Η μητέρα του Χάρι, μια ψυχρή κι απόμακρη γυναίκα δεν του έδωσε ποτέ σημασία. Aπογοητευμένη, καρφωμένη λες σ' ένα παράθυρο, κοίταζε με τις ώρες την επίπεδη γη της Αϊόβα. Μάταια ο μικρός προσπαθούσε να τραβήξει την προσοχή αυτού του καταθλιπτικού ατόμου.
Ο πατέρας του ήταν ένας αποτυχημένος εφευρέτης. Ίσως απ” αυτόν πήρε το ταλέντο στην κατασκευή μηχανών... ακόμα και βασανιστηρίου.
Ελάτε μαζί μας να ξετυλίξουμε τη ''σκληρή'' ιστορία ενός αδίστακτου και διψασμένου για έρευνα επιστήμονα. Ο Χάρι Ίζραελ γεννήθηκε το 1905, σε μια μικρή πόλη, στις ΗΠΑ.
Στο σχολείο ο Χάρι ήταν «παράξενα απροσάρμοστος». Τον ενδιέφερε μόνο το σχέδιο και η ποίηση, σ” ένα μέρος όπου η δασκάλα έκανε διαγωνισμούς ποίησης με θέμα: «Η ομορφιά του να βουρτσίζεις τα δόντια σου».
Ζωγράφιζε διαρκώς στο τετράδιο του, τα παράξενα πλάσματα μιας χώρας που είχε ονομάσει Γιαζού. Σαν τελείωνε τη ζωγραφιά έπιανε και πετσόκοβε τα ζώα, με το κόκκινο μολύβι.
Στο γυμνάσιο ο Χάρι ήταν μέτριος μαθητής και αντιδημοφιλής. Ψεύδιζε, κούτσαινε και ντυνόταν σαν γέρος. Κανείς δεν του έδινε σημασία και δεν γνώριζε την λέξη αυτοπεποίθηση. Όμως ήταν εργατικός και πεισματάρης, με δυνάμεις προσήλωσης εξωπραγματικές.
Έτσι και ξεκινούσε μια εργασία μπορούσε να περάσει μερόνυχτα ξύπνιος, χωρίς να κάνει τίποτα άλλο μέχρι να τελειώσει.
Στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ που κατάφερε να μπει, είχε για καθηγητή τον διάσημο ερευνητή του IQ, Λούις Τέρμαν. Εκεί, ανάμεσα σε παιδιά και νέους που είχαν IQ μεγαλύτερο απ” του Αϊνστάιν, ο άχρωμος Χάρι ήταν διπλά παράταιρος.
Ο Τέρμαν δεν του χαρίστηκε, του είπε ότι θα έπρεπε να αναζητήσει άλλο τομέα, αφού στην ψυχολογία δεν θα είχε κανένα μέλλον.
Ο Χάρι ξεκίνησε να δουλεύει με δεκαπλάσια αφοσίωση. Δεν ήταν τόσο έξυπνος όσο οι συμφοιτητές του, αλλά κανείς δεν ήταν τόσο αποφασισμένος όσο εκείνος. Ο Τέρμαν αλλάζει τη γνώμη του για τον Χάρι, εντυπωσιάζεται απ” την εργατικότητα του, δεν κρύβει το ενδιαφέρον του, του προτείνει ν' αλλάξει το επώνυμο του και ίσως σε κάποιο μικρό πανεπιστήμιο να είχε περισσότερες ελπίδες.
Ο Χάρι Ίζραελ τον ακούει, έγινε Χάρι Χάρλοου. Μ” αυτό το όνομα αν τον αναζητήσετε θα τον βρείτε σε κάθε βιβλίο ψυχολογίας. Ο άνθρωπος που δεν είχε κανένα μέλλον στην ψυχολογία θα γινόταν πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Ψυχολογίας και θα έπαιρνε το Εθνικό Βραβείο Επιστημών.
Γιατί... ''έτσι βρήκαν τα πράγματα''
Επηρέασε την επιστημονική κοινότητα με το περίφημο ''πείραμα της μπανάνας''. Όταν έκλεισε πέντε πιθήκους σε ένα μεγάλο κλουβί, στην οροφή του οποίου κρέμονταν δεμένη με σκοινί μια μπανάνα. Ακριβώς κάτω από την μπανάνα, ο Χάρλοου τοποθέτησε μια σκάλα, έτσι ώστε οι πίθηκοι να μπορούν ν' ανεβούν και να την πάρουν.
Όταν ένας πίθηκος επιχειρούσε να ανεβεί την σκάλα για να πιάσει την μπανάνα, τότε όλοι οι πίθηκοι καταβρέχονταν με παγωμένο νερό. Όταν σταματούσε το κατάβρεγμα με το παγωμένο νερό, οι πίθηκοι επιχειρούσαν και πάλι ν' ανεβούν την σκάλα και να πάρουν την μπανάνα, αλλά η νέα ψυχρολουσία που ακολουθούσε, τους έκανε να σταματούν την προσπάθειά τους. Αφού επαναλήφθηκε η ίδια διαδικασία για μερικές φορές ακόμα, στο τέλος οι πίθηκοι εγκατέλειψαν τελείως την προσπάθεια τους να πάρουν την μπανάνα, συνδέοντας και συσχετίζοντας την τιμωρία τους με το παγωμένο νερό μ' αυτήν ακριβώς την προσπάθεια.
Στην επόμενη φάση του πειράματος, ο Χάρλοου αντικατέστησε τον έναν από τους πιθήκους, με έναν άλλον που δεν είχε την εμπειρία της ψυχρολουσίας. Όταν αυτός -φυσιολογικά- επιχείρησε να ανέβει την σκάλα για να φτάσει την μπανάνα, τότε οι υπόλοιποι τέσσερις πίθηκοι που γνώριζαν τις συνέπειες της προσπάθειάς του, του επιτέθηκαν εμποδίζοντάς τον να ολοκληρώσει την προσπάθειά του. Το ίδιο σκηνικό συνέβαινε, έως ότου ο νεοφερμένος πίθηκος εμπέδωσε πως η προσπάθειά του να πάρει την μπανάνα εξαγρίωνε τους άλλους τέσσερις πιθήκους που του επιτίθονταν με πολύ άγριες διαθέσεις, οπότε σταμάτησε κι αυτός οριστικά την προσπάθεια του ν' αποκτήσει την μπανάνα.
Στην συνέχεια, ο Χάρλοου αντικατέστησε έναν ακόμη πίθηκο. Κι αυτός, ο νέος πίθηκος, όπως ήταν αυτονόητο θέλησε να σκαρφαλώσει στη σκάλα και να πιάσει την μπανάνα. Και πάλι όμως εξελίχτηκε η ίδια σκηνή: Οι υπόλοιποι πίθηκοι, μαζί κι αυτός που δεν είχε καταβραχεί με παγωμένο νερό, του επιτέθηκαν ματαιώνοντας την προσπάθειά του.
Η ίδια διαδικασία επαναλήφθηκε, έως ότου αντικαταστάθηκαν όλοι οι πίθηκοι. Έτσι, τώρα, στο κλουβί υπήρχαν πέντε πίθηκοι, που κανένας τους δεν είχε δεχτεί την τιμωρία της ψυχρολουσίας και φυσικά αγνοούσαν για ποιον λόγο συνέβαινε αυτή. Κάθε φορά όμως γίνονταν το ίδιο ακριβώς πράγμα: Ο νεοφερμένος πίθηκος που επιχειρούσε να πάρει την μπανάνα, δέχονταν την επίθεση των υπόλοιπων. Γίνονταν δηλαδή υπερασπιστές ενός κανόνα, χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο. Γιατί πολύ απλά, «έτσι βρήκαν τα πράγματα»...
Όμως οι έρευνες του για την αγάπη επηρέασαν την ανθρώπινη κοινωνία περισσότερο απ” όσο μπορούσε κανείς να φανταστεί.
Όμως για να το κάνει αυτό έπρεπε να βασανίσει χιλιάδες πρωτεύοντα. Χιλιάδες μακάκοι βασανίστηκαν σε συσκευές που είχαν ονόματα όπως: Σιδηρά Κυρία, Σχάρα Βιασμού, Το Πηγάδι της Απελπισίας.
Είναι η αγάπη συνυφασμένη με τον πόνο;
Ο Χάρλοου παντρεύεται μια συμφοιτήτρια του, μία απ” τις χαρισματικές, με IQ 155.
Στο πανεπιστήμιο του Μάντισον που βρέθηκαν ξεκίνησε να πειραματίζεται με αρουραίους, αλλά σύντομα πέρασε στους μακάκους. Έκανε πειράματα σχετικά με την ικανότητα αυτών των ζώων να επιλύουν προβλήματα. Τα πήγαινε αρκετά καλά, έτσι του παραχωρήθηκε απ” το πανεπιστήμιο ένα παλιό εργοστάσιο κυτιοποιίας, ως εργαστήριο, για να επεκτείνει τα πειράματα του.
Ζωγράφιζε διαρκώς στο τετράδιο του, τα παράξενα πλάσματα μιας χώρας που είχε ονομάσει Γιαζού. Σαν τελείωνε τη ζωγραφιά έπιανε και πετσόκοβε τα ζώα, με το κόκκινο μολύβι.
Στο γυμνάσιο ο Χάρι ήταν μέτριος μαθητής και αντιδημοφιλής. Ψεύδιζε, κούτσαινε και ντυνόταν σαν γέρος. Κανείς δεν του έδινε σημασία και δεν γνώριζε την λέξη αυτοπεποίθηση. Όμως ήταν εργατικός και πεισματάρης, με δυνάμεις προσήλωσης εξωπραγματικές.
Έτσι και ξεκινούσε μια εργασία μπορούσε να περάσει μερόνυχτα ξύπνιος, χωρίς να κάνει τίποτα άλλο μέχρι να τελειώσει.
Στο πανεπιστήμιο του Στάνφορντ που κατάφερε να μπει, είχε για καθηγητή τον διάσημο ερευνητή του IQ, Λούις Τέρμαν. Εκεί, ανάμεσα σε παιδιά και νέους που είχαν IQ μεγαλύτερο απ” του Αϊνστάιν, ο άχρωμος Χάρι ήταν διπλά παράταιρος.
Ο Τέρμαν δεν του χαρίστηκε, του είπε ότι θα έπρεπε να αναζητήσει άλλο τομέα, αφού στην ψυχολογία δεν θα είχε κανένα μέλλον.
Ο Χάρι ξεκίνησε να δουλεύει με δεκαπλάσια αφοσίωση. Δεν ήταν τόσο έξυπνος όσο οι συμφοιτητές του, αλλά κανείς δεν ήταν τόσο αποφασισμένος όσο εκείνος. Ο Τέρμαν αλλάζει τη γνώμη του για τον Χάρι, εντυπωσιάζεται απ” την εργατικότητα του, δεν κρύβει το ενδιαφέρον του, του προτείνει ν' αλλάξει το επώνυμο του και ίσως σε κάποιο μικρό πανεπιστήμιο να είχε περισσότερες ελπίδες.
Ο Χάρι Ίζραελ τον ακούει, έγινε Χάρι Χάρλοου. Μ” αυτό το όνομα αν τον αναζητήσετε θα τον βρείτε σε κάθε βιβλίο ψυχολογίας. Ο άνθρωπος που δεν είχε κανένα μέλλον στην ψυχολογία θα γινόταν πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Ψυχολογίας και θα έπαιρνε το Εθνικό Βραβείο Επιστημών.
Γιατί... ''έτσι βρήκαν τα πράγματα''
Επηρέασε την επιστημονική κοινότητα με το περίφημο ''πείραμα της μπανάνας''. Όταν έκλεισε πέντε πιθήκους σε ένα μεγάλο κλουβί, στην οροφή του οποίου κρέμονταν δεμένη με σκοινί μια μπανάνα. Ακριβώς κάτω από την μπανάνα, ο Χάρλοου τοποθέτησε μια σκάλα, έτσι ώστε οι πίθηκοι να μπορούν ν' ανεβούν και να την πάρουν.Όταν ένας πίθηκος επιχειρούσε να ανεβεί την σκάλα για να πιάσει την μπανάνα, τότε όλοι οι πίθηκοι καταβρέχονταν με παγωμένο νερό. Όταν σταματούσε το κατάβρεγμα με το παγωμένο νερό, οι πίθηκοι επιχειρούσαν και πάλι ν' ανεβούν την σκάλα και να πάρουν την μπανάνα, αλλά η νέα ψυχρολουσία που ακολουθούσε, τους έκανε να σταματούν την προσπάθειά τους. Αφού επαναλήφθηκε η ίδια διαδικασία για μερικές φορές ακόμα, στο τέλος οι πίθηκοι εγκατέλειψαν τελείως την προσπάθεια τους να πάρουν την μπανάνα, συνδέοντας και συσχετίζοντας την τιμωρία τους με το παγωμένο νερό μ' αυτήν ακριβώς την προσπάθεια.
Στην επόμενη φάση του πειράματος, ο Χάρλοου αντικατέστησε τον έναν από τους πιθήκους, με έναν άλλον που δεν είχε την εμπειρία της ψυχρολουσίας. Όταν αυτός -φυσιολογικά- επιχείρησε να ανέβει την σκάλα για να φτάσει την μπανάνα, τότε οι υπόλοιποι τέσσερις πίθηκοι που γνώριζαν τις συνέπειες της προσπάθειάς του, του επιτέθηκαν εμποδίζοντάς τον να ολοκληρώσει την προσπάθειά του. Το ίδιο σκηνικό συνέβαινε, έως ότου ο νεοφερμένος πίθηκος εμπέδωσε πως η προσπάθειά του να πάρει την μπανάνα εξαγρίωνε τους άλλους τέσσερις πιθήκους που του επιτίθονταν με πολύ άγριες διαθέσεις, οπότε σταμάτησε κι αυτός οριστικά την προσπάθεια του ν' αποκτήσει την μπανάνα.
Στην συνέχεια, ο Χάρλοου αντικατέστησε έναν ακόμη πίθηκο. Κι αυτός, ο νέος πίθηκος, όπως ήταν αυτονόητο θέλησε να σκαρφαλώσει στη σκάλα και να πιάσει την μπανάνα. Και πάλι όμως εξελίχτηκε η ίδια σκηνή: Οι υπόλοιποι πίθηκοι, μαζί κι αυτός που δεν είχε καταβραχεί με παγωμένο νερό, του επιτέθηκαν ματαιώνοντας την προσπάθειά του.
Η ίδια διαδικασία επαναλήφθηκε, έως ότου αντικαταστάθηκαν όλοι οι πίθηκοι. Έτσι, τώρα, στο κλουβί υπήρχαν πέντε πίθηκοι, που κανένας τους δεν είχε δεχτεί την τιμωρία της ψυχρολουσίας και φυσικά αγνοούσαν για ποιον λόγο συνέβαινε αυτή. Κάθε φορά όμως γίνονταν το ίδιο ακριβώς πράγμα: Ο νεοφερμένος πίθηκος που επιχειρούσε να πάρει την μπανάνα, δέχονταν την επίθεση των υπόλοιπων. Γίνονταν δηλαδή υπερασπιστές ενός κανόνα, χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο. Γιατί πολύ απλά, «έτσι βρήκαν τα πράγματα»...
Είναι η αγάπη συνυφασμένη
με τον πόνο;
Όμως για να το κάνει αυτό έπρεπε να βασανίσει χιλιάδες πρωτεύοντα. Χιλιάδες μακάκοι βασανίστηκαν σε συσκευές που είχαν ονόματα όπως: Σιδηρά Κυρία, Σχάρα Βιασμού, Το Πηγάδι της Απελπισίας.
Είναι η αγάπη συνυφασμένη με τον πόνο;
Ο Χάρλοου παντρεύεται μια συμφοιτήτρια του, μία απ” τις χαρισματικές, με IQ 155.
Στο πανεπιστήμιο του Μάντισον που βρέθηκαν ξεκίνησε να πειραματίζεται με αρουραίους, αλλά σύντομα πέρασε στους μακάκους. Έκανε πειράματα σχετικά με την ικανότητα αυτών των ζώων να επιλύουν προβλήματα. Τα πήγαινε αρκετά καλά, έτσι του παραχωρήθηκε απ” το πανεπιστήμιο ένα παλιό εργοστάσιο κυτιοποιίας, ως εργαστήριο, για να επεκτείνει τα πειράματα του.
Αυτό το μέρος θα γινόταν κολαστήριο για τα ζώα. Ο Χάρλοου χώριζε τα μικρά απ” τις μητέρες τους, προκειμένου να εξετάσει την ευφυία τους. Τότε παρατήρησε κάτι παράξενο: Τα μικρά, όταν έμεναν μόνα τους, προσκολλούνταν στην πετσέτα που κάλυπτε τον πάτο του κλουβιού.
Κοιμόντουσαν μ” αυτή αγκαλιά, την κρατούσαν συνέχεια κι αν κάποιος προσπαθούσε να την πάρει πάθαιναν νευρική κρίση. Αδιαφορούσαν για το φαΐ που τους πρόσφεραν. Μόνο η πετσέτα μπορούσε να τους ηρεμήσει.
Μέχρι τότε, τη δεκαετία του ’50, η προσκόλληση στη μητέρα είχε εξηγηθεί αναφορικά με την ανταμοιβή μέσω παροχής τροφής. Το μωρό προσκολλάται στη μητέρα του, επειδή ενστικτωδώς ξέρει ότι τα στήθη της θα το ταΐσουν. Έχει ανάγκη τη μητέρα του επειδή το τρέφει. Μέχρι τον ερχομό του Χάρλοου η αγάπη για τη μητέρα και η ανθρώπινη προσκόλληση βασιζόταν στη θεωρία της μείωσης των ορμών: Αγαπάμε επειδή πεινάμε!
Ο Χάρλοου απέδειξε ότι δεν είναι η τροφή αυτό που αποζητά το βρέφος στη μητέρα του.Έδειξε ότι η αγάπη είναι πολλά περισσότερα απ” το μητρικό γάλα.
Κοιμόντουσαν μ” αυτή αγκαλιά, την κρατούσαν συνέχεια κι αν κάποιος προσπαθούσε να την πάρει πάθαιναν νευρική κρίση. Αδιαφορούσαν για το φαΐ που τους πρόσφεραν. Μόνο η πετσέτα μπορούσε να τους ηρεμήσει.
Μέχρι τότε, τη δεκαετία του ’50, η προσκόλληση στη μητέρα είχε εξηγηθεί αναφορικά με την ανταμοιβή μέσω παροχής τροφής. Το μωρό προσκολλάται στη μητέρα του, επειδή ενστικτωδώς ξέρει ότι τα στήθη της θα το ταΐσουν. Έχει ανάγκη τη μητέρα του επειδή το τρέφει. Μέχρι τον ερχομό του Χάρλοου η αγάπη για τη μητέρα και η ανθρώπινη προσκόλληση βασιζόταν στη θεωρία της μείωσης των ορμών: Αγαπάμε επειδή πεινάμε!
Ο Χάρλοου απέδειξε ότι δεν είναι η τροφή αυτό που αποζητά το βρέφος στη μητέρα του.Έδειξε ότι η αγάπη είναι πολλά περισσότερα απ” το μητρικό γάλα.
Το μεγάλο πείραμα
Ο Χάρλοου φτιάχνει δυο «μητέρες». Η πρώτη είναι από σύρμα. Στην πρόσθια κοιλιακή χώρα έχει έναν ατσαλένιο μαστό, με ατσάλινη ρώγα, απ” όπου έρεε γάλα. Αυτή ήταν η «Βιολογική Μητέρα».
Η δεύτερη είναι από χαρτόνι, το οποίο είχε τυλίξει με μια μαλακή πετσέτα. Αυτή ήταν η «Θετή Μητέρα» και δεν είχε στήθος. Στο αρχικό πείραμα καμία απ” τις μητέρες δεν είχε πρόσωπο.
Το πείραμα άρχισε με πόνο. Δεκάδες νεογέννητα μωρά τα πήραν απ” τις μητέρες τους και τα έβαλαν στο κλουβί με τις δύο Μητέρες.
Οι φοιτητές που πήραν μέρος στα πειράματα περιγράφουν την οδύνη των ζώων. Οι μητέρες ούρλιαζαν και χτυπούσαν το κεφάλι τους στα κάγκελα. Τα μικρά γέμιζαν το χώρο με τα κόπρανα τους και μετά κουλουριάζονταν στις άκρες, σαν μικρές χνουδωτές μπάλες.
Ο Χάρλοου παρακολουθεί σημειώνοντας, πιο ψυχρός κι απ” τη μητέρα του.
Άλλωστε έχει πει: «Το μόνο που μ” ενδιαφέρει είναι κατά πόσο μια μαϊμού θ” αποδειχτεί ότι αποτελεί δημοσιεύσιμο υλικό. Δεν αισθάνομαι καθόλου αγάπη γι” αυτές. Στην πραγματικότητα δεν μου αρέσουν τα ζώα. Περιφρονώ τις γάτες. Μισώ τα σκυλιά. Μα πως γίνεται ν” αγαπάει κανείς τις μαϊμούδες;»
Λίγες μέρες μετά παρατήρησε κάτι πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της ψυχολογίας. Τα μωρά μετέθεσαν τη στοργή τους, αφού δεν υπήρχε πλέον μητέρα, στη «θετή μητέρα», εκείνη με την πετσέτα.
Περνούσαν όλη τη μέρα και την νύχτα στην αγκαλιά της, τρομαγμένα. Πήγαιναν στη Βιολογική Μητέρα μόνο για να πιούν γάλα κι έπειτα τρέχοντας επέστρεφαν στη ζεστή αγκαλιά της υφασμάτινης μητέρας.
Ο Χάρλοου αποτύπωσε σε γράφημα τον χρόνο που περνούσαν τα μικρά με τη Βιολογική Μητέρα, σε σύγκριση με τον χρόνο που περνούσαν χαϊδολογώντας τη θετή, μαλακή μητέρα.
Τ” αποτελέσματα ήταν συνταρακτικά και το συμπέρασμα του Χάρλοου πρωτοφανές:
«Η λειτουργία του θηλασμού συντελείται ώστε το βρέφος να εξασφαλίζει τη σωματική επαφή με τη μητέρα του»
Δεν είναι η τροφή, το γάλα που αποζητά σ” εκείνη, αλλά η ζεστασιά της αγκαλιάς, η επαφή!
Ο Χάρι Ίζραελ, ο στερημένος από μητρική αγάπη, είχε καταφέρει να καταδείξει ότι η επαφή, η στοργή, η αγάπη, ήταν πιο σημαντική απ” την τροφή.
Και δεν τον έφτασε αυτό. Με τα επόμενα πειράματα του θα έδειχνε ότι κάθε συναισθηματική αλληλεπίδραση που έχουμε στη ζωή μας είναι σε μεγάλο βαθμό μια επανάληψη κι επανέκδοση της αρχικής απτικής επαφής.
Η δεύτερη είναι από χαρτόνι, το οποίο είχε τυλίξει με μια μαλακή πετσέτα. Αυτή ήταν η «Θετή Μητέρα» και δεν είχε στήθος. Στο αρχικό πείραμα καμία απ” τις μητέρες δεν είχε πρόσωπο.
Το πείραμα άρχισε με πόνο. Δεκάδες νεογέννητα μωρά τα πήραν απ” τις μητέρες τους και τα έβαλαν στο κλουβί με τις δύο Μητέρες.
Οι φοιτητές που πήραν μέρος στα πειράματα περιγράφουν την οδύνη των ζώων. Οι μητέρες ούρλιαζαν και χτυπούσαν το κεφάλι τους στα κάγκελα. Τα μικρά γέμιζαν το χώρο με τα κόπρανα τους και μετά κουλουριάζονταν στις άκρες, σαν μικρές χνουδωτές μπάλες.
Ο Χάρλοου παρακολουθεί σημειώνοντας, πιο ψυχρός κι απ” τη μητέρα του.
Άλλωστε έχει πει: «Το μόνο που μ” ενδιαφέρει είναι κατά πόσο μια μαϊμού θ” αποδειχτεί ότι αποτελεί δημοσιεύσιμο υλικό. Δεν αισθάνομαι καθόλου αγάπη γι” αυτές. Στην πραγματικότητα δεν μου αρέσουν τα ζώα. Περιφρονώ τις γάτες. Μισώ τα σκυλιά. Μα πως γίνεται ν” αγαπάει κανείς τις μαϊμούδες;»
Λίγες μέρες μετά παρατήρησε κάτι πρωτόγνωρο για τα δεδομένα της ψυχολογίας. Τα μωρά μετέθεσαν τη στοργή τους, αφού δεν υπήρχε πλέον μητέρα, στη «θετή μητέρα», εκείνη με την πετσέτα.
Περνούσαν όλη τη μέρα και την νύχτα στην αγκαλιά της, τρομαγμένα. Πήγαιναν στη Βιολογική Μητέρα μόνο για να πιούν γάλα κι έπειτα τρέχοντας επέστρεφαν στη ζεστή αγκαλιά της υφασμάτινης μητέρας.
Ο Χάρλοου αποτύπωσε σε γράφημα τον χρόνο που περνούσαν τα μικρά με τη Βιολογική Μητέρα, σε σύγκριση με τον χρόνο που περνούσαν χαϊδολογώντας τη θετή, μαλακή μητέρα.
Τ” αποτελέσματα ήταν συνταρακτικά και το συμπέρασμα του Χάρλοου πρωτοφανές:
«Η λειτουργία του θηλασμού συντελείται ώστε το βρέφος να εξασφαλίζει τη σωματική επαφή με τη μητέρα του»
Δεν είναι η τροφή, το γάλα που αποζητά σ” εκείνη, αλλά η ζεστασιά της αγκαλιάς, η επαφή!
Ο Χάρι Ίζραελ, ο στερημένος από μητρική αγάπη, είχε καταφέρει να καταδείξει ότι η επαφή, η στοργή, η αγάπη, ήταν πιο σημαντική απ” την τροφή.
Και δεν τον έφτασε αυτό. Με τα επόμενα πειράματα του θα έδειχνε ότι κάθε συναισθηματική αλληλεπίδραση που έχουμε στη ζωή μας είναι σε μεγάλο βαθμό μια επανάληψη κι επανέκδοση της αρχικής απτικής επαφής.
Ένας επιστήμονας ''ποπ άϊντολ''
και μια πολύ κακή μητέρα
Η πρακτική όπου ο μαιευτήρας ακουμπάει το νεογνό στη μητέρα του, αμέσως μόλις γεννηθεί, ξεκίνησε χάρη στα πειράματα του Χάρλοου.
Ο μάρσιπος, ο οποίος φέρνει το παιδί σε συχνότερη και εγγύτερη επαφή με το σώμα της μητέρας του, είναι αποκύημα των πειραμάτων του Χάρλοου.
Ο μάρσιπος, ο οποίος φέρνει το παιδί σε συχνότερη και εγγύτερη επαφή με το σώμα της μητέρας του, είναι αποκύημα των πειραμάτων του Χάρλοου.
Η μητρική αγκαλιά, η μητρική αποδοχή, όπως μας αποδεικνύει ο Χάρλοου μπορεί να καθορίσει ολόκληρη τη ζωή του ανθρώπου.
Απ” τα πειράματα του Χάρλοου, που γίνεται σύντομα ένας ποπ επιστήμονας, επηρεάστηκαν όλοι οι κλάδοι, οι σχετικοί με τα βρέφη.
Μέχρι τον ερχομό του Χάρλοου και των Συρμάτινων Μητέρων του, η παιδοψυχολογία ήταν συμπεριφοριστική, τέκνο του Σκίνερ*, του ανθρώπου που είχε κλείσει το παιδί του σ” ένα κουτί.
Βάση των προτύπων ενίσχυσης και τιμωρίας μπορούσες να διαμορφώσεις κατά το δοκούν τον χαρακτήρα του παιδιού σου, έτσι πίστευαν.
Ο Τζον Γουότσον*, ο άλλος μεγάλος του συμπεριφορισμού, έγραφε:
«Μην τα καλομαθαίνετε. Μην τα φιλάτε πριν πάνε για ύπνο. Είναι προτιμότερο να τα χαιρετίζετε με μια μικρή υπόκλιση και με χειραψία.»
Ο Χάρλοου από την άλλη, ίσως ακριβώς επειδή εκείνος την είχε στερηθεί, έγραφε: «Η αγκαλιά σώζει! Αγκαλιάστε τα παιδιά σας!»
Όμως, μάλλον, ο Χάρι δεν ακολουθούσε τις ίδιες του τις συμβουλές. Στα τέλη του 1950 συνεχίζοντας τα βασανιστικά πειράματα της αγάπης, γυρεύει την περιβόητη ''αγάπη'' έξω απ” το σπίτι του. Είχε εξωσυζυγικές σχέσεις και δυο παιδιά, που δεν νοιαζόταν καθόλου να τ” αγκαλιάσει. Η Κλάρα, η δεσποινίς 155 IQ, τον εγκατέλειψε.
Ο Χάρλοου ούτε που το κατάλαβε ότι η οικογένεια του έλειπε απ” το σπίτι. Είχε ερωτικές σχέσεις με φοιτήτριες, αν και συνήθως οι φοιτητές του τον απεχθάνονταν, ως έναν απόλυτα τυραννικό άνθρωπο. Τότε ήταν που επινοεί τη Σιδηρά Κυρία, ίσως τη πιο σαδιστική μηχανή πειραμάτων που έχει γίνει.
Μέχρι τον ερχομό του Χάρλοου και των Συρμάτινων Μητέρων του, η παιδοψυχολογία ήταν συμπεριφοριστική, τέκνο του Σκίνερ*, του ανθρώπου που είχε κλείσει το παιδί του σ” ένα κουτί.
Βάση των προτύπων ενίσχυσης και τιμωρίας μπορούσες να διαμορφώσεις κατά το δοκούν τον χαρακτήρα του παιδιού σου, έτσι πίστευαν.
Ο Τζον Γουότσον*, ο άλλος μεγάλος του συμπεριφορισμού, έγραφε:
«Μην τα καλομαθαίνετε. Μην τα φιλάτε πριν πάνε για ύπνο. Είναι προτιμότερο να τα χαιρετίζετε με μια μικρή υπόκλιση και με χειραψία.»
Ο Χάρλοου από την άλλη, ίσως ακριβώς επειδή εκείνος την είχε στερηθεί, έγραφε: «Η αγκαλιά σώζει! Αγκαλιάστε τα παιδιά σας!»
Όμως, μάλλον, ο Χάρι δεν ακολουθούσε τις ίδιες του τις συμβουλές. Στα τέλη του 1950 συνεχίζοντας τα βασανιστικά πειράματα της αγάπης, γυρεύει την περιβόητη ''αγάπη'' έξω απ” το σπίτι του. Είχε εξωσυζυγικές σχέσεις και δυο παιδιά, που δεν νοιαζόταν καθόλου να τ” αγκαλιάσει. Η Κλάρα, η δεσποινίς 155 IQ, τον εγκατέλειψε.
Ο Χάρλοου ούτε που το κατάλαβε ότι η οικογένεια του έλειπε απ” το σπίτι. Είχε ερωτικές σχέσεις με φοιτήτριες, αν και συνήθως οι φοιτητές του τον απεχθάνονταν, ως έναν απόλυτα τυραννικό άνθρωπο. Τότε ήταν που επινοεί τη Σιδηρά Κυρία, ίσως τη πιο σαδιστική μηχανή πειραμάτων που έχει γίνει.
Μια νέα κατασκευή που εκτόξευε αιχμηρές ακίδες στα μωρά. Άλλη παραλλαγή ήταν εκείνη που φυσούσε με τόσο κρύο και δυνατό αέρα που τα μωρά εκτοξεύονταν ουρλιάζοντας στην άλλη άκρη.
Υπήρχε εκείνη που τους έριχνε παγωμένο νερό, καθώς κι η Υπέρτατη Σιδηρά Κυρία, εκείνη που τα μαχαίρωνε. Ο Χάρλοου ήθελε να δει τι θα γινόταν, αν και ήδη το υποπτευόταν: Τα μωρά επέστρεφαν.
Ό,τι κι αν τους έκανε η Μητέρα, εκείνα επέστρεφαν, για λίγη στοργή, για να χαϊδέψουν την πετσέτα, πριν η Μητέρα τα μαχαιρώσει ξανά.
Το 1958 ο Χάρλοου εκλέχτηκε πρόεδρος της Αμερικανικής Εταιρείας Ψυχολογίας. Η ομιλία του είχε τίτλο: «Η φύση της αγάπης».
Έγινε διάσημος, pop idol, και εμφανιζόταν συχνά στην τηλεόραση. Παντρεύτηκε μια άλλη χαρισματική γυναίκα, την Πέγκι, με την οποία έκανε άλλα δυο παιδιά. Η Πέγκι εγκατέλειψε την εξίσου πολλά υποσχόμενη καριέρα της κι έμεινε στο σπίτι.
Ο Χάρλοου είχε δηλώσει αργότερα: «Και οι δυο σύζυγοι μου ήταν αρκετά λογικές, ώστε να μην είναι υπέρ της απελευθέρωσης των γυναικών. Γνώριζαν ότι ο άντρας είναι σημαντικότερος.»
Και συνέχισε να “χει εξωσυζυγικές σχέσεις.
Όμως, λίγα χρόνια μετά τον θρίαμβο, ήρθε η καταστροφή.
Τα πιθηκάκια με τις υφασμάτινες μητέρες δεν αναπτύσσονταν φυσιολογικά. Δεν μπορούσαν να παίξουν με τις άλλες μαϊμούδες. Ήταν επιθετικές.
Άλλες είχαν συμπτώματα αυτισμού. Κουνιόνταν άσκοπα μπρος-πίσω, αυτοτραυματίζονταν. Κάποιο μαϊμουδάκι μασούλησε ολόκληρο το χέρι του.
Ο Χάρι παραδέχτηκε ότι είχε κάνει λάθος: Η αφή, η αγκαλιά από μόνη της δεν αρκούσε.
Δεν τα παράτησε. Συνέχισε προσθέτοντας νέες παραμέτρους. Το λίκνισμα. Μια «θετή μητέρα» που κουνιόταν. Και μισή ώρα την ημέρα παιχνίδι – επαφή με αληθινούς μακάκους. Αυτά τα μωρά έγιναν σχεδόν φυσιολογικά.
Το νέο συμπέρασμα του Χάρλοου ήταν ότι για να αγαπήσεις χρειάζεσαι: Αφή, λίκνισμα και μισή ώρα παιχνίδι.
Σύντομα θ” ανακάλυπτε ότι είναι αδύνατον να ποσοστικοποιήσεις την αγάπη.
Ενώ συνέχιζε να ζει μακριά απ” το σπίτι του και την οικογένεια του, o Χάρλοου το “ριξε στο ποτό. Οι φοιτητές του τον μάζευαν απ” τα μπαρ για να τον πάνε στο εργαστήριο.
Ήταν έτοιμος για το επόμενο βήμα:
Η σχάρα βιασμού.
Ήταν το 1966. Οι ορφανοί μακάκοι, εκείνοι που είχαν για μητέρα τις κατασκευές του Χάρλοου είχαν μεγαλώσει, είχαν βρεθεί πλέον σε ηλικία αναπαραγωγής.
Ο Χάρλοου ήθελε να δει τι είδους μητέρες θα γίνονταν τα υποκείμενα των πειραμάτων του. Όμως αυτές δεν μπορούσαν να ζευγαρώσουν, αφού δεν άφηναν κανένα ζώο να τις πλησιάσει. Έτσι ο Χάρλοου επινόησε τη σχάρα βιασμού. Έδεναν εκεί τα θηλυκά, τα ακινητοποιούσαν, έτσι ώστε να μπορούν τα αρσενικά να «ζευγαρώνουν» -να τις βιάζουν. 20 ορφανές μητέρες γονιμοποιήθηκαν μ” αυτό τον τρόπο και γέννησαν.
Οι περισσότερες απ” αυτές σκότωσαν τα μωρά τους ή τα παρατούσαν, απόλυτα αδιάφορες -ίσως και καταθλιπτικές. Ελάχιστες αποδείχτηκαν «επαρκείς». Ο Χάρλοου έμοιαζε να προσπαθεί να καταδείξει το αυτονόητο. Η βαναυσότητα του έγινε διαβόητη.
Λίγα χρόνια μετά η δεύτερη γυναίκα του πέθανε. Ο Χάρλοου έπαθε βαθιά κατάθλιψη και υποβλήθηκε σε θεραπεία με ηλεκτροσόκ, πειραματική ακόμα θεραπεία, όπου για λίγο έγινε εκείνος το πειραματόζωο.
Όταν βγήκε τηλεφώνησε στην πρώτη του γυναίκα, τη δεσποινίς 155IQ. Ήταν χήρα κι εκείνη, έτσι ξαναπαντρεύτηκαν.
Ο Χάρλοου στα τελευταία του χρόνια ασχολήθηκε με τη βιοψυχιατρική και τη θεραπεία της κατάθλιψης. Ίσως η φιγούρα της μητέρας του, ακίνητη μπροστά στο παράθυρονα κοιτάζει το πουθενά, να τον βασάνιζε ακόμη. Έτσι δημιουργεί μια νέα συσκευή:
Το Πηγάδι της Απελπισίας.
Σ” ένα σκοτεινό θάλαμο απομόνωσης έδενε τον μακάκο με το κεφάλι προς τα κάτω, ανήμπορο να κουνηθεί. Τον έτρεφαν μηχανικά και τον άφηναν εκεί για μήνες ή για χρόνια.
Όταν τα έβγαζαν, τα ζώα ήταν συντετριμμένα και ψυχωσικά. Και κανένα φάρμακο ή θεραπεία δεν μπορούσε να τα βοηθήσει. Όπως και τον ίδιο τον Χάρλοου, που πέθανε απ” την νόσο του Πάρκινσον.
Ο Χάρλοου, με τα βάναυσα πειράματα του, απέδειξε κάτι πολύ σημαντικό:
Ότι κάθε άνθρωπος (και ζώο) χρειάζεται αγάπη και στοργή για να μεγαλώσει φυσιολογικά, για να γίνει ένα άτομο που με τη σειρά του θα μπορεί να προσφέρει τη στοργή σε κάποιον άλλο.
Αν το επεκτείνουμε κοινωνιολογικά, ίσως μπορούμε να ριψοκινδυνέψουμε την εξής διάγνωση: Ένας άνθρωπος που έχει μεγαλώσει ανελεύθερος, με πρότυπα ανταγωνισμού, κανιβαλισμού και μισαλλοδοξίας, δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει ένας άνθρωπος που θα επιδείξει αλληλεγγύη.
Συμπεράσματα-απαντήσεις σε πολλά από τα σύγχρονα ''γιατί''
Και μια υπόθεση: Αν ο Χάρλοου, αντί να βασανίζει τα ζώα για ν” ανακαλύψει τη φύση της αγάπης, τα φρόντιζε, ίσως να μπορούσε να καλύψει το κενό που του άφησε η μητέρα του.
Τότε τα ζώα θα τον λύτρωναν.
Οι συνάδελφοι του τον αποκαλούσαν Ναμπόκοφ της ψυχολογίας. Οι ζωόφιλοι τον είπαν Ντε Σαντ της ψυχολογίας.
_______________________________________
Ευχαριστούμε την Lauren Slater που χωρίς το βιβλίο της
Το κουτί της Ψυχής από τις εκδόσεις Οξύ δεν θα είχε γίνει
αυτή η ανάρτηση.
Ήταν το 1966. Οι ορφανοί μακάκοι, εκείνοι που είχαν για μητέρα τις κατασκευές του Χάρλοου είχαν μεγαλώσει, είχαν βρεθεί πλέον σε ηλικία αναπαραγωγής.
Ο Χάρλοου ήθελε να δει τι είδους μητέρες θα γίνονταν τα υποκείμενα των πειραμάτων του. Όμως αυτές δεν μπορούσαν να ζευγαρώσουν, αφού δεν άφηναν κανένα ζώο να τις πλησιάσει. Έτσι ο Χάρλοου επινόησε τη σχάρα βιασμού. Έδεναν εκεί τα θηλυκά, τα ακινητοποιούσαν, έτσι ώστε να μπορούν τα αρσενικά να «ζευγαρώνουν» -να τις βιάζουν. 20 ορφανές μητέρες γονιμοποιήθηκαν μ” αυτό τον τρόπο και γέννησαν.
Οι περισσότερες απ” αυτές σκότωσαν τα μωρά τους ή τα παρατούσαν, απόλυτα αδιάφορες -ίσως και καταθλιπτικές. Ελάχιστες αποδείχτηκαν «επαρκείς». Ο Χάρλοου έμοιαζε να προσπαθεί να καταδείξει το αυτονόητο. Η βαναυσότητα του έγινε διαβόητη.
Λίγα χρόνια μετά η δεύτερη γυναίκα του πέθανε. Ο Χάρλοου έπαθε βαθιά κατάθλιψη και υποβλήθηκε σε θεραπεία με ηλεκτροσόκ, πειραματική ακόμα θεραπεία, όπου για λίγο έγινε εκείνος το πειραματόζωο.
Όταν βγήκε τηλεφώνησε στην πρώτη του γυναίκα, τη δεσποινίς 155IQ. Ήταν χήρα κι εκείνη, έτσι ξαναπαντρεύτηκαν.
Ο Χάρλοου στα τελευταία του χρόνια ασχολήθηκε με τη βιοψυχιατρική και τη θεραπεία της κατάθλιψης. Ίσως η φιγούρα της μητέρας του, ακίνητη μπροστά στο παράθυρονα κοιτάζει το πουθενά, να τον βασάνιζε ακόμη. Έτσι δημιουργεί μια νέα συσκευή:
Το Πηγάδι της Απελπισίας.
Σ” ένα σκοτεινό θάλαμο απομόνωσης έδενε τον μακάκο με το κεφάλι προς τα κάτω, ανήμπορο να κουνηθεί. Τον έτρεφαν μηχανικά και τον άφηναν εκεί για μήνες ή για χρόνια.
Όταν τα έβγαζαν, τα ζώα ήταν συντετριμμένα και ψυχωσικά. Και κανένα φάρμακο ή θεραπεία δεν μπορούσε να τα βοηθήσει. Όπως και τον ίδιο τον Χάρλοου, που πέθανε απ” την νόσο του Πάρκινσον.
Ο Χάρλοου, με τα βάναυσα πειράματα του, απέδειξε κάτι πολύ σημαντικό:
Ότι κάθε άνθρωπος (και ζώο) χρειάζεται αγάπη και στοργή για να μεγαλώσει φυσιολογικά, για να γίνει ένα άτομο που με τη σειρά του θα μπορεί να προσφέρει τη στοργή σε κάποιον άλλο.
Αν το επεκτείνουμε κοινωνιολογικά, ίσως μπορούμε να ριψοκινδυνέψουμε την εξής διάγνωση: Ένας άνθρωπος που έχει μεγαλώσει ανελεύθερος, με πρότυπα ανταγωνισμού, κανιβαλισμού και μισαλλοδοξίας, δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει ένας άνθρωπος που θα επιδείξει αλληλεγγύη.
Συμπεράσματα-απαντήσεις σε πολλά από τα σύγχρονα ''γιατί''
Τότε τα ζώα θα τον λύτρωναν.
Οι συνάδελφοι του τον αποκαλούσαν Ναμπόκοφ της ψυχολογίας. Οι ζωόφιλοι τον είπαν Ντε Σαντ της ψυχολογίας.
_______________________________________
Ευχαριστούμε την Lauren Slater που χωρίς το βιβλίο της
Το κουτί της Ψυχής από τις εκδόσεις Οξύ δεν θα είχε γίνει
αυτή η ανάρτηση.
* Burrhus Frederic «Β.F.» Skinner Θεμελιωτής της σύγχρονης φιλοσοφίας του συμπεριφορισμού και της θετικής επιστήμης της συμπεριφοράς, ο Skinner ξεκίνησε την πειραματική ανάλυση της φυσικής προέλευσης της συμπεριφοράς με σκοπό «την πρακτικά ωφέλιμη ερμηνεία της δημιουργικής επιστημονικής σκέψης». Αμερικανός ψυχολόγος, διακεκριμένος ερευνητής, συγγραφέας και καθηγητής του Πανεπιστημίου του Harvard από το 1958 ώς το 1974. (1904 -1990 )
* Τζον Γουάτσον (John Watson) Ίδρυσε τη σχολή του συμπεριφορισμού. Ο Γουάτσον προώθησε μια αλλαγή στην ψυχολογία μέσω της ομιλίας του (Psychology as the Behaviorist Views it) που δόθηκε στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια το 1913. Μέσω της συμπεριφορικής του προσέγγισης, ο Γουάτσον διεξήγαγε έρευνα πάνω στη συμπεριφορά των ζώων, την ανατροφή των παιδιών και τη διαφήμιση.
Αμερικανός ψυχολόγος, γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου του 1878 και απεβίωσε στις 25 Σεπτεμβρίου 1958.
Scholeio.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου