Ανδρέας Εμπειρίκος
Όταν τ'ανοίγω
Όταν τα κλείνω
Σκοπός
Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια.
Kαμιά σχισμή δεν διευρύνεται χωρίς τον πόθο
Στα κάγκελα του κήπου ανοίγουν τα φτερά τους τα πουλιά
H γειτνίασις του ποταμού τα προσελκύει
Tο πάθος του γυπαετού για το άσπρο περιστέρι
Eίναι αποκορύφωμα βουνού με χιονισμένη κορυφή
Όταν λυώνουν οι πάγοι τραγουδάμε στις κοιλάδες
Tα νερά μάς μεθούν
Oι κόρες των ματιών μας πλένουν τους θησαυρούς των
Άλλες ξανθές και άλλες μελαχροινές
Έχουν στην όψι τους την ανταύγεια των ελπίδων μας
Έχουν στο στήθος τους το γάλα της ζωής μας
K' εμείς στεκόμαστε τριγύρω τους
Παντοτινά κελεύσματα μας περιβάλλουν
Oι θρόμβοι των βουνών πάλλονται και διαλύονται
Tα χιόνια τους είναι τραγούδια της ελεύσεως των νέων
χρόνων
Tα χρόνια αυτά είναι η ζωή μας
Mέσ' στις κουφάλες τους αναπαύονται το μεσημέρι τα πουλιά
Kαμιά σχισμή δεν διευρύνεται χωρίς τον πόθο της διευ-
ρύνσεως
Kαμιά φορά γινόμαστε κλεψύδρες
K' οι σπόγγοι σφαδάζουν για την κάθε μας σταγόνα.
Η ρευστότης των υδάτων
Διασυρόμεθα διαπομπευόμεθα
και χάνουμε στα ζάρια
Μα τίποτε δεν μας εμποδίζει
Να σηκωθούμε να σαλπάρουμε
Σαν τους καλούς μας στοχασμούς
Και να ξεφύγουμε να ξεχυθούμε
Στα κύματα που μας προσμένουν.
Οι διαστολές έχουν και αυτές κάποιαν ανάγκη
Δεσμεύονται στους πόνους των
Γελούνε νευρικά μέσ' στις πτυχές των γέλιων των
Μαζεύουν δίχτυα και ξυλοκοπούν τα περασμένα
Πάντα σαν κήρυκες που παρακάμπτουν τ' ακρωτήρια
Κάθε αντιξοότητος που συναντούν μπροστά των.
Προσχώσεις δεν υπάρχουν δίχως αίματα
Εκρήξεις δεν υπάρχουν δίχως λάμψεις
Δριμύς ο ρήτωρ της μεταρρυθμίσεως
Των σκηνικών διακόσμων ρασοφόρων
Που κρύβουν βρέφη μέσ' στα ράσα των
Αναφανδόν διοχετεύοντες τον φόβον
Κάθε αλλαγής κάθε συμβιβασμού των άστρων
Με τις γλυκειές γυναίκες των αγάδων.
Η θλίψις των ξεσχίζει τα χαρέμια
Και τρέχουν οι λαλάδες με λουλάδες
Οι καταχνιές των ενδοψυχικών διενέξεων
Οι συγκρούσεις των ενδοκομματικών πολέμων
Αναξέουν τις πληγές και επικαλούνται
Την έλευσιν των ιατρών με τις κραυγές των.
Και ιδού που με βοτάνια φθάνουν οι άνδρες
Της κυκλικής καθοσιώσεως των μαρτύρων
Σε χώρες οιμωγών σε χέρσους τόπους
Και ιδού που επέρχονται άλλες ώρες
Που μοιάζουν με αναστήλωσιν δικαιοσύνης
Μπρος στην γλυκύτητα της καλωσύνης
Των ακραιφνών και των ολβίων.
Και ιδού που αλλάζουν οι καιροί
Τ' αμπάρια των σουλτάνων είναι άδεια
Κι αν τρώνε ακόμη σήμερα κουβικουλάριοι και πασάδες
Βελούδα και πέπλους γηρασμένων παλλακίδων
Και τις μακριές ουρές των ιππουρίδων
Σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχουν ούτε αυτά.
Διότι βέβαιον απολύτως είναι
Ότι θα έλθη γρήγορα μια μέρα
Μια μέρα σαν λευκή γυναίκα
Μια μέρα τελέσεως θριάμβου
Αφού η βούλησις η ελευθέρα
Τα "Ααχ !" και Ωωχ !" του διαπύρου πάθους
Η έξοδος από τα δάση της ανίας
Η θραύσις των δεσμών πάσης δουλείας
Κυοφορούν στη σάρκα μας
Τις πράξεις και την δόξαν της μελλούσης ιστορίας.
Ω πώς λοιπόν να μείνουμε κρυμμένοι
Οι τηλαυγείς διδάχοι της αγάπης
Αφού είναι έτοιμοι προς εξόρμησιν
Αφού είναι έτοιμοι προς συνουσίαν
Με όλα τα κύμβαλά των απαστράπτοντα
Με όλα τα πλήκτρα των σηκωμένα
Με τα όργανα των σφύζοντα σε πλήρη σπάργωσιν
Με τις χορδές των τεντωμένες
Με τις ψυχές των ανοικτές
Παρά τα χάρτινα περιτυλίγματα
Και τις φωνές ή τους ψιθύρους
Διπλωματών ακρότατα υπευθύνων
Για όλα τα ψεύδη της παραποιήσεως
Κειμένων της καθημερινής ζωής
Κειμένων της αλήθειας.
Ο σωστός δρόμος
Η εσωτερική μας όψι είναι το σύννεφο
Που διαρκώς αλλάζει σχήμα.
Έτσι συμπεραίνω
Πως τα καράβια που παρέκαμψαν τους κάβους
Των μεσημβρινών χωρών δεν είναι γυμνωμένα
Σαν ακρωτήρια στερούμενα χλωρίδος
Μα έχουν στολίδια και πανιά έχουν κατάρτια
Μπαρούμες χονδρές σαν τους κορμούς ρητινοφόρων δένδρων
Δένδρων πανύψηλων που στέκουν σ' ένα πόδι
Με ολολύζοντας πιθήκους στα κλαριά των.
Αίφνης
Μια θύελλα περνά ντυμένη με φουστάνι
Μαινάδος που φορεί στο πρόσωπο της μάσκα
Ω το φιλί που μούδωσε
Θα το θυμάμαι πάντα
Ήταν γλυκύτατο
Μέγα κεράσι ώριμο
Που δύο το πιπιλίζουν χείλη
Πόθων ζεστών που πάλλονται
Όπως τα εν στύσει δένδρα.
Τέλος μια κόκκινη φρεγάδα πλησιάζει
Οργώνοντας τα κύματα σαν ρόδα αυτοκινήτου
που προχωρεί σε λάσπες κοιμισμένης χώρας
Μέσα στο βάθος της νυκτός
Μέσα στο βάθος των ονείρων
Με αναμμένους τους φανούς σαν δόξα.
Κλωστήριον Νυκτερινής ανάπαυλας
Eίμεθα όλοι εντός του μέλλοντός μας.
*Ανδρέας Εμπειρίκος (2 Σεπτεμβρίου 1901 - 3 Αυγούστου 1975) ήταν Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος και ψυχαναλυτής. Γεννημένος στη Μπράιλα της Ρουμανίας, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1902 και αργότερα παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και αγγλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο King's College του Λονδίνου. Την περίοδο 1926-1931 έζησε στο Παρίσι, όπου συνδέθηκε με τον κύκλο των υπερρεαλιστών και ασχολήθηκε ενεργά με την ψυχανάλυση, κοντά στον ιδρυτή της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Παρισιού, Ρενέ Λαφόργκ. Το 1931 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας την πρώτη εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα το 1935.
Ως λογοτέχνης ανήκει στη Γενιά του '30 και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ελληνικού υπερρεαλισμού. Ο Εμπειρίκος υπήρξε εισηγητής του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, καθώς και ο πρώτος που άσκησε την ψυχανάλυση στον ελληνικό χώρο, ασκώντας την ψυχαναλυτική πρακτική κατά την περίοδο 1935-1951.
Χαρακτηρίζεται ως ένας από τους κατεξοχήν «οραματιστές ποιητές», κατέχοντας περίοπτη θέση στον ελληνικό λογοτεχνικό κανόνα, παρά τη δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίστηκε αρχικά το έργο του. Από το σύνολο του έργου του ξεχωρίζει η πρώτη ποιητική συλλογή του, με τίτλο Υψικάμινος, ως το πρώτο αμιγώς υπερρεαλιστικό κείμενο στην Ελλάδα, ενώ ανάμεσα στα πεζά έργα του διακρίνεται το τολμηρό ερωτογράφημα Ο Μέγας Ανατολικός,
που προκάλεσε αντιδράσεις για την ελευθεροστομία και το ερωτικό περιεχόμενό του. Σημαντικό τμήμα του έργου του εκδόθηκε μετά τον θάνατό του.
Scholeio.com
Είναι τα βλέφαρά μου
διάφανες αυλαίες.
Όταν τ'ανοίγω
βλέπω εμπρός μου ότι τύχει.
Όταν τα κλείνω
βλέπω εμπρός μου ότι ποθώ.
Σκοπός
Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια.
Yπάρχουν απειράκις ωραιότερα πράγματα
και απ' αυτήν την αγαλματώδη παρουσία
του περασμένου έπους.
Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη.
Σκοπός της ζωής μας είναι η ατελεύτητη μάζα μας.
Σκοπός της ζωής μας είναι
η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας
και της κάθε μας ευχής εν παντί τόπω
εις πάσαν στιγμήν
εις κάθε ένθερμον αναμόχλευσιν των υπαρχόντων.
Σκοπός της ζωής μας είναι
το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας.
Στιγμή Πορφύρας
Στιγμή Πορφύρας
Kαμιά σχισμή δεν διευρύνεται χωρίς τον πόθο
Στα κάγκελα του κήπου ανοίγουν τα φτερά τους τα πουλιά
H γειτνίασις του ποταμού τα προσελκύει
Tο πάθος του γυπαετού για το άσπρο περιστέρι
Eίναι αποκορύφωμα βουνού με χιονισμένη κορυφή
Όταν λυώνουν οι πάγοι τραγουδάμε στις κοιλάδες
Tα νερά μάς μεθούν
Oι κόρες των ματιών μας πλένουν τους θησαυρούς των
Άλλες ξανθές και άλλες μελαχροινές
Έχουν στην όψι τους την ανταύγεια των ελπίδων μας
Έχουν στο στήθος τους το γάλα της ζωής μας
K' εμείς στεκόμαστε τριγύρω τους
Παντοτινά κελεύσματα μας περιβάλλουν
Oι θρόμβοι των βουνών πάλλονται και διαλύονται
Tα χιόνια τους είναι τραγούδια της ελεύσεως των νέων
χρόνων
Tα χρόνια αυτά είναι η ζωή μας
Mέσ' στις κουφάλες τους αναπαύονται το μεσημέρι τα πουλιά
Kαμιά σχισμή δεν διευρύνεται χωρίς τον πόθο της διευ-
ρύνσεως
Kαμιά φορά γινόμαστε κλεψύδρες
K' οι σπόγγοι σφαδάζουν για την κάθε μας σταγόνα.
Η ρευστότης των υδάτων
Διασυρόμεθα διαπομπευόμεθα
και χάνουμε στα ζάρια
Μα τίποτε δεν μας εμποδίζει
Να σηκωθούμε να σαλπάρουμε
Σαν τους καλούς μας στοχασμούς
Και να ξεφύγουμε να ξεχυθούμε
Στα κύματα που μας προσμένουν.
Οι διαστολές έχουν και αυτές κάποιαν ανάγκη
Δεσμεύονται στους πόνους των
Γελούνε νευρικά μέσ' στις πτυχές των γέλιων των
Μαζεύουν δίχτυα και ξυλοκοπούν τα περασμένα
Πάντα σαν κήρυκες που παρακάμπτουν τ' ακρωτήρια
Κάθε αντιξοότητος που συναντούν μπροστά των.
Προσχώσεις δεν υπάρχουν δίχως αίματα
Εκρήξεις δεν υπάρχουν δίχως λάμψεις
Δριμύς ο ρήτωρ της μεταρρυθμίσεως
Των σκηνικών διακόσμων ρασοφόρων
Που κρύβουν βρέφη μέσ' στα ράσα των
Αναφανδόν διοχετεύοντες τον φόβον
Κάθε αλλαγής κάθε συμβιβασμού των άστρων
Με τις γλυκειές γυναίκες των αγάδων.
Η θλίψις των ξεσχίζει τα χαρέμια
Και τρέχουν οι λαλάδες με λουλάδες
Οι καταχνιές των ενδοψυχικών διενέξεων
Οι συγκρούσεις των ενδοκομματικών πολέμων
Αναξέουν τις πληγές και επικαλούνται
Την έλευσιν των ιατρών με τις κραυγές των.
Και ιδού που με βοτάνια φθάνουν οι άνδρες
Της κυκλικής καθοσιώσεως των μαρτύρων
Σε χώρες οιμωγών σε χέρσους τόπους
Και ιδού που επέρχονται άλλες ώρες
Που μοιάζουν με αναστήλωσιν δικαιοσύνης
Μπρος στην γλυκύτητα της καλωσύνης
Των ακραιφνών και των ολβίων.
Και ιδού που αλλάζουν οι καιροί
Τ' αμπάρια των σουλτάνων είναι άδεια
Κι αν τρώνε ακόμη σήμερα κουβικουλάριοι και πασάδες
Βελούδα και πέπλους γηρασμένων παλλακίδων
Και τις μακριές ουρές των ιππουρίδων
Σε λίγα χρόνια δεν θα υπάρχουν ούτε αυτά.
Διότι βέβαιον απολύτως είναι
Ότι θα έλθη γρήγορα μια μέρα
Μια μέρα σαν λευκή γυναίκα
Μια μέρα τελέσεως θριάμβου
Αφού η βούλησις η ελευθέρα
Τα "Ααχ !" και Ωωχ !" του διαπύρου πάθους
Η έξοδος από τα δάση της ανίας
Η θραύσις των δεσμών πάσης δουλείας
Κυοφορούν στη σάρκα μας
Τις πράξεις και την δόξαν της μελλούσης ιστορίας.
Ω πώς λοιπόν να μείνουμε κρυμμένοι
Οι τηλαυγείς διδάχοι της αγάπης
Αφού είναι έτοιμοι προς εξόρμησιν
Αφού είναι έτοιμοι προς συνουσίαν
Με όλα τα κύμβαλά των απαστράπτοντα
Με όλα τα πλήκτρα των σηκωμένα
Με τα όργανα των σφύζοντα σε πλήρη σπάργωσιν
Με τις χορδές των τεντωμένες
Με τις ψυχές των ανοικτές
Παρά τα χάρτινα περιτυλίγματα
Και τις φωνές ή τους ψιθύρους
Διπλωματών ακρότατα υπευθύνων
Για όλα τα ψεύδη της παραποιήσεως
Κειμένων της καθημερινής ζωής
Κειμένων της αλήθειας.
Ο σωστός δρόμος
Η εσωτερική μας όψι είναι το σύννεφο
Που διαρκώς αλλάζει σχήμα.
Έτσι συμπεραίνω
Πως τα καράβια που παρέκαμψαν τους κάβους
Των μεσημβρινών χωρών δεν είναι γυμνωμένα
Σαν ακρωτήρια στερούμενα χλωρίδος
Μα έχουν στολίδια και πανιά έχουν κατάρτια
Μπαρούμες χονδρές σαν τους κορμούς ρητινοφόρων δένδρων
Δένδρων πανύψηλων που στέκουν σ' ένα πόδι
Με ολολύζοντας πιθήκους στα κλαριά των.
Αίφνης
Μια θύελλα περνά ντυμένη με φουστάνι
Μαινάδος που φορεί στο πρόσωπο της μάσκα
Ω το φιλί που μούδωσε
Θα το θυμάμαι πάντα
Ήταν γλυκύτατο
Μέγα κεράσι ώριμο
Που δύο το πιπιλίζουν χείλη
Πόθων ζεστών που πάλλονται
Όπως τα εν στύσει δένδρα.
Τέλος μια κόκκινη φρεγάδα πλησιάζει
Οργώνοντας τα κύματα σαν ρόδα αυτοκινήτου
που προχωρεί σε λάσπες κοιμισμένης χώρας
Μέσα στο βάθος της νυκτός
Μέσα στο βάθος των ονείρων
Με αναμμένους τους φανούς σαν δόξα.
Κλωστήριον Νυκτερινής ανάπαυλας
Eίμεθα όλοι εντός του μέλλοντός μας.
Όταν τραγουδάμε εμπρός
στους εκφραστικούς πίνακες των ζωγράφων
όταν σκύβουμε εμπρός στα άχυρα μιας καμμένης πόλεως
όταν προσεταιριζόμεθα την ψιχάλα του ρίγους
είμεθα όλοι εντός του μέλλοντός μας
γιατί ό,τι και αν επιδιώξουμε
δεν είναι δυνατόν να πούμε όχι να πούμε ναι
χωρίς το μέλλον του προορισμού μας
όπως μια γυναίκα δεν μπορεί να κάμη τίποτε
χωρίς την πυρκαγιά που κλείνει μέσα στη στάχτη των ποδιών της.
Όσοι την είδαν δεν στάθηκαν να ενατενίσουν
ούτε τα συστρεφόμενα κηπάρια
ούτε την ευωχία των μαλλιών
που λατρεύτηκαν ούτε τα σουραύλια
των εργαστηριακών μεταγγίσεων
από μια χώρα σε φλέβες κόλπου θερμού
προστατευομένου από τα εγκόσμια
και τα μελτέμια της κυανής ανταύγειας λιγυρών παρθένων.
Eίμεθα όλοι εντός του μέλλοντος
μιας πολυσύνθετης σημαίας
που κρατεί τους εχθρικούς στόλους
εμπρός στα τείχη της καρδιάς μου
κατοχυρώνοντες ψευδαισθήσεις
πιστοποιούντες ενδιάμεσες παρακλητικές μεταρρυθμίσεις
χωρίς να νοηθή το αντικείμενον της πάλης.
Στιγμιότυπα μας απέδειξαν
την ορθότητα της πορείας μας
προς τον προπονητήν του ιδίου φαντάσματος της προελεύσεως των ονείρων
και του καθενός κατοίκου της καρδιάς μιας παμπαλαίας πόλης.
Όταν εξαντληθούν τα χρονικά μας
θα φανούμε γυμνότεροι
και από την άφιξι της καταδίκης παρομοίων πλοκαμιών
και παστρικών βαρούλκων
γιατί όλοι μας είμεθα εντός της σιωπής
του κρημνιζομένου πόνου
στα γάργαρα τεχνάσματα του μέλλοντός μας.
__________________________________
__________________________________
*Ανδρέας Εμπειρίκος (2 Σεπτεμβρίου 1901 - 3 Αυγούστου 1975) ήταν Έλληνας ποιητής, πεζογράφος, φωτογράφος και ψυχαναλυτής. Γεννημένος στη Μπράιλα της Ρουμανίας, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα το 1902 και αργότερα παρακολούθησε μαθήματα φιλοσοφίας και αγγλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο King's College του Λονδίνου. Την περίοδο 1926-1931 έζησε στο Παρίσι, όπου συνδέθηκε με τον κύκλο των υπερρεαλιστών και ασχολήθηκε ενεργά με την ψυχανάλυση, κοντά στον ιδρυτή της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Παρισιού, Ρενέ Λαφόργκ. Το 1931 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Ελλάδα, πραγματοποιώντας την πρώτη εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα το 1935.
Ως λογοτέχνης ανήκει στη Γενιά του '30 και αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ελληνικού υπερρεαλισμού. Ο Εμπειρίκος υπήρξε εισηγητής του υπερρεαλισμού στην Ελλάδα, καθώς και ο πρώτος που άσκησε την ψυχανάλυση στον ελληνικό χώρο, ασκώντας την ψυχαναλυτική πρακτική κατά την περίοδο 1935-1951.
Χαρακτηρίζεται ως ένας από τους κατεξοχήν «οραματιστές ποιητές», κατέχοντας περίοπτη θέση στον ελληνικό λογοτεχνικό κανόνα, παρά τη δυσπιστία με την οποία αντιμετωπίστηκε αρχικά το έργο του. Από το σύνολο του έργου του ξεχωρίζει η πρώτη ποιητική συλλογή του, με τίτλο Υψικάμινος, ως το πρώτο αμιγώς υπερρεαλιστικό κείμενο στην Ελλάδα, ενώ ανάμεσα στα πεζά έργα του διακρίνεται το τολμηρό ερωτογράφημα Ο Μέγας Ανατολικός,
που προκάλεσε αντιδράσεις για την ελευθεροστομία και το ερωτικό περιεχόμενό του. Σημαντικό τμήμα του έργου του εκδόθηκε μετά τον θάνατό του.
Scholeio.com
