Όποιος καταφεύγει στις δικαιολογίες διατηρεί μια πλασματική εικόνα για τον εαυτό του και είναι ανασφαλής.
Με τα ψέματα δεν χειραγωγούμε τους άλλους, απλώς δεν νιώθουμε ενοχές.
Η μεταμέλεια δεν βοηθά τον προσβεβλημένο, ο οποίος αποφεύγει τους διαπληκτισμούς, αλλά αυτόν που προσβάλλει, διότι αυξάνει την αυτοεκτίμησή του.
Στην Αμερική, ο Μαρκ Μπάσετ, γευσιγνώστης, αποφάσισε να ζητήσει συγνώμη για όλα του
τα λάθη. Λίγο αργότερα ανακηρύχθηκε επικεφαλής του Γραφείου Μεταμέλειας του ΟΗΕ. Έκτοτε γυρίζει τον κόσμο με ιδιωτικό αεροπλάνο ζητώντας συγνώμη για όλα τα ιστορικά δεινά που διαπράχθηκαν, από τη δουλεία μέχρι τον πόλεμο του οπίου, τον πρώτο αγγλοκινεζικό πόλεμο.
Μήπως ακούγεται λίγο παράξενο αυτό; Μπορεί, όμως πρόκειται για την υπόθεση του βιβλίου The Apologist του Τζέι Ράινερ, που σατιρίζει τα κροκοδείλεια δάκρυα που χύνουν οι δυνατοί της Γης είτε κατοικούν στον Λευκό Οίκο είτε στην Ντάουνινγκ Στριτ. Σύμφωνα με την εβδομαδιαία εφημερίδα Times, η Δύση διανύει την εποχή της συγνώμης.
Α) Σόρι, παρντόν, συγνώμη…
Ποικίλες τηλεοπτικές εκπομπές επικεντρώνονται στον ανακουφιστικό μηχανισμό της συγνώμης, όπως το «Έχεις Γράμμα», όπου λένε και «Ευχαριστώ».
Στην Ολλανδία παίζεται το «I am Sorry», ενώ το γερμανικό δίκτυο RTL προβάλλει το «Verzeih mir». Πολλά είναι τα παραδείγματα μεμονωμένων προσώπων αλλά και φορέων που τόλμησαν να ζητήσουν δημόσια συγνώμη.
Μετά τη συγνώμη του BBC για τη δημοσιοποίηση της υπόθεσης με τους ψεύτικους πυραύλους scoop στο Ιράκ, ακολούθησε η αναδρομική συγνώμη του πρίγκιπα Καρόλου και της συζύγου του Καμίλα προς την Αγγλικανική Εκκλησία. Όπως δήλωσαν, «Αμαρτήσαμε και το μετανιώνουμε». Πρόσφατα η Nike δήλωσε ότι λυπάται για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας στις εγκαταστάσεις της στην Ασία.
Συγνώμη βέβαια ζητάμε και στην καθημερινή μας ζωή. Όταν σπρώχνουμε κάποιον ή όταν ζητάμε μια χάρη, όταν δεν καταλαβαίνουμε μια φράση, όταν παραδεχόμαστε μια γκάφα. Γιατί το κάνουμε; Από πού πηγάζει η ανάγκη να ομολογούμε τα λάθη μας μέσω της συγνώμης;
Β) «Αυτοχαστουκισμός»
Η απάντηση είναι απλή. Η συγνώμη μάς κάνει καλό όχι μόνο επειδή μας απελευθερώνει από το συναίσθημα ενοχής αλλά και επειδή αυξάνει την αυτοεκτίμησή μας. Σύμφωνα με ψυχολόγους, αποτελεί μέσο επανόρθωσης που μας βοηθά να αποκαταστήσουμε την εικόνα του εαυτού μας που πλήττεται λόγω της παραβίασης ενός κοινωνικού κανόνα.
Όταν κάποιος αρνείται ότι είχε την πρόθεση να προσβάλει τον συνομιλητή του αναδεικνύει την καλή πλευρά του εαυτού του. Πρόκειται για πανάρχαια οικουμενική συνήθεια.
Σε κάθε πολιτισμό αναπτύσσονταν ποικίλοι μηχανισμοί μέσα από τους οποίους κάποιος ζητούσε συγχώρεση και πολλοί από αυτούς προηγήθηκαν της χριστιανικής εξομολόγησης. Μέχρι σήμερα τα μέλη της φυλής Ίφαλουκ, στη Μικρονησία, ζητούν συγνώμη μέσω της σωματικής τιμωρίας και του αυτοχαστουκισμού. Στην Ιαπωνία η λέξη arigatò σημαίνει συγχρόνως «ευχαριστώ» και «συγνώμη».
Γ) Ούτε με βασανιστήρια
Συγνώμη ζήτησε και ο πάπας Ιωάννης Παύλος από τους χριστιανούς ορθόδοξους για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους το 1204. Αλλά και οι Εβραίοι και οι Ινδιάνοι της Αμερικής έγιναν αποδέκτες μεταμέλειας. Σύμφωνα με ψυχολόγους, η συγνώμη αμβλύνει τις αντιθέσεις και επιλύει υπολανθάνουσες διαφορές. Αν δεν υπήρχε θα οδηγούμαστε σε έναν φαύλο κύκλο συγκρούσεων που θα κατέστρεφε όλες τις σχέσεις, προσωπικές και διπλωματικές. Αρκεί να σκεφτούμε πόσοι πόλεμοι αποφεύχθηκαν όταν οι δύο πλευρές επιστράτευσαν τον μηχανισμό αυτό.
Η δημόσια συγνώμη είναι στρατηγική κίνηση. Όταν κάποιος την εκφράζει αναμένει την αντίδραση του αντιπάλου, όπως σε μια δύσκολη παρτίδα σκάκι. Αντιθέτως, στην αρχαία Ρώμη το Μea Culpa, η παραδοχή του λάθους, γινόταν διά της βίας. Ο νόμος προέβλεπε ακόμη και χρήση πυρακτωμένων πλίνθων ή κρέμασμα από σκοινί για να αποσπάσουν μια ομολογία. Η Ιερά Εξέταση χρησιμοποίησε τη μέθοδο Τerritiο Verbalis e Realis που συνίστατο στην επίδειξη των οργάνων των βασανιστηρίων στους ανακρινόμενους και στη λεπτομερή περιγραφή όλων των συνεπειών από ενδεχόμενη χρήση τους.
Δ) Ευχαριστημένοι πελάτες
Σήμερα αριστοτέχνες στη συγνώμη θεωρούνται οι πολιτικοί. Γιατί; Οι ψυχολόγοι υποστηρίζουν ότι με αυτόν τον τρόπο έρχονται πιο κοντά στον ψηφοφόρο. Η συγνώμη εκ μέρους τους σημαίνει ότι τους δίνουν αξία, αποτρέποντας έτσι τη σκληρή κριτική στο άτομό τους. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στον χώρο του εμπορίου. Στις τηλεφωνικές γραμμές που είναι διαθέσιμες στους καταναλωτές, τις λεγόμενες Customer Satisfaction, οι πελάτες διαμαρτύρονται, δέχονται συγνώμη και επιστρέφουν στα καταστήματα. Την τακτική αυτή εφαρμόζουν στις ΗΠΑ και γιατροί στην περίπτωση σοβαρών λαθών που αποτελούν αιτία θανάτου 98.000 ανθρώπων κάθε χρόνο. Επίσημες μελέτες κατέδειξαν ότι μόνο μια μειοψηφία ασθενών προσφεύγει στα δικαστήρια αν λάβει τη συγνώμη του γιατρού. Έτσι η τακτική «να τα αρνείσαι όλα» έδωσε τη θέση της σε εκείνη που επιτάσσει «ζήτησε αμέσως συγνώμη». Πολλά νοσοκομεία, όπως το Τζον Χόπκινς στη Βαλτιμόρη, διοργανώνουν σεμινάρια στα οποία διδάσκουν τους γιατρούς ποιες λέξεις πρέπει να χρησιμοποιούν στην περίπτωση λάθους.
Ε) Τα πράγματα αλλάζουν όταν περνάμε από τον δημόσιο στον ιδιωτικό τομέα.
Σύμφωνα με ψυχολόγους, σε αυτό το πεδίο είναι πολύ δύσκολο να παραδεχτεί κάποιος ότι έσφαλε. Η ανάληψη της ευθύνης είναι δίκοπο μαχαίρι διότι είτε ενισχύει την εικόνα για τον εαυτό μας είτε την καταστρέφει.
Σε πολιτισμούς όπως ο κινεζικός, ο ιαπωνικός, ο αφρικανικός, ο αραβικός και ο λατινοαμερικάνικος δύσκολα ομολογεί κάποιος το σφάλμα του διότι θεωρείται ότι χάνει την αξιοπρέπειά του. Ως εκ τούτου, ένας Άραβας μπορεί να αρνηθεί το προφανές ρίχνοντας το φταίξιμο στον Δαίμονα. Μάλιστα εκλαμβάνει την απαίτηση της συγνώμης ως προσβολή που αρκεί για να διακόψει μια σχέση.
Υπάρχουν και οι άρρωστοι με τη συγνώμη. Στην ψυχοπαθολογία διακρίνουμε τέσσερις ομάδες ανθρώπων. Ο ναρκισσιστής δεν ζητά ποτέ συγνώμη αν το κάνει ρίχνει το φταίξιμο σε εξωτερικούς παράγοντες. Ο αντικοινωνικός, από τη στιγμή που δεν έχει αποδεχθεί τις κοινωνικές συμβάσεις, δεν νιώθει τύψεις και δεν ζητά συγνώμη. Ο υποκριτής παραδέχεται την ενοχή του όχι όμως και την ευθύνη, προσπαθώντας έτσι να κάνει τους άλλους να νιώσουν ένοχοι. Τέλος, ο αγχώδης ζητά διαρκώς συγνώμη για ανύπαρκτους λόγους, ώστε να νιώθει πάντα ήρεμος.
Όταν δεν καταφέρνουμε να ομολογήσουμε ότι το φταίξιμο είναι δικό μας επιλέγουμε τον δρόμο των δικαιολογιών -τον δεύτερο στυλοβάτη της εποχής της συγνώμης- ο οποίος μας εισαγάγει στο ναρκοπέδιο του ψεύδους. Μια ήττα στο ποδόσφαιρο μπορεί να αποδοθεί στη ζέστη, στο γήπεδο ή σε γεγονότα επικαιρότητας. Στο Confederation´s Cup, στη Γερμανία, η ελληνική ομάδα απέδωσε την κακή της εμφάνιση στην κόπωση. Έσπευσε όμως να τονίσει ότι οι παίκτες έπρεπε να προσπαθήσουν περισσότερο.
Συχνά χρησιμοποιούμε δικαιολογίες για να αποφύγουμε την επίπληξη και να διατηρήσουμε τη θετική εικόνα που θέλουμε να έχουν οι άλλοι για τον εαυτό μας. Ποιος δεν έχει χρησιμοποιήσει το πρόσχημα της κίνησης για να δικαιολογήσει μια καθυστέρηση;
Σύμφωνα με τον Άρντιθ Μάγερ, καθηγητή γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βόρειας Αϊόβα, η αποδοχή ή όχι αυτών των δικαιολογιών δεν εξαρτάται από τον αν είναι ειλικρινείς. Συνδέεται στενά με τη γνώμη που έχουμε για το άτομο που τις χρησιμοποιεί. Αποδεχόμαστε μια παράλογη δικαιολογία αρκεί να ταυτιζόμαστε με εκείνον που την επικαλείται.
ΣΤ) Η ειλικρίνεια νικά
Είναι προτιμότερο να ομολογούμε το λάθος μας και να δεχόμαστε τις συνέπειες ή να σώζουμε τον εαυτό μας λέγοντας μια οποιαδήποτε δικαιολογία;
Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος Τομ Χολτγκρέιβς ισχυρίζεται ότι είναι προτιμότερη η ειλικρινής μετάνοια από την ψεύτικη συγνώμη. Αυτή την τακτική ακολούθησε επιτυχώς ο τέως πρόεδρος των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον. Από τη στιγμή που ξέσπασε το σκάνδαλο Λεβίνσκι, ζήτησε δεκαεπτά φορές δημόσια συγνώμη, ενώ σε ιστορική τηλεοπτική εμφάνιση ομολόγησε ότι αμάρτησε. Έτσι έπεισε τους Αμερικανούς να τον συγχωρήσουν.
Οι ειδικοί εξηγούν ότι καταφεύγουμε στις δικαιολογίες όταν δεν εμπιστευόμαστε τον συνάνθρωπό μας και φοβόμαστε τις συνέπειες. Ειδάλλως επιλέγουμε τη μεταμέλεια. Είναι αλήθεια ότι ενίοτε πρέπει να χρησιμοποιούμε δικαιολογίες. Οι ψυχολόγοι προειδοποιούν ότι δεν πρέπει να μας γίνει συνήθεια. Όποιος καταφεύγει στις δικαιολογίες διατηρεί μια πλασματική εικόνα για τον εαυτό του και είναι ανασφαλής. Με τα ψέματα δεν χειραγωγούμε τους άλλους, απλώς δεν νιώθουμε ενοχές. Έτσι όμως θέτουμε σε κίνδυνο τις σχέσεις μας με τους άλλους.
Scholeio.com
Scholeio.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου