχει πλέον μετατραπεί σε σύμβολο της αιώνιας αγάπης.

Το μικρόβιο της κακίας, που τόσο προσβάλλει τα περισσότερα μέλη της κοινωνίας, με ή χωρίς μόρφωση, βασάνισαν με τον πιο σκληρό τρόπο αυτόν τον διανοούμενο που τόσα πολλά πρoσέφερε σε μια σκοτεινή εποχή δίχως να ζητήσει ανταλλάγματα, μα έχοντας στην καρδιά βαθιά μια μονάχα επιθυμία:   να ζήσει το μεγαλείο του έρωτα. 

Αυτό το υπέροχο συναίσθημα που χαρίζει στον άνθρωπο φτερά. Που τον οδηγεί σε πρωτόγνωρα μονοπάτια ευτυχίας. Που κάθε άνθρωπος έχει την ανάγκη και το δικαίωμα να ζήσει.

__________________________________________________________


Ο Αβελάρδος δεν ήταν απλώς ένας μορφωμένος άνδρας που καταπιάστηκε με τη φιλοσοφία τη σκληρή περίοδο του Μεσαίωνα. Ήταν μέγας υπέρμαχος της διαλεκτικής και πολλοί ιστορικοί των νεώτερων χρόνων τον χαρακτήρισαν ως τον μεγαλύτερο ελευθερόφρονα του Μεσαίωνα, ως πρόδρομο του Γάλλου διαφωτιστή Ρουσσώ και του Γερμανού φιλοσόφου Καντ (ιδρυτή της κριτικής φιλοσοφίας).

Με πρωτοφανή απλότητα κάνει εισαγωγή στην έλλογη σκέψη το 1122 μ.Χ. με τα έργα του «Εγχειρίδιο περί Λογικής για Αρχάριους» (Logica ingredientibus), και «Ναι και Όχι» (Sic et Non). Την ίδια διάθεση διατηρεί και στο έργο του «Ηθικά ή Γνώθι σαυτόν» (Ethica seu scito te ipsum) όπου στέκεται στον όρο αμαρτία με ψυχαναλυτική διάθεση. 

Τη σκληρή, βάρβαρη θα λέγαμε, εκείνη εποχή, όπου ένας κατάλογος αμαρτημάτων με τις αντίστοιχες ποινές είχε πλήρη και πιστή εφαρμογή, ο Αβελάρδος βοήθησε στη μεταβολή αυτής της τιμωρού στάσης απέναντι στην αμαρτία, δίνοντας περισσότερη σημασία στον άνθρωπο και στην πρόθεσή του να μετανοήσει. Όπως γράφει «η μεταμέλεια της καρδιάς εξαλείφει το αμάρτημα, δηλαδή την περιφρόνηση προς τον Θεό ή τη σύμφωνη γνώμη για το κακό. Γιατί το έλεος του Θεού, που εμπνέει αυτή τη μεταμέλεια, δεν συμβιβάζεται με το αμάρτημα».

Ήταν ένας επικίνδυνος ανθρωπιστής....  στο έργο του 

«Διάλογος ανάμεσα σ’ ένα φιλόσοφο (ειδωλολάτρη),  έναν Εβραίο και έναν Χριστιανό»,

που αρχίζει να γράφει τους τελευταίους μήνες της ζωής του στο Κλυνύ,  εντυπωσιάζει η προσπάθειά του να αναδείξει το κοινό στοιχείο που χαρακτηρίζει τις τρεις θρησκείες οι οποίες, κατά τον Αβελάρδο, αντιπροσώπευαν το ύψιστο της ανθρώπινης σκέψης και την αναγνώριση κάθε ανθρώπου ως υιού του Θεού.

Βιβλιογραφία
• Η Δυτική Ευρώπη κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, Απ. Β. Δασκαλάκη, Αθήνα 1959.
• Η Αρχαιοελληνική συμβολή στη διαμόρφωση της Ευρώπης του Μεσαίωνα, Γιώργος Σ. Μάρκου, Περίπλους.
•Οι διανούμενοι στο Μεσαίωνα, Ζακ Λε Γκοφ, Κέδρος.
• Η γυναίκα και ο πολιτισμός του Μεσαίωνα, Άννα Σταματελάτου, Αθήνα 1966.
• Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν «Ηλίου».

  Scholeio.com  

Ταξιδεύει ελεύθερος πια ο Οδυσσέας Χατζόπουλος

Δεν έχουμε 

άλλο χώρο

Ο Οδυσσέας Χατζόπουλος έφυγε. Έτσι απλά. 

   Έφυγε κυριολεκτικά από τη ζωή γιατί δεν ήθελε να συνεχίσει. 

Επειδή το τελευταίο μοντέλο που άλλοι είχαν επιλέξει για εκείνον δεν του άρεσε. 

   Επειδή δεν γούσταρε άλλο αυτή την συνεχιζόμενη υποχρεωτική υποβάθμιση της ανθρώπινης ζωής και των αξιών της.

   Είτε το πιστεύετε είτε όχι κι επειδή θα μου τα έχωνε εάν το έκρυβα, έφυγε επειδή βαρέθηκε όλο το φάσμα του πολιτικού γίγνεσθαι με το οποίο η ζωή του από διαφορετικούς δρόμους ήταν άρρηκτα συνδεδεμένη.

Πως Διοικείς τους Έλληνες, Ένα Μεγάλο Ψέμα ή Ένας Καθρέφτης να δούμε αυτό που δεν θέλουμε ?

   "Πρόσεξε αυτούς τους παλικαράδες της πολιτικής, που δεν καταλαβαίνουν ότι είναι γελοίο να έχεις το ύφος του δυνατού και του τρανού, όταν από καιρό έχεις πάψει να είσαι. 

Καθώς τρέφονται από την οπτασία των περασμένων τους μεγαλείων και δεν μπορούν να συμμορφωθούν με τις σημερινές τους διαστάσεις, πολύ θα σε ταλαιπωρήσουν με την αξίωσή τους να μην επεμβαίνεις στα πράγματα της πόλης τους."

 Χρονικό: Η Αποκατάσταση της Αλήθειας 

«Οξυρρύγχειοι Πάπυροι»: Όταν οι Διανοούμενοι 
παίζουν με τους Αστικούς Μύθους

   "Ποτέ, μα ποτέ δεν θέλησα να σου πω ότι λείπει η πολιτική σκέψη από την Ελλάδα.  Απεναντίας πιστεύω πως αφθονεί, περισσότερο μάλιστα απ’ όσο φαντάζεται όποιος βλέπει τα πράγματα από έξω.

   Μόνο που δεν μας είναι αισθητή η παρουσία της , γιατι οι άνδρες που την κατέχουν φθείρονται ο ένας από τον άλλον σε μιαν αδιάκοπη πεισματική και το πιο συχνά , μάταιη σύγκρουση.

Εάν λείπει κάτι των Ελλήνων πολιτικών, δεν είναι ούτε η δύναμη της σκέψης, ούτε η αγωνιστική διάθεση.

   Στο χαρακτήρα, στο ήθος φωλιάζει η αρρώστια.  

   Φωλιάζει στην άρνησή τους να δεχθούν να εξαφανίσουν το άτομό τους για την ευόδωση ενός ομαδικού έργου."

   Τα παραπάνω είναι παρμένα από τις επιστολές που βρέθηκαν σε παπύρους της αρχαίας Αιγυπτιακής πόλης Οξύρρυγχος και ήταν μέσα στις ανακαλύψεις των αρχαιολόγων Bernard Pyne Grenfell και Arthur Surridge Hunt.

   Τις έφερε στο φως ο καθηγητής (και μετέπειτα πρόεδρος της Δημοκρατίας) Κωνσταντίνος Τσάτσος.

   Οι φοβερές αυτές επιστολές έκαναν το γύρο του κόσμου, ενημερώθηκε η διεθνής επιστημονική κοινότητα, μπήκαν αντίτυπα σε όλες τις βιβλιοθήκες, έγιναν βιβλιογραφία σε πολλές σοβαρές και επίσημες δημοσιεύσεις και, ήταν τέτοιο το κύρος του Κ. Τσάτσου, που πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι που κάποιοι άρχισαν να αναρωτιούνται ποιός ήταν αυτός ο Μενένιος Άππιος, πότε ακριβώς έζησε και ποιές ήταν οι ιστορικές παραπομπές που τον ανέφεραν. 

   Η έρευνα αυτή δεν βρήκε καμία απάντηση και έτσι οι πιέσεις μεταφέρθηκαν στον ίδιο τον Τσάτσο .

   Εδώ είναι διαφωτιστική η επιστολή του Στέλιου Παπαθεμελή

Κύριο

Παντελή Σαββίδη,

EΡΤ3

Ενταύθα

Στην εκπομπή σας της 29/10 αναμεταδώσατε αποσπάσματα από επιστολές κάποιου Μενένιου Αππίου,  Ρωμαίου συγκλητικού που αναφέρονται στο πολιτικό ήθος και τον χαρακτήρα των Ελλήνων.

Διέλαθε της προσοχής σας, καθώς και εκείνης των πανεπιστημιακών συνομιλητών σας ότι τόσο ο Μενένιος Άππιος όσο και οι επιστολές του είναι πλάσμα της φαντασίας του αειμνήστου Κωνσταντίνου Τσάτσου.

Ο Τσάτσος είχε δημοσιεύσει τα κείμενα αυτά στο περιοδικό ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ του 1954. Τα αναδημοσίευσε επίσης στη Β? σειρά των Αφορισμών και Διαλογισμών του (Βιβλιοπωλείο της Εστίας β? έκδ. 1970 σελ.243 έπ.) με τον τίτλο «Οξυρρύγχειοι Πάπυροι».

Εκεί ο συγγραφέας περιγράφει ότι πέρασε τάχα από την Αθήνα ένας παλιός συμφοιτητής του τότε Καθηγητής Πανεπιστημίου σε χώρα του Βορρά που τον πληροφόρησε ότι κάπου στην Αίγυπτο στην αρχαία Οξύρρυγχο, το σημερινό Μπενεζέ, βρέθηκαν πάπυροι σε λατινική γλώσσα που περιείχαν απόψεις του εν λόγω Μενένιου για τους Έλληνες.

Το δημιούργημα της φαντασίας του Κ.Τ. υπήρξε εξαιρετικά πειστικό, έγινε δεκτό χωρίς επιφυλάξεις. Τριάντα χρόνια μετά, τον Μάϊο του 1983, προκλήθηκε μια έντονη αμφισβήτηση της γνησιότητας των Οξυρρύγχιων Παπύρων από τις στήλες της «Καθημερινής» και της «Εστίας» οπότε τότε παρενέβη ο Κ.Τσάτσος και ομολόγησε («Καθημερινή 27/5/1983) ότι οι «Οξυρρύγχειοι Πάπυροι» είναι «ολόκληρο κατασκεύασμα δικό του».

Προς παρηγορίαν σας, ακόμη και ο κορυφαίος ιστορικός του Νέου Ελληνισμού ο μακαρίτης Καθηγητής Απόστολος Βακαλόπουλος στο βιβλίο του «Ο Χαρακτήρας των Ελλήνων» είχε αποδεχθεί ως αληθινούς τους παπύρους και τον Μενένιο (πρβλ. την μαρτυρία του σε νεότερη έκδοση του «Χαρακτήρα των Ελλήνων» εκδόσεις ΗΡΟΔΟΤΟΣ χ.χ.σ.34 υποσ. 32).

Θεσσαλονίκη 30/10/08

Στέλιος Παπαθεμελής

   Βεβαίως η ομολογία του Τσάτσου καθώς και η επιστολή Παπαθεμελή δεν έγιναν τόσο γνωστές όσο η ανακοίνωση περί Μενένιου Αππιου, ακόμα και σήμερα υπάρχει στο διαδίκτυο πληθώρα αναφορών που θεωρούν τις επιστολές αυθεντικό γεγονός, γράφονται άρθρα, γίνονται εργασίες κλπ κλπ.

Πώς όμως εμπνεύστηκε ο Τσάτσος το φανταστικό όνομα ;

   Υπάρχει ένα κείμενο του William Shakespeare γραμμένο μεταξύ 1605 και 1608 με τίτλο Coriolanus, στηριγμένο στη ζωή του Ρωμαίου στρατηγού Gaius Marcius Coriolanus. Ενας από τους πρωταγωνιστές είναι ο συγκλητικός Agrippa Menenius Lanatus, ο οποίος, μεταξύ των άλλων, είχε σαν σύμβουλο τον κακότροπο Appius Claudius Sabinus.

Ενδεχομένως λοιπόν ο Τσάτσος διάλεξε μέσα από αυτή την ιστορία το αληθοφανές όνομα του φανταστικού του ήρωα και έφτιαξε μία από τις ευφυέστερες εξαπατήσεις όλων των εποχών.

Για την επαλήθευση των παραπάνω δείτε και στο τεύχος 1691 (Χριστούγεννα 1997) της Νέας Εστίας την αναφορά του Αντώνιου Γ. Δροσόπουλου “Δύο ανθύπατοι για τους Ελληνες και τους πολιτικούς τους”

http://www.ekebi.gr/magazines/flipbook/showissue.asp?file=171536&code=0030

http://dimitristsokakis.blogspot.gr

Οξυρρύγχειοι Πάπυροι Ι - V 

   Οι πάπυροι βρέθηκαν στην τοποθεσία Οξύρρυγχος, εξ’ ου και το όνομα του τίτλου. 

   Ο Μενένιος Άππιος ήταν Ρωμαίος συγκλητικός και χρημάτισε μία περίοδο κυβερνήτης της Αχαϊας. Τον διαδέχτηκε ο φίλος του Ατίλιο Νάβιο που είχε στην αρχή δυσκολίες προσαρμογής. Ετσι, Μενένιος του έστελνε κατά καιρούς διάφορες επιστολές στις οποίες περιέγραφε τους Ελληνες και τις συνήθειές τους.

   Το πόσο οι περιγραφές του Μενένιου ταίριαζαν με σημερινά ιδιώματα των Ελλήνων έκανε μεγάλη εντύπωση.  Ας δούμε μικρά αποσπάσματα :

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΡΩΤΟ

   Κερδίσαμε αγαπημένε Ατίλιε τον κόσμο με τις λεγεώνες μας, αλλά θα μπορέσουμε να τον κρατήσουμε μονάχα με την πολιτική τάξη που θα του προσφέρουμε. Διώξαμε τον πόλεμο στις παρυφές της γης. Από τον Περσικό κόλπο, ως την Μαυριτανία και από την γη των Αιθιόπων ως την Καληδονία, αδιατάρακτη βασιλεύει η ρωμαϊκή ειρήνη.
    Δύσκολο φαίνεται να εξηγήσει κανείς, πως μια πόλη έφτασε να κυβερνά την οικουμένη. Μέσα στους λόγους όμως που θα αναφέρονταν για μια τέτοια εξήγηση θα έπρεπε πρώτος να ήταν ετούτος.

   Καταλάβαμε καθαρά και έγκαιρα πως υποτάσσοντας ξένους λαούς αναλαμβάνουμε μιαν ευθύνη για την ευημερία τους. Τούτη η συνείδηση της ευθύνης διακρίνει τους βαρβάρους κατακτητές από τους κοσμοκράτορες. 
   Μονάχα ο Αλέξανδρος πριν από μας είχε την συνείδηση τούτης της ευθύνης. Ευτυχώς για την δόξα της Ρώμης, πέθανε νέος,  γιατί  αλλιώς θα ήτανε οι Έλληνες σήμερα οι άρχοντες του κόσμου. 

   Αλίμονο στους λαούς όταν τις προσπάθειές τους τις ενσαρκώνουν μονάχα σε μεμονωμένα άτομα που περνούν και όχι σε ανθρώπινες κοινότητες, σε θεσμούς που αντέχουν στην ροή των πραγμάτων και σηκώνουν άνετα τον όγκο των πολύχρονων έργων. Έχουμε την σοφία να μην θέλουμε να είμαστε δυσβάσταχτοι εκμεταλλευτές των λαών που υποτάχτηκαν στην εξουσία μας.

   Αλλά δεν φτάνει να τους χαρίζουμε την ειρήνη και τάξη, γιατί αυτά είναι αρνητικά στοιχεία, είναι όροι, δεν αποτελούν την ουσία της ευδαιμονίας των ανθρώπων. Θα έπρεπε και της φιλοσοφίας και της ποίησης τα δώρα να σκορπούσαμε στις χώρες που κυβερνούμε. 
   Το μέγα όμως τούτο έργο είμαστε άξιοι να το κάνουμε μόνο στις δυτικές επαρχίες, γιατί  εκεί που βρίσκεσαι εσύ, οι Έλληνες το επιτελούν ακόμη σήμερα καλύτερα από μας. Ας επαναλάβουμε και εμείς την δυσάρεστη ομολογία του Οράτιου Φλάκκου: 

Graecia capta, ferum victorem cepti, et artes intulit agresti Latio.

   Η κατακτημένη Ελλάδα κατέκτησε τον άξεστο νικητή, και εισήγαγε στο αγροίκο Λάτιο την παιδεία.
(Η κατάστασις αυτή όμως είχε τις παρενέργειές της. Ήταν τέτοια η ελληνική υπεροχή, ώστε προεκάλεσε και αίσθημα μειονεξίας στους Ρωμαίους, το οποίο εκδηλώθηκε με την καλλιέργεια πνεύματος υποτιμήσεως των Ελλήνων και των πολιτιστικών αγαθών τους.)

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ

   Μάθε φίλτατέ μου Ατίλιε, πως όσοι θέλουν να είναι κοσμοκράτορες, πρέπει να έχουν νοοτροπία πατρικίων και όχι νοοτροπία ιππέων.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΡΙΤΟ

   Ο Έλληνας είναι πιο εγωιστής από εμάς και συνεπώς από όλα τα έθνη του κόσμου. Το άτομό του είναι «πάντων χρημάτων μέτρον» κατά το ρητό του Πρωταγόρα. 

   Αδέσμευτο, αυθαίρετο και ατίθασο, αλλά και αληθινά ελεύθερο, ορθώνεται το «εγώ» των Ελλήνων. Χάρις σε αυτό σκεφθήκανε πηγαία, πρώτοι αυτοί, όσα εμείς αναγκαζόμαστε σήμερα να σκεφθούμε σύμφωνα με την σκέψη τους. Χάρις σε αυτό βλέπουν με τα μάτια τους και όχι με τα μάτια εκείνων που είδαν πριν από αυτούς. 
   Χάρις σε αυτό η σχέση τους με το σύμπαν, με τα πράγματα και τους ανθρώπους δεν μπαγιατεύει, αλλά είναι πάντα νέα, δροσερή και το κάθε τι, χάρις σε αυτό το «εγώ» αντιχτυπάει σαν πρωτοφανέρωτο στην ψυχή τους.

   Είναι όμως και του καλού και του κακού πηγή τούτο το χάρισμα. Το ίδιο «εγώ» που οικοδομεί τα ιδανικά πολιτικά συστήματα, αυτό διαλύει και τις πραγματικές πολιτείες των ανθρώπων. Και ήρθανε καιροί όπου ο ελληνικός εγωισμός ξέχασε την τέχνη που οικοδομεί τους ιδανικούς κόσμους, αλλά δεν ξέχασε την τέχνη που γκρεμίζει τις πραγματικές πολιτείες. 
   Και εμείς τους συναντήσαμε, καλέ Ατίλιε, σε τέτοιους καιρούς και γι αυτό η κρίση μας γι αυτούς συμβαίνει να είναι τόσο αυστηρή που κάποτε καταντά άδικη.

   Αλλά και πώς να μην είναι; Η μοίρα μας έταξε νομοθέτες του κόσμου και το ελληνικό άτομο περιφρονεί τον νόμο. Δεν παραδέχεται άλλη κρίση δικαίου παρά την ατομική του, που δυστυχώς στηρίζεται σε ατομικά κριτήρια. 
   Απορείς πως η πατρίδα των πιο μεγάλων νομοθετών, έχει τόση λίγη πίστη στον νόμο. Και όμως από τέτοιες αντιθέσεις πλέκεται η ψυχή των ανθρώπων και η πορεία της ζωής των. Σπάνια οι Έλληνες πείθονται «τοις κείνων ρήμασι». 

   Πείθονται μόνο στα ρήματα τα δικά τους και ή αλλάζουν τους νόμους κάθε λίγο ανάλογα με τα κέφια της στιγμής, η όταν δεν μπορούν να τους αλλάξουν, τους αντιμετωπίζουν σαν εχθρικές δυνάμεις και τότε μεταχειρίζονται εναντίον τους η τη βία η τον δόλο.

   Α! πόσο την χαίρεται ο Έλληνας την εύστροφη καταδολίευσή τους, τους σοφιστικούς διαλογισμούς που μεταβάλλουν τους νόμους σε ράκη! Ο Έλληνας έχει την πιο αδύνατη μνήμη από μας, έχει λιγότερη συνέχεια στον πολιτικό του βίο. Είναι ανυπόμονος και κάθε λίγο, μόλις δυσκολέψουν λίγο τα πράγματα, αποφασίζει ριζικές μεταρρυθμίσεις. 

Θες να σαγηνεύσεις την εκκλησία του δήμου σε μια πόλη ελληνική; Πες τους: «Σας υπόσχομαι αλλαγή» Πες τους: «Θα θεσπίσω νέους νόμους» Αυτό αρκεί. Με αυτό χορταίνει η ανυπομονησία τους, το αψίκορο πάθος του.

   Τι φαεινές συλλήψεις θα βρεις μέσα σε αυτά τα ελληνικά δημιουργήματα της ιδιοτροπίας της στιγμής! Εμείς δειλά-δειλά και μόνο με το χέρι του πραίτορα τολμήσαμε, διολισθαίνοντας μέσα στους αιώνες να ξεφύγουμε από τους άκαμπτους κλοιούς της Δωδεκαδέλτου μας και πάλι διατηρώντας όλους τους τύπους, όλα τα εξωτερικά περιβλήματα. 

   Τούτη η υποκρισία των μορφών, όταν η ουσία αλλάζει, δείχνει πόση είναι η ταπεινοφροσύνη μας μπρος σε κάθε τι που είναι θεσμός και έθος και παράδοση, πόσο το παρελθόν και η συνέχειά του βαραίνουν στην πορεία μας και πόσο δίκαια αντέχουμε αιώνες εκεί που οι Έλληνες εκάμφθησαν σε δεκαετηρίδες,

   Μέσα στους πιο πολλούς Έλληνες  άμα σκάψεις λίγο, θα βρεις ένα ισχνό υπερόπτη Κοριολανό, έναν άσημο εκδικητικό Αλκιβιάδη, ένα εγώ μεγαλύτερο από την πατρίδα. 

   Όχι βέβαια σε όλους, αλλιώς δεν θα υπήρχαν σήμερα πια ελληνικές πόλεις. Αλλά όποιος διοικεί, σαν κι εσένα, έναν λαό, πρέπει να γνωρίζει τις άρχουσες ροπές, που δεν φτάνουν βέβαια ως την φανερή ακρότητα του ωραίου Αθηναίου ή του δικού μας Γάιου Μάρκου,  αλλά τείνουν προς τα εκεί. Οι πολλοί, από χίλιους δυο λόγους, γιατί είναι πιο μικροί και πιο αδύνατοι, σταματούν στη μέση του δρόμου. Μα και μ’ αυτούς, το κακό γίνεται.

   Οι Έλληνες λίγα πράγματα σέβονται και σπάνια όλοι τους τα ίδια. Και προς καλού και προς κακού στέκουν επάνω από τα πράγματα. Για να κρίνουν αν ένας νόμος είναι δίκαιος, θα τον μετρήσουν με το μέτρο της προσωπικής τους περίπτωσης ακόμα κι όταν υπεύθυνα τον κρίνουν στην εκκλησία η στο δικαστήριο. 

   Ο Έλληνας ζητεί από τον νόμο δικαιοσύνη για την δική του προσωπική περίπτωση. Εάν τύχει και ο νόμος, δίκαιος στην ολότητά του και δεν ταιριάζει σε λίγες περιπτώσεις όπως η δική του, δεν μπορεί αυτό να το παραδεχτεί.

   Και εν τούτοις τετρακόσια χρόνια τώρα το διακήρυξε ο μεγάλος τους Πλάτων, πως τέτοια είναι η μοίρα και η φύση των νόμων, πως άλλο νόμος και άλλο δικαιοσύνη. 

   Το διακήρυξε αυτό και ο Σταγειρίτης, χωρίζοντας το δίκαιο από το επιεικές. Δεν δέχεται να θυσιάσει την δική του περίπτωση, το δικό του εγώ σε έναν νόμο σκόπιμο και δίκαιο στην γενικότητά του. 

   Έτσι είναι πολλοί στις πόλεις που τώρα πρόκειται να διοικήσεις.  Έτσι διαφορετικοί,  αν όχι από μας, όμως από τους πατέρες μας, που θεμελίωσαν το μεγαλείο της παλιάς, της αληθινής μας δημοκρατίας.

Φωτογραφία Eos Aurora

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ

   Όσο περνούν οι αιώνες, τόσο εμείς και οι λαοί που κυβερνούμε γινόμαστε περισσότερο ατομιστές, ως που μια μέρα να μαραθούμε όλοι μαζί μέσα στην μόνωση των μικρών μας εαυτών. 
   Νομίζω ότι οι Έλληνες επάνω στους οποίους εσύ τώρα άρχεις είναι πρωτοπόροι σε αυτόν τον θανάσιμο κατήφορο. 

   Δεν σου έκανε κιόλας εντύπωση καλέ μου Νάβιε, η αδιαφορία του έλληνα για τον συμπολίτη του; Όχι πως δεν θα του δανείσει μια χύτρα να μαγειρέψει, όχι πως αν τύχει μια αρρώστια δεν θα τον γιατροπορέψει, όχι πως δεν του αρέσει να ανακατεύεται στις δουλειές του γείτονα, για να του δείξει μάλιστα την αξιοσύνη του και την υπεροχή του, βοηθά ο Έλληνας περισσότερο από κάθε άλλον.

   Βοηθά και τον ξένο πρόθυμα, με την ιδέα μάλιστα, που χάρις στους μεγάλους στωικούς, πάντα τον κατέχει, μιας πανανθρώπινης κοινωνίας. Του αρέσει να δίνει στον ασθενέστερο, στον αβοήθητο. Είναι κι αυτό ένας τρόπος υπεροχής …
   Λέγοντας πως ο Έλληνας αδιαφορεί για τον πλησίον του, κάτι άλλο θέλω να πω, αλλά μου πέφτει δύσκολο να σου το εξηγήσω. Θα αρχίσω με παραδείγματα, που αν προσέξεις, ανάλογα θα δεις και εσύ ο ίδιος πολλά με τα μάτια σου.

   Ακόμη υπάρχουν ποιητές πολλοί και τεχνίτες στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Πλησίασέ τους καθώς είναι χρέος σου και πες μου αν άκουσες κανέναν από αυτούς ποτέ να επαινεί τον ομότεχνό του. Δεν χάνει τον καιρό του σε επαίνους ο Έλληνας  
   Δεν χαίρεται τον έπαινο. Χαίρεται όμως τον ψόγο και γι αυτόν πάντα βρίσκει καιρό. Για την κατανόηση, την αληθινή, αυτήν που βγαίνει από την συμπάθεια γι αυτό που κατανοείς, δεν θέλει τίποτε να θυσιάσει. Το κίνητρο της δικαιοσύνης δεν τον κινεί για να επαινέσει ότι αξίζει τον έπαινο.

   Όχι πως δεν θα ήθελε να είναι δίκαιος, αλλά δεν αντιλαμβάνεται καν την αδικία που κάνει στον άλλο. Θαυμάζει ότι είναι ο δικός του κόσμος. Κάθε άλλον τον υποτιμά ! 
   Όταν ένας πολίτης άξιος, δεν αναγνωρίζεται κατά την αξία του, λέει ο Έλληνας  αφού δεν αναγνωρίζομαι εγώ ο αξιώτερός του, τι πειράζει αν και αυτός δεν αναγνωρίζεται; 

   Ο εγωκεντρισμός αφαιρεί από τον Έλληνα την δυνατότητα να είναι δίκαιος. Μόνον όταν δημιουργηθούν συμφέροντα που συμβαίνει να είναι κοινά σε πολλά άτομα μαζί, βλέπεις την συναδέλφωση και την αλληλεγγύη. Στον κάθε Έλληνα τα ιδανικά είναι ατομικά. 
   Γι αυτό οι πολιτικές των φατρίες είναι φατρίες συμφερόντων και το ιδανικό του κάθε ηγέτη είναι ο εαυτός του.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΠΕΜΠΤΟ

   Νάβιε, ο Κάτων από καιρό έχει πεθάνει και πέθανε μαζί του και η παλιά μας δημοκρατία. Τώρα βαδίζουμε κι εμείς τον δρόμο των Ελλήνων ως που και οι δικοί μας εγωισμοί κάθε μέρα ωμότεροι και βιαιότεροι να σκεπάσουν με την πλημμυρίδα τους την Σύγκλητο και την αγορά και ολόκληρη την αθάνατη πόλη.  

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΚΤΟ

   Εδώ και δυο εβδομάδες σου έγραφα για το φυγόκεντρο εγωισμό των Ελλήνων  Δεν θυμάμαι όμως αν σου έγραψα το χειρότερο. Κινημένος από την ίδια εγωπάθεια, την ρίζα αυτή του κάθε ελληνικού κακού (ας βοηθήσουν οι θεοί να μην γίνει και των δικών μας δεινών η μολυσμένη πηγή) ο Έλληνας σε συχωράει στον συμπολίτη του καμία προκοπή. 
   Όποιον τον ξεπεράσει, ο Έλληνας τον φθονεί με πάθος και αν είναι στο χέρι του να τον γκρεμίσει από εκεί που ανέβηκε θα το κάνει.

   Μα το πιο σπουδαίο, για να καταλάβεις τον Έλληνα, είναι να σπουδάσεις τον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνει τον φθόνο του, τον τρόπο που εφηύρε για να γκρεμίζει καλύτερα. Είναι ένας τρόπος πιο κομψός από το δικό μας γέννημα σοφιστικής ευστροφίας και διανοητικής δεξιοτεχνίας. 
   Δεν του αρέσει η χοντροκομμένη δολοφονία στους διαδρόμους του παλατιού, αλλά η λεπτοκαμωμένη συκοφαντία, ένα είδος αναίμακτου, ηθικού φόνου, ενός φόνου διακριτικότερου και εντελέστερου, που αφήνει του δολοφονημένου την σάρκα σχεδόν ανέπαφη, να περιφέρει την ατίμωση και την γύμνια της στους δρόμους και στις πλατείες.

   Γιατί και την συκοφαντία, αγαπητέ μου, την έχουν αναγάγει σε τέχνη οι θαυμάσιοι, οι φιλότεχνοι Έλληνες  οι πρώτοι δημιουργοί του καλού και του κακού λόγου. Το να επινοήσεις ένα ψέμα για κάποιον και να το διαλαλήσεις, αυτό είναι κοινότυπο και άτεχνο. Σε πιάνει ο άλλος από το αυτί και σε αποδείχνει εύκολα συκοφάντη και σε εξευτελίζει.

   Η τέχνη είναι να συκοφαντείς χωρίς να ενσωματώνεις πουθενά ολόκληρη την συκοφαντία, μόνο να την αφήνεις να την συνάγουν οι άλλοι από τα συμφραζόμενα και έτσι ασυνείδητα να υποβάλλεται σε όποιον την ακούει.

   Η τέχνη είναι να βρίσκεις τον διφορούμενο λόγο, που άμα σε ρωτήσουν γιατι τον είπες, να μπορείς να πεις πως τον είπες με την καλή σημασία, και πάλι εκείνος που τον ακούει να αισθάνεται πως πρέπει να τον εννοήσει με την κακή του σημασία.

   Αυτό είναι το αγχέμαχο όπλο με το οποίο πολεμάει ο έλληνας τον έλληνα, ο ηγέτης τον ηγέτη, ο φιλόσοφος τον φιλόσοφο, ο ποιητής τον ποιητή αλλα και ο ανάξιος τον άξιο, ο ουσιαστικά αδύνατος τον ουσιαστικά δυνατό και ξένος , θα δοκιμάσεις την αιχμή τούτου του όπλου κι εσύ όπως την δοκίμασα κι εγώ. 
   Θα απορήσεις σε τι κοινωνική περιωπή βάζουν οι έλληνες τους δεξιοτέχνες της συκοφαντίας, πως τους φοβούνται οι πολλοί και αγαθοί και πως τους υπολήπτονται οι χρησμοθήρες και πως γλυκομίλητα τους χαιρετούν όταν τους συναντούν στις στοές και στην αγορά.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΒΔΟΜΟ

   Το ανυπότακτο σε κάθε πειθαρχία, η περιφρόνηση των άλλων και ο φθόνος, η αρρωστημένη διόγκωση της ατομικότητας σπρώχνουν σχεδόν τον Έλληνα να θεωρεί τον εαυτό του πρώτο ανάμεσα στους άλλους. 
   Αδιαφορώντας για όλους και για όλα, παραβλέποντας ότι γίνηκε πριν και ότι γίνεται γύρω του, αρχίζει κάθε φορά από την αρχή και δεν αμφιβάλλει πως πορεύεται πρώτος τον δρόμο το σωστό. Ταλαιπωρεί από αιώνες την ελληνική ζωή η υπέρμετρη εμπιστοσύνη του Έλληνα στην προσωπική του γνώμη και στις προσωπικές του δυνατότητες.

   Παρά να υποβάλει τη σκέψη του στην βάσανο μιας ομαδικής συζήτησης, προτιμάει να ριψοκινδυνεύει με μόνες τις προσωπικές του δυνάμεις. Πρόσεξε τις συσκέψεις των ηγετών των πολιτικών μερίδων τους με τους δήθεν φίλους των και θα δεις ότι οι περισσότερες είναι προσχήματα. 
   Ο ηγέτης λέει την γνώμη του, βελτιώνει την διατύπωσή της με τις πολλές επαναλήψεις, χωρίς ούτε να περιμένει, ούτε να θέλει καμία αντιγνωμία. Και οι φίλοι του το ξέρουν καλά αυτό και συχνάζουν σε αυτές τις συσκέψεις η για να μάθουν τα νέα της ημέρας η για να βρουν ευκαιρία να κολακέψουν τον ηγέτη.

   Το αποτέλεσμα είναι ότι ο Έλληνας πολιτικός ανακυκλώνεται μόνος του μέσα στις δικές του σκέψεις, γιατί πιστεύει πως αυτές αρκούν για το έργο του, η το χειρότερο γιατί η χρησιμοποίηση και των άλλων στην εκτέλεσή του, θα περιόριζε την κυριότητά του επάνω στο έργο, θα το έκανε περισσότερο τέλειο, αλλά λιγότερο δικό του και εκείνο που προέχει για τον Έλληνα δεν είναι το πρώτο, αλλά το δεύτερο.

   Έτσι σε πρώτη μοίρα έρχεται η τιμή του και σε δεύτερη η αξία του έργου. Αυτή είναι η αδυναμία του πολιτικού ήθους που θα παρατηρήσεις στους Έλληνες δημόσιους άνδρες, που κατά τα άλλα είναι και πιο υψηλόφρονες και πιο αδέκαστοι και σχεδόν πιο φτωχοί από τους σύγχρονους δικούς μας. 
   Οι παλιοί όμως Ρωμαίοι  αυτοί κατείχαν την αρετή της μετριοφροσύνης που απουσιάζει και απουσίασε πάντα από την ελληνική πολιτική ζωή και γι’ αυτό τότε κατορθώσανε, αν και σε τόσα καθυστερημένοι, να πάρουν την κοσμοκρατορία από τα χέρια των Ελλήνων.

Γιατί βλέπεις, τούτη η μοιραία για την τύχη των Ελλήνων εγωπάθεια φέρνει και ένα άλλο χειρότερο δεινό: Όπου βασιλεύει, τα έργα σχεδιάζονται πάντα μέσα στα στενά όρια της ατομικότητας, σύντομα και βιαστικά, για να συντελεστούν όλα, πριν το πρόσωπο εκλείψει. Η πολιτική όμως που θεμελιώνει τις μεγάλες πολιτείες Δε σηκώνει ούτε βιασύνη, ούτε συντομία. Σχεδιάζεται σε έκταση αιώνων. Δεν προσδένεται σε άτομα, αλλά σε ομάδες προσώπων, σε διαδοχικές γενιές.

   Στην εκτύλιξή της εξαφανίζεται το εφήμερο άτομο και παίρνουν την πρώτη θέση, διαρκέστερες υποστάσεις, λαοί, οικογένειες, πολιτικές μερίδες, η κοινωνικές τάξεις. Τα εδραία πολιτικά έργα μέσα στην ιστορία είναι υπέρ προσωπικά. Και δυστυχώς, οι Έλληνες   μόνο σε προσωπικά έργα επιδίδονται με ζήλο. 
   Γι αυτό η δεν φτάνουν ως την τελείωση ενός άξιου πολιτικού έργου, ή όταν φτάσουν, φέρνει μέσα του το έργο του το ίδιο το σπέρμα της φθοράς.

   Και αυτό είναι δίκαιο. Γιατί σκοπός των Ελλήνων είναι η πρόσκαιρη λάμψη του πρόσκαιρου ατόμου, όχι η μόνιμη απρόσωπη ευόδωση του ιδίου του έργου. Έπρεπε εξαιρετικά ευνοϊκές περιστάσεις να συντρέξουν με την μεγαλοφυΐα του Αλέξανδρου του Μακεδόνα για να αποκτήσουν για λίγα χρόνια οι Έλληνες μια κυρίαρχη πολιτική θέση στην οικουμένη. 
   Αλλά και εκεί το έργο, στηριγμένο σε ένα πρόσωπο, όχι σε μιαν κοινότητα ανθρώπων, ούτε σε μία πολύχρονη παράδοση, μόλις εξαφανίστηκε ο δημιουργός του, διαλύθηκε μέσα σε χέρια των ιδίων εκείνων ανθρώπων που όταν ο Αλέξανδρος ζούσε, στάθηκαν οι απαραίτητοι συντελεστές του. Αλλά το έργο, βλέπεις, δεν ήταν δικό τους. Δεν τους είχε κάνει ο αυταρχικός ηγέτης κοινωνούς στην τιμή του έργου, αλλά θήτες του γιγάντιου εγωισμού του.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΟΓΔΟΟ

   Ποτέ, μα ποτέ δεν θέλησα να σου πω ότι λείπει η πολιτική σκέψη από την Ελλάδα. Απεναντίας πιστεύω πως αφθονεί, περισσότερο μάλιστα απ’ όσο φαντάζεται όποιος βλέπει τα πράγματα από έξω. Μόνο που δεν μας είναι αισθητή η παρουσία της, γιατί οι άνδρες που την κατέχουν φθείρονται ο ένας από τον άλλον σε μιαν αδιάκοπη πεισματική και το πιο συχνά, μάταιη σύγκρουση. 
   Εάν λείπει κάτι των Ελλήνων πολιτικών, δεν είναι ούτε η δύναμη της σκέψης , ούτε η αγωνιστική διάθεση. Στο χαρακτήρα, στο ήθος φωλιάζει η αρρώστια.

   Φωλιάζει στην άρνησή τους να δεχθούν να εξαφανίσουν το άτομό τους για την ευόδωση ενός ομαδικού έργου. Δεν κρίνουν ποτέ με δικαιοσύνη το συναγωνιστή τους και γι αυτό δεν υποτάσσονται ποτέ στην υπεροχή του. Δεν έχουν την υπομονή μέσα στον κύκλο των ισοτίμων, να περιμένουν με την τάξη του κλήρου η της ηλικίας την σειρά τους.  
   Έτσι διασπαθίζοντας την δύναμη του και τις αρετές του κατάντησε ο λαός με την υψηλότερη και πλουσιότερη στην θεωρία πολιτική σκέψη, να μείνει τόσο πίσω από μας στις πρακτικές πολιτικές του επιδόσεις.

… τα δεινά, όσα υποφέρανε ως τα σήμερα οι Έλληνες  μα θαρρώ και όσα θα υποφέρουν στο μέλλον, μια έχουν κύρια και πρώτη πηγή, την φιλοπρωτία, την νόμιμη θυγατέρα του τρομερού των εγωισμού. 

   Μου γράφεις πως αυτό συμβαίνει και αλλού και προ παντός σε μας. Η διαφορά καλέ μου φίλε, έγκειται στο μέτρο και στην ένταση της φιλοπρωτίας. Βέβαια και εμείς σήμερα δεν υστερούμε. Αλλά την εποχή που θεμελιώνονταν το μεγαλείο της Ρώμης δεν είχαν υπερβεί οι δικοί μας το πρεπούμενο μέτρο. 
   Υποτάσσονταν στον κοινό νόμο και στους γενικούς σκοπούς της πολιτείας, ενώ οι Έλληνες το ξεπέρασαν πριν προφτάσουν να στεριώσουν την δύναμή τους στην οικουμένη. 
   Όσο όμως αυστηρότερος και αν θέλω να είμαι, καθώς είναι χρέος μου, για μας τους Ρωμαίους  δεν ξέρω αν μεταξύ των Ρωμαίων  και σήμερα ακόμα, υπάρχουν τόσο φανατικοί και αδίστακτοι στο κυνήγημα των τιμών, όσοι υπήρξανε μεταξύ των Ελλήνων στους ενδοξότερους τους αιώνες.

   Μήπως υπερβάλω καλέ μου φίλε; Μήπως βλέπω το θαυμαστό γένος των Ελλήνων με τα μάτια της γεροντικής κακίας ; μα είναι χρόνια τώρα που με το λυχνάρι και με του ήλιου το φως διαβάζω Αριστοφάνη, Δημοσθένη, Ευριπίδη, Θεόφραστο, Επίκουρο, Ζήνωνα, Χρύσιππο και όλο και βεβαιώνομαι περισσότερο πως δεν είμαι μόνος στον τρόπο που τους κρίνω. 
   Όχι φίλε μου, Δε βλέπω πως είμαι άδικος όταν λέγω πως πρόθεσή τους συνήθως δεν είναι να ξεπεράσουν σε αξιότητα η και σε καλή φήμη τον αντίπαλό τους, αλλά να τον κατεβάσουν στα μάτια του κόσμου κάτω από την δική τους θέση, όποια κι αν είναι.

   Την αρχαία «ύβριν» των, την κατεβάσανε στο χαμηλότερο επίπεδο. Κάποτε με τούτη την ισοπέδωση προς τα κάτω νομίζουν ότι επαναφέρουν το πολίτευμά τους στην ορθή του βάση. Μάταια ξεχώρισε ο μεγάλος Σταγειρίτης την «δημοκρατία» (Σ.Μ. οχλοκρατία) από την «πολιτεία» (Σ.Μ. ορθή δημοκρατία). 

Η θέλησή τους για ισότητα, άμα την αναλύσεις, θα δεις ότι δεν απορρέει από την αγάπη της δικαιοσύνης, αλλά από τον φθόνο της υπέρτερης αξίας. «Μια που εγώ, λέει ο Έλληνας  δεν είμαι άξιος να ανέβω ψηλότερα από σένα, τότε τουλάχιστον και εσύ να μην ανεβείς από μένα ψηλότερα. Συμβιβάζομαι με την ισότητα».

   Συμβιβάζεται με την ισότητα ο Έλληνας  γιατί τι άλλο είναι παρά συμβιβασμός να πιστεύεις ανομολόγητα πως αξίζεις την πρώτη θέση και να δέχεσαι μία ίση με των άλλων ! Μέσα του λοιπόν δεν αδικεί τόσο ο Έλληνας  όσο πλανάται.  Γεννήθηκε με την ψευδαίσθηση της υπεροχής.

   Και ύστερα θα συναντήσεις και μεταξύ των Ελλήνων την άλλη ψευδαίσθηση που τους κάνει να υπερτιμούνε την μία αρετή που έχουν και να υποτιμούν τις άλλες που τους λείπουν. 
   Είδα δειλούς που φαντάζονταν πως μπορούν να ξεπεράσουν όλους μονάχα με την εξυπνάδα τους και ανδρείους που πίστευαν πως φτάνει για να ξεπεράσουν όλους η ανδρεία τους. 
   Είδα έξυπνους που φαντάζονταν ότι δεν χρειάζεται να γίνουν πρώτοι, ούτε η επιστήμη, ούτε η αρετή.
Είδα κάτι σοφούς που θελαν να σταθούν επάνω από τους έξυπνους και από τους ανδρείους με μόνη την επιστήμη και την σοφία. Πόσο αλήθεια άμαθοι της ζωής μπορεί να είναι αυτοί οι αφεντάδες της γνώσης! 

   Τι κακό μας έκανε αυτός ο Πλάτωνας ! Πόσους δολοπλόκους πήρε στο λαιμό του που νομίσανε πως είναι «άνδρες βασιλικοί» !

   Μα είδα τέλος, αγαπητέ μου Νάβιε, και κάτι ενάρετους, που δεν το χώνευαν να μην είναι πρώτοι στην πολιτεία, αφού ήταν πρώτοι στην αρετή. Και βέβαια δεν στασίαζαν όπως οι βάναυσοι και οι κακοί, αλλά αποσύρονταν σιωπηλοί και απογοητευμένοι στους αγρούς των, αφήνοντας τον δήμο στα χέρια των δημαγωγών και των συκοφαντών, η δηλητηριάζανε την ίδια τους την αρετή και τους ωραίους της λόγους με την πίκρα της αποτυχίας των, σαν οι ηγεσίες των πολιτειών να μην ήταν μοιραία υποταγμένες στις ιδιοτροπίες της τύχης και του χρόνου και σε λογής άλλους συνδυασμούς δυνάμεων που συνεχώς τις απομακρύνουν από την ιδεατή τους μορφή και τις παραδίνουν στα χέρια των ανάξιων η των μέτριων.

   Τέτοια είναι τα πάθη και οι αδυναμίες που φθείρουν τους ηγέτες των ελληνικών πόλεων. Όσο για τους οπαδούς των ηγετών αυτών, έχουν και αυτοί την ιδιοτυπία τους στον μακάριο εκείνο τόπο. Είναι οπαδοί, πραγματικοί οπαδοί, μόνο όσοι έχασαν οριστικά την ελπίδα να γίνουν και αυτοί ηγέτες. 
   Έτσι θα παρατηρήσεις ότι πιστοί οπαδοί είναι μόνο οι γεροντότεροι από τον ηγέτη τους. Ελάχιστοι είναι οι οπαδοί από πίστη ιδεολογική ή από πίστη στον ηγέτη. 
   Οι πολλοί είναι πειθαναγκασμένοι από τα πράγματα,  γιατί  ατύχησαν,  γιατί βαρέθηκαν η λιγοψύχησαν. Γι αυτό είναι και όλοι προσωρινοί, άπιστοι, ενεδρεύοντες   οπαδοί, ώσπου να περάσει η κακιά ώρα. Μα και αυτοί που μένουν και όσο μένουν οπαδοί, προσπαθούν συνεχώς να αναποδογυρίσουν την τάξη της ηγεσίας και να διευθύνουν αυτοί από το παρασκήνιο τον ηγέτη.

Γι αυτό και βλέπεις τόσο συχνά να είναι περιζήτητοι οι μέτριοι ηγέτες που προσφέρονται ευκολότερα στην παρασκηνιακή ηγεσία των οπαδών τους. Σε πολλές περιπτώσεις δεν έχει σημασία να ξέρεις ποιος είναι ο ονομαστικός ηγέτης μιας πολιτικής μερίδας αλλά ποιοι εκ του αφανούς τον διευθύνουν. 

   Βλέπεις είναι μερικοί άνθρωποι που δεν είναι προικισμένοι με τα χαρίσματα με τα οποία αποκτάς τα φαινόμενα της ηγεσίας αλλά μόνο με εκείνα που χρειάζονται για την ουσία της, για την άσκηση της εξουσίας. Είναι αναγκασμένοι λοιπόν οι τέτοιοι να περιοριστούν στον ρόλο του υποβολέα και να αφήσουν τους άλλους που κατέχουν τα φαινόμενα να χαριεντίζονται επάνω στην σκηνή.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΝΑΤΟ

   Και ύστερα, μήπως δεν βλέπω και την άλλη όψη του πράγματος; Ας παραπονιόμαστε για την ελληνική εγωπάθεια εμείς που διαρκώς επάνω της σκοντάφτουμε, γιατί έχουμε να κάνουμε με την ελληνική πόλη και τους πολιτικούς της. 
   Έχει και την εξαίσια πλευρά της η υπερτροφία αυτή της προσωπικότητας, που στις κακές της όψεις την ονομάζουμε εγωπάθεια.

   Έχει την πλευρά την δημιουργική, στην φιλοσοφία, στην ποίηση, στις τέχνες, στις επιστήμες, ακόμη και στο εμπόριο και στον πόλεμο. Από αυτήν αναβλύζει όλη η δόξα των Ελλήνων  η μόνη δόξα στην ιστορία που μπορεί να σταθεί πλάι στην δική μας. 
   Φοβάμαι μονάχα, γιατί  και ας μην το βλέπεις εσύ, κατά βάθος με γοητεύουν και εμένα οι Έλληνες , που είναι και θα είναι πάντα οι δάσκαλοί μου. Φοβάμαι πως φτάσαμε στον καιρό, που η φωτεινή πλευρά της προσωπικότητάς των πηγαίνει όλο μικραίνοντας και αντίθετα η σκοτεινή όλο και αυξάνει και δεν ξέρω, δεν μπορώ να ξέρω αν ετούτος ο κατήφορος μπορεί ποτέ πια να σταματήσει.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΔΕΚΑΤΟ

   Δεν σου κρύβω πως με πείραξε ο λόγος σου, πως δείχνομαι τάχα κακός και άδικος με τους Έλληνες  Ας αρχίσω λοιπόν σήμερα το γράμμα μου με έναν έπαινο γι αυτούς, για να ξεπλύνω έτσι κάπως την μομφή σου. Ο εγωισμός δεν κάνει τους Έλληνες μόνο κακούς πολίτες στην αγορά, τους κάνει και καλούς στρατιώτες στον πόλεμο. 
   Έχουν αιώνων τρόπαια που μέσα στην μνήμη τους γίνονται σαν νόμοι άγραφοι και επιβάλλουν την περιφρόνηση της κακουχίας και του κινδύνου. Μη συγχέεις την διάλυση της στρατιωτικής δύναμης , που έχει αφορμή τις εμφύλιες έριδες, με την ατομική γενναιότητα καθώς και την πολεμική δεξιοτεχνία των Ελλήνων  Μα δεν είναι μόνο στον πόλεμο ο Έλληνας γενναίος και άξιος μαχητής, αλλά και στην ειρήνη.

   Ακριβώς γιατί η γενναιότητά του δεν είναι συλλογική, σαν των περισσοτέρων λαών, αλλά ατομική, γι αυτό δεν φοβάται, και εκεί που βρίσκεται μόνος του, να ριψοκινδυνεύσει, στην ξενιτιά, στο παράτολμο ταξίδι, στην εξερεύνηση του αγνώστου. 

   Γι αυτό και τόλμησε τέτοια που εμείς δεν θα τολμούσαμε ποτέ και θεμελίωσε για αιώνες αποικίες, έξω από τις στήλες του Ηρακλέους και πέρα στα χιόνια της Σκυθίας. 
   Και στον καιρό μας ακόμη, Έλληνες δεν είναι εκείνοι που τόλμησαν να διασχίσουν άγνωστες θάλασσες για να φτάσουν στην χώρα των Ινδών και στις έμπειρες χώρες πιο κάτω από την γη των Αιθιόπων; Αναρωτιέσαι κάποτε γιατί τα τολμάει αυτά τα παράτολμα ο Έλληνας;

   Επειδή είναι γενναίος ο Έλληνας  είναι και παίκτης. Παίζει την περιουσία του, την ζωή του και κάποτε την τιμή του. Γεννήθηκε για να σκέπτεται μόνος, για να δρα μόνος, για να μάχεται μόνος και γι αυτό δεν φοβάται την μοναξιά. Εμείς αντίθετα είμαστε από τα χρόνια τα παλιά μια υπέροχα οργανωμένη αγέλη.    Σκεπτόμαστε μαζί, δρούμε μαζί, μαχόμαστε μαζί και μοιραζόμαστε μαζί την τιμή, τα λάφυρα, την δόξα. Οι Έλληνες δε δέχονται, όσο αφήνεται η φύση τους ελεύθερη, να μοιραστούν τίποτε με κανέναν.

   Το εθνικό τους τραγούδι, αρχίζει με έναν καυγά, γιατί θελήσανε να κάνουν μοιρασιά ανάμεσα σε άντρες που μοιρασιά δεν δέχονται (Σ.Μ. αναφέρεται στην Ιλιάδα). Και μια που πήρα τον δρόμο των επαίνων, άκουσε και αυτόν, που δεν είναι και ο μικρότερος. 

   Οι αυστηρές κρίσεις που τώρα βδομάδες σου γράφω, θαρρείς πως είναι μόνο δικές μου; Τις πιο πολλές τις διδάχτηκα από έναν Έλληνα  από τον Επίκτητο. Νέος τον άκουσα να εξηγεί το μέγα δράμα του γένους του. 
   Ήσυχα, καθαρά, με την ακριβολογία και την χάρη που σφράγιζε τον λόγο του, μας ετοίμαζε για έναν κόσμο που είχε πια περάσει, για μίαν Ατλαντίδα που είχε κατακαλύψει ο Ωκεανός.

   Κάποτε κάνοντας την απολογία της πατρίδας του, μας έλεγε: «Δεν είναι τόσο δίκαια τα ανθρώπινα, ώστε μόνο αμαρτήματα να είναι οι αιτίες των τιμωριών. Η Τύχη, η τυφλή θεά, η τελευταία στην οποία θα πάψω να πιστεύω, πρόδωσε συχνά τους Έλληνες στον δρόμο τους. Αλλά και αυτοί, πρόσθετε, την συντρέξανε με τον δικό τους τρόπο».

   Μην νομίσεις όμως πως μόνο ένας Επίκτητος κατέχει την αρετή του «γνώθι σαυτόν» . Σε κάθε κόχη, απάγκια της αγοράς κάθε πόλης, σε κάθε πλάτανο από κάτω της ευλογημένης ελληνικής γης, θα βρεις και έναν έλληνα, αδυσώπητο κριτή του εαυτού του. Και εύκολα θα σου ξανοιχτεί και ας είσαι ξένος. Αρκεί εσύ να μην αρχίσεις να κακολογείς τίποτε το ελληνικό, γιατι τότε ξυπνάει μέσα του μια άλλη αρετή, η περηφάνια.

   Ναι, ναι, σε βλέπω να γελάς, Ατίλιε Νάβιε, αυτούς τους ταπεινούς κόλακες που σέρνονται στους προθαλάμους μας, γελάς που τους ονομάζω περήφανους. Και όμως θα αστοχήσεις στο έργο σου αν αγνοήσεις αυτήν την αλήθεια. Πρόσεξε την υπεροψία και την φιλοτιμία των ελλήνων. 
   Μην πλανάσαι! Εχουν την ευαισθησία των ξεπεσμένων ευγενών. Είναι γκρεμισμένοι κοσμοκράτορες, ποτέ όμως τόσο χαμηλά πεσμένοι ώστε να ξεχάσουν τι ήτανε!

   Η πολυσύνθετη ψυχή τους χωράει λογής αντιφάσεις και έρχονται ώρες που για πολλούς είναι δίκαιος ο ειρωνικός λόγος του Ιουβενάλιου “Graeculus esuriens, in coelum jusseris, ibit” (τον λιμασμένο γραικύλο, κι αν στον ουρανό τον προστάξεις να πάει, θα πάει). 
   Άλλοι όμως είναι τούτοι οι γραικύλοι και άλλοι οι έλληνες. Και το πιο περίεργο, οι ίδιοι τούτοι σε άλλες ώρες είναι γραικύλοι (graeculus) και σε άλλες έλληνες (graeci). Δεν πρέπει ποτέ να δώσεις την εντύπωση στον έλληνα ότι του αφαίρεσες την ελευθερία του.

   Άφησε τον, όσο μπορείς, να ταράζεται, να θορυβεί, και να ικανοποιεί την πολιτική του μανία, μέσα στην σφαίρα που δεν κινδυνεύουν τα συμφέροντα της αυτοκρατορίας. Εσύ πρέπει να έχεις την τέχνη να επεμβαίνεις μόνο την τελευταία στιγμή, όταν δεν μπορείς να βάλεις τους έλληνες να αποτρέψουν το δυσάρεστο. 
   Πάντοτε βρίσκονται οι διαφωνούντες μεταξύ των ελλήνων, που θα είναι πρόθυμοι να σε βοηθήσουν, είτε θεληματικά, είτε, συνηθέστερα, άθελά τους.

   Υποβοηθώντας το τυφλό παιγνίδι των φατριών από το παρασκήνιο, χωρίς να προσβάλλεις την περηφάνιά τους, μπορεί να οδηγήσεις τις ελληνικές πόλεις προς το καλό πολύ ευκολότερα παρά με τις σοφότερες διαταγές που θα εξέδιδες, αν ήσουνα ανθύπατος στην Ισπανία η στην Ιλλυρία.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΕΝΔΕΚΑΤΟ

   Όμως αν θέλεις στην Ελλάδα πραγματικά να επιβάλεις μία απόφασή σου, όσο σωστή και αν είναι, κοίταξε να μην φανεί η πρόθεσή σου. Πρέπει να θυσιάσεις την τιμή μίας απόφασης για να την επιβάλεις μεταξύ των ελλήνων. Κάλεσε ιδιαιτέρως έναν-έναν τους αρχηγούς των μερίδων, δώσε στον καθένα την ευκαιρία μίας επίπλαστης πρωτοβουλίας.

   Φυσικά, αν δυστροπούν, να τους τρομάξεις, αλλα και αυτό υπό εχεμύθεια, χωρίς να αναγκάσεις την φιλοτιμία τους να πάρει τα όπλα. Δώσε τους κάποια περιθώρια έντιμης υποχώρησης και όταν ακόμη στην πραγματικότητα διατάσεις, μην τους πεις ότι διατάσεις. 
   Πες τους ότι δεν διατάσεις, αλλά ότι αν δεν γίνει τούτο κι εκείνο, τότε οι ρωμαϊκές λεγεώνες θα αναγκαστούν να μετασταθμεύσουν για λόγους ασφαλείας σε άλλη επαρχία και τότε μπορεί τίποτε Γέτες η Κέλτες η Δακοί να στείλουν τα στίφη τους να δηώσουν την χώρα και ας αναμετρήσουν οι ίδιοι τις συνέπειες και ας αποφασίσουν.

   Όλα αυτά δεν σου τα λεω για να σε κάνω να περιφρονείς τους έλληνες. Απεναντίας σου τα λεω για να τους καταλάβεις και να τους προσέξεις. Ακόμη και σήμερα διατηρούν τα ίχνη μερικών αρετών που μοιάζουν με την χόβολη μίας μεγάλης πυρράς. 
   Μελετητές της ψυχής των ατόμων και του όχλου, θα τους δεις να εκτελούν μερικούς θαυμάσιους ελιγμούς, να χαράζουν πολιτικά σχέδια περίλαμπρα, με μια ευκινησία στην σκέψη και μια γοργότητα στις αντιδράσεις που εμείς εδώ ποτέ δεν φτάσαμε. 
   Μόνο που ύστερα θα μελαγχολήσεις βλέποντας πως είναι πια ασήμαντοι οι σκοποί για τους οποίους ξοδεύονται αυτά τα εξαίσια χαρίσματα.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΔΩΔΕΚΑΤΟ

   Πρόσεξε αυτούς τους παλικαράδες της πολιτικής, που δεν καταλαβαίνουν ότι είναι γελοίο να έχεις το ύφος του δυνατού και του τρανού, όταν από καιρό έχεις πάψει να είσαι. 
   Καθώς τρέφονται από την οπτασία των περασμένων τους μεγαλείων και δεν μπορούν να συμμορφωθούν με τις σημερινές τους διαστάσεις, πολύ θα σε ταλαιπωρήσουν με την αξίωσή τους να μην επεμβαίνεις στα πράγματα της πόλης τους.

Scholeio.com